|  |  |  | 

كوز قاراس رۋحانيات ساياسات

ايتالى: «لاتىن ءالىپبيى؟ رەسەي بەكەر الاڭداپ وتىرعان جوق»

Amangeldi Aytali

Amangeldi Aytaliلاتىن الفاۆيتىنە كوشۋدىڭ سەبەپتەرى نەدە؟ بۇل تۋرالى kaz.365info.kz سايتىنا تۇراقتى اۆتورىمىز، تانىمال عالىم امانگەلدى ايتالى جىلىكتەپ، ايتىپ بەردى.

نازارباەۆ ناقتى قادام جاسادى 

لاتىن الفاۆيتىنە كوشۋ – تەك قازاق ءتىلى عانا ەمەس، قازاق قوعامىن جاڭعىرتۋ باعىتىنداعى ماڭىزدى بەتبۇرىس. ن.نازارباەۆ بۇرىن لاتىن الفاۆيتىنە كوشۋدىڭ قاجەتتىلىگىن ەسكە سالىپ كەلسە، بۇگىن بۇل ماسەلە ناقتى سيپات الدى.

سوڭعى ءجۇز جىلدا قازاقستانداعى ءتىل ساياساتى بۇلتارىس، قالتارىستار مەن توسىن وزگەرىستەرگە تولى بولدى. 1910 جىلى 23-ماۋسىمدا قازان قالاسىندا وتكەن ميسسيونەرلەردىڭ سەزىندە كيريلليتسا ءالفاۆيتى رەسەي مەملەكەتىنىڭ بىرلىگىنە قىزمەت جاساۋى كەرەك، ورىس ەمەس حالىقتار ءبىر تىلدە سويلەپ، ءبىر تىلدە جازۋعا ءتيىستى، سوندىقتان ولاردى جاپپاي كيريلليتساعا كوشۋ ماقساتى ماقۇلداندى.

بىراق 1928 جىلى تۇرىك، مالاي تىلدەرىمەن بىرگە لاتىن الىپبيىنە كوشۋ بىزدەدە قولعا الىندى. «لاتىن ءالفاۆيتى- جەڭىمپاز پرولەتاريات ءالفاۆيتى»- دەگەن ۇران دا تاستالدى.

30-شى جىلداردىڭ اياعىندا كەڭەستەر وداعىندا الەۋمەتتىك — ساياسي احۋال وزگەردى، ۇلتتىق مادەنيەتتەردى دامىتۋدان گورى، ورىستاندىرۋعا بەتبۇرىس باسىم بولا باستادى.

بۇل ءۇردىس، اسىرەسە، ءتىل ساياساتىندا كورىنىس الدى.

1938 جىلدىڭ 13-ناۋرىزىندا قابىلدانعان حالىق كوميسارياتتارى كەڭەسى مەن بۇكىلوداقتىق بولشەۆيكتەر پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ «ۇلتتىق رەسپۋبليكالار مەن وبلىستاردا ورىس ءتىلىن مىندەتتى تۇردە وقىتۋ» قاۋلىسى وسى بەتالىستىڭ باسى بولدى. وسىعان بايلانىستى لاتىن گرافيكاسىنان كيريلليتساعا اۋىسۋ ءىسى باستالىپ كەتتى.

جاڭا الفاۆيت لاتينيتساعا قاراعاندا، اسىعىس –ۇسىگىس جاسالىپ، ءتىلدىڭ كوپتەگەن فونەتيكالىق ەرەكشەلىكتەرى بۇرمالاندى. كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ورىستاندىرۋ ساياساتى ماقساتى تەرەڭ، اۋقىمدى قارقىنمەن جۇزەگە اسىرىلدى.

ناتيجەسىندە، ورىس ءتىلى ءومىردىڭ كوپتەگەن سالالارىندا جالعىز عانا ءتىل بولىپ، ۇلتتىق تىلدەردى ىعىستىردى.

سوندىقتان كەڭەس ۇكىمەتى قۇرامىنداعى قازاق، وزبەك سياقتى باسقا دا تۇركى حالىقتارىنىڭ ساناسىندا كيريلليتسا ماجبۇرلەۋمەن جانە  زورلىق-زومبىلىقپەن بايلانىستىرىلادى.

…شىن تاۋەلسىزدىك الامىز 

قازاق ءالفاۆيتىنىڭ كيريلليتسادان لاتينيتساعا اۋىسۋى — وتارسىزدانۋدىڭ ءبىر ماڭىزدى قادامى، وتارلاۋشىلاردىڭ زورلاپ تاڭىلعان الفاۆيتىنەن ارىلۋ، ەركىندىك الۋ.

وسى جاعدايعا بايلانىستى، بۇگىن رەسەيدەگى كەيبىر ساياسي توپتاردىڭ قازاقتاردىڭ لاتىن الفاۆيتىنە كوشۋى ولاردى رەسەيلىك مادەني كەڭىستىكتەن الىستاتادى دەپ، وكىنىش ءبىلدىرۋى دە تەگىن ەمەس.

دەگەنمەن لاتىن ءالفاۆيتىن پايدالاناتىن كوپتەگەن حالىقتار ورىس مادەنيەتىمەن تىعىز بايلانىستا، سوندىقتان قازاق-ورىس ەكونوميكالىق، مادەني جانە عىلىمي بايلانىستارى دا دامىپ، تەرەڭدەي بەرەدى.

قازاق ءتىلىنىڭ دىبىستىق جۇيەسىنە كيريلليتسادان ءتىلدىڭ فونەتيكالىق قۇرىلىمىنا بەيىمدى جانە ساياسي جاعىنان بەيتاراپ لاتىن الفاۆيتىنە كوشۋ ۇلتتىق پسيحولوگياسى تۇرعىسىناندا اقىلعا قونىمدى.

بىراق بۇل ماسەلەنى تەك جاي عانا الفاۆيت الماستىرۋمەن بايلانىستىرۋعا بولمايدى.

بۇل ماڭىزدى مەملەكەتتىك ماسەلە ەكونوميكالىق، مادەني، ۇلتارالىق، ۇلتتىڭ ىشكى ماسەلەلەرمەن بايلانىستى.

 لاتىن الفاۆيتىنە كوشۋ قانداي قيىندىقتار تۇعىزادى؟

ەڭ الدىمەن، لاتىن الفاۆيتىنە كوشكەن وزبەك،ءازىربايجان حالىقتارىنىڭ باستارىنان كەشكەن، بۇگىندە كەشىپ وتىرعان جانە ءبىز دە اينالىپ وتە المايتىن ماسەلەلەردى ايتايىق:

1) كۇنى بۇگىنگى دەيىن ءوز تىلدەرىنىڭ قۇرىلىمىنا بەيىمدەلگەن ءالفاۆيتتى ءالى دە ايقىنداۋدا;

2) اراب گرافيكاسىندا الفاۆيتىندەگى، بۇگىن كيريلليتسا الفاۆيتىندەگى رۋحاني مۇرانى تولىق پايدالانا المايدى;

3) تەحنيكالىق جانە جاراتىلىستانۋ سالاسىنداعى عىلىمي ادەبيەت جانە الەمدىك ادەبيەت جاستارعا قولجەتىمدى بولا بەرمەيدى;

4) بالاباقشادان باستاپ، جوعارى وقۋ ورىندارى ءۇشىن وقۋلىقتار شىعارۋ وراسان قارجى تالاپ ەتەدى;

5) العاشقى جىلداردا، اسىرەسە، ورتا جاستاعىلار مەنەگدە تارتقاندار اراسىندا ۇلتتىق تىلدەگى باسپا ونىمدەرىنە سۇرانىس ازايىپ، ولۆار ورىس ءتىلدى ونىمدەرگە دەن قويا باستايدى.

دەگەنمەن، عىلىمي تەحنولوگيا مەن قارجىلىق قولداۋ بۇل قيىندىقتاردى ەڭسەرەدى دەۋگە نەگىز بولار.

قازاقستانداعى ەرەكشە جاعدايلار

ماسەلە ادامدىق فاكتورعا تىرىلەدى. وزبەكستان مەن ازىربايجانداعى بارلىق دەرلىك ازاماتتار  مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگەن، انا تىلدەرىندە سويلەسەدى، وقيدى، جازادى جانە ويلايدى، ولار نەگىزىنەن بىرۇلتتىق مەملەكەتتەر.

وزبەكستان حالقىنىڭ 4,8 پايىزى عانا ورىستار، سلاۆياندار.

وزبەك ءتىلى ۇلتارالىق ءتىل.

2009 جىلعى حالىق ساناعى بويىنشا، بىزدە جاعداي وڭدى دەۋگە بولار. قازاقتاردىڭ 98,3 پايىزى اۋىزەكى ءسوزدى تۇسىنەدى، 95 پايىزى قازاق تىلىندە وقيدى، 63,2 پايىزى ەركىن جازادى. بىراق وسى ستاتيستيكا سەنىمسىزدىك تۋعىزادى. سەبەبى، مامانداردىڭ ايتۋىنشا، قازاق تىلىندە سويلەيتىن قازاقتاردىڭ باسىم كوپشىلىگى قازاق ءتىلىن ورىس سوزدەرىمەن ارالاستىرادى، شۇبارلانعان تىلدە سويلەيدى، ال قازاق تىلىندە تەلەديدار كورۋشىلەر كوپ، بىراق قازاقشا وقىرماندار، جازاتىندار از.

وزبەكستان مەن ازىربايجانمەن سالىستىرعاندا، قازاقستاندا پوستكولونياليزم بەلگىلەرى (سيندرومى) كوزگە ۇرىپ تۇر.

بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا، ءىس قاعازدارىن جۇرگىزۋدە، سوت جۇيەسىندە، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىندا، باسقا دا سالالاردا دا ورىس ءتىلىنىڭ باسىمدىعى اڭىق كورىنىپ تۇر.

بۇگىن ورىس مەكتەپتەرىندە كيريلليتسا الفاۆيتىندە 700 مىڭداي وقۋشى ءبىلىم الادى. ولار قازاق ءتىلىن وتە ناشار بىلگەندىكتەن، بىلىمدەرىن كوللەدج، ۋنيۆەرسيتەتتە ورىس تىلىندە جالعاستىرا بەرەدى.

ءتىپتى، بارا-بارا، اتا-انالاردىڭ ۇستانىمى وزگەرىپ، بالالارىن ورىس مەكتەپتەرىنە بەرۋى مۇمكىن.

سەبەبى، ورىس مەكتەپتەرىنىڭ تۇراقتى، سىننان وتكەن وقۋلىقتارى بار، ورىس تىلىندە باسقا دا عىلىمي –ادىستەمەلىك ادەبيەتتەر جەتكىلىكتى. وسىدان، لاتىن الفاۆيتىنە كوشۋ قازاق ۇلتىنىڭ تۇتاستىعىنا ءوز اسەرىن تىگىزبەسە، دەگەن قاۋىپ جوق ەمەس.

رۋعا جانە جۇزگە، ءدىني اعىمدارعا، داۋلەتىنە قاراي بولىنگەن قازاقتار ەندى ءبىلىمى، ءتىلى، مادەني ۇستانىمى ايىرماشىلىعى جاعىنان «لاتىنشىلار» مەن «كيريلليتساداعىلار» بولىپ بولىنبەيدى دەپ شەك كەلتىرۋگە بولمايتىن سياقتى.

ودان ءارى ويلانساق — قازاقستان قوعامنىڭ بىرلىگىنە دە سەكەم تۋماي ما دەگەن وي دا مازالايدى.

ءسوز جوق، لاتىن الفاۆيتىنە ءوتۋ قازاق ءتىلىنىڭ الەۋمەتتىك مارتەبەسىن كوتەرىپ، اياسىن كەڭەيتۋگە ارنالعان رەفورما — جاي عانا الفاۆيت الماستىرۋ ەمەس، ونىڭ تەرەڭ ەكونوميكالىق، مادەني، ەتنيكالىق پروبلەمالار تۇعىزاتىنى انىق جانە ءبىز وعان دايىن بولۋىمىز كەرەك.
وسىدان، قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسى تومەن ەلدە قازاق تىلىندەگى لاتىن الفاۆيتىنە قالاي سۇرانىس تۋدىرامىز دەگەن ماسەلە تۋاتىنى انىق.

ەسىڭىزدە مە؟ 

دەگەنمەن،

بۇگىنگى قوعامدىق پىكىردە لاتىن الفاۆيتىنە كوشۋ مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ بارلىق ماسەلەسى وزىنەن ءوزى شەشىلەتىندەي، قازاق ءتىلىن جاتىرقايتىن نيگيليزم پسيحولوگياسىنىڭ بەتى قايتاتىنداي، ورىس ءتىلىنىڭ مىسى باسىلاتىنداي تىم كوتەرىڭكى، قۋانىشتى كوڭىل-كۇي بايقالادى.

وسىنداي كوڭىل –كۇي XX ع. 80-شى جىلداردىڭ اياعىندا، قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك مارتەبەگە يە بولعان كەزدە دە ورىن العان. كەيىن مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋگە سۇرانىستىڭ ازدىعى، تالپىنىستىڭ تومەندىگى بايقالدى.

سوندىقتان بۇگىن تياناقتى، مۇقيات، الدىن الا ويلانعان شارالار قاجەت. ەڭ الدىمەن، ءتىل ساياساتىن سارالاپ ويلاستىرعان ءجون. ءبىر جاعىنان، قازاق ءتىلىنىڭ الەۋمەتتىك قولدانۋ اياسىن كەڭەيتۋ دەسەك، ەكىنشى جاعىنان، قالاي بولعاندا دا ورىس ءتىلىنىڭ بۇگىنگى مارتەبەسىن، قىزمەتىن وسى كۇيىندە ساقتاۋعا باعىتتالعان ساياسات ۇستانامىز.

بۇل، قازاق ءتىلىنىڭ بۇگىنگى تومەنگى بەدەلى دە ساقتالا بەرەدى دەگەن ءسوز.

ماسەلە، ورىس ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن ادەيى تومەندەتۋدە ەمەس، ورىس تىلىنە قوعام ومىرىندە قانشالىقتى سۇرانىس بار، سول سۇرانىستى قاناعاتتاندىرۋ كەرەك. سونىمەن بىرگە، دەموگرافيالىق جاعدايدى دا ەسكەرگەن ءجون: ەلىمىزدە قازاقتار مەن تۇرىك تەكتى حالىقتاردىڭ سانى وسۋدە، ال ورىس، سلاۆيان تەكتىلەردىڭ سانى ازايۋدا. دەمەك، تىلارالىق قاتىناستاردا وزگەرىپ جاتىر.

قازاق ءتىلى تاريحي جاراقات العان ءتىل.

ول جاراقاتتىڭ ورنىن تولتىرۋ جولدارى — بالالار ادەبيەتىن، قازاق ادەبيەتىن، تەاترىن، كينوسىن، ونەرىن، مۋزىكاسىن، مەكتەبىن، مادەنيەت قايراتكەرلەرىن قارجىلاي قولداۋ. قازاق كىتاپتارىنا، باسپاسوزىنە، قازاق تىلىنە ەرەكشە ءمان بەرۋ.

كوپتەگەن پوستكولونياليستىك ەلدەردە مۇنداي ىستەر ۇيرەنشىكتى جاعدايعا اينالعان.

لاتىن الفاۆيتىنە كوشۋ ءتىل ساياساتىن قايتا قاراۋعا ۇلكەن ءبىر بەتبۇرىس بولىپ، ستراتەگيالىق ماقساتقا اينالعاندا عانا قازاق ۇلتى رۋحاني تۇرعىدان جاڭارادى.

Related Articles

  • سامات ءابىش قالاي “سۇتتەن اق، سۋدان تازا” بولىپ شىقتى؟

    ازاتتىق راديوسى ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ ۇقك توراعاسىنىڭ بۇرىنعى ءبىرىنشى ورىنباسارى، ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى سامات ابىشكە شىققان ۇكىم “قازاقستانداعى رەجيم بولاشاقتى ويلامايتىنىن كورسەتتى” دەيدى قازاقستاندىق ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ. ساراپشىنىڭ پايىمداۋىنشا، بيلەۋشى “ەليتا” جەكە ىستەرىمەن جانە تاساداعىكەلىسىمدەرمەن اۋرە بولىپ جاتقاندا ەلدە تاعى ءبىر جاڭا الەۋمەتتىك جارىلىسقا اكەلۋى مۇمكىن فاكتورلار كۇشەيىپ كەلەدى. ساياساتتانۋشىرەسەي ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق مۇددەلەرى مەن گەوساياسي جوسپارلارىن كەڭىنەن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتىنا تىكەلەي اسەر ەتۋگە تىرىسىپ جاتۋى مۇمكىن دەپ تە توپشىلايدى. پۋتين “قاۋىپسىزدىك كەپىلى” مە؟ ازاتتىق: سونىمەن ۇزاق دەمالىس الدىندا وسىنداي ۇلكەن جاڭالىق جاريالاندى. مەيرام الدىندا، 19 ناۋرىزدا قازاقستاندىقتار ءماجىلىس دەپۋتاتىنىڭ پوستىنان سامات ابىشكە شىققان ۇكىم جايلى ءبىلدى. مۇنىڭ ءبارىنىڭ بايلانىسى بار ما الدە كەزدەيسوقتىق پا؟ دوسىم ساتپاەۆ: اڭگىمەنى بۇل ءىستىڭ قۇپيا

  • حريستيان ميسسيونەرلەرىنىڭ قۇمداعى ىزدەرى

    ورىنى: قاشقار ق-سى; جىلى: 1933 ج; اتى-ءجونى: قابىل احوند; ءدىنى: حريستيان; تۇسىنىكتەمە: بۇل جىگىتتىڭ كەيىنگى ەسىمى قابىل احوند، حريستيان ءدىنىن قابىلداعان العاشقى ۇيعىر. كەيىن ءدىني سەنىمىنە بايلانىستى ولتىرىلگەن. سۋرەت ەۋروپاداعى ميسسيونەرلىك مۋزەي ارحيۆىندە ساقتاۋلى. اتالعان مۋزەيدە جۇزدەگەن حريستيان ۇيعىر وكىلدەرىنىڭ سۋرەتى ساقتالعان. 1930 جىلدارى حريستيان ۇيعىرلارىنا تۇرعىلىقتى مۇسىلماندار مەن اكىمشىلىك بيلىك تاراپىنان قىسىم كورسەتىلە باستاعان سوڭ ءبىر ءبولىمى ميسسيونەرلەرگە ىلەسىپ ەۋروپا ەلدەرىنە “ھيجراعا” كەتتى. القيسسا حريستيان الەمىنىڭ قاشقارياعا باسا ءمان بەرۋى اسىرەسە ياقۇپ بەك مەملەكەتى كەزەڭىندە جاڭا مۇمكىندىكتەردى قولعا كەلتىردى. 1860-70 جج. قاشقاريانىڭ تسين يمپەرياسىنا بايلانىستى كوڭىل كۇيىن جاقسى پايدالانعان حريستيان الەمى ءۇندىستان مەن تيبەت ارقىلى قاشقارياعا مادەني ىقپالىن جۇرگىزە باستادى. ولاردىڭ ماقساتى بۇل ايماقتى رەسەي يمپەرياسىنان بۇرىن ءوز ىقپالىنا

  • دەموگرافيالىق ساراپتاما

    1-ءشى سۋرەت قازاقتار; دەموگرافيالىق احۋال 1949-2020 جج. ارالىعىن سالىستىرمالى كورسەتكەن. 1949 جىلعا دەيىن، اتاپ ايتقاندا كوممۋنيستىك قىتاي ۇكىمەتى ورناعانعا دەيىن شىنجاڭ ولكەسىنىڭ سولتۇستىك بولىگىندە قازاقتار، وڭتۇستىك بولىگى قاشقاريادا ۇيعىرلار باسىم ساندى ۇستادى. 1951-54 جىلدارى ۇلتتىق مەجەلەۋ كەزىندە ورتالىق ۇكىمەت قۇرعان كوميسسيا ساراپتاماسى بويىنشا ۇلتتىق اۆتونوميالىق تەرريتوريانى انىقتاۋ مىنا ەكى باعىتتا جۇرگىزىلدى. ولار: ءبىرىنشى، ۇلتتىق اۆتونوميانى مەجەلەۋ بويىنشا ونىڭ اتاۋىن تۇراقتاندىرۋ. وسى بويىنشا ءۇش اتاۋ ۇسىنىلدى: *شىعىس تۇركىستان اۆتونوميالىق فەدەراتسيالىق رەسپۋبيليكاسى; *ۇيعىرستان اۆتونوميالىق رەسپۋبيليكاسى; *شىنجاڭ اۆتونوميالى رەسپۋبيليكاسى. ەكىنشى، اۆتونوميانىڭ اكىمشىلىك تۇرپاتىن انىقتاۋ; وسى بويىنشا: *فەدەرەتسيالىق تۇرپات; *اۆتونوميالىق وبلىس جانە وكۋرگ تۇرپات; *ايماق جانە اۋدان دارەجەلى اۆتونوميالىق وكۋرگ تۇرپاتى. مەجەلەۋ كوميسسياسى اتالعان ەكى باعىتتا ساراپتاما ناتيجەسىن قورىتىندىلادى. كوميسسيا قورىتىندىسى بويىنشا شىنجاڭ ولكەسىنىڭ

  • …ويى بولەك بولعانىمەن ول دا وسى ەلدىڭ تۋماسى، ءبىزدىڭ وتانداسىمىز.

    الەۋمەتتىك جەلىدە وسى وتانداسىمىزدى قىزۋ تالقىلاپ جاتىر ەكەن. كوبى سىن ايتىپ جاتىر. ۆيدەو جازبانىڭ تولىق نۇسقاسى جوق، پىكىر-تالاس تۋدىرعان بولىگى عانا تاراپ جاتىر ەكەن. سوعان بايلانىستى ءوز ويىمدى ايتا كەتپەكشىمىن: ءبىرىنشى، وتانداسىمىزدىڭ ۆيدەوسى، فوتوسى الەۋمەتتىك جەلىدە جەلدەي ەسىپ تاراپ جاتىر. ول ازاماتتىڭ (ازاماتشانىڭ) جەكە قۇپياسى سانالاتىن فوتوسى، ۆيدەو جازباسى كىمنىڭ رۇقساتىمەن تاراپ جاتىر ەكەن؟ ءوز باسىم وسى پوستتى جازۋ ءۇشىن ول ازاماتتىڭ (ازاماتشانىڭ) ۆيدەوداعى بەينەسىن قارا بوياۋمەن ءوشىرىپ تاستاۋدى ءجون كوردىم. جانە رۇقساتىنسىز فوتو بەينەسىن جەكە پاراقشاما سالعانىم ءۇشىن ودان كەشىرىم سۇرايمىن. ءدىني ۇستانىمى، ويى بولەك بولعانىمەن ول دا وسى ەلدىڭ تۋماسى، ءبىزدىڭ وتانداسىمىز. ەكىنشى، وتانداسىمىزدىڭ ءدىني ۇستانىمىنا بايلانىستى ايتقان سوزدەرى قوعامدا قاتتى پىكىر تۋدىرعان ەكەن. ءتىپتى ونى “ۇلت دۇشپانى”

  • “گەوساياسات يلەۋىنە ءتۇسىپ قالۋىمىز مۇمكىن”. قازاقستاندا اەس سالۋعا قاتىستى ساراپشى پىكىرى

    ەلەنا ۆەبەر اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋ جانە پايدالانۋ ەكولوگيالىق قاتەر جانە توتەنشە جاعدايدا ادام دەنساۋلىعىنا قاۋىپتى عانا ەمەس، وعان قوسا سوعىس بارىسىندا ۋكراينانىڭ زاپوروجە اەس-ىندەگى بولعان وقيعا سياقتى بوپسالاۋ قۇرالى دەيدى الەۋمەتتىك-ەكولوگيالىق قوردىڭ باسشىسى قايشا اتاحانوۆا. ول مۇنىڭ ارتىندا كوپتەگەن پروبلەما تۇرعانىن، قازاقستاندىقتارعا اەس سالۋ جونىندەگى رەفەرەندۋم قارساڭىندا بىرجاقتى اقپارات بەرىلىپ، وندا تەك پايدالى جاعى ءسوز بولىپ جاتقانىن ايتادى. ساراپشى اەس-ءتىڭ قاۋپى مەن سالدارى قانداي بولاتىنى جايىندا اقپارات وتە از دەپ ەسەپتەيدى. گولدمان اتىنداعى حالىقارالىق ەكولوگيالىق سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، بيولوگ قايشا اتاحانوۆا – رادياتسيانىڭ ادامدارعا جانە قورشاعان ورتاعا اسەرىن شيرەك عاسىردان استام زەرتتەپ ءجۇر. ول بۇرىنعى سەمەي پوليگونىندا جانە وعان ىرگەلەس جاتقان اۋدانداردا زەرتتەۋ جۇرگىزگەن. قاراعاندى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ گەنەتيكا كافەدراسىندا وقىتۋشى بولعان.

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: