Özi de «altın adam» edi
Qazaq tilinde söyleuge erkimiz bolmağan kezeñde Jazuşılar odağı men KazGU-dıñ filologiya fakul'tetindegi qazaq tilinde söyleytinder baqıttı körinetin. Körnekti ğalım Twrsınbek Käkişevti jete tanımaytınmın. Biraq sırtınan qattı sıylaytınmın. «Altın adamğa» qatıstı 30 jıl boyı üzdiksiz aynalısıp jürip aşqan jañalığımdı eñ birinşi Twrsınbek ağa jürgen ortağa barıp aytqım keldi. Söytip, kafedrasına bardım. Bwl 2003 jıldıñ erte köktemi edi. Twrsınbek ağa äñgimemdi bar peyilmen tıñdadı da, «Sonşa jıl boyı eşkimge aytpay, qalay jasırıp keldiñ? Jariya etip, eldi quantu kerek emes pe? Mwnı endi halıqqa tezirek jetkizu jağın oylastırayıq», – dedi. Osılayşa Twrsınbek Käkişevtiñ aldınan quanıp şıqtım. Köñilim köterilip üyge jettim de, «Altın adam» mäselesimen aynalısatın komissiya qwrıp, onı ükimetke bekittiru jağın oylastırdım. Qwramında elimizdiñ birtalay ziyalı azamattarı, jurnalister bar, 35 adamnan twratın komissiya tizimin jasadım. Törağası Twrsınbek Käkişev ekenin körsetip, parlamentke, sol kezdegi ükimet basşısı Danial Ahmetovke de «Altın adamnıñ» mäselesin aytıp hat jazdıq. Biraq jauap bolğan joq.
«Altın adamnıñ» qwpiyasın aşuğa men fizika mamanı jäne sonıñ işinde radiaciyanıñ qattı denege äserin wzaq zerttegen ğalım retinde qızığa kirisken edim. Jer betindegilerge osı kezge deyin belgisiz bolıp kelgen radiaciyanıñ şınayı bolmısın osı «Altın adam» jazuı arqılı aşuğa bolatın şığar dep ümittengenmin. Ol ümit şınımen de aqtaldı. Bükil fundamentaldı ğılım salasına «Altın adamnıñ» bereri öte köp. Ol tipti jerastı qazba baylıqtarı turalı da talay qwpiyanı aşıp twr. Mwnay öñdeu zauıtınıñ «Altın adam» «wsınğan» modeli bar. Sızba türinde emes, sözben aytılğan model'. Qağazğa öziñ tüsiruiñ kerek…
Metallurgiyanıñ jer betindegi twñğış oşağı bolğan da osı qazaq jeri eken. Onıñ eksponattarı da tiisti orında saqtaulı. Altınnıñ qwpiyası – özinşe dara äñgime… Otız jıl boyı tozaq otına öz erkimmen tüsip, tolassız zerttep aşqan «Altın adam» qwpiyası bügingi Qazaqstandı bes qwrlıqtıñ aldında zañğar biikke bir-aq şığaratınday. Osınıñ bärin jan-tänimen sezingen jalğız twlğa Twrsınbek ağa edi. Darhan köñil twlğanıñ «Altın adam» jañalığınıñ elge jetip, quantqan künin körmey ketkenine ökinemin.
Qazaqstan bükil sala boyınşa älemdi auzına qaratar derjava boları sözsiz. «Altın adam» öziniñ baylığımen osığan kepildik berip twr. Fundamentaldı ğılım salasınan lek-legimen aşılar tañğalarlıq jañalıqtar tosıp twr. Tipti şeşilmeske aynalğan Aral men Balqaştıñ mäselesi de «Altın adamnıñ» kümis zerenşedegi jazuında bederlengen. Araldıñ osınday küyge wşırau sebebin bilgiñiz kelse, ağayın, kümis zerenşedegi 26 tañbanıñ şifrın aşıp, sonda körsetilgen silteme boyınşa mälimetter jinañız. Alayda «Altın adamnıñ», jer-jerdegi saq qorğandarınıñ qwpiyasın aşatın oqımıstını Europadan izdemeñiz. Qazaqtıñ bwdan bes ğasır bwrınğı tilin äli wmıta qoymağan qoyşı balasınan izdeñiz. Saq qorğanı ataulınıñ barlıq qwpiyası bizdiñ jerde saqtaulı. Jer betindegi geografiyalıq ataulardıñ kodı tek qana qazaq tilinde aşıladı. Onda da dıbıstaluı bwrmalanğan bügingi emes, bwdan bes ğasır ilgeridegi qazaq tilinde. Eger de biz qazaqtıñ bayırğı tilin bilmesek, kümis zerenşedegi jazudıñ şifrın aşa almas edik. Ärine, bwl jolda aluan türli matematikalıq operaciyalar qoldanıldı. Esik qorğanınan tabılğan «Altın adam» jazuın oqu üşin astronomiyadan bastap, ğılımi-tehnikalıq progrestiñ bar jetistiginen tügeldey habardar boluıñ kerek.
«Altın adamnıñ» bolaşaq wrpaq üşin saqtap kelgen qazınası san-salalı. Eñ bolmasa sonıñ ädebietke, muzıkağa, suret önerine qatıstısın aşayıq. QazWU-dıñ filologiya fakul'tetinde akademik Twrsınbek Käkişev atındağı zertteu ortalığı qwrılsın. Qabiletti jastardı izdenuşilik jwmıspen qamtamasız etu osıdan bastalsın. Bwl iske studentter qauımı da qızığa tartılar edi.
«Altın adamnıñ» öner salasındağı tuındıları jer betinde şaşılıp jatır. Sonıñ bärin biz öz jazuındağı tizimnen alıp, atap beremiz. Al endi «Altın adamnıñ» fundamentaldı ğılımdağı eñbekteri men gaz, mwnay, kömirtegine baylanıstı mälimetteri jeke-jeke, dara küyde. Sonıñ bärimen aynalısatın mamandar qajet. Bizdiñ memleket adamzattı qızıqtıratın ğılımi-tehnikalıq progres oşağına aynalğalı twr. Bwğan «Altın adam» kepildik beredi.
Twrsınbek ağa osını janımen tüsingen asıl jan edi. Akademik Twrsınbek Käkişev atındağı, «Altın adamdı» zertteu ortalığın ğalım özi qızmet etken kafedra ayasında wyımdastırsaq dwrıs bolar edi. Gumanitarlıq salada qazaq ğalımdarınan asqan ozıq oylını basqa eş jerden tappaysız. Bardıñ qadirin bileyik, ağayın!
Mağripa JILQIBAEVA, fizika-matematika ğılımdarınıñ kandidatı, docent
zhasalash.kz
Pikir qaldıru