|  | 

Әдеби әлем

“Жирен шашты әйел” туралы бір сөз


Осы уикенд (сенбі-жексенбі) іс арасында Қарабұлақтан әжем беріп жіберген сықпа құртты сорып отырып һәм Астанадан бір досым әкеп берген шоколад жаққан кесек жентпен шай сораптап отырып, Орхан Памуктың “Жирен шашты әйел” романын оқып шықтым. Дәлірек айтқанда Экин Оклаптың ағылшынға қотарған тәржімесін. Көз сүрінетін кедір-бұдыры жоқ, тез оқылатын шағын шығарма. Берісі Түркия, арысы адамзат баласына белгілі әкелер мен балалар арасындағы күрделі қарым-қатынасты сипаттайтын әлеуметтік роман. Үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлім – солшыл саяси көзқарасты, оппозицияшыл белсенді әкесі тастап кетіп, жалғыз шешесі ер жеткізген бозбаланың 1980 жылдардың ортасында колледж ақысын табу үшін құдық қазушы шебердің көмекшісі болып Стамбулдың шетіндегі шағын станцияның маңында бір ай еңбек етуі. Әкесінің махаббатына қанбай өскен балаң табиғаттың құдықшының қамқорлығына бір еріп, қатаңдығына бір қорлануы. Сол станцияға келген көшпелі театрдың өзінен 16 жас үлкен жирен шашты актрисасына ғашық болып, бір-ақ түн көңіл қосуы. Ғашық дерті меңдеп, алғаш көрген махаббат пен алғаш татқан арақтан көзі тұманданып жүріп, 25 метр шыңыраудың түбінде су шығара алмай жер қазып жатқан құдықшының үстіне топырақ шығаратын үлкен шелекті байқаусызда түсіріп алып, мертіккен шеберге жәрдем етуге жарамай бас сауғалай Стамбулға қашып кетуі. Екінші бөлім – бас кейіпкердің өмір бойы “әкемдей адамды өлтірдім” деген ой мен “қай күні полиция ұстап әкетеді” деген қайғы жанын жегідей жеп жүріп, мықты геолог-инженерге кейін ірі жер иеленуші һәм құрылыс компаниясының басшысына айналуы. Үйленген жарының бедеу болып, баласыз қалуы. Жанына жұбанышты өнерден табуға тырысуы. Әкесін өлтірген бала мен баласын өлтірген әке туралы, әсіресе өзі білмей әкесін өлтіріп, анасына үйленген Эдип патша туралы көне мифтердің көркемсуретке айналған нұсқаларын жинап жүріп, жирен шашты әйелдің кезінде туған әкесімен ашына болғанын білуі. Құдықшының жирен шашты әйел көмектесіп тірі қалғанын, майып болса да, шыңыраудан су шығарғанын, туған қаласы әулие тұтып, қартайып қайтыс болғанын анықтауы. Жаны жай таппай 30 жылдан соң адам танымастай өзгерген станцияға қайта баруы. Әлгі әйел тапқан жалғыз ұлдың өз перзенті болып шығуы һәм дәл сол ызалы жігіттің қолынан құдық басында қаза табуы. Үшінші бөлім – жирен шашты әйелдің өз тағдыры туралы баяны һәм бас кейіпкер өлген соң не болғанын тарқатып айтуы. Шашының жасанды түсінен бастап ұлының шынайы мінезіне дейін сипаттауы. Бірінші және екінші бөлім бас кейіпкердің атынан, бірінші жақтан жазылған. Фабуласы мен құрылымынан таң қаларлық ештеңе таппадым. Біріншіден, автор әсіре схематизмге әдейі ұрынған сияқты. “Әкесіндей адамды өлтіріп, күнәсінен қашқан” бозбаланың күндердің бір күнінде өзі де “перзентінің қолынан қаза табатыны” бірден аңғарылады. Екіншіден, (гәп түпнұсқада ма, я ағылшынша аудармада ма білмедім) жирен шашты әйелдің түр-тұлғасын: көз тартқан көркемдігін, қанық бояулы образы мен портретін көре алмадым. Үшіншіден, қазіргі Ultra HD сапалы анимациялық фильмдердегі кейіпкердің терісіндегі түгіне дейін көргісі келетін талғампаз аудитория өкілі сияқты заманауи кітап нарқының оқырманы ретінде құдықшы кәсібі мен жылжымайтын мүлік саласындағы детальдарды және сонымен байланысты қандай да бір ұтымды параллелизмдерді ашқарақтана іздеп таба алмадым. Тым жалпылама түрде суреттеліпті. Орташа тұтынушы арасында кеңірек тарап, аз уақытта көбірек қаржы түсіруші, ірі шығарманың алдындағы дайындық кезеңіне жағдай жасаушы “тіскебасар” жоба ретінде қабылдадым. Бірақ сөйте тұра Орхан Памуктың мынадай ортақол дүниесінің өзі түрік қоғамында соңғы 30 жылда болған қаншама әлеуметтік өзгерістен хабар беретінін байқап, шынайылығына еріксіз тамсандым. Ойдан шығарылған кейіпкерлер мен оқиғалар оқырман ойындағы шынайы естеліктерді тірілтіп жіберсе ғана ол жазба – көркем әдебиет. Бір-ақ жайтқа қарным ашыңқырап қалды. Памук заманауи ұлдардың “әкесін, я оның орнын басатын адам іздеуін” аксиома сияқты көрсетеді. Негізі 21-ғасырдағы отбасы институты (іштей мойындамасақ та) орасан зор өзгеріске ұшырап үлгерді. Тура және ауыспалы мағынасында әкесіз өсіп жатқан һәм “әке” тұлғасын іздемейтін перзенттер баяғыда шындыққа айналған, және бұл әлеуметтік категорияның қай тарапта болсын қарасы қалыңдап барады. Бәлкім бұл – келесі бір романның тақырыбы шығар.

Galym Bokash facebook парақшасынан алынды

 

 

Related Articles

  • АЛАШ ЗИЯЛЫЛАРЫНЫҢ ҮРІМШІДЕН ҚАЙТЫП КЕЛЕ ЖАТҚАНДА

    Болған оқиға ізімен Болған оқиғаның ізімеН…   Алаш жұртының бір емес, бірнеше съезі өтіп, Әлиханның Колчактан беті қайтып, “Енді қайтып тәуелсіз ел боламыз” деп жүрген кез еді. Семй Алаш қайраткерлерінің ордасы еді. Семейде жүрген Ахмет Байтұрсынов бастаған бір топ алашордашылар Қытай шекарасындағы Үрімші қаласына барып, ондағы қазақ жұртының хал жағдайын біліп қайтуға жолға шыққөан. Ол кезде Үрімшінің көбі қазақ еді Үйлері негізінен саздан құйылған. Орта Азияның көп қалаларын еске салғандай. Біраз үлкен кісілер мен жастар Ахаңның төте әліпбиімен кітап газет оқиды. екен. Ахаңды бұрын көрген адамдар да кездесті. Дегенмен, Ахаң Үрімші қазақтарының тәелсіз автономия құру туралы ойлары да жоқтығын байқаған. Соныменг, Үрімші қазағының және Қытайға жақын басқа ұлттардың басты тұрмысы

  • БІР АУЫЛДАҒЫ  ЕКЕУДІҢ ТАҒДЫРЫ

      Жұмат  ӘНЕСҰЛЫ   ( Махаббат туралы әңгіме) “МЕН СЕНЕН БАСҚАНЫ ӨЛГЕНШЕ  КӨРМЕЙМІН ДЕП СЕРТ БЕРІП ЕДІМ ӨЗІМЕ” “ДЕДІ БУЫНЫП ӨЛЕЙІН ДЕП ЖАТҚАН МАЙСА ДЕГЕН ҚЫЗ.. Бұл БАЙТӨБЕ деп аталатын ауыл. БҰРЫН ҮЛКЕН ШАРУАШЫЛЫҚТАРЫ БОЛҒАН.ОҚУ АЯҚТАЛЫП, МЕКТЕП БІТІРУШІЛЕР МЕКТЕПТІҢ ЖАНЫНДАҒЫ АЛМА БАҒЫНДА МЕКТЕП БІТІРУШІЛЕРДІҢ ТОЙЫ МЕН  СЫНЫПТАС ЖАРАС ПЕН МАЙСАНЫҢ ТОЙЫ БІРГЕ ӨТЕІЗІЛЕТІН БОЛҒАН. ЖАРАСТЫҢ ƏКЕСІ ФЕРМЕР, АЗДАП ЕГІСТІГІ БАР. Ал Жараспен біргн оқыған Əміренің əкесі əкімшілікте қызмет жасайды, əрі жеміс өсіреді. БҰЛ ЖАРАС ПЕН МАЙСАНЫҢ ҮЙЛЕНУ ТОЙЫ БАСТАЛАЙЫН ДЕП ЖАТҚАНДА БОЛҒАН ТРАГЕДИЯ. ЖАРАС ПЕН МАЙСА МЕКТЕП БІТІРІП,, ӨЗ СЫНЫПТАСТАРЫМЕН МЕКТЕПТІҢ ЖАНЫНДАҒЫ ҮЛКЕН БАҚТА ҮЙЛЕНУ ТОЙЛАРЫН МЕКТЕП БІТІРУ ТОЙЫМЕН ЖАЛ,ҒАСТЫРМАҚШЫ ЕДІ. МЕКТЕПТІҢ БАҒЫ АЛҚЫЗЫЛ ГҮЛМЕН ЖАЙНАП ТҰР. оҒАН ТҮРЛІ ТҮСТІ ЛАМПАЛАР ҚОСЫЛҒАН. сЫРТЫНАН

  • МӘҢГІ ҚАЗАҚ(ертегі фэнтези) 

    ҚАЗАҚТАРҒА ЖАСАлып жатқан  ҚИЯНАТ КӨП БОЛҒАСЫН, « Мәңгі қазақ» атты әңгіме жазсам деп жүретін едім. Осыдан бір күн бұрын сол әңгіменің сюжетіне келетін түс көржім. Кешеден бері жазуға кіріссем бе деп жүр едім, сәті бұгін түскен сияқты. ЖҰМАТ ӘНЕСҰЛЫ Өте ертеде емес, бүгінде емес, ғылым докторлары Санжар мен Балжан институтта қызмет ететін.Өздерінің лауазымдарына қарай қарапайым екі қатарлы жақсы салынған коттеджде тұрды.Интеллигент адамдар өмірдің қиындықтарына көп мін бере қоймайды ғой, Өмірлері мәнді, жайлы өтіп жатты. Жақсылықта көп күттірген жоқ, Санжар мен Балжан ұлды болып, коттеджде шағын той өтті. Неге екенін қайдам, әке шешелері ақылдасып, ұлдарыныі есімін Аңсар деп атаған. Аңсар ертедегідей тез де өскен жоқ, кеш те өскен жоқ. Тәрбиелі жігіт болып

  • СУ ІШКЕНДЕ ҚҰДЫҚ ҚАЗЫУШЫНЫ ҰМЫТПА

    (23 – әңгіме) БАЙАХМЕТ ЖҰМАБАЙҰЛЫ — Біздің заманда сендерше киімнен-киім таңдайтын жағдай қайда, жамап-жасқап, тон, шалбар кисек те жететін. Сөйтіп жүріп аянбай еңбек еттік. Бүгінгі күн басатын жолды ол кезде айлап жүрдік, тіпті бүгінгідей дүниенің төрт бұрышынан хабар тауып отыратын жағдай қайда? — деген қария немересінің жұмыстың қырын білмей, тік қасық болып өсіп келе жатқанына наразы бейнесін аңғартып, өз өмір кешірмесінен кеңестер қозғаған. Немересі: — Ата, сол дәуірде туған өздеріңіздің сорлы болған тәлейлеріңізден көрмейсіз бе? Оларыңызды бізге айтпаңыз, —демей ме. Ашудан жарыларман болған қария: — Е, ондай болғанда «Ұрпақ үшін бақыт-байлық жаратсам» деп тер төгіп, жан қиып, азып-тозған ата-бабаларың сендерге айыпты болғаны ғой. «Теңдік үшін» деп әкем оққа ұшты. Ал

  • Мұхтар Мағауин: ОРАЛХАНДЫ ДА, ҚҰДАЙЫҢДЫ ДА ҰМЫТҚАН ЕКЕНСІҢ…

    яғни, Д.Исабековты тәубаға түсіру рәсімі Республика президентінің қолынан биік марапат алып, желі көтеріліп тұрған Д.Исабеков, мына біз сияқты пендесіне көңіл бөліп, «Мұхтар Мағауиннің бүкіл позициясы маған ұнамайды» деген түйінді тақырыппен сұхбат беріпті – Nege.kz, 10.ХІ.2022. Бір заманда таныған, білген, енді көзден таса, көңілден өшкен жазарманның, тәрізі, қырық-елу жыл бойы іште булыққан жүрекжарды толғамы. Жарыққа шыққан кезде біз тарихи-танымдық «Алтын Орда» кітабын дендеп, қажетті тынысқа Эрнест Хемингуэйдің ескі жұрты – жылы теңізге бет түзеген едік. Енді міне, екі аптадан асқанда қайрылып соғуға мүмкіндік таптық. Артықша қажеттіліктен емес, әлдебір әуесқой ағайындар дүдәмалда қалмасын деп. Алдымен, айқайлы сұхбатты оқымаған бүгінгі жұртшылық үшін, ең бастысы – Д.Исабеков бауырымыздың мүбәрак есімін кейінгі заманға ұмыттырмай жеткеру

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: