Jügirtpeler
 |  |  | 

Tarih Qazaq şejiresi

Qaramay men Maytau öñiri qazaqtıñ ejelden bergi atamekeni(Şığıs Qazaqiya)

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Oct 12, 2017

22405431_946673135496274_565604594081602953_nBwl jerdiñ atı Maytau (独山子), surette Maytau mwnay bwrğılau qwrılğıları tüsirilgen. Şıñjañda ol jıldarı (40-jj) mwnay bwrğılaytın ozıq qwrılğılar bolmağan twrsa, atalmış öñirdegi mwnaydı kimder bwrğılap jatır? Sovet (säbet) odağımen qanşalıq qatısı bar? Aytpaqşı, suret Şığıs Türkistan ükimeti qwrılğan jıldarı tüsirilgen.

Şığıs Türkistan ükimetin qwruda Säbet (sovet) ükimeti sirek qazba baylıqtarğa astırtın müddeli bolğan. Sonıñ biri- Uran jäne biri- Mwnay. Urandı Altaydan tapqan da mwnay-gazdı osı Maytau (独山子) men Qaramaydan (克拉玛依) tapqan. Bwğan deyin bwl öñirge (Maytauğa) säbettiñ ken barlaytın tıñşıları kelip jer şarlap, astırtın kartağa tüsirip qağazğa nobayın qondırıp ketken. Jalpı, Qaramay men Maytau öñiri qazaqtıñ ejelden bergi atamekeni sanaladı. Wşı qiırsız osı öñirde qazaqtar mal töldetken, jer betine bwrqıldap şığıp jatqan qap qara maydı qoyğa belgi ğıp jaqqan, şamğa bilte ğıp qoldanğan, otqa tamızdıq qıp istetken.

Säbet ükimeti Almatıda jäne Zaysanda Ekinşi Retki Şığıs Türkistan Ükimetin qwru üşin qwpiya sayasi kurstar aşıp kadr jetistirgen. Töñkeris jasau üşin arnayı äskeri auır qarular jasap qarajattar bölgen jäne gazet-jurnal, oqulıqtar dayındatqızıp baspadan şığarğan. Jahan soğısınıñ äbigerinen endi seyilgen Säbet Odağı mwnşa şığındar boluınıñ sebebi nede? Şığındı qaytıp eselep qaytarıp alğan? Ärine, biri- Altaydağı Uranmen, ekinşisi- Maytau, Qaramaydağı mwnay-gazben qaytarıp alğan dep joramal aytuğa boladı. Qazaqtar wlt-azattıq köterilisin jasağan kezde olarğa kömek körsetuiniñ tüpki sebebi de teñdessiz ken baylığın wrlauğa şanıs tabu. Bılayşa aytqanda, qıtay men qazaqtardı (Şığıs Türkistandı) qırılıstırıp qoyıp Säbet ükimeti mwnay-gazderdi astırtın bwrğılap tasıp äketip jatqan.

Altaydağı Ospan Batır sayasi oyındı erte tüsindi de at tonın ala qaştı äri Altaydıñ altını men uranın wrlağalı kelgen qıtaylar men Säbet odağınıñ kenşilerin Altayğa bastırmadı. Tipti, Qwljadağı Şığıs Türkistan ükimetimen de wzaqtan silasıp añısın añdap jattı. Kezi kelgende Şığıs Türkistan ükimetimen de äskeri qaqtığısqa deyin bardı. Altaydağı jer astı ken baylığın qızğıştay qorıdı. Al, Maytau mwnay-gazın şe? Ol turalı aşıq aqparat Mäskeude jatır. Säbettiñ demeuindegi Şığıs Türkistan äskeri Qaramay-Maytaudı alğan soñ negizgi äskeri küşti Manas boyı men Altaydağı Ospanğa şoğırlandıruı mwnay men gazğa qanşalıq qatısı bar? Ne üşin mwnay-gazlı öñirde äsker sirep ketedi? nemese Urandı qorığan Ospanğa nege äskeri soqqı jasaladı?

Bwl öñirdegi mwnay men gazdı Joñğar şöli men Orqaşardıñ üş qwlıstayınan Şäueşek Baqtı ötkeli arqılı eşbir “kedergisiz” maşinamen tasımaldağan. Altayday qwz qiya tau şıñdar men kürdeli qayqañ qiyabetter bwl öñirde bolmaydı. Eki jol joramalın aytqım keledi. Biri, Orqaşarğa jetpey Maylı-Jäyirdi kesip Alatau sağasınan ötedi, ekinşisi Orqaşardı basıp Üş Qwlıstaylatıp otırıp Baqtı arqılı Zaysanğa ötedi.

Qortındılay kelgende ekinşi retki Şığıs Türkistan ükimetin qwruda Säbetke qazba baylıqtar qanşalıq müddeli boldı? Uran men Mwnay-gazdı astırtın qalay tasımaldadı? Şığıs Türkistandı qwrudıñ barlıq şığının Säbet Ükimeti qalay eselep qaytarıp aldı? Bwl swraqtar Şığıs Türkistantanuda tıñ belesterge jeteleui bek mümkin. Endigi pikir bılayğı jwrtta bolsın.

* Bügingi künderi Maytau men Qaramaydan şıqqan mwnay men Gaz qıtaydıñ ekonomikasına orasan zor ıqpal etip otır. Qıtaydıñ ekonomikalıq qolqa jüregine aynalğan teñiz jağalauındağı zäulim qalalar Qaramay men Maytaudıñ mwnayı men gazınıñ küşi arqılı boy kötergen.

Eldeç Orda

Tags

Related Articles

  • Gerb auıstıru mäselesi nemese «teristeu sindromı» qalay payda boldı?!

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Elimizdiñ gerbin auıstıru turalı Prezidenttiñ wsınısı (o basta wsınıs suretşi-dizayner mamandardan şıqqan siyaqtı) twtas qoğamda bolmağanmen, äleumettik jelilerde äjeptäuir qarsılıq tudırdı. Biraq, bayıptap qarasaq, bwl qarsılıqtıñ qazirgi gerbtiñ qazaq üşin erekşe qasterli nemese estetikalıq twrğıdan minsiz boluına eş qatısı joqtığın añğarasız. Soñğı uaqıttarı, auır indetpen qatar kelgen qañtar tragediyasınan bastap, halıq aytarlıqtay küyzeliske wşıradı. Qazaqstannıñ erkinen tıs, soğısqa, basqa da sebepterge baylanıstı bolıp jatqan ekonomikalıq qiındıq saldarınan halıqtıñ äl-auqatı tömendedi. Osınıñ bäri qazir qoğamda bayqalıp qalğan «teristeu sindromına» türtki boldı. «Teristeu sindromı» – dwrıstı da bwrısqa şığaratın, qanday bastamağa bolsın qarsı reakciya şaqıratın qwbılıs. Äleumettik psihologiyanı zertteuşilerdiñ payımdauınşa, osı qwbılıstı barınşa küşeytip twrğan faktor – äleumettik jeliler. YAğni, aldağı uaqıtta

  • Hristian missionerleriniñ qwmdağı izderi

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Orını: Qaşqar q-sı; Jılı: 1933 j; Atı-jöni: Qabıl Ahond; Dini: hristian; Tüsinikteme: Bwl jigittiñ keyingi esimi Qabıl Ahond, hristian dinin qabıldağan alğaşqı wyğır. Keyin dini senimine baylanıstı öltirilgen. Suret europadağı missionerlik muzey arhivinde saqtaulı. Atalğan muzeyde jüzdegen hristian wyğır ökilderiniñ sureti saqtalğan. 1930 jıldarı hristian wyğırlarına twrğılıqtı mwsılmandar men äkimşilik bilik tarapınan qısım körsetile bastağan soñ bir bölimi missionerlerge ilesip europa elderine “hijrağa” ketti. Alqissa Hristian äleminiñ Qaşqariyağa basa män berui äsirese YAqwp Bek memleketi kezeñinde jaña mümkindikterdi qolğa keltirdi. 1860-70 jj. Qaşqariyanıñ Cin imperiyasına baylanıstı köñil küyin jaqsı paydalanğan Hristian älemi Ündistan men Tibet arqılı Qaşqariyağa mädeni ıqpalın jürgize bastadı. Olardıñ maqsatı bwl aymaqtı Resey imperiyasınan bwrın öz ıqpalına

  • Aytpay ketti demeñiz… (Tibet arhivi turalı)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Altaydan auğan el turalı tarihi jazbalarda oqtın-oqtın aytılğanı bolmasa isi qazaq jwrtına Tibet turalı tüsinik äli künge deyin beymälim. Äsirese Tibet jazba derekterinde külli türki balasınıñ tarihı turalı tıñ derekterdiñ kömuli jatqanın tipten bile bermeymiz. Tibet- tarihi derektiñ eñ köp saqtalğan aymağı sanaladı. Mädeni, ädebi, ruhani jäne tarihi türli derekterdiñ ıqılım zamannan beri jaqsı saqtaluımen sırt älemdi özine baurap kegen Tibet jwrtına 19 ğasırdan bastap Batıs ekspediciyası basa nazar audarıp keşendi zertteuler jasadı. Sonıñ negizinde Tibettegi keybir salalıq bayırğı derekter Batısqa köşirildi. Esesine Tibettanu ğılımı qalıptastı. Jağırafiyalıq ornalasuı tım wzaq bolğandıqtan Tibettanu ğılımı qazaq jwrtına qajettilik tudırmadı. Tibettanumen negizinde alpauıt küşter aynalıstı. Olar tibet jwrtın igerudi basqa qırınan bağaladı. Tibette

  • Demografiyalıq saraptama

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

  • Baqsılar institutı

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Saraptama (oqısañız ökinbeysiz) Birinşi, ilkide Türki balasında arnayı qağan qwzireti üşin jwmıs isteytin köripkel baqsılar institutı bolğan. Atı baqsı bolğanımen hannıñ qırıq kisilik aqılşısı edi. Köripkel baqsılar han keñesi kezinde aldağı qandayda bir sayasi oqiğa men situaciyanı küni bwrtın boljap, döp basıp taldap häm saraptap bere alatın sonı qabilettiñ iesi-tin. Olardı sayasi köripkelder dep atasa da boladı. Han ekinşi bir eldi jeñu üşin bilek küşinen bölek köripkel baqsılardıñ strategiyalıq boljauına da jüginetin. Qarsılas eldiñ köripkel baqsıları da oñay emes ärine. Ekinşi, uaqıt öte kele sayasi köripkel baqsılar türkilik bolmıstağı strategiyalıq mektep qalıptastırdı. Türki baqsıları qıtay, ündi, parsı, wrım elderin jaulap aluda mañızdı röl atqardı. Ol kezdegi jahandıq jaulasular jer, su,

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: