Jügirtpeler
 |  | 

Tarih

Gazette qıtay qazaqtarınıñ 1950-54 jj arasındağı kürdeli sayasi kezeñi bwğıp jatır…

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Jan 25, 2018

27072338_1010044919159095_5208341584913552940_n
Eldeç Orda

1950-1951 jıldar qıtay qazaqtarı üşin öte qım-quıt jıl boldı. Ospan-Janımqan wstalıp artınan atıldı, Orazbay äkim bastağan (Qwtıbi äkimi) Qwtıbi-Manas-Sanjı köterilisi bastıqtırıldı, qorğanıs salasınıñ meñgeruşisi Zakäriya bas qolbasşı Uañ Jinmen eregesip mert boldı, Sauan-Ürimji qazaqtarı Qalibek-Täkiman men Qamzağa ilesip kökilikti asıp, Tibetti basıp jeti retki qorşaudı bwzıp Kaşmirge taqadı, Manas boyındağı Şarqi Türkistannıñ qazaq äskerleri azamattıq soğıs bastap soñı İlede jalğasıp sätsiz köterilis kesirinen Qaraşäri asıp Päkistan, Auğanıstan aspaq bolğanda kommunist armiya jağınan qorşauda qap derliktey joyıladı. Ölkelik ükimettiñ orınbasar xatşısı Sälis Ämireler Tibette qastandıqpen öltirildi. Sizderge är oqiğanıñ basın bir şalıp jılt-jılt şolıp ötip otırğanımmen jalpı ol däuirdegi Şıñjañ qazaqtarınıñ sayasi, äleumettik xal-axualı öte kürdeli boldı. Üyekke jiktelip teketiresu tereñ sipat alıp ketti. Şıñjañ provincsiyasınıñ ölkelik ükimeti qwrılğan soñ Şıñjañnıñ orınbasar törağasınıñ biri Qazaq Pätiqan Sügirbaev edi (Qazaq avtonomiyası 1954′de qwrılğan). Jaña ölkelik ükimettiñ jaña organ gazeti de qolğa alınğan-tın. Bwl sol gazettiñ 1951-jılğı sentabır ayındağı sanınıñ qiqımı. Gazette qıtay qazaqtarınıñ 1950-54 jj arasındağı kürdeli sayasi kezeñi köp auızğa alınğan. Biz bügin bayıbına bara almağan talay swraqtıñ jılt etken jauabı körinip qaluı da mümkin. Men solay oylaymın. 50-jjdağı Şıñjañ qazaqtarınıñ qoğamdıq sayasi äleuetin jaqınnan sezinemin deseñiz osınday tiri derekpen qauışuıñız tiis. Älemdik alpauıt jikşildik bwl öñirdegi qazaqtardı da soqpay ötpegen. sayasi tüsi qoyu, tartısı qiyañ osı ötpeli kezeñniñ tarixi mänin aşa tüssek bügingi birqagşa kürdeli swraqqa bir twsınan jauap bergendey bolamız. Osı jauaptıñ köbi 1950-51 jj gazette bwğıp jatqanın biluimiz kerek. Ol kez alğaşqı qwrılu kezeñi bolğandıqtan köp oqiğa men saraptaular birşama aşıq äri anıq jazılğan-dı. Keyin sol “aşıqtıq” pen “anıqtıq” bastarına päle bolğan …26908012_1010044972492423_7701998835619961756_n27072338_1010044919159095_5208341584913552940_n27067314_1010044929159094_3339838994773649978_n27067636_1010044975825756_7288906116481043001_n

26908012_1010044972492423_7701998835619961756_n 26994003_1010044925825761_4837600450602597714_n 27067314_1010044929159094_3339838994773649978_n 27067636_1010044975825756_7288906116481043001_n

Related Articles

  • Hristian missionerleriniñ qwmdağı izderi

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Orını: Qaşqar q-sı; Jılı: 1933 j; Atı-jöni: Qabıl Ahond; Dini: hristian; Tüsinikteme: Bwl jigittiñ keyingi esimi Qabıl Ahond, hristian dinin qabıldağan alğaşqı wyğır. Keyin dini senimine baylanıstı öltirilgen. Suret europadağı missionerlik muzey arhivinde saqtaulı. Atalğan muzeyde jüzdegen hristian wyğır ökilderiniñ sureti saqtalğan. 1930 jıldarı hristian wyğırlarına twrğılıqtı mwsılmandar men äkimşilik bilik tarapınan qısım körsetile bastağan soñ bir bölimi missionerlerge ilesip europa elderine “hijrağa” ketti. Alqissa Hristian äleminiñ Qaşqariyağa basa män berui äsirese YAqwp Bek memleketi kezeñinde jaña mümkindikterdi qolğa keltirdi. 1860-70 jj. Qaşqariyanıñ Cin imperiyasına baylanıstı köñil küyin jaqsı paydalanğan Hristian älemi Ündistan men Tibet arqılı Qaşqariyağa mädeni ıqpalın jürgize bastadı. Olardıñ maqsatı bwl aymaqtı Resey imperiyasınan bwrın öz ıqpalına

  • Aytpay ketti demeñiz… (Tibet arhivi turalı)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Altaydan auğan el turalı tarihi jazbalarda oqtın-oqtın aytılğanı bolmasa isi qazaq jwrtına Tibet turalı tüsinik äli künge deyin beymälim. Äsirese Tibet jazba derekterinde külli türki balasınıñ tarihı turalı tıñ derekterdiñ kömuli jatqanın tipten bile bermeymiz. Tibet- tarihi derektiñ eñ köp saqtalğan aymağı sanaladı. Mädeni, ädebi, ruhani jäne tarihi türli derekterdiñ ıqılım zamannan beri jaqsı saqtaluımen sırt älemdi özine baurap kegen Tibet jwrtına 19 ğasırdan bastap Batıs ekspediciyası basa nazar audarıp keşendi zertteuler jasadı. Sonıñ negizinde Tibettegi keybir salalıq bayırğı derekter Batısqa köşirildi. Esesine Tibettanu ğılımı qalıptastı. Jağırafiyalıq ornalasuı tım wzaq bolğandıqtan Tibettanu ğılımı qazaq jwrtına qajettilik tudırmadı. Tibettanumen negizinde alpauıt küşter aynalıstı. Olar tibet jwrtın igerudi basqa qırınan bağaladı. Tibette

  • Demografiyalıq saraptama

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

  • Baqsılar institutı

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Saraptama (oqısañız ökinbeysiz) Birinşi, ilkide Türki balasında arnayı qağan qwzireti üşin jwmıs isteytin köripkel baqsılar institutı bolğan. Atı baqsı bolğanımen hannıñ qırıq kisilik aqılşısı edi. Köripkel baqsılar han keñesi kezinde aldağı qandayda bir sayasi oqiğa men situaciyanı küni bwrtın boljap, döp basıp taldap häm saraptap bere alatın sonı qabilettiñ iesi-tin. Olardı sayasi köripkelder dep atasa da boladı. Han ekinşi bir eldi jeñu üşin bilek küşinen bölek köripkel baqsılardıñ strategiyalıq boljauına da jüginetin. Qarsılas eldiñ köripkel baqsıları da oñay emes ärine. Ekinşi, uaqıt öte kele sayasi köripkel baqsılar türkilik bolmıstağı strategiyalıq mektep qalıptastırdı. Türki baqsıları qıtay, ündi, parsı, wrım elderin jaulap aluda mañızdı röl atqardı. Ol kezdegi jahandıq jaulasular jer, su,

  • Şağın saraptama:Şıñjañ ölkelik ükimeti, şetelge oquşı jiberu jwmısı

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Şağın saraptama 1934-35 jılı jaña Şıñjañ ölkelik ükimeti qwrılğan soñ şetelden oqu, şetelge oquşı jiberu jwmısı keşendi jüzege astı. Sonıñ negizinde ölkelik ükimet Sovet Odağınan oqitın jas talapkerlerge konkurs jariyalap arnayı ükimettiñ oqu stipendiyasın böldi, nätijesinde 1935-39 jıldarı wzın sanı 300-ge tarta student Sovet Odağında bilim aldı. 1935 jıldarı Şığıs Türkistandıq studentterdiñ eñ köp oquğa tüsken bilim ordası- Taşkendegi SAGU edi, atap aytqanda Ortalıq Aziya Memlekettik Universiteti. Taşkennen oqığan Şıñjañdıq studentter Şığıs Türkistannıñ barlıq aymaqtarında türli qızmette jwmıs istedi, olardı keyin “Taşkentşilder” dep te atadı. 1939 jıldan keyin Mäskeu men Şıñjañ ölkelik ükimettiñ arası diplomatiyalıq dağdarısqa wşıradı, sonıñ kesirinen resmi Ürimji Sovet Odağı qwramındağı student azamattardı elge şaqırtıp aldı. Bilim

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: