Jügirtpeler
 |  |  | 

Tarih Twlğalar

SÄTBAEV NEGE QUĞINDALDI?

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Jan 30, 2018

Qanish Satbay       Qazaq jerindegi wlttıq Ğılım akademiyasın qwru ideyası Wlı Otan soğısı jürip jatqan uaqıtta payda bolğan edi. Körnekti ğalım soğıstıñ qiınşılığına moyınswnbay, Qazaq KSR Ğılım akademiyasın wyımdastıru isin tabandı türde qolğa aldı. Qazaq KSR Ğılım akademiyasınıñ qwrıluı respublikamızdıñ ğılımi twrğıda däleldi şeşimderin twjırımdauğa, el ekonomikasınıñ, ğılımı men mädenietiniñ örkendeuine ülken mümkindikter aştı. Ğılım akademiyasınıñ qwramına zertteu instituttarı, kitaphanalar men mwrajaylar, laboratoriyalar, sonımen birge bazalar men filialdar qaraydı, sonday-aq, bwl mekemelerdegi tiisti salalardı joğarı bilimdi mamandar jäne qızmetkerlermen qamtamasız etedi.   

    Qazaq KSR Ğılım akademiyası aşılğannan keyin derbes ğılım salalarında zertteu instituttarınıñ aşıluı etek ala bastaydı. Qoğamdıq jäne jaratılıstanu ğılım salalarında köptegen ğılımi zertteu ortalıqtarınıñ aşıluı, olardıñ damuına ülken septigin tigizdi. Sonday-aq, olardıñ aşqan jañalıqtarı men jetken jetistikteri de elimizdiñ ğılımi keşendi damu belesterin ayqınday tüsti. Instituttardıñ aşıluı Qazaqstannıñ auıl şaruaşılığınıñ damuına ülken septigin tigizdi. Sebebi ol kezeñde elimizdiñ auıl şaruaşılığı toqırauda boldı. Wlı Otan soğısı jıldarı barlıq önimder maydanğa arnaldı, al soğıstan keyingi auıldıñ jağdayı müşkil edi. 1947-1948 jıldarı auıldıq jerlerde jwmısşı qolınıñ tapşılığı nemese tehnikalıq jetispeuşilikter orın aldı. Egistik aymaqtarda tek qol eñbegi önimi bolğandıqtan jwmıs önbedi. Keybir aymaqtarda ğana käristerdi köşirip äkelgenine baylanıstı küriş alqaptarı boldı. Egis alqaptarı tek 1952-54 jıldarı tıñ jäne tıñayğan jerlerdi igeru kezinde köbeyip, auıl aymaqtarındağı halıq nanğa sol kezden keyin ğana toya bastadı. Ğılım Akademiyasınıñ jaña ğılımi- zertteu ortalıqtarınıñ aşıluı elimizdiñ ğılımı men mädenietine, qoğamdıq ömirine erekşe äser ete bastadı.

      Desek te, respublikamızdıñ mwnday jetistikterimen qatar akademiyanıñ janındağı qoğamdıq ğılım bölimderiniñ zertteu jwmıstarı sınğa wşırap, basına qara bwlt üyirildi. 40-jıldardıñ soñı men 50-jıldardıñ basındağı qoğamdıq sayasi ömir Qazaq KSR ĞA-nıñ 200-ge juıq qızmetkerlerin jwmıstan şığarıp, ayıptap ülgerdi. Onıñ işinde Qazaq KSR Ğılım Akademiyasınıñ prezidenti qızmetinde bolğan Q.Sätbaevqa jüktelgen mindet tarihi şındıqtı ötken kezeñniñ bastı oqiğaları retinde däleldi jazğandarı üşin qudalauğa wşırağan qazaq ziyalılardıñ ekinşi tobın jwmıstan quu edi. Negizsiz ayıptaudan bas tartqan Qanış Sätbaev ta osı qudalaudıñ jolına tüsip ketedi. 

Nwrbol QANATBEKWLI  

    Qazaq jerindegi wlttıq Ğılım akademiyasın qwru ideyası Wlı Otan soğısı jürip jatqan uaqıtta payda bolğan edi. Körnekti ğalım soğıstıñ qiınşılığına moyınswnbay, Qazaq KSR Ğılım akademiyasın wyımdastıru isin tabandı türde qolğa aldı. Qazaq KSR Ğılım akademiyasınıñ qwrıluı respublikamızdıñ ğılımi twrğıda däleldi şeşimderin twjırımdauğa, el ekonomikasınıñ, ğılımı men mädenietiniñ örkendeuine ülken mümkindikter aştı. Ğılım akademiyasınıñ qwramına zertteu instituttarı, kitaphanalar men mwrajaylar, laboratoriyalar, sonımen birge bazalar men filialdar qaraydı, sonday-aq, bwl mekemelerdegi tiisti salalardı joğarı bilimdi mamandar jäne qızmetkerlermen qamtamasız etedi.       Qazaq KSR Ğılım akademiyası aşılğannan keyin derbes ğılım salalarında zertteu instituttarınıñ aşıluı etek ala bastaydı. Qoğamdıq jäne jaratılıstanu ğılım salalarında köptegen ğılımi zertteu ortalıqtarınıñ aşıluı, olardıñ damuına ülken septigin tigizdi. Sonday-aq, olardıñ aşqan jañalıqtarı men jetken jetistikteri de elimizdiñ ğılımi keşendi damu belesterin ayqınday tüsti. Instituttardıñ aşıluı Qazaqstannıñ auıl şaruaşılığınıñ damuına ülken septigin tigizdi. Sebebi ol kezeñde elimizdiñ auıl şaruaşılığı toqırauda boldı. Wlı Otan soğısı jıldarı barlıq önimder maydanğa arnaldı, al soğıstan keyingi auıldıñ jağdayı müşkil edi. 1947-1948 jıldarı auıldıq jerlerde jwmısşı qolınıñ tapşılığı nemese tehnikalıq jetispeuşilikter orın aldı. Egistik aymaqtarda tek qol eñbegi önimi bolğandıqtan jwmıs önbedi. Keybir aymaqtarda ğana käristerdi köşirip äkelgenine baylanıstı küriş alqaptarı boldı. Egis alqaptarı tek 1952-54 jıldarı tıñ jäne tıñayğan jerlerdi igeru kezinde köbeyip, auıl aymaqtarındağı halıq nanğa sol kezden keyin ğana toya bastadı. Ğılım Akademiyasınıñ jaña ğılımi- zertteu ortalıqtarınıñ aşıluı elimizdiñ ğılımı men mädenietine, qoğamdıq ömirine erekşe äser ete bastadı.

      Desek te, respublikamızdıñ mwnday jetistikterimen qatar akademiyanıñ janındağı qoğamdıq ğılım bölimderiniñ zertteu jwmıstarı sınğa wşırap, basına qara bwlt üyirildi. 40-jıldardıñ soñı men 50-jıldardıñ basındağı qoğamdıq sayasi ömir Qazaq KSR ĞA-nıñ 200-ge juıq qızmetkerlerin jwmıstan şığarıp, ayıptap ülgerdi. Onıñ işinde Qazaq KSR Ğılım Akademiyasınıñ prezidenti qızmetinde bolğan Q.Sätbaevqa jüktelgen mindet tarihi şındıqtı ötken kezeñniñ bastı oqiğaları retinde däleldi jazğandarı üşin qudalauğa wşırağan qazaq ziyalılardıñ ekinşi tobın jwmıstan quu edi. Negizsiz ayıptaudan bas tartqan Qanış Sätbaev ta osı qudalaudıñ jolına tüsip ketedi. 

Nwrbol QANATBEKWLI

 

 Kazakh-tv.kz

Related Articles

  • YAsin Qwmarwlı: Ejelgi Türki taypalarındağı tötemdik añ – qwstardıñ añızdıq negizderi

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Anotaciya  Maqalada grifon, kökböri (Qwsböri) täñir wğımdarı men atauları töñiregindegi sonday-aq Saq, Ğwn, Üysin, Türkilerdiñ böri tötemdiligi jäne attarınıñ da börige baylanıstılığı zertteledi. Grifon jäne kökböri Grifon (griffon) qazirge deyingi anıqtamağa say jartılay arıstan, jartılay qwmay nemese bası, qanatı qws, denesi arıstan añızdıq maqwlıq (狮鹫). Bireuler onı jauızdıqtıñ simvolına balasa endi bireuler izgiliktiñ (tipti Hristostıñ)nışanı dep biledi. «Etimologiya» attı  eñbekte: «Hristos – arıstan, öytkeni onda teñdessiz parasat jäne qüş-quat bar, Hristos äri qwzğın, öytkeni ol qayta tirilgen soñ aspanğa köterilip, jwmaqqa şığadı», – dep jazılğan. Grifon köbine grek añızdarında jolığadı. Onıñ arğı jäne keyingi zamanğı mädeniet, etnos, t.b. tanudağı ornı mañızdı. Ol qiır şığıstıñ aydaharı siyaqtı bir däuir mädenietiniñ simvolı. Dese de, grifon grek añızdarında ğana saqtalıp qalmastan,  basqa  aymaqtarda da  keñinen  taralğandığı  bayqaladı.  Äsirese onıñ arheologiyalıq deregi Ortalıq Aziya öñirinen köp bayqaladı. Bayırğı Elamdıqtar onı arhitekturada keñinen paydalanğan. Gerodottıñ «Tarih» attı wlı eñbeginde griffon  birneşe  jerde  jolığadı,  barlığı  saqtarğa  baylanıstı.  Gerodot  jäne saqtar  jerinde  grifonnıñ  äygili  bolğandığın  da  jazadı.  (IV.79)  Tarihi derekterge,  añızdarğa  negizdelgende  grifon  Ukrainadan  Orta  Aziyağa  deyinge skif dalasında bolğan dep qaraladı. Saqtardıñ grifon äsem öneri turalı: saq molalarında bar. Berelde, Pazırıqta, Esikte, Alagude, tipti ğwndardıñ köşi jäne joyqın jorığımen birge Qiır Şığıs jerine deyin jetkendigi bayqaladı. Gerodottıñ  aytuınşa,  issedondardıñ  joğarğı  jağında  arimaspı,  yağni jalğız  közdiler  twradı.  Al  olar  twrğan  jerde  altındı  qorıp  jatqan  grifon boladı  dese,  ol  tağı,  issedondardıñ  arimaspı  jağınan  ığıstırılıp,  odan skifter issedondar jağınan ığıstırılğandığın jazadı [1]. Gerodot:  «Bwl  aradan  şalğaydağı  jağdaylar  turalı  mälimetterdi  tek issedondardıñ aytqandarınan ğana bilemiz. Olar jalğız közdiler men altın qorıp jatqan grifon turalı äñgimeleydi. Skifter bwl äñgimelerdi issedondardan estidi. Odan skifter onı grekterge jetkizedi. Sonımen biz olardı jalğız közdiler dep atadıq. Skifter Arimaspi  deydi. «Arima» bir degendi, «spu» köz degendi bildiredi», – deydi [2].

  • Tarihıñdı tani bil (yağıni Abaq Kereydiñ 12 ruınıñ noqtağası Iteli ruı jayında)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Bayahmet Jwmabaywlı Tarih – äste keşegini añsau emes, kerisinşe eske alu. YAğıni babalar izine üñilu, bügingi beybit eldiñ keşegi tarihına köz jügirtu. Endeşe mınau beybit zaman ötkenimizge oray jaratıp bergin abzaldılığına şınayı rahımet aytamız. Biz wlttar ara, rular ara berekege män bere otırıp, Qazaq tarihınıñ wsaq detalı bolğan rulıq şejireni zerttep anıqtau, osı arqılı, wlt, otan tipti dünie tarihına öz esemizdi qosu degen maqsattı aldığa wstaymız. Ayırıqşa eskerterimiz: «zertteuimizdiñ jetken jeri osı» degendik emes, bwlar tek közqaras. Är däuirdegi jazılım, aytılımdardan alğan dälelder ğana. Endi bir rudan ozu, biikteu degen oydan aulaqpız. Ärbir ru öziniñ tarihına osılayşa üñiler bolsa, mümkin, wlt tarihınıñ negizi qalanar degendi eskere ketpekpiz. Materiyaldıq derekter Keñesti

  • Twrardıñ Qıtayğa qwpiya saparı

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    HH ğasır basında qazaq ziyalılarınıñ halqı üşin atqarğan eñbegi wşan-teñiz. Olardıñ eren isterin äli tolıq zerttep-zerdelep ülgermey jatırmız. Sonday twlğanıñ biri – Twrar Rısqwlov. Bwl adamnıñ qayratkerlik qabileti Keñes Odağı deñgeyinen asıp, Komintern ökili retinde älemdik masştabtağı sayasi isterge aralasuına ıqpal etti. Sonıñ bir parası – Aziya qwrlığındağı köşpendi jwrt Moñğoliyanıñ konstituciyasın jasap, eldiñ sayasi-ekonomikalıq damuın socialistik bağıtqa bwrıp berui. İsti tiyanaqtau üşin qayratker atalmış memleketke 1924 jıldıñ qazan ayında barıp, 1925 jıldıñ şildesine deyin 9 ay qızmet etti. T.Rısqwlovtıñ Moñğoliyada atqarğan eñbegi jaylı «Egemen Qazaqstan» gazetiniñ jılaşar sanında «Twrardıñ Küredegi künderi» attı kölemdi maqala jariyalanğan edi. Osı jazbada qayratkerdiñ ol jaqta atqarğan jwmısı jaylı bayandalğan bolatın. Deytwrğanmen T.Rısqwlov osı

  • Zaysanda Qaptağay batırğa arnalıp eskertkiş aşılıp, as berildi.

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Tamız ayınıñ 15-16 künderi Şığıs Qazaqstan oblısı, Zaysan audanında Qaptağay batırğa eskertkiş ornatıldı. Qaptağay batır Tügelbaywlına (1700-1760) arnalğan asqa “Tuǵurul han” Halyqaralyq Qoǵamdyq Birlestık atınan : Aydın Bekswltanov – Basqarma törağası (qwrıltayşı); Dildahan Dälel – qwrıltayşı; Äubäkir Aybın – qwrıltayşı; Serik Kökönay – qwrıltayşı. qatarlı azmattar barıp qatısıp qayttı. Batırdıñ 320 jıldığına arnalğan şarağa Franciya, Türkiya, Germaniya, Moñğoliya elderinen jäne elimizdiñ är oblısınan 400-ge juıq qonaq kelip eki kün boyı Zaysan jwrtşılığımen birge boldı. Şarada at bäyge, aytıs, qazaqşa küres sayıstarı boldı. kerey.kz

  • Şıñğıs han jäne onıñ zamanı Mwhtar Mağauin ekinşi kitap wyısqan ülıs

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    birinşi bölim büliñğir i t a r a u tauarihtıñ bäsi alqissa, qyat bartan-bahadwrdıñ wlı esugei onan özenin boylap, qws salıp jür eken. kenet, atan tüye jegilgen, nayqala jıljıp, jaqındap qalğan qarağwt küymeni közi şaladı. attı qosşısı bar. bwl – jäuinger merkit taypasınıñ jetekşi äuletinen şıqqan eke-çiledu bolatın. qalıñ qoñırattıñ olqwnwt ruınan qız alıp kele jatqan. jaña tüsken kelinşeginiñ esimi – ögelin edi. iende kezdesken ekeu dala räsimimen sälemdesti me, jön swrastı ma – belgisiz. anığı – esugeidiñ közi qalbağay astı, kün times köleñkede otırğan ögelinge tüsedi. jas qız, şındığında beti jaña aşılğan kelinşek ğäjäyip swlu eken. örkeude jigittiñ jüregi şım etip, öne boyın özgeşe sezim qwrsağanı kümänsiz. birden-aq, «mwnday

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: