|  |  |  | 

تاريح قازاق حاندىعىنا 550 جىل قازاق شەجىرەسى

قادۋان مەن سۋن مەيلين

36002418_1107694582727461_32574612520828928_n

 

 

 

 

 

 

 

1944-جىلى شىڭ شىسايدىڭ ءونبىر جىلدىق ۋاقىتشا ۇكىمەتى قۇلادى. كوپ ايالداماي شىڭ ىشكى قىتايعا جوتكەلىپ كەتتى. شىعىس قازاقيانىڭ تاريحىندا بۇرىن سوڭدى بولماعان تاريحي وزگەرىس ءدال سول تۇستا بىرىنەن سوڭ ءبىرى ورىن الىپ جاتتى. سۋرەتتەگى اق شىلاۋىشتى كىسى- قادۋان مامىربەكقىزى. كوگەداي حان ورداسىنىڭ سوڭعى حاندارىنىڭ ءبىرى الەن ۋاڭنىڭ زايىبى. قاسىنداعى كىسى اتاقتى ساياساتكەر، ديپلومات سۋن مەيلين. ول قىتاي پرەزيدەنتى جاڭ قايشىنىڭ زايىبى. 35924625_1107694989394087_148665963624005632_nزامانىندا امەريكادان ءبىلىم العان، وتە ساۋاتتى، مادەنيەتتى تۇلعا. 1944-جىلى نان كيننەن ۇرىمجىگە ۇشىپ كەلىپ تۇرمەدەگى قازاقتاردى بوساتىپ، شەت قيىرعا بوسقان قازاقتاردى ەلگە ورالتۋ ماسەلەسىن قولداپ ارنايى كوميسسيا قۇرعان جانە ونشاقتى قازاققا جوعارى لاۋازىمدى ورىن تاعايىنداپ جۇمىسقا سايلاپ كەتەدى. 1946-جىلى قازاقتار نان كيندەگى ۇلتتىق كونگرە مەن پارلامەنتكە دەپۋدات بولىپ قاتىسۋىنا تۇرتكى بولعان كىسى. بۇل سۋرەتتەگى قادۋان حانىممەن (اق شىلاۋىشتى) بولعان كەزدەسۋى نان كيندە تۇسىرىلگەن بولسا كەرەك. قادۋان مامىربەكقىزىن وتە جوعارى باعالاعان، ءتىپتى 1949-1950 جىللارى كوممۋنيست قىتاي شىعىس قازاقياعا كىرگەن تۇستا ول ءبىرتوپ قازاق زيالىلارىن (ىشىندە قالۋان حانىم دا بار) تايۆانعا شاقىرعان. سۋن مەيلين 1944-1946 جىلدارى جەكە قازاق پولكىن قۇرۋ ماسەلەسىن قۋاتتاپ ونى بەكىتتىرىپ بەرۋگە قولۇشىن بەرەدى جانە زاكاريا اشەنۇلىن پولك گەنەرالدىعىنا دەيىن كوتەرىپ، اسكەري شەن بەرەدى، سونىمەن بىرگە قازاق ۇلتتىق پولكىنىڭ كۇنشىعىس جەتى قازاق اۋدانىنداعى رايون بولىمشەلەرىن اشۋىنا اسكەري قارجى ءبولىپ، قازاقتاردى جاپپاي اسكەرگە الادى. بۇل تۇستا قىتايدىڭ الەمدەگى ءتورت ۇلكەن اسكەري ورداسى “حۋانپۋ وفيتسەرلەر مەكتەبىن” (黄埔军校) تامامداپ كەلگەن جاس قازاق ماماندار ىسكە تارتىلادى. وسى تۇستا ايتا كەتەيىن، قادۋان مامىربەكقىزى 1946-جىلى نانكيندە قازاق دەپۋداتتارىمەن بىرگە پرەزيدەنت جاڭقايشى مەن سۋن مەيليننىڭ قابىلداۋىندا بولعان سوڭ ىشكى قىتايدا ءبىلىم الىپ جاتقان قازاق ستۋدەنتتەرىن جيىپ شاعىن قۇرىلتاي اشىپ “وقۋلارىڭدى بىتىرگەن سوڭ دەرەۋ ەلگە قايتىڭبار، سابەتتىڭ شارقي تۇركىستان قۇرساۋىنا تۇسپەڭدەر”دەپ ۇگىت جۇرگىزگەن. سول تۇستا ىشكى اسكەري تاربيە العان قازاق جاستارىنىڭ شارقي تۇركىستاننىڭ شىرعاۋىنا تۇسكەندەرى كەمدە كەم. 35985868_1107694719394114_8916978231123378176_n
قادۋان مامىربەكقىزى، 60-جىلدارى قاستاندىقپەن كوز جۇمدى. سۋن مەيلين تايۆانعا ورنىققان ەلمەن بىرگە بەرتىنگە دەيىن ۇزاق عۇمىر كەشىپ 2003-جىلى 105 جاسىندا قايتىس بولدى. سۋن مەيليننىڭ مۇنشالىق ۇزاق عۇمىر كەشكەنىن كەش بىلگەنىمە ءبىر ەسەپتەن وكىنەمىن، ول قازاققا قاتىستى كوپ دەرەكتىڭ ءتىرى كۋاگەرى ەدى، ءبىر قازاق سۋىرىلىپ شىعىپ ىزدەپ بارماپپىز، وكىنىش ەمەي نەمەنە!

Eldeç Orda

Related Articles

  • گەرب اۋىستىرۋ ماسەلەسى نەمەسە «تەرىستەۋ سيندرومى» قالاي پايدا بولدى؟!

    ەلىمىزدىڭ گەربىن اۋىستىرۋ تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسى (و باستا ۇسىنىس سۋرەتشى-ديزاينەر مامانداردان شىققان سياقتى) تۇتاس قوعامدا بولماعانمەن، الەۋمەتتىك جەلىلەردە اجەپتاۋىر قارسىلىق تۋدىردى. بىراق، بايىپتاپ قاراساق، بۇل قارسىلىقتىڭ قازىرگى گەربتىڭ قازاق ءۇشىن ەرەكشە قاستەرلى نەمەسە ەستەتيكالىق تۇرعىدان ءمىنسىز بولۋىنا ەش قاتىسى جوقتىعىن اڭعاراسىز. سوڭعى ۋاقىتتارى، اۋىر ىندەتپەن قاتار كەلگەن قاڭتار تراگەدياسىنان باستاپ، حالىق ايتارلىقتاي كۇيزەلىسكە ۇشىرادى. قازاقستاننىڭ ەركىنەن تىس، سوعىسقا، باسقا دا سەبەپتەرگە بايلانىستى بولىپ جاتقان ەكونوميكالىق قيىندىق سالدارىنان حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى تومەندەدى. وسىنىڭ ءبارى قازىر قوعامدا بايقالىپ قالعان «تەرىستەۋ سيندرومىنا» تۇرتكى بولدى. «تەرىستەۋ سيندرومى» – دۇرىستى دا بۇرىسقا شىعاراتىن، قانداي باستاماعا بولسىن قارسى رەاكتسيا شاقىراتىن قۇبىلىس. الەۋمەتتىك پسيحولوگيانى زەرتتەۋشىلەردىڭ پايىمداۋىنشا، وسى قۇبىلىستى بارىنشا كۇشەيتىپ تۇرعان فاكتور – الەۋمەتتىك جەلىلەر. ياعني، الداعى ۋاقىتتا

  • حريستيان ميسسيونەرلەرىنىڭ قۇمداعى ىزدەرى

    ورىنى: قاشقار ق-سى; جىلى: 1933 ج; اتى-ءجونى: قابىل احوند; ءدىنى: حريستيان; تۇسىنىكتەمە: بۇل جىگىتتىڭ كەيىنگى ەسىمى قابىل احوند، حريستيان ءدىنىن قابىلداعان العاشقى ۇيعىر. كەيىن ءدىني سەنىمىنە بايلانىستى ولتىرىلگەن. سۋرەت ەۋروپاداعى ميسسيونەرلىك مۋزەي ارحيۆىندە ساقتاۋلى. اتالعان مۋزەيدە جۇزدەگەن حريستيان ۇيعىر وكىلدەرىنىڭ سۋرەتى ساقتالعان. 1930 جىلدارى حريستيان ۇيعىرلارىنا تۇرعىلىقتى مۇسىلماندار مەن اكىمشىلىك بيلىك تاراپىنان قىسىم كورسەتىلە باستاعان سوڭ ءبىر ءبولىمى ميسسيونەرلەرگە ىلەسىپ ەۋروپا ەلدەرىنە “ھيجراعا” كەتتى. القيسسا حريستيان الەمىنىڭ قاشقارياعا باسا ءمان بەرۋى اسىرەسە ياقۇپ بەك مەملەكەتى كەزەڭىندە جاڭا مۇمكىندىكتەردى قولعا كەلتىردى. 1860-70 جج. قاشقاريانىڭ تسين يمپەرياسىنا بايلانىستى كوڭىل كۇيىن جاقسى پايدالانعان حريستيان الەمى ءۇندىستان مەن تيبەت ارقىلى قاشقارياعا مادەني ىقپالىن جۇرگىزە باستادى. ولاردىڭ ماقساتى بۇل ايماقتى رەسەي يمپەرياسىنان بۇرىن ءوز ىقپالىنا

  • ايتپاي كەتتى دەمەڭىز… (تيبەت ءارحيۆى تۋرالى)

    التايدان اۋعان ەل تۋرالى تاريحي جازبالاردا وقتىن-وقتىن ايتىلعانى بولماسا ءيسى قازاق جۇرتىنا تيبەت تۋرالى تۇسىنىك ءالى كۇنگە دەيىن بەيمالىم. اسىرەسە تيبەت جازبا دەرەكتەرىندە كۇللى تۇركى بالاسىنىڭ تاريحى تۋرالى تىڭ دەرەكتەردىڭ كومۋلى جاتقانىن تىپتەن بىلە بەرمەيمىز. تيبەت- تاريحي دەرەكتىڭ ەڭ كوپ ساقتالعان ايماعى سانالادى. مادەني، ادەبي، رۋحاني جانە تاريحي ءتۇرلى دەرەكتەردىڭ ىقىلىم زاماننان بەرى جاقسى ساقتالۋىمەن سىرت الەمدى وزىنە باۋراپ كەگەن تيبەت جۇرتىنا 19 عاسىردان باستاپ باتىس ەكسپەديتسياسى باسا نازار اۋدارىپ كەشەندى زەرتتەۋلەر جاسادى. سونىڭ نەگىزىندە تيبەتتەگى كەيبىر سالالىق بايىرعى دەرەكتەر باتىسقا كوشىرىلدى. ەسەسىنە تيبەتتانۋ عىلىمى قالىپتاستى. جاعىرافيالىق ورنالاسۋى تىم ۇزاق بولعاندىقتان تيبەتتانۋ عىلىمى قازاق جۇرتىنا قاجەتتىلىك تۋدىرمادى. تيبەتتانۋمەن نەگىزىندە الپاۋىت كۇشتەر اينالىستى. ولار تيبەت جۇرتىن يگەرۋدى باسقا قىرىنان باعالادى. تيبەتتە

  • دەموگرافيالىق ساراپتاما

    1-ءشى سۋرەت قازاقتار; دەموگرافيالىق احۋال 1949-2020 جج. ارالىعىن سالىستىرمالى كورسەتكەن. 1949 جىلعا دەيىن، اتاپ ايتقاندا كوممۋنيستىك قىتاي ۇكىمەتى ورناعانعا دەيىن شىنجاڭ ولكەسىنىڭ سولتۇستىك بولىگىندە قازاقتار، وڭتۇستىك بولىگى قاشقاريادا ۇيعىرلار باسىم ساندى ۇستادى. 1951-54 جىلدارى ۇلتتىق مەجەلەۋ كەزىندە ورتالىق ۇكىمەت قۇرعان كوميسسيا ساراپتاماسى بويىنشا ۇلتتىق اۆتونوميالىق تەرريتوريانى انىقتاۋ مىنا ەكى باعىتتا جۇرگىزىلدى. ولار: ءبىرىنشى، ۇلتتىق اۆتونوميانى مەجەلەۋ بويىنشا ونىڭ اتاۋىن تۇراقتاندىرۋ. وسى بويىنشا ءۇش اتاۋ ۇسىنىلدى: *شىعىس تۇركىستان اۆتونوميالىق فەدەراتسيالىق رەسپۋبيليكاسى; *ۇيعىرستان اۆتونوميالىق رەسپۋبيليكاسى; *شىنجاڭ اۆتونوميالى رەسپۋبيليكاسى. ەكىنشى، اۆتونوميانىڭ اكىمشىلىك تۇرپاتىن انىقتاۋ; وسى بويىنشا: *فەدەرەتسيالىق تۇرپات; *اۆتونوميالىق وبلىس جانە وكۋرگ تۇرپات; *ايماق جانە اۋدان دارەجەلى اۆتونوميالىق وكۋرگ تۇرپاتى. مەجەلەۋ كوميسسياسى اتالعان ەكى باعىتتا ساراپتاما ناتيجەسىن قورىتىندىلادى. كوميسسيا قورىتىندىسى بويىنشا شىنجاڭ ولكەسىنىڭ

  • باقسىلار ينستيتۋتى

    ساراپتاما (وقىساڭىز وكىنبەيسىز) ءبىرىنشى، ىلكىدە تۇركى بالاسىندا ارنايى قاعان قۇزىرەتى ءۇشىن جۇمىس ىستەيتىن كورىپكەل باقسىلار ينستيتۋتى بولعان. اتى باقسى بولعانىمەن حاننىڭ قىرىق كىسىلىك اقىلشىسى ەدى. كورىپكەل باقسىلار حان كەڭەسى كەزىندە الداعى قاندايدا ءبىر ساياسي وقيعا مەن سيتۋاتسيانى كۇنى بۇرتىن بولجاپ، ءدوپ باسىپ تالداپ ءھام ساراپتاپ بەرە الاتىن سونى قابىلەتتىڭ يەسى-ءتىن. ولاردى ساياسي كورىپكەلدەر دەپ اتاسا دا بولادى. حان ەكىنشى ءبىر ەلدى جەڭۋ ءۇشىن بىلەك كۇشىنەن بولەك كورىپكەل باقسىلاردىڭ ستراتەگيالىق بولجاۋىنا دا جۇگىنەتىن. قارسىلاس ەلدىڭ كورىپكەل باقسىلارى دا وڭاي ەمەس ارينە. ەكىنشى، ۋاقىت وتە كەلە ساياسي كورىپكەل باقسىلار تۇركىلىك بولمىستاعى ستراتەگيالىق مەكتەپ قالىپتاستىردى. تۇركى باقسىلارى قىتاي، ءۇندى، پارسى، ۇرىم ەلدەرىن جاۋلاپ الۋدا ماڭىزدى ءرول اتقاردى. ول كەزدەگى جاھاندىق جاۋلاسۋلار جەر، سۋ،

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: