«نيۋ-يورككە كەلگەلى ماقساتىما ءبىر تابان جاقىنداعانىمدى سەزەمىن»
اقش-تاعى باسىلىمداردىڭ بىرىندە تاجىريبەدەن ءوتىپ جۇرگەن قازاق جىگىتى ول ەلدەگى جۋرناليستيكا تۋرالى، نيۋ-يوركتەگى وتانداستارى جايلى ايتتى.
ۋنيۆەرسيتەتتى الماتىدا بىتىرگەن 25 جاستاعى جولداس ورىسباەۆ اقش-قا ءبىلىم باعدارلاماسىمەن بارعان. قازىر نيۋ-يورك قالاسىنداعى جەرگىلىكتى باسىلىمدا تəجىريبەدەن ءوتىپ جۇرگەن ول سول ەلدە كورگەن-تۇيگەنىن اڭگىمەلەدى.
ازاتتىق: – اقش-قا قالاي جانە قاشان باردىڭىز؟
جولداس ورىسباەۆ: – اقش-قا وسىدان ءۇش جىل بۇرىن Work and travel باعدارلاماسى بويىنشا كەلگەن ەدىم. ول كەزدە جازدىق دەمالىسىمدى وسىندا وتكىزىپ قايتقانمىن. سودان كەيىن «وسى جاققا جولىم تۇسسە ەكەن، تاجىريبە ارتتىرىپ، كاسىبي دەڭگەيدە ءبىلىم السام ەكەن» دەپ ءبىراز ىزدەندىم. سوسىن ۋنيۆەرسيتەتتىڭ سوڭعى كۋرسىندا وقىپ جۇرگەن شاعىمدا ينتەرنەت ارقىلى كوپتەگەن باعدارلامالاردى ىزدەي باستادىم. كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن اقش-تا وتەتىن «جۋرناليستەرگە ارنالعان تاجىريبە ارتتىرۋ» باعدارلاماسىنا قاتىستىم. سول باعدارلاما ارقىلى وتكەن جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا نيۋ-يورككە ەكىنشى قايتارا كەلگەن ەدىم. قازىر IFERS باعدارلاماسى بويىنشا جەرگىلىكتى Red Hook باسىلىمىندا تəجىريبەدەن ءوتىپ جاتىرمىن.
ازاتتىق: – قازاقستاندا جەرگىلىكتى سايتتاردا جۇمىس ىستەپسىز. قازىر اقش باسىلىمىندا تاجىريبەدەن ءوتىپ ءجۇرسىز. ەكى ەل جۋرناليستيكاسىندا قانداي ايىرماشىلىق بار؟
جولداس ورىسباەۆ: – بۇل جەردەن ەڭ ءبىرىنشى بايقاعانىم – كەز كەلگەن اقپاراتتى كەم دەگەندە ەكى-ءۇش دەرەك كوزىنەن ناقتىلاپ بەرۋگە كۇش سالاتىنىن اڭعاردىم. ناقتىلانباعان اقپارات ەشقاشان جاريالانبايدى. سوسىن وتە جىلدام جۇمىس ىستەيدى. ماسەلەن، ماڭىزدى ءىس-شارا ءوتىپ جاتقان بولسا، سوعان قاتىستى دەرەكتى كەز كەلگەن جاعدايدا تاۋىپ، سوعان سايكەس اقپارات بەرۋگە تىرىسادى. ۇشىنشىدەن، قازاقستاندا ءاربىر باسىلىمنىڭ تۇراقتى جۋرناليستەرى جۇمىس ىستەيدى. ال بۇل جاقتا نەگىزىنەن فريلانسەرلەر جۇمىس ىستەيدى ەكەن. ءارى بۇل وتە ءتيىمدى ەكەنىن اڭعارۋعا بولادى.
ازاتتىق: – باسىلىمعا فريلانسەر بولۋدىڭ تۇراقتى تىلشىلىكتەن ارتىقشىلىعى بار ما؟
جولداس ورىسباەۆ: – بۇل جەردە فريلانسەرلەر تاۋەلسىز. ساياسي-الەۋمەتتىك شارالارعا وزدەرى بارىپ، سول جەردەن ءوتىمدى ساراپتاما جاساۋعا تىرىسادى. سول جولدا ىزدەنەدى. ماتەريالدارىن ءارتۇرلى باسىلىمدارعا ۇسىنادى. بۇل گازەت-جۋرنالداردا جارىق كورگەن ساراپتاما ماتەريالداردىڭ ءوتىمدى بولۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى.
ال قازاقستاندا كەرىسىنشە شتاتتاعى جۋرناليست بولۋعا تىرىسادى. ارينە، جاقسى ساراپتاما جاسايتىن جۋرناليستەر بار. بىراق ءبىر باسىلىمعا عانا تۇراقتى جۇمىس ىستەگەننەن كەيىن ول ىزدەنۋدى جوعالتادى. ۋاقىتىن كوپ ءبولىپ، قينالىپ ساراپتاما دايىندامايدى. ءبىر جاعى بۇل باسەكەنىڭ جوقتىعىنان بولسا، ەكىنشى جاعىنان ادام تابيعاتى تەك وزىنە قاجەت ەكەنىن سەزگەن كەزدە عانا شىنايى جۇمىس ىستەيدى. ال ساقتاندىرۋى بار كەزدە، ماسەلەن، شتاتتا جۇمىس ىستەپ تۇرسا، جاقسى ساراپتاما جاساسا دا، ناشار ساراپتاما جاساسا دا سول بەلگىلەنگەن كولەمدەگى قالاماقىنى الادى. ياعني تۇراقتى جالاقى باسىلىمداعى جاريالاناتىن ساراپتاما ماتەريالداردىڭ ساپاسىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى.
ازاتتىق: – تاجىريبەدەن ءوتۋ ۋاقىتىڭىز اياقتالعان سوڭ قانداي جوسپارىڭىز بار؟
جولداس ورىسباەۆ: – تاجىريبەمنىڭ ۋاقىتى اياقتالعان سوڭ ەلگە قايتۋعا ءتيىسپىن. بىراق و باستا Lost نەمەسە Bloomberg باسىلىمدارىندا جۇمىس ىستەۋ باستى ماقساتىم بولعان. نەگىزگى قىزىعۋشىلىعىم ەكونوميكا، قارجى سالالارىنداعى ساراپتامالارعا قاتىستى. ياعني سول سالاداعى جاڭالىقتارعا كوبىرەك باسىمدىق بەرەمىن. ويتكەنى قازىرگى وتە ماڭىزدى ساراپتامالار – سول سالادا. مەن اتاعان باسىلىمدار تەك وسى سالادا جازادى. ماعان ازىرگە ونداي مۇمكىندىك تۋعان جوق. ايتسە دە ءالى سول ماقساتتا ەڭبەك ەتىپ ءجۇرمىن. ول ءۇشىن وتە مىقتى مامان بولۋ كەرەك. بىراق نيۋ-يورككە كەلگەلى ماقساتىما ءبىر تابان جاقىنداعانىمدى سەزەمىن.
ازاتتىق: – اقش-تا ءوزىڭىز سياقتى قانشا قازاق بار؟ ولاردىڭ كاسىپتەرى نە؟
جولداس ورىسباەۆ: – اقش-تا قازاقتار حيۋستون، نيۋ-يورك، لوس-اندجەلەس، چيكاگو جانە سان-فرانتسيسكودا. ولاردىڭ ارقايسىسىندا قازاق مادەني ورتالىقتارى بار. قازاقتاردىڭ ەڭ كوپ شوعىرلانعان جەرى رەتىندە تەحاس شتاتى ايتىلادى. بىراق مەنىڭ ەسەبىم بويىنشا، امەريكاداعى قازاقتار كوپ تۇراتىن قالا – نيۋ-يورك. قالا وتە ۇلكەن. بىراق كەي كەزدەرى كوشەدەن سەرۋەندەپ جۇرسەڭ، قازاقشا سويلەسىپ بارا جاتقانداردى كورىپ قالاسىڭ. مۇنداي جاعدايلاردى بىرنەشە مارتە بايقادىم. شامامەن 8 مىڭعا جۋىق قازاق بار دەپ ەسەپتەلىنەدى. ولاردىڭ ءبىر بولىگى – Green card ارقىلى تۇراقتى تۇرۋعا كەلگەندەر، ەكىنشىلەرى – جۇمىس ۆيزاسىمەن كەلگەندەر. ودان باسقا ءتۇرلى جولدارمەن كەلگەن قازاقتاردى كورۋگە بولادى. وزدەرىنىڭ نيۋ-يورككە كەلۋ ماقساتتارىنا بايلانىستى كاسىپتەرى دە ءارتۇرلى. بىراق قازاقستانعا، قازاقتارعا قاتىستى ءوتىپ جاتقان شارالارعا جينالىپ، باس قوسىپ تۇرادى.
ازاتتىق: – سۇحباتىڭىزعا راحمەت.
ازات ەۋروپا / ازاتتىق راديوسى
پىكىر قالدىرۋ