|  |  | 

سۇحباتتار شوۋ-بيزنيس

تاۋەكەل ءمۇسىلىم العاش رەت قىلمىس الەمىندەگى “اۆتوريتەتتىڭ” ۇلى ەكەنىن مويىندادى

تانىمال اكتەر تاۋەكەل ءمۇسىلىم ءوزىنىڭ قىلمىس الەمىنىڭ سەركەسى بولعان سابىر ءمۇسىلىمنىڭ ۇلى ەكەنىن ايتتى دەپ حابارلايدى NUR.KZ. بۇل تۋرالى ول el.kz پورتالىنا بەرگەن سۇحباتىندا باياندادى.

تاۋەكەل ءمۇسىلىم العاش رەت قىلمىس الەمىندەگى "اۆتوريتەتتىڭ" ۇلى ەكەنىن مويىندادى

فوتو ءانشىنىڭ جەلىدەگى پاراقشاسىنان الىندى

ول ءوزىنىڭ شىعارماشىلىعىنا توقتالىپ، “انامدى ىزدەيمىن” دەپ اتالاتىن فيلمگە ءتۇسۋى جايىندا اڭگىمەلەپ بەردى. وسى تۇستا ول ءجۋرناليستىڭ ءوزىنىڭ وتباسى، ناقتىراق ايتساق اكەسى جايىندا دا ءسوز قوزعادى.

- قىلمىس الەمىنىڭ سوزىمەن ايتقاندا «ۆور ۆ زاكونە» ەتىپ تاعايىندالعان، 90-جىلدارى كريمينالدىق «اۆتوريتەت» بولىپ تانىلعان سابىر ءمۇسىلىم ءسىزدىڭ اكەڭىز ەكەنى راس پا؟

- ءيا، اكەم باتىر ادام ەدى… ول كىسىمەن كەزدەسكەن سايىن ۇلتتىق نامىس تۋرالى ايتاتىن. كەيدە وزگە ۇلتتىڭ وكىلدەرى قازاق قىزدارىمەن كوڭىلدەس بولىپ، قوعامدىق ورىنداردا داياشىلاردى باسىنىپ، داۋىس كوتەرىپ جاتقانىن كورەسىڭ. ءبىزدىڭ اكەلەرىمىزدىڭ كەزىندە مۇنداي تارتىپسىزدىك بولمايتىن ەدى. نەگە ءوز ەلىمىزدە ءوزىمىز وگەي بالا بولىپ، كوشە سىپىرىپ، قارا جۇمىس ىستەيمىز؟ نەگە وزگە ۇلت كەلىپ ويىنا كەلگەنىن جاسايدى؟ قوناق ارقاشان ءوز ورنىن ءبىلۋى كەرەك.

قازاق جەرى اسپاننان تۇسكەن جوق. قازاقتىڭ قانىمەن، جانىمەن كەلگەن جەر. قازاقتىڭ جانىن ەشكىم تۇسىنبەيدى. اقش-تا ءبىر اي بولعانىمدا تۋعان ەلىمدى ساعىندىم. شەر تارقاتىساتىن تۋعان باۋىرىڭ، تۋعان جەرىڭ كەرەك ەكەنىن ءتۇسىندىم.

قازىر باتىرسىماق جىگىتتەر كوپ. ولارعا «قازاقتى ۇرىپ جىق» دەپ اقشا بەرسەڭ، ۇرۋدان تايىنبايدى. اكەم مەن دوستارى بيلىككە قارسى شىققان جوق، بيلىكتىڭ كەي كوزقاراسىنا كەلىسپەدى. ولار ەلدى تونامادى، ەلگە قامقورشى بولعىسى كەلدى. مۇنداي ازاماتتار ءار زاماندا كەرەك. ۇلتارالىق ءتارتىپتى ۇستاپ تۇرعان سول كىسىلەر ەدى.

سونىمەن بىرگە، ول اكەسىنىڭ قانداي اكە بولعانىن ايتتى.

“تاۋەكەل دەگەن اتىمدى اكەم قويعان. تاعدىردىڭ جازۋىمەن اكە مەن شەشەم كىشكەنتاي كەزىمدە اجىراسىپ كەتتى. اكە تاربيەسىن كورمەي وسكەندىكتەن، ول كىسى تۋرالى ماردىمدى ەشتەڭە ايتا المايمىن. انام ءبىزدىڭ ارالاسۋىمىزعا قارسى بولعان جوق. ءالى كۇنگە دەيىن ەنەسىنىڭ الدىن كەسىپ وتپەي، سالەمىن سالادى.

توعىزىنشى سىنىپتا اكەممەن ءۇش ايداي بىرگە ءجۇردىم.  اكەم سپورتقا جاقىن ەدى. پوەزيانى، ونەردى سۇيەتىن. كەز كەلگەن وتىرىستى جاندىرىپ جىبەرەتىن. ماعان ۇنەمى «وقى، كەلەر زامان – بىلىمدىلەردىڭ ۋاقىتى» دەيتىن. راسىندا، قازىر – بىلەكتىڭ ەمەس، ءبىلىمنىڭ زامانى. ول كىسىگە ۇقسايمىن دەپ ايتا المايمىن.

كەيدە ءوز ويىمدى جاسىرىپ، ۇندەمەي قالاتىن جاسىقتاۋ مىنەزىم بار. اكەمنىڭ قولىندا وسكەن بولسام، مىنەزىم باسقاشا بولار ما ەدى. بىراق ىشىمدە ءبىر قايسارلىق بار ەكەنىن سەزەمىن. اكەمنىڭ كوزىن كورگەن جۇرت «بۇل –سابىردىڭ ۇلى عوي، تەكتىنىڭ كوزى» دەپ جاتادى. اكە اتىنا لايىق بولسام دەيمىن”، – دەپ سىرىن ايتتى ول.

سۇحباتتاسقان: ايا ءومىرتاي

90 جىلدارى ەلدى دۇرلىكتىرگەن رەكەتيرلەر كىمدەر؟«رەكەتير» ءسوزى قازاققا تاۋەلسىزدىك العان جىلداردان باستاپ جاقسى تانىس. بىرەۋلەر ءۇشىن ول – باسبۇزار قىلمىسكەر، حالىقتى سۇلىكشە سورعان سالىقشى بولسا، كەيبىرى – «رەكەتيردى» ءوز زاڭىمەن ەل مەن جەردى جاۋدان قورعاعان ناعىز ازاماتتار دەپ تۇسىنەدى. بۇگىن ءبىز قازاقستان ەگەمەن ەل بولعان ساتتەن باستاپ ەسىمى ەلگە بەلگىلى، قىلمىس الەمىندەگى بەدەلدى دە، بىرەگەي ازاماتتار جايلى جازامىز.

اتى اتالعان جىگىتتەردىڭ جاقىندارى ولار تۋرالى فوتولار بەرۋ تۇگىلى، ءومىرى جايلى اشىپ ايتۋدان قورقادى. سوندىقتان دا بۇگىنگى ماقالانى دايىنداۋعا كومەكتەسكەن ازاماتتاردىڭ دا ەسىمى دە قۇپيا بولىپ قالا بەرمەك.

90 جىلدارى ەلدى دۇرلىكتىرگەن رەكەتيرلەر كىمدەر؟

1. سابر

كەڭەس ۇكىمەتى تاراپ ءاربىر رەسپۋبليكا جىككە ءبولىنىپ باستاعان ساتتە بوي كوتەرىپ، قازاق جىگىتتەرىنىڭ ىشىنەن سۋىرىلىپ شىققان سابىر ءمۇسىلىمۇلى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ تۋماسى. سوزىنە بەرىك، كەلبەتى سۇستى، ەكى جۇزدىلىك پەن جالقاۋلىقتى جاقتىرمايتىن ازاماتتى جۇرت باس اقىلشى سانىپ، كەز-كەلگەن تۇيتكىلدى شەشۋ ءۇشىن سابىرعا جۇگىندى.

90-نشى جىلدارى ءتۇرلى قىلمىستىق توپتار ونى «وڭتۇستىك وڭىرگە جاۋاپتى»، قىلمىس الەمىنىڭ ءوز سوزىمەن ايتقاندا «ۆور ۆ زاكونە» ەتىپ تاعايىندادى. ياعني، ۇشقان قۇس، جۇگىرگەن اڭ سابىرعا ەسەپ بەرۋى ءتيىس بولدى. ەسىمىت اتاۋدان باس تارتاتىن تانىمال قازاق رەجيسسەرىنىڭ سوزىنشە، سابىر جەتىممەن جەسىردى جەبەدى، قارتتاردى سۇيەدى. سول ۋاقىتتاعى جۇمىسسىزدىقتى جويىپ، قىلمىستى ازايتۋ ءۇشىن جۇمىس جاساعان.

«شىمكەنتتىڭ شەتىندە كارىستەر پياز ەگەتىن. حالىق اش سول پيازى ۇرلاپ، ودان قالدى جازدا سۋ بولىسپەي، كەيىن جيعان ءونىمدى ساتا الماي ابدەن شىعىنعا باتتى. مىنە سول كاسىپكەرلەردىڭ باسىن قوسىپ سابىر جيىن وتكىزدى. ناتيجەسىندە قازاق جىگىتتەرى شارۋالاردى ۇرى-قارىدان قورعاشتاپ، بىرگە ەڭبەك ەتەدى. جىل سوڭىندا شاعىن القاپتان 3 كاماز پياز جينالدى. ءبىر كامازدى كاسىپكەر ءوزى الدى. ەكىنشى كاماز قاراۋىل بولعان جىگىتتەرگە بەرىلدى. ءۇشىنشى كاماز اۋىلداعى جەتىم-جەسىرلەرگە تاراتىلدى»، – دەيدى ول.

سابىر ءمۇسلىمۇلىنىڭ كوپتەگەن ارەكەتى زاڭعا قايشى بولدى. پوليتسيامەن ءتىل تابىسا الماعان ازاماتقا 9 ءتۇرلى باپ بويىنشا ايىپ تاعىلعانىمەن، ءبىرى دالەلدەنبەيدى. سوڭىندا كولىگىن ءتىنتۋ كەزىندە قولدان جاسالعان پىشاق تابىلىپ، «سۋىق قارۋ ساقتادى» دەگەن ايىپپەن 3 جىلعا تۇرمەگە قامالدى. تەمىر توردا وتىرىپ، اۋرۋعا دۋشار بولعان ازامات، كەيىن بوساپ شىققان سوڭ ۇزاق ناۋقاستان الماتى قالاسىندا كوز جۇمدى.

قازىر قازاق ونەرىنىڭ جۇلدىزىنا اينالعان، جاس اكتەر تاۋەكەل ءمۇسىلىم وسى سابىر ءمۇسىلىمۇلىنىڭ تۇڭعىشى.

90 جىلدارى ەلدى دۇرلىكتىرگەن رەكەتيرلەر كىمدەر؟

2. باحا فەستيۆال

سابىر ءمۇسىلىم تۇرمەدە وتىرعاندا ونىڭ ورنىن جاقىن دوسى باحا فەستيۆال باسادى. اۋعانستاندا اسكەري بورىشىن وتكەرگەن، وفيتسەرلىك اتاعى بار، بۇرىڭعى اسكەري قىزمەتكەر. باحا فەستيۆالدىڭ شىن ەسىمى باقىتكەلدى رايىمبەكتەگى.

1963 جىلى 11 قازاندا الماتى وبلىسى، رايىمبەك اۋدانى اقىن مۇقاعالي ماقاتاەۆ تۋىلعان قاراساز اۋىلىندا ومىرگە كەلگەن. وعان «باحا فەستيۆال» دەگەن لاقاپ اتتى دوستارى بەرگەن. اپ-ارىق، ورتا بويلى جىگىتكە قانداي قيىن تاپسىرما بەرسە دە، دىمىن شىعارماي تەز جانە تازا ورىنداپ كەتەتىن بولعان. شارۋانى ارتىنا ءىز قالدىرماي، شاشاۋىن شىعارماي ورىندايتىندىقتان ونى «فەستيۆال» دەپ اتاعان.

90 جىلدارى ەلدى دۇرلىكتىرگەن رەكەتيرلەر كىمدەر؟

1991-92 جىلدارى اتى تەك قازاقستانعا عانا ەمەس، تمد ەلدەرىنە كەڭ تارالعان. سونداي-اق وتە قاتىگەزدىگى ەل اراسىندا اڭىز بولىپ تاراعان. وزىمەن ساناسپاعانداردى اياماعان، الدىنا شىققاندى جوق قىلعان دەسەدى. الماتىنى اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا ۇستايتىن جىگىتكە گروزنىيدىڭ باسكەسەرلەرى كەلىپ باس-كوز بولۋ ءۇشىن مەگوپوليستەن اۋداندى بەرۋدى سۇراعان. الايدا، قارۋلانىپ كەلگەن جىگىتتەردىڭ وڭايلىقپەن قايتپايتىنىن تۇسىنگەن باقىتكەلدى بۇل ءىستى دە ىڭ-شىڭسىز، تاپقىرلىقپەن شەشكەن دەيدى.

ياعني «جارايدى الماتىدان 1 اۋدان بەرەمىز، سەندەر بىزگە دە گروزنىيدان تۋرا سونداي اۋدان بەرەسىڭدەر» دەگەن. سوزدەن ۇتىلعان شەشەندەر الماتىنى جايىنا قالدىرىپتى. وسى سەكىلدى ىستەرى رەسەيلىك مافيا دوكەيلەرىنە ۇناماي، ءجيى قاقتىعىستا بولعان. ارىستانداي اقىرعان ازامات 1993 جىلى 7 قازاندا ءوز ۇيىندە قاستاندىقتان كوز جۇمدى.

قاسىنداعى 4 جەندەتىمەن وتىرعان ولاردى ءباز بىرەۋلەر جارىپ جىبەردى. 30 تولعان جاسىندا، تۋرا تۋعان كۇنى، جەر قوينىنا تاپسىرىلعان. اتىشۋلى وقيعا باسىلىم بەتتەرىندە جارىسا جازىلعانىمەن تاپسىرىسپەن ورىندالعانداردىڭ ارتىندا كىم تۇرعانى جانە نە ءۇشىن ەكەنى اقىرى انىقتالمادى. كەيبىر دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، باحا فەستيۆالدىڭ قىلمىستىق توبىندا 100-گە جۋىق ازامات مۇشە بولعان. ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى ايعان سوعىسىنا قاتىسقاندار مەن بۇرىڭعى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى.

90 جىلدارى ەلدى دۇرلىكتىرگەن رەكەتيرلەر كىمدەر؟

3. رىجي الماز

باحا-فەستيۆال جەر جاستانعاننان كەيىن قازاقستانداعى قىلمىس بيلىگىن رىجىي الماز قولىنا الدى. «رىجي الماز» – نەسىپباي ناسەنوۆ 1961 جىلى سەمەي وڭىرىندە دۇنيەگە كەلگەن. بالالىق جانە جاستىق شاعى قىرعىزستاندا وتكىزىپ، العاش رەت ايىر قالپاق اعايىننىڭ ەلىندە «قارۋلى شابۋىلعا قاتىستى» دەگەن ايىپپەن بەس جىلعا سوتتالادى.

نەسىپباي كوپ جەردە ءوزىنىڭ شىن اتىن اتاماي «الماز» دەپ تانىستىرعان ەكەن. كەيبىر كوز كورگەندەر «سارى الماز» دەگەن لاقاپ اتتى قىلمىس الەمىندەگىلەر قويعان دەسەدى. سەبەبى، ول العان بەتىنەن قايتپايتىن، الماس سەكىلدى وتكىر بولعان-مىس. ال، «سارى» ءسوزى اقشىل رەڭىنە بولا ايتىلعان. بەيرەسمي اقپار بويىنشا رىجي الماز تۇرمەدە وتىرىپ قاراقشىلىق زاڭىن جەتە مەڭگەرگەن، اقشا جاساۋدى جانە ورىس، ارميان، شەشەن، سىعان تىلدەرىندە ەركىن سويلەپ، اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنگەن.

90 جىلدارى ەلدى دۇرلىكتىرگەن رەكەتيرلەر كىمدەر؟

سونىمەن قاتار ايكيدو ونەرىمەن شۇعىلدانىپ، قاراماعىنداعى 80-گە جۋىق جىگىتتى دە شىعىس جەكپە-جەگىنە باۋلىپ دايىنداعان. 90 جىلداردىڭ ورتا تۇسىندە اتىنان ات ۇركەتىن قازاق مافياسىنىڭ بەلسەندى توپتارى – «اتابا»، «ءتورت اعايىندى»، «اداي»، «باباحان» سياقتى ۇيىمداردىڭ مۇشەلەرى تۇگەلى دەرلىك «رىجي المازدىڭ» قول استىندا بولعان.

ولار قازاقستاننىڭ ءاربىر وبلىسىندا جۇمىس جاساپ، بارلىعى ءوز زاڭدارىمەن بيلىك ەتكەن. ءتىپتى كەيبىر كوز كورگەندەر ونى قىتايدىڭ ءبىر ايماعىنا ءامىرىن جۇرگىزگەن دەسەدى. سارى المازدىڭ بيلىگىندە ەلىمىزدەگى ءىرى مۇناي وندىرىستەرىنەن باستاپ، قالاداداعى ويىن-ساۋىق ورتالىقتارىنا دەيىن قاراعان. بارلىعىنا باقىلاۋعا الۋداعى ونىڭ باستى ماقساتى قازاقتىڭ بايلىعىن ۇستاعاننىڭ قولىنا، تىستەگەننىڭ اۋزىنا كەتىرمەۋ بولعان.

90 جىلدارى ەلدى دۇرلىكتىرگەن رەكەتيرلەر كىمدەر؟

الايدا، اتالعان مەكەمەلەردىڭ تابىسىنان ول اي سايىن ءوزىنىڭ ۇلەسىن الىپ وتىرعان. ونىڭ كولەمى بيزنەستىڭ اۋقىمىنا بايلانىستى 10-30 پايىز ارالىعىندا. ءوز زاڭىمەن جۇرەتىن نەسىپبايعا 1992 جىلى الماتىدا 3 بىردەي باپ بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. وعان، سۋىق قارۋ ساقتاعان، سالىقتان جالتارۋ جانە باي-باعلاندى قورقىتىپ-ۇركىتكەنگە قاتىستى دەگەن ايىپ تاعىلىپ، 5 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايرىلادى.

پاۆلودار مەن ماڭعىستاۋ تۇرمەسىندە جاتىپ جازاسىن وتەگەن ول بوستاندىققا شىققان سوڭ كۇزەت فيرمالارىن قۇرىپ، زاڭدى كاسىپپەن اينالىسادى. الايدا كوپ ۇزاماي ەلدەن كەتكەن ونىڭ شەكارا سىرتىنان تەك مۇردەسى كەلدى.

سارى الماز 1998 جىلدىڭ 31 مامىردا يسپانيانىڭ بارسەلونا شاھارىنداعى جەكە «Santa Cristina de-negro» ۆيللاسىندا وققا ۇشتى. بەتپەردە كيگەن التى ادام تاڭ اتا ۇرلانىپ كىرىپ، ءتورت كۇزەتشىنى بايلاپ تاستاپ، ۇيقىدا جاتقان ازاماتتاردى قىرىپ سالعان. سارى المازدىڭ تۋعان ءىنىسى، “ترانستەلەكوم” كومپانياسىنىڭ ەكس-جەتەكشىسى اسقار ناسەنوۆكە قارجى پوليتسياسى 2013 جىلى حالىقارالىق ىزدەۋ جاريالادى. ول ءوزى جەتەكشىلىك ەتكەن تۇستا مەكەمە مەن شاعىن كاسىپورىندار اراسىندا جالعان كەلىسىمشارت جاساپ، مەملەكەتتىك 4 ميللياردتان استام تەڭگەسىن جوق قىلعان.

نەكەلى جارى، ءانشى سيتورامەن 5 جىل وتاۋ قۇرعان، ورتاق 1 ۇلى بار. سارى الماز ومىردەن وتكەن سوڭ بيلىك قارىنداسى ايكا-بەگەموتتىڭ قولىنا وتكەن. ول دا قىلمىس الەمىندەگى بەدەلدى ايەلدىڭ ءبىرى. ۇيىمداسقان قىلمىستىق توبىندا 80-نەن 100-گە جۋىق ادام بولعان.

4. قارا الماز

سارى الماز قازاقستاندى بيلەپ توستەگەن ۋاقىتتا «قارا الماز» ەسىمىمەن تاعى ءبىر سەركە پايدا بولدى. كەيىندە دە جاس جىگىتتىڭ بەلگىسى ساياساتكەر زامانبەك نۇرقادىلوۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى ەكەنى انىقتالدى. ول جاس تا بولسا، ەشكىمنەن قورىقپاي، الماتىنى قولىنا الدى.

«قارا الماز» دەگەن لاقاپ اتى بولعانىمەن شىن ەسىمى ناقتى بەلگىسىز. وپپوزيتسياعا بەت بۇرعان الماتىنىڭ ەكس-اكىمى ءبىر كەزدەرى وزىنە ءباز-بىرەۋلەردىڭ قوقان-لوقى جاساعانىن ايتىپ شاعىمداندى. ارتىنشا رەكەتير بولعان قارا الماز ۇزاققا بارماي، بەلگىسىز جاعدايدا قورداي تاس جولىندا قارا ءدجيپى اۋدارىلىپ، جول اپاتىنان كوز جۇمدى. وقيعا ءالى كۇنگە دەيىن جۇمباق كۇيىندە. راسىندا دا قارا الماس قارسىلاستارىنىڭ قولىنان قازا تاپتى ما، الدە جازىم با؟

90 جىلدارى ەلدى دۇرلىكتىرگەن رەكەتيرلەر كىمدەر؟

5. اتابا

قازاق مافياسىنىڭ سەركەلەرىنىڭ ءبىرى، ءارى بىرەگەيى تالعات اتاباەۆ -“اتابا” دەگەن اتپەن تانىمال ازاماتتىڭ دا ەسىمى قازاقستاندىقتارعا جاقسى تانىس. 1967 جىلى ماۋسىم ايىندا تالدىقورعاندا ومىرگە كەلگەن. قاتارلاستارىنىڭ سوزىنە سۇيەنەر بولساق، تالعاتتىڭ ابىرويى مەن بەدەلىن رەسپۋبليكا تۇگىل قىرعىزستان مەن وزبەكستاندا دا وتە جوعارى باعالاعان. اتابانىڭ ەل ەسىندە قالعان ىستەرىنىڭ ءبىرى قازاق تىلىنە دەگەن الاڭداۋشىلىعى دەيدى.

قاراماعىنداعى مەن كورشىلەر ەلدىڭ اۆتوريتەتتەرى ونىڭ الدىندا بارىنشا قازاق تىلىندە سويلەۋگە تىرىسقان. سارى الماستىڭ قول استىنان شىققان سەركە 2005 جىلدىڭ جەلتوقسانىن ايىنا دەيىن ءوز بيلىگىن الماتىداعى باراحولكا بازارى مەن، بىرنەشە كازينونى باسقارىپ، دوڭگەلەتكەن.

ءتىپتى ونىڭ اتى شۋلى قورعاس ىسىنە قاتىسى بارى دا انىقتالدى. ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ مالىمەتىنشە شەكاراداعى كەدەندىك راسىمدەۋدەن ەش كەدەرگىسىز ءوتۋ ءۇشىن، ءاربىر جۇك كولىگىنەن 4 مىڭ دوللارعا دەيىن الىنعان. بۇل بەكەتتەن كۇن سايىن ورتا ەسەپپەن 12 ماشينا وتەدى. توپقا پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى مەن قاتار «اتابالىقتار» جانە «ءتورت اعايىندى» دەپ اتالاتىن قىلمىستىق توپتار كومەك كورسەتكەن. قىلمىستىق وپەراتسيا بارىسىندا 16 كۇدىكتى ۇستالدى. ونىڭ ىشىندە تالعات اتاباەۆ تا بار.

90 جىلدارى ەلدى دۇرلىكتىرگەن رەكەتيرلەر كىمدەر؟

الماتىدا كۇدىكتىلەردى قۇرىقتاۋ كەزىندە كولىكتەن سىتىلىپ شىعىپ، قاشقان تالعات – ماركوۆ كوشەسىندەگى ويىنحاناعا جاسىرىنىپ، 38 جاسىندا سول جەردە جۇرەك تالماسىنان قازا تاپتى. تالعات اتاباەۆ كۇرەسپەن اينالىسقان سپورتشى بولعان. قاراماعىنا ءوزى جەرلەستەرىن جانە وسال ەمەس، سپورتقا قابىلەتى بار جاۋىرىنى قاقپاقتاي، جۇدىرىعى توقپاقتاي جىگىتتەردى جيناعان.

قىلمىس الەمىندە ارتىنا ءىز قالدىرمايتىن اتابانى 2002 جىلى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى زاڭسىز سۋىق قارۋ ساقتاعانى ءۇشىن ايىپتاپ، تۇرمەگە جاپقان. الايدا ءومىرىنىڭ سوڭعى كۇنىنە دەيىن ول ەركىن كۇرەس فەدەراتسياسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى بولدى.

90 جىلدارى ەلدى دۇرلىكتىرگەن رەكەتيرلەر كىمدەر؟

6. قانەكە

نەسىپبايتەگى قانىبەك نۇرعازىۇلى (1952-1996 ج.ج) – قازاقستاندىقتارعا «قانىكە» اتىمەن تانىمال. 1989 جىلى باس كوتەرگەن قىلمىس الەمىنىڭ العاشقى سەركەلەرىنىڭ ءبىرى.

90-نشى جىلدارى الماتى وبلىسى ۇزىنىاعاش اۋىلىنداعى قازاق-شەشەن قاقتىعىسى كەزىندە ەرەكشە بەلسەندىلىك تانىتىپ، جەرلەستەرىنىڭ باسىن قوسقان ازامات رەتىندە ءجيى ايتىلادى. 1996 جىلعا دەيىن جايما بازارلاردىڭ باسشىلارىنا «كرىشا» بولىپ، سالىق جيناعان.

90 جىلدارى ەلدى دۇرلىكتىرگەن رەكەتيرلەر كىمدەر؟

ءوز دەگەنىمەن جۇرەتىن قانىكە كوپ قاتارلاسىنا ۇناي قويماعان. 1996 جىلى 17 جەلتوقساندا دوستارىمەن وتىرعان قانىبەكتى بىرنەشە جەرىنەن تاپانشامەن اتىپ، جەر جاستاندىرعان.

90 جىلدارى ەلدى دۇرلىكتىرگەن رەكەتيرلەر كىمدەر؟

7. سابىرجان

سابىرجان ماحمەتوۆ «جەكپە-جەك» فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى. قازاق كيكبوكسينگىنىڭ مارتەبەسىن اسقاقتاتقان سپورتشى ساربىرجان دا 90-نشى جىلدارى بەدەلدى رەكەتيردىڭ ءبىرى بولعان. ءوز سوزىندە ول قىلمىس الەمىندە بيلىك ەتۋ ءۇشىن ەمەس، قازاق جەرىن كەلىمسەكتەردەن قورعاۋ ءۇشىن ارەكەتتەنگەنىن ايتادى.

90 جىلدارى ەلدى دۇرلىكتىرگەن رەكەتيرلەر كىمدەر؟

 

سويتە تۇرا، پوليتسيا تاراپىنان «بوپسالاۋشى» دەگەن ايىپ تاعىلىپ، 7 جىلعا تۇرمەگە توعىتىلىپ، سونىڭ 6 جىلىن اباقتىدا وتكىزدى.

دەرەككوز: Nur.kz

Related Articles

  • “گەوساياسات يلەۋىنە ءتۇسىپ قالۋىمىز مۇمكىن”. قازاقستاندا اەس سالۋعا قاتىستى ساراپشى پىكىرى

    ەلەنا ۆەبەر اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋ جانە پايدالانۋ ەكولوگيالىق قاتەر جانە توتەنشە جاعدايدا ادام دەنساۋلىعىنا قاۋىپتى عانا ەمەس، وعان قوسا سوعىس بارىسىندا ۋكراينانىڭ زاپوروجە اەس-ىندەگى بولعان وقيعا سياقتى بوپسالاۋ قۇرالى دەيدى الەۋمەتتىك-ەكولوگيالىق قوردىڭ باسشىسى قايشا اتاحانوۆا. ول مۇنىڭ ارتىندا كوپتەگەن پروبلەما تۇرعانىن، قازاقستاندىقتارعا اەس سالۋ جونىندەگى رەفەرەندۋم قارساڭىندا بىرجاقتى اقپارات بەرىلىپ، وندا تەك پايدالى جاعى ءسوز بولىپ جاتقانىن ايتادى. ساراپشى اەس-ءتىڭ قاۋپى مەن سالدارى قانداي بولاتىنى جايىندا اقپارات وتە از دەپ ەسەپتەيدى. گولدمان اتىنداعى حالىقارالىق ەكولوگيالىق سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، بيولوگ قايشا اتاحانوۆا – رادياتسيانىڭ ادامدارعا جانە قورشاعان ورتاعا اسەرىن شيرەك عاسىردان استام زەرتتەپ ءجۇر. ول بۇرىنعى سەمەي پوليگونىندا جانە وعان ىرگەلەس جاتقان اۋدانداردا زەرتتەۋ جۇرگىزگەن. قاراعاندى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ گەنەتيكا كافەدراسىندا وقىتۋشى بولعان.

  • “قازاقستان دۇرىس باعىتتا”. دەكولونيزاتسيا، ۋكرايناداعى سوعىس جانە قاڭتار. بالتىق ەلشىلەرىمەن سۇحبات

    دارحان ومىربەك بالتىق مەملەكەتتەرىنىڭ قازاقستانداعى ەلشىلەرى (سولدان وڭعا قاراي): يرينا مانگۋلە (لاتۆيا), ەگيديۋس ناۆيكاس (ليتۆا ) جانە تووماس تيرس. سوۆەت وداعى ىدىراي باستاعاندا ونىڭ قۇرامىنان ءبىرىنشى بولىپ بالتىق ەلدەرى شىققان ەدى. ءوزارا ەرەكشەلىكتەرى بار بولعانىمەن، سىرتقى ساياساتتا بىرلىگى مىقتى لاتۆيا، ليتۆا جانە ەستونيا مەملەكەتتەرى ناتو-عا دا، ەۋرووداققا دا مۇشە بولىپ، قازىر كوپتەگەن ولشەم بويىنشا الەمنىڭ ەڭ دامىعان ەلدەرىنىڭ قاتارىندا تۇر. رەسەي ۋكرايناعا باسىپ كىرگەندە كيەۆتى بار كۇشىمەن قولداپ، تاباندىلىق تانىتقان دا وسى ءۇش ەل. سوعىس باستالعانىنا ەكى جىل تولار قارساڭدا ازاتتىق بالتىق ەلدەرىنىڭ قازاقستانداعى ەلشىلەرىمەن سويلەسىپ، ەكىجاقتى ساۋدا، ورتاق تاريح، رەسەي ساياساتى جانە ادام قۇقىعى تاقىرىبىن تالقىلادى. سۇحبات 8 اقپان كۇنى الىندى. “بىزدە قازاقستاندى دۇرىس بىلمەيدى” ازاتتىق: سۇحباتىمىزدى بالتىق ەلدەرى مەن قازاقستان اراسىنداعى ساۋدا قاتىناسى

  • الماتىدا ءزىلزالا بولسا، ەڭ الدىمەن قانداي ۇيلەر قيراۋى مۇمكىن؟ ساۋلەتشى ايدار ەرعاليمەن سۇحبات

    پيوتر تروتسەنكو الماتىنىڭ جوعارعى جاعىنداعى كوپقاباتتى عيماراتتار. 18 شىلدە، 2022 جىل قازاقستاندىق ساۋلەتشى ايدار ەرعالي ەگەر كۇشتى جەر سىلكىنىسى بولسا، سەيسميكالىق قاۋىپتى ايماقتا ورنالاسقان الماتى قالاسى قانداي قيىندىقپەن بەتپە-بەت كەلەتىنىن، سوۆەت كەزىندە سالىنعان ۇيلەر قازىرگى زامانعى كوپقاباتتى عيماراتتارمەن سالىستىرعاندا جەر سىلكىنىسىنە توتەپ بەرۋگە نەلىكتەن ءالسىز ەكەنىن ايتتى. 23 قاڭتار كۇنى الماتىدا جەر ادەتتەگىدەن قاتتىراق سىلكىنىپ، ەلدى دۇرلىكتىردى. بۇل وقيعا كەڭ اۋقىمداعى تابيعي اپاتقا قالا بيلىگى مەن تۇرعىندار قانشالىقتى دايىن دەگەن اڭگىمەنى قايتا قوزدىردى. جۇرت اسىرەسە توتەنشە جاعدايلار جونىندەگى دەپارتامەنتتىڭ ەرتە حابارلاۋ جۇيەسى دۇرىس جۇمىس ىستەمەگەنىن، سمس-حابارلامالار دەر كەزىندە تۇسپەگەنىن دە سىنعا الدى. جەر ءبىرىنشى رەت سىلكىنگەن ساتتە الماتى تۇرعىندارى جاپا-تارماعاي ۇيدەن سىرتقا قاراي جۇگىردى، كەيبىرى ءتىپتى سىرت كيىمىن دە كيمەگەن

  • ءتسيفرلى تەڭگە “جاڭا ەكونوميكا” قۇرۋعا كومەكتەسپەك

    بلوكچەين تەحنولوگيالارى قازاقستاندى جەمقورلىقتان بارىنشا تازارتىپ شىعا الادى. بۇگىن مەملەكەت باسشىسى بيۋدجەت قاراجاتىنىڭ جۇمسالۋىن باقىلاۋ ءۇشىن تسيفرلىق تەڭگەنى پايدالانا وتىرىپ، اقشانى تاڭبالاۋ كىلتى تۋرالى ايتىپ ءوتتى. ءتسيفرلى تەڭگەنىڭ ەڭ مىقتى جەرى وسى. پروگراممالانعان توكەن بولعاندىقتان اقشا كىمنەن كىمنىڭ قولىنا ءوتتى، باقىلاپ وتىرا الامىز. مىسالى، مەملەكەتتىك تەندەرلەردىڭ بارلىعىن ءتسيفرلى تەڭگەگە اۋىستىرىپ، وسى تەندەرلىك ءتسيفرلى تەڭگەنى قولما-قول اقشا رەتىندە شەشىپ الۋ مۇمكىن بولمايتىنداي جاساپ قويۋعا بولادى. سوندا ءبىز تەندەر جەڭىمپازىنىڭ اقشانى قالاي جۇمساعانىن، كىمنەن تاۋار العانىن، كىمدەرگە قانشا ايلىق تولەگەنىن كورىپ، سودان ۇلكەن BIG Data بازاسىن قۇرايمىز. ءدال وسى كەزدە، مەملەكەتتىك اقشاعا مۇمكىندىگىنشە قازاقستاندىق تاۋار الىنعاندىعىن باقىلاپ، ماجبۇرلەپ وتىرۋعا مۇمكىندىك بار. وسى ارقىلى جەمقورلىقتى اتىمەن جويىپ، وتاندىق بيزنەسكە مىقتى قولداۋ كورسەتە الماقپىز.

  • “ساياساتكەرلەر پافوسپەن سويلەگەندى جاقسى كورەدى”. تۇركى مەملەكەتتەرى ىنتىماقتاستىعىنىڭ بولاشاعى بار ما؟

    ەلنۇر ءالىموۆا تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنا مۇشە جانە باقىلاۋشى مارتەبەسىنە يە ەلدەردىڭ باسشىلارىنىڭ سامارقاندا (وزبەكستان) بىرىگىپ تۇسكەن سۋرەتى. 11 قاراشا، 2022 جىل استانادا تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ (تمۇ) ونىنشى ءسامميتى ءوتىپ جاتىر. بۇل كەزدەسۋ نە بەرەدى؟ تۇركيا رەسەيدىڭ ۋكراينامەن سوعىستان باس كوتەرە الماي جاتقانىن پايدالانىپ، ايماققا ىقپالىن كۇشەيتۋگە تىرىسا ما؟ تۇركى مەملەكەتتەرى ىنتىماقتاستىعىنىڭ، اسىرەسە اسكەري سالادا بولاشاعى بار ما؟ ازاتتىق وسى جونىندە سولتۇستىك كيپردەگى تاياۋ شىعىس ۋنيۆەرسيتەتى ساياساتتانۋ كافەدراسىنىڭ دوتسەنتى اسەل تۋتۋملۋمەن اڭگىمەلەستى. تۇركيانىڭ مۇددەسى مەن ىقپالى قانداي؟ – استانادا تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ (تمۇ) ونىنشى ءسامميتى ءوتىپ جاتىر. ۇيىم ازاماتتىق قورعانىستىڭ بىرلەسكەن مەحانيزمىن نىعايتۋعا مۇددەلى. سونداي-اق كۇن تارتىبىندە ايماقتاعى جانە سىرتتاعى ساياسي-ەكونوميكالىق وقيعالاردى تالقىلاۋ ماسەلەسى تۇر. ءسامميتتىڭ ۋاقىتى مەن گەوساياسي كونتەكسى جونىندە

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: