Jügirtpeler
 |  |  | 

Tarih Twlğalar

SÄTBAEV NEGE QUĞINDALDI?

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Jan 30, 2018

Qanish Satbay       Qazaq jerindegi wlttıq Ğılım akademiyasın qwru ideyası Wlı Otan soğısı jürip jatqan uaqıtta payda bolğan edi. Körnekti ğalım soğıstıñ qiınşılığına moyınswnbay, Qazaq KSR Ğılım akademiyasın wyımdastıru isin tabandı türde qolğa aldı. Qazaq KSR Ğılım akademiyasınıñ qwrıluı respublikamızdıñ ğılımi twrğıda däleldi şeşimderin twjırımdauğa, el ekonomikasınıñ, ğılımı men mädenietiniñ örkendeuine ülken mümkindikter aştı. Ğılım akademiyasınıñ qwramına zertteu instituttarı, kitaphanalar men mwrajaylar, laboratoriyalar, sonımen birge bazalar men filialdar qaraydı, sonday-aq, bwl mekemelerdegi tiisti salalardı joğarı bilimdi mamandar jäne qızmetkerlermen qamtamasız etedi.   

    Qazaq KSR Ğılım akademiyası aşılğannan keyin derbes ğılım salalarında zertteu instituttarınıñ aşıluı etek ala bastaydı. Qoğamdıq jäne jaratılıstanu ğılım salalarında köptegen ğılımi zertteu ortalıqtarınıñ aşıluı, olardıñ damuına ülken septigin tigizdi. Sonday-aq, olardıñ aşqan jañalıqtarı men jetken jetistikteri de elimizdiñ ğılımi keşendi damu belesterin ayqınday tüsti. Instituttardıñ aşıluı Qazaqstannıñ auıl şaruaşılığınıñ damuına ülken septigin tigizdi. Sebebi ol kezeñde elimizdiñ auıl şaruaşılığı toqırauda boldı. Wlı Otan soğısı jıldarı barlıq önimder maydanğa arnaldı, al soğıstan keyingi auıldıñ jağdayı müşkil edi. 1947-1948 jıldarı auıldıq jerlerde jwmısşı qolınıñ tapşılığı nemese tehnikalıq jetispeuşilikter orın aldı. Egistik aymaqtarda tek qol eñbegi önimi bolğandıqtan jwmıs önbedi. Keybir aymaqtarda ğana käristerdi köşirip äkelgenine baylanıstı küriş alqaptarı boldı. Egis alqaptarı tek 1952-54 jıldarı tıñ jäne tıñayğan jerlerdi igeru kezinde köbeyip, auıl aymaqtarındağı halıq nanğa sol kezden keyin ğana toya bastadı. Ğılım Akademiyasınıñ jaña ğılımi- zertteu ortalıqtarınıñ aşıluı elimizdiñ ğılımı men mädenietine, qoğamdıq ömirine erekşe äser ete bastadı.

      Desek te, respublikamızdıñ mwnday jetistikterimen qatar akademiyanıñ janındağı qoğamdıq ğılım bölimderiniñ zertteu jwmıstarı sınğa wşırap, basına qara bwlt üyirildi. 40-jıldardıñ soñı men 50-jıldardıñ basındağı qoğamdıq sayasi ömir Qazaq KSR ĞA-nıñ 200-ge juıq qızmetkerlerin jwmıstan şığarıp, ayıptap ülgerdi. Onıñ işinde Qazaq KSR Ğılım Akademiyasınıñ prezidenti qızmetinde bolğan Q.Sätbaevqa jüktelgen mindet tarihi şındıqtı ötken kezeñniñ bastı oqiğaları retinde däleldi jazğandarı üşin qudalauğa wşırağan qazaq ziyalılardıñ ekinşi tobın jwmıstan quu edi. Negizsiz ayıptaudan bas tartqan Qanış Sätbaev ta osı qudalaudıñ jolına tüsip ketedi. 

Nwrbol QANATBEKWLI  

    Qazaq jerindegi wlttıq Ğılım akademiyasın qwru ideyası Wlı Otan soğısı jürip jatqan uaqıtta payda bolğan edi. Körnekti ğalım soğıstıñ qiınşılığına moyınswnbay, Qazaq KSR Ğılım akademiyasın wyımdastıru isin tabandı türde qolğa aldı. Qazaq KSR Ğılım akademiyasınıñ qwrıluı respublikamızdıñ ğılımi twrğıda däleldi şeşimderin twjırımdauğa, el ekonomikasınıñ, ğılımı men mädenietiniñ örkendeuine ülken mümkindikter aştı. Ğılım akademiyasınıñ qwramına zertteu instituttarı, kitaphanalar men mwrajaylar, laboratoriyalar, sonımen birge bazalar men filialdar qaraydı, sonday-aq, bwl mekemelerdegi tiisti salalardı joğarı bilimdi mamandar jäne qızmetkerlermen qamtamasız etedi.       Qazaq KSR Ğılım akademiyası aşılğannan keyin derbes ğılım salalarında zertteu instituttarınıñ aşıluı etek ala bastaydı. Qoğamdıq jäne jaratılıstanu ğılım salalarında köptegen ğılımi zertteu ortalıqtarınıñ aşıluı, olardıñ damuına ülken septigin tigizdi. Sonday-aq, olardıñ aşqan jañalıqtarı men jetken jetistikteri de elimizdiñ ğılımi keşendi damu belesterin ayqınday tüsti. Instituttardıñ aşıluı Qazaqstannıñ auıl şaruaşılığınıñ damuına ülken septigin tigizdi. Sebebi ol kezeñde elimizdiñ auıl şaruaşılığı toqırauda boldı. Wlı Otan soğısı jıldarı barlıq önimder maydanğa arnaldı, al soğıstan keyingi auıldıñ jağdayı müşkil edi. 1947-1948 jıldarı auıldıq jerlerde jwmısşı qolınıñ tapşılığı nemese tehnikalıq jetispeuşilikter orın aldı. Egistik aymaqtarda tek qol eñbegi önimi bolğandıqtan jwmıs önbedi. Keybir aymaqtarda ğana käristerdi köşirip äkelgenine baylanıstı küriş alqaptarı boldı. Egis alqaptarı tek 1952-54 jıldarı tıñ jäne tıñayğan jerlerdi igeru kezinde köbeyip, auıl aymaqtarındağı halıq nanğa sol kezden keyin ğana toya bastadı. Ğılım Akademiyasınıñ jaña ğılımi- zertteu ortalıqtarınıñ aşıluı elimizdiñ ğılımı men mädenietine, qoğamdıq ömirine erekşe äser ete bastadı.

      Desek te, respublikamızdıñ mwnday jetistikterimen qatar akademiyanıñ janındağı qoğamdıq ğılım bölimderiniñ zertteu jwmıstarı sınğa wşırap, basına qara bwlt üyirildi. 40-jıldardıñ soñı men 50-jıldardıñ basındağı qoğamdıq sayasi ömir Qazaq KSR ĞA-nıñ 200-ge juıq qızmetkerlerin jwmıstan şığarıp, ayıptap ülgerdi. Onıñ işinde Qazaq KSR Ğılım Akademiyasınıñ prezidenti qızmetinde bolğan Q.Sätbaevqa jüktelgen mindet tarihi şındıqtı ötken kezeñniñ bastı oqiğaları retinde däleldi jazğandarı üşin qudalauğa wşırağan qazaq ziyalılardıñ ekinşi tobın jwmıstan quu edi. Negizsiz ayıptaudan bas tartqan Qanış Sätbaev ta osı qudalaudıñ jolına tüsip ketedi. 

Nwrbol QANATBEKWLI

 

 Kazakh-tv.kz

Related Articles

  • Hristian missionerleriniñ qwmdağı izderi

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Orını: Qaşqar q-sı; Jılı: 1933 j; Atı-jöni: Qabıl Ahond; Dini: hristian; Tüsinikteme: Bwl jigittiñ keyingi esimi Qabıl Ahond, hristian dinin qabıldağan alğaşqı wyğır. Keyin dini senimine baylanıstı öltirilgen. Suret europadağı missionerlik muzey arhivinde saqtaulı. Atalğan muzeyde jüzdegen hristian wyğır ökilderiniñ sureti saqtalğan. 1930 jıldarı hristian wyğırlarına twrğılıqtı mwsılmandar men äkimşilik bilik tarapınan qısım körsetile bastağan soñ bir bölimi missionerlerge ilesip europa elderine “hijrağa” ketti. Alqissa Hristian äleminiñ Qaşqariyağa basa män berui äsirese YAqwp Bek memleketi kezeñinde jaña mümkindikterdi qolğa keltirdi. 1860-70 jj. Qaşqariyanıñ Cin imperiyasına baylanıstı köñil küyin jaqsı paydalanğan Hristian älemi Ündistan men Tibet arqılı Qaşqariyağa mädeni ıqpalın jürgize bastadı. Olardıñ maqsatı bwl aymaqtı Resey imperiyasınan bwrın öz ıqpalına

  • Aytpay ketti demeñiz… (Tibet arhivi turalı)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Altaydan auğan el turalı tarihi jazbalarda oqtın-oqtın aytılğanı bolmasa isi qazaq jwrtına Tibet turalı tüsinik äli künge deyin beymälim. Äsirese Tibet jazba derekterinde külli türki balasınıñ tarihı turalı tıñ derekterdiñ kömuli jatqanın tipten bile bermeymiz. Tibet- tarihi derektiñ eñ köp saqtalğan aymağı sanaladı. Mädeni, ädebi, ruhani jäne tarihi türli derekterdiñ ıqılım zamannan beri jaqsı saqtaluımen sırt älemdi özine baurap kegen Tibet jwrtına 19 ğasırdan bastap Batıs ekspediciyası basa nazar audarıp keşendi zertteuler jasadı. Sonıñ negizinde Tibettegi keybir salalıq bayırğı derekter Batısqa köşirildi. Esesine Tibettanu ğılımı qalıptastı. Jağırafiyalıq ornalasuı tım wzaq bolğandıqtan Tibettanu ğılımı qazaq jwrtına qajettilik tudırmadı. Tibettanumen negizinde alpauıt küşter aynalıstı. Olar tibet jwrtın igerudi basqa qırınan bağaladı. Tibette

  • Demografiyalıq saraptama

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

  • Baqsılar institutı

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Saraptama (oqısañız ökinbeysiz) Birinşi, ilkide Türki balasında arnayı qağan qwzireti üşin jwmıs isteytin köripkel baqsılar institutı bolğan. Atı baqsı bolğanımen hannıñ qırıq kisilik aqılşısı edi. Köripkel baqsılar han keñesi kezinde aldağı qandayda bir sayasi oqiğa men situaciyanı küni bwrtın boljap, döp basıp taldap häm saraptap bere alatın sonı qabilettiñ iesi-tin. Olardı sayasi köripkelder dep atasa da boladı. Han ekinşi bir eldi jeñu üşin bilek küşinen bölek köripkel baqsılardıñ strategiyalıq boljauına da jüginetin. Qarsılas eldiñ köripkel baqsıları da oñay emes ärine. Ekinşi, uaqıt öte kele sayasi köripkel baqsılar türkilik bolmıstağı strategiyalıq mektep qalıptastırdı. Türki baqsıları qıtay, ündi, parsı, wrım elderin jaulap aluda mañızdı röl atqardı. Ol kezdegi jahandıq jaulasular jer, su,

  • Şağın saraptama:Şıñjañ ölkelik ükimeti, şetelge oquşı jiberu jwmısı

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Şağın saraptama 1934-35 jılı jaña Şıñjañ ölkelik ükimeti qwrılğan soñ şetelden oqu, şetelge oquşı jiberu jwmısı keşendi jüzege astı. Sonıñ negizinde ölkelik ükimet Sovet Odağınan oqitın jas talapkerlerge konkurs jariyalap arnayı ükimettiñ oqu stipendiyasın böldi, nätijesinde 1935-39 jıldarı wzın sanı 300-ge tarta student Sovet Odağında bilim aldı. 1935 jıldarı Şığıs Türkistandıq studentterdiñ eñ köp oquğa tüsken bilim ordası- Taşkendegi SAGU edi, atap aytqanda Ortalıq Aziya Memlekettik Universiteti. Taşkennen oqığan Şıñjañdıq studentter Şığıs Türkistannıñ barlıq aymaqtarında türli qızmette jwmıs istedi, olardı keyin “Taşkentşilder” dep te atadı. 1939 jıldan keyin Mäskeu men Şıñjañ ölkelik ükimettiñ arası diplomatiyalıq dağdarısqa wşıradı, sonıñ kesirinen resmi Ürimji Sovet Odağı qwramındağı student azamattardı elge şaqırtıp aldı. Bilim

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: