|  |  | 

Köz qaras Sayasat

Qazaqqa şınayı odaqtas kim?

«Biz Reseydegi ğana emes, körşilerdegi türli tüsti revolyuciyalardı da basıp-janşimız», – degen V.Putin Qazaqstanğa üşinşi joldı qaldırmadı. Qalğan eki jolda bizdi ne kütip twr?
Büginde putinşil Resey men batıs elderi arasındağı teketires şıñırau şegine jetti. Mwnday şielenis soñğı 40 jıldan beri bayqalmağan. Siriya, Ukraina, Soltüstik Koreya jäne basqa da tüytkilderde qarsı taraptardıñ ımırağa kelui endi ekitalay. Osı tartıs pen qaqtığıstardıñ artın añdıp, alıstan baqılap kelgen elder üşin endi «seniki de jön, sizdiki de dwrıs» dep Qojanasırdıñ keypine enu mümkindigi sañırauday şektelip qaldı. Teketirestiñ ne o jağına, ne bw jağına şığu, tarihi tañdau qajettiligi tuındadı.
Negizgi qarama-qayşılıq – Kreml'diñ bwrınğı Sovet Odağınıñ öligin tiriltuge talpınğan äreketteri men oğan kedergi keltirip twrğan halıqaralıq zañdar men wyımdar. Sayasatta bärine tiimdi ortaq tärtiptiñ orındaluı üşin onı jüzege asıratın, retteuşi tetikterdiñ boluı şart. Bwl mümkindik men mindet AQŞ pen NATO-ğa müşe memleketterdiñ qolında edi. Alayda ortaq tärtipti qadağalaytın qalqan sır bermese, «tizesinen tik twruşı» putindik Resey Qırımdı, Dnestr aumağın, Oñtüstik Osetiya men Abhaziyanı basıp alar ma edi?! Kümändi.
Kümänsizi – qazaq täuelsizdigin saqtau jolında, ärine, birinşi kezekte öz küşine sengeni abzal. Sonımen qatar qazirgidey aumalı-tökpeli zamanda kimge arqa süyeu, al kimnen aulaq twrudı tañdau tiis. Oñay şeşim emes. Biraq bwl tañdausız sındarlı sayasat jürgizu neğaybıl şarua.
Äygili britan qayratkeri Uinston Çerçill'diñ qanattı sözi bar: «Bwl düniede mäñgilik dos bolmaydı, mäñgilik mañızğa ie tek müddeler». Osı sözdi memleketaralıq sayasatta temirqazıqqa aynaldırsaq, dos, serik nemese odaq – bwl belgili bir kezeñdegi naqtı jağdaydan şıqqan sayasi jäne tarihi ıqtiyar. Olay bolsa, däl qazir Qazaq eline tiimdi dos, serik, odaq qaysı?
Ras, sırt qarağanda köpvektorlı sayasatı bar Qazaqstannıñ jaqtastarı häm odaqtastarı jetkilikti siyaqtı. Atap aytqanda, TMD, Türki älemin, mwsılman elderin jäne de basqalardı atap aytuğa twrarlıq. Ekinşi jağınan qarağanda, nağız dos qiın-qıstau sätterde tanıları bwrınnan belgili. Al oğan män bermeudiñ soñı ölşeusiz qasiretke äkeledi.
Mısalğa jeriniñ bir böliginen ayırılıp, soğıs jağdayında otırğan Ukrainanı alayıq. Kezinde bwl eldiñ sayasatkerleri qwrğaq uädeler men kelisimşarttarğa jüginip, jaybaraqat jürdi. Seriktesteri qiın sätte qol wşın beredi degenge ilandı. Alayda el basına kün tuğanda qorğaydı degen odaqtasınıñ biri özine tarpa bas saldı, biri bayqamağansıp sırt aynaldı, endi biri alğan mindettemelerinen aynıp, basqınşını qoldap şıqtı. Osılayşa sayasat pen diplomatiyada der kezinde oylastırılmağan, tipti atın ataudan tartınğan şındıq zor apatqa wlasıp, ukraindıqtar barmağın şaynap qaldı.
Asılı, bwl teketireste Ukrainanıñ ayqın janaşırı retinde jalğız küş tabıldı: ol – batıs, naqtı aytqanda AQŞ pen Europa odağı. Bälkim, olar aytarlıqtay ukrainşıl bolmağan da şığar. Mañızdısı – Kievtiñ täuelsizdigin saqtau men demokratiyalıq jüyege wmtılısı batıs qwndılıqtarımen säykes kelgeni. Sondıqtan halıqaralıq zañdardı öreskel bwzıp, ozbırlıq äreketterge basımdıq bergen Putinniñ sayasatın batıs «ğalamdıq qauipsizdikke töngen kauip» dep bağaladı. Izinşe onıñ qaterli mısın basu üşin türli sankciyalar qoldandı.
Osı jağdayğa keñinen qarasaq, Batıs Ukraina ğana emes, basqa da TMD memleketteriniñ täuelsizdigi men aumaqtıq twtastığın saqtauda şeşuşi ıqpalğa ie. Ras, amerikandıqtar men europalıqtardıñ Reseyden nendey artıqşılığı bar degen swraq tuındauı zañdı.
Salıstıra qarasaq, batıstıñ qazaq jerinde birde-bir äskeri joq, al Reseydiñ bes äskeri bazası men poligonı twr. Ekinşiden, batıstıñ birde-bir sayasatkeri qazaq jerine dämesin bildirgen emes. Resey biligine kindikteri baylaulı atqaminerler bolsa, uaqıt ötken sayın jerimizge swqtana qarap qır körsetip keledi. Üşinşiden, Qazaqstandağı AQŞ, Wlıbritaniya, Franciya elşileri Astanağa kele sala, qazaq şañırağına qwrmetin körsetip, şapan kiip, qazaq tilin oqıp, wlttıq merekelerimizde halıqtı memlekettik tilimizde qwttıqtaudı dağdığa aynaldırğanı köp närseni añğartadı. Resey elşisiniñ osınday sıñay tanıtuı bılay twrsın, qonaq emes, äldebir qojayınşa qılıq körsetedi. Kreml' ökiliniñ qazaq ruhı men dünietanımınıñ şırağına aynalğan «Añız adam» jurnalın jabu kerek» degeniniñ özi nege twradı!? Bwl qılığın teñ ıntımaqtastıq pen izgiliktiñ belgisi retinde bağalauğa müldem kelmeydi.
Endeşe, peyiliniñ oñ, şınayı äri ädil, teñ därejedegi ıqpaldastıqqa beyil ekenin Resey biligi qwrğaq sözben emes, naqtı isterimen däleldeui kerek. Al öz kezeginde resmi Astana Qazaqstannıñ täuelsizdigi men tarihına, mädenieti men tağdırına qwrmet tanıtudı äriptestik ornatqan kez kelgen memleketten talap etip, namısın jibermegeni jön. Bwl uaqıt talabı. Mäselen, säuirdiñ ortasında Bişkekte ötken Euraziya odağı müşeleriniñ basqosuında Putin: «Biz Reseyde ğana emes, türli tüsti revolyuciyalardı körşilerde de basıp-janşimız», – dep mälimdedi. Bwl neni bildiredi?
Euraziya odağına müşe elder Mäskeuge wnamsız sayasat jürgizse, küş qoldanamız degen ses körsetu ğoy! Kezinde Sovet Odağınıñ Europa jandarmı bolğanı eriksiz eske tüsedi. Sonda däl osınday jeleumen KSRO tankteri Çehiyada, Majarstanda, Pol'şada demokratiyaşıl küşterdi, erkin oylı jastardı, el patriottarın qan josıtqan edi. Endi XXI ğasırdıñ basında Putin sol öktem täjiribeni Euraziya odağında jandandırmaq. Demek, biz üşin bastı mäsele dwrıs tañdau jasap, basqınşı ärekettiñ qaytalanuına jol bermeu kerek.
Tañdau jolı: ne separatizm, totalitarizm, imperializm men basqınşılıqqa jol bergen Putin, Asad, Kim Çen In, hezbollaşıl şeyh Nasrolla tobına enu nemese damu men örkenietti tüzu memleketterdiñ qatarına qosılu. Üşinşi jol joq.

Rasul JWMALI arnayı «Jas Alaş» üşin                                                zhasalash.kz

Related Articles

  • Samat Äbiş qalay “sütten aq, sudan taza” bolıp şıqtı?

    Azattıq radiosı Sayasattanuşı Dosım Sätpaev WQK törağasınıñ bwrınğı birinşi orınbasarı, eks-prezident Nwrswltan Nazarbaevtıñ nemere inisi Samat Äbişke şıqqan ükim “Qazaqstandağı rejim bolaşaqtı oylamaytının körsetti” deydi qazaqstandıq sayasattanuşı Dosım Sätpaev. Sarapşınıñ payımdauınşa, bileuşi “elita” jeke isterimen jäne tasadağıkelisimdermen äure bolıp jatqanda elde tağı bir jaña äleumettik jarılısqa äkelui mümkin faktorlar küşeyip keledi. SayasattanuşıResey öziniñ ekonomikalıq müddeleri men geosayasi josparların keñinen jüzege asıru üşin Qazaqstannıñ işki sayasatına tikeley äser etuge tırısıp jatuı mümkin dep te topşılaydı. PUTIN “QAUİPSİZDİK KEPİLİ” ME? Azattıq: Sonımen wzaq demalıs aldında osınday ülken jañalıq jariyalandı. Meyram aldında, 19 naurızda qazaqstandıqtar mäjilis deputatınıñ postınan Samat Äbişke şıqqan ükim jaylı bildi. Mwnıñ bäriniñ baylanısı bar ma älde kezdeysoqtıq pa? Dosım Sätpaev: Äñgimeni bwl istiñ qwpiya

  • Hristian missionerleriniñ qwmdağı izderi

    Orını: Qaşqar q-sı; Jılı: 1933 j; Atı-jöni: Qabıl Ahond; Dini: hristian; Tüsinikteme: Bwl jigittiñ keyingi esimi Qabıl Ahond, hristian dinin qabıldağan alğaşqı wyğır. Keyin dini senimine baylanıstı öltirilgen. Suret europadağı missionerlik muzey arhivinde saqtaulı. Atalğan muzeyde jüzdegen hristian wyğır ökilderiniñ sureti saqtalğan. 1930 jıldarı hristian wyğırlarına twrğılıqtı mwsılmandar men äkimşilik bilik tarapınan qısım körsetile bastağan soñ bir bölimi missionerlerge ilesip europa elderine “hijrağa” ketti. Alqissa Hristian äleminiñ Qaşqariyağa basa män berui äsirese YAqwp Bek memleketi kezeñinde jaña mümkindikterdi qolğa keltirdi. 1860-70 jj. Qaşqariyanıñ Cin imperiyasına baylanıstı köñil küyin jaqsı paydalanğan Hristian älemi Ündistan men Tibet arqılı Qaşqariyağa mädeni ıqpalın jürgize bastadı. Olardıñ maqsatı bwl aymaqtı Resey imperiyasınan bwrın öz ıqpalına

  • Demografiyalıq saraptama

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

  • …oyı bölek bolğanımen ol da osı eldiñ tuması, bizdiñ otandasımız.

    Äleumettik jelide osı otandasımızdı qızu talqılap jatır eken. Köbi sın aytıp jatır. Video jazbanıñ tolıq nwsqası joq, pikir-talas tudırğan böligi ğana tarap jatır eken. Soğan baylanıstı öz oyımdı ayta ketpekşimin: Birinşi, otandasımızdıñ videosı, fotosı äleumettik jelide jeldey esip tarap jatır. Ol azamattıñ (azamatşanıñ) jeke qwpiyası sanalatın fotosı, video jazbası kimniñ rwqsatımen tarap jatır eken? Öz basım osı posttı jazu üşin ol azamattıñ (azamatşanıñ) videodağı beynesin qara boyaumen öşirip tastaudı jön kördim. Jäne rwqsatınsız foto beynesin jeke paraqşama salğanım üşin odan keşirim swraymın. Dini wstanımı, oyı bölek bolğanımen ol da osı eldiñ tuması, bizdiñ otandasımız. Ekinşi, otandasımızdıñ dini wstanımına baylanıstı aytqan sözderi qoğamda qattı pikir tudırğan eken. Tipti onı “wlt dwşpanı”

  • “Geosayasat ileuine tüsip qaluımız mümkin”. Qazaqstanda AES saluğa qatıstı sarapşı pikiri

    Elena VEBER Atom elektr stansasın salu jäne paydalanu ekologiyalıq qater jäne tötenşe jağdayda adam densaulığına qauipti ğana emes, oğan qosa soğıs barısında Ukrainanıñ Zaporoj'e AES-indegi bolğan oqiğa siyaqtı bopsalau qwralı deydi äleumettik-ekologiyalıq qordıñ basşısı Qayşa Atahanova. Ol mwnıñ artında köptegen problema twrğanın, qazaqstandıqtarğa AES salu jönindegi referendum qarsañında birjaqtı aqparat berilip, onda tek paydalı jağı söz bolıp jatqanın aytadı. Sarapşı AES-tiñ qaupi men saldarı qanday bolatını jayında aqparat öte az dep esepteydi. Goldman atındağı halıqaralıq ekologiyalıq sıylıqtıñ laureatı, biolog Qayşa Atahanova – radiaciyanıñ adamdarğa jäne qorşağan ortağa äserin şirek ğasırdan astam zerttep jür. Ol bwrınğı Semey poligonında jäne oğan irgeles jatqan audandarda zertteu jürgizgen. Qarağandı universitetiniñ genetika kafedrasında oqıtuşı bolğan.

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: