|  | 

Ädebi älem

Üş litr su

Keşe bölemniñ üyinen besik toy ma… birdeñeden kelgen, äyelim azanımen «kettik» deydi mağan.
- Kettigi nes…
- Keşe men bir täuippen jolıqtım. Sraz seni ayttı, ap kel dedi, äytpese jaman bolasıñ sen…
- Deniñ sau ma? Aydalada nağılğan täuip ol, bas ayağı joq mende nesi bar?- dep jatırmın da endi.
Süytsem aytadı, ol keremet, bayağıda bir atası täuip bolğan, «sol kisi tüsine kirip adam emde degen, sodan qasiet qonğan, qazir adam qaraydı. Keşe mağan seni»…
- Oy, twra twrsayş sen. Bayağıda mağan da atam tüsime kirip «pianino alasıñ ba, bayan alasıñ ba?» degen. «Bayan alam» degem, pianino alıp jüruge auır bolğasın. Sosın bazardan bayan satıp alğan em, twr äni şañ-şañ bop, atamnan da habar joq, men de bayan tartıp üyrenbedim…
- Süytesiñ da sen süytesiñ, birdeñe aytsa, birdeñe aytıp lağıp otırasıñ. Sağan jaqsılıq oylap otırğan men aqımaq.
Bizdiñ qatın bir aşulanbasın, bir aşulansa dünieñdi töñkerip tastaydı ol. Gitlerdiñ ornında bolmay qalğan, Gitlerdiñ ornında bosa barbarossa qwrmay-aq, Stalinniñ basın sandıqqa tığıp keter edi.
Jalpı äyel degen qızıq halıq, olardıñ wrısın ündemey tıñdau kerek, sonda ğana ayqaydıñ sebebin tüsinesiñ, tüsingenim, bölemniñ äyeliniñ podrugası täuip eken, soğan bal aştırğan ba birdeñe, tipa, süytse aytıptı «küyeuiñe bir jası ülken äyel köz tigip jür, alıp kel, men oqıp bereyin», degen ğoy. Sodan qatını qwrğır tañ atpay şala bülinip jatır endi. Bir aylıqtan bir aylıqqa süyretilip zorğa jetip jürgen mına meni qırına alıp jürgen nağılğan aqımaq ekenin it bilsin. Wrıstıñ ayağı özime qızıq bola bastadı. Qızıq bolğanda, qırma saqal jasqa jetkende qız qaramaytını belgili, ananıñ kim ekenin bilgim keldi, oñaşada täuipten swrap alayın degen oyım bar, süytip oyda-joqta jolğa şıqtıq.
***

Keştetip jettik, bölem qauqalaqtap quanıp qarsı aldı, körispegeli biraz bolğan. Jalpıldap jağday swrap jatırmız, «jayşa ma?» dep qoyad, «oqıtıluğa keldim» deu ıñğaysız eken, «jürgen sol» dedim. Bizdiñ bir jaqsı jerimiz äşeyinnen äşeyin jüre beremiz ğoy. Qızdar jağı birden iske kiristi, bölemniñ bikesi telefonğa jabıstı, «oypırmay, ne bolar ekeeen» dep otır em, bağım ba sorım ba bilmeym, täuip «bügin keş bop qaldı, erteñ azanımen barayın» depti. E-e, dedim da qoydım.
Äyelimniñ äp-ädemi josparın kün bata bölem qwrttı. «Künde kelip jatqan joqsıñ» dedi ekeumiz tamaqtan keyin, sırtta temeki tartıp twrğanda, «jürsey, mına jerde kafe bar».
Japparqwlda jan bar ma oqıtılu erteñge qap twrğasın maqwl degem. Äyelderdiñ bir jaqsı jeri äñgimege kirisse aynalanı wmıtıp ketedi, bizdiñ joq ekenimizdi keşteu bayqaptı. Bayqağan kezde-aq, telefonğa jarmasqan bolu kerek, ekeumizdiki birdey şırıldadı, jalko olarğa, keşigip qaldı da, olar zvandağan kezde biz Amerikanıñ prezidentin jerden alıp, jerge salıp jatqanbız. Al irkes-tirkes, etekteri jelbirep artımızdan jetkende, birinşi şölmekti qwlatıp, ekinşisin ortalap, kim bastağanı belgisiz Elcindi esimizge tüsirip, ol bolğanda onı üytip, bwnı büytip jiberetinin aytıp otırğanbız….
***
Täuip tañ atpay keldi da «mınalarıñ işip alğan» degeni. Onı bilu üşin köripkeldiktiñ qajeti şamalı, peregarımız aytıp twr da, «bügin oqımay mın, mastığı tarqamağan. Monşağa tüsirip, juındırıp, däret alğızıñdar, keşirek kelemin» dep qalay tez kelse, solay tez ketti. Oqığanına beremiz degen bes mıñ teñgemiz bar-twğın, äyelim bergen eken, onı alıptı, onısına da raqımet.
Bizdiñ päruäyimiz pälek, analarğa äbigerdiñ ekinşi seriyası bastaldı. Monşağa tüsiru kerek, ortalıqqa jiberuge bolmaydı, tappay qalatındarın bilip twr, bwl jaqta tağı eki bölem bar, sosın amal joq, üyindegi monşasın jaqtı. Ol qızğanşa wyıqtap es jinadıq, obalı ne kerek, jarıqtıqtar qanşa bwrqıldasa da bizdi oylaydı, sorpa istep qoyıptı, onısın işip aldıq, biraq basqa närse keregin ekeumiz de bilip twrmız, aytuğa til qısqa. Qısqa bolğanda qorıqqanımız emes, täuiptiñ işpesin degeni qiın tidi, «ana jaqpen» baylanısı bar bäle…
Bwl erkek degen halıq kömeyi bülkildese amalın tabadı, bölem qay kezde ekenin bilmedim, jıp etkizip bir dosına zvondap ülgeripti, şomılatınımızdı aytıptı. Sol dosı keldi, onımen bwrın bir-eki märte dastarhandas bolğanım bar, aynalayın aqılı bar jigit eken, maşalkasına orap eki şişa, bir bädiren tığıp kelgenin qaytesiñ. Istıq monşada zakuskemiz jalğız bädiren bolğasın oñsın ba, üşeumiz terlep şıqtıq. Şıqqan boyda tamaqqa qaramay keşegi suatımızğa tarttıq. Ömir degen sol da, äyelder küyeuine tek sau kezinde aytqanın istetedi, erkekter mas kezinde bilgenin isteydi, işine birdeñe tüsse qoqilanıp şığatını tağı bar. Eki şişa oñay ma, aşıqtan aşıq, erkek ekenimizdi, qojayın ekenimizdi, eşkimge bağınbaytın, äsirese äyelderge bağınbaytın, bas imeytin, sonday bir namısşıl, na to poşlo armiyada pol jumay qoyğan mujikter ekenimizdi betterine aytıp, şlöpkimizben, moynımızdağı sülgimizben kettik, qosaqtarımız qaldı özderimen özderi qosaqtalıp. Osı otırısta böleme saparımızdıñ sırın aştım, nesin jasıram onıñ…
***
Erteñine aqılımız kirdi, kirgende de, şınımdı aytayın, işuge jaramay qaldıq, sosın qaytadan monşağa tüsip, äl jinap, küttik täuipti. Ol da aytqanınan qaytpaytın bireu eken kün keşkire keldi. Aldıñğı küni «kün keşkirip ketti, anniyayau miinniiyau» demey oqi salsa bäle de joq, soğan qırsığıp qalğanım bar, äri bilgim kep, «qaşannan beri täuipsiz?» degem, «bes jıl boldı, atam tüsime kirip…» dep äyelimnen estigen äñgimeni qaytalap otır mağan.
- Atañızdı bwrın körgensiz ba, tiri kezinde…
- Körmegem
- Onda qalay tanıdıñız?
Müdirgen joq «osınday da osınday, saqal mwrttı, şapan kigen kisi dep papama aytıp em, e-e, ol atañ boladı qızım, dedi papam»…
***
Saqal mwrttı, şapan kigen kisini körgen joqpın, biraq täuip oqıdı, oqığanda meni emes, üş litrlik bankige su toltırıp sonı oqıdı, süytti de äyelime «osını bir qasıqtan künine üş mezgil işkizip otırasıñ» dedi. Sosın tağı bes mıñ teñgemizdi alıp jönine ketti. «Mınanı işkesin äyelime de qaramay qalmaym ba?» degen em, «Joğa, oğan qaraysıñ» dedi mağan.
…Bir bänki su basıma bäle bop jabıstı, äyelim «iştiñ ba?» dep qılqıldaydı da otıradı, qasıqtap işseñ qalğan ömirime jetetin türi bar, eşkim joqta kesege qwyıp ap tartıp jiberem, tartıp jiberip aynağa qaraytınımdı qaytersiñ, özgerip jatqan tügim joq, sol salbırağan qarın, äjim-äjim bet degendey… Şaşıma da aq tüse bastağan ba qalay, «mıjırayğan türimdi qızğanıp jürgen jan jarım, äy, sende de es joq-au» dep qoyam işimnen. Täuipke oqıtıldım dep wrğaşığa qaramaytın erkek boluşı ma edi, süzilip qalatınımız bar ğoy, nesin jasıram, ol erunda, özimnen ülken äyel ataulığa «osı emes peken-iii…» dep dämeletindi şığardım masqara bolğanda. Qayta bwrın jwmısım men üydi ğana oylaytın em, su işkeli aynalağa qaray bastadım baaa, birdeñe endi… Bänki tausılmay ketkesin äyelime ayttım «sen de iş dedim, sağan da jası ülken bireu qarap jürmesin», aqırı tauısıp tındıq, men üyde qaldım, onsız da üydemin negizi.
Keyinirek estidim bölemniñ äyeli de küñkildey bastağan eken, bölem aytıptı «jınım kese sol täuibiñniñ özine üylenip alam, aqırı boydaq» dep. Sol, sol-aq eken äyeli podrugasımen wrsıp qalğan baaa… äyteuir «qazir arlaspaydı» deydi bölem.
***
Tiın twrmaytın tesik qaltamen jürgen erkekke mıstan da qaramaytını anıq, qarasa da jelpildey salatın jastan ötip ketkem, soñğı kezde böten äyeldi emes, täuipke ketken on mıñ teñgeni köbirek oylaytın boldım. Sudıñ äserine senimdi bolsa kerek jan jarım da ündemeydi. Keyde iştey oylanam, erkekti böten äyelge qaratpau üşin şarlatanğa barudıñ qajeti şamalı, jılı söylep, jalınan sipap otırsañ bolğanı. Şarşap kelgende şayıñdı ısıtıp berseñ, «äkeleriñ şarşap keldi şulamañdar» dep balalarıñdı tiıp otırsañ, aytqanına köne salsañ, «azamatım-au bäri seniñ arqañ ğoy» dep ötirik te bolsa alday salsañ, barğa mäzir joqqa qanağat qılsañ tügiñ ketpeydi, bäribir aynalıp kelgende seniñ degeniñ boları anıq, tek erkek bayğws özin jartı patşa sezinip, qodırayıp qaladı, bar bolğanı sol ğana. Üyde üş kün jatıp qalsa «barsay barsay» dep dalağa quıp, baratın jerine endi jetkende, «qaytsay, qatsay» dep zvonday berudiñ tük te keregi joq. Iğırı şıqqan erkekti dünieniñ täuibine oqıtıp, teñizdiñ suın işkizseñ de wstap qalmasıñ anıq…. deeepp oylaym işimnen… Üş litr sudı qasıqpen işkenim esime tüsse küyip ketem, küyip ketem, qayteyin…
Pernebay Berdalıwlı Sapar

 

«Gde, Layka?»
«Qazaq tili men ädebieti» päniniñ mwğalimi sosın, «Qazaqtan tarihı» päniniñ mwğalimi degen eki diplomım bar, ekeui de qızıl, qarap otıram ba, jwmısqa twrdım, ohrana bop. Rahat, bir sötke istep, eki kün demalasıñ, aylığıñ otız mıñ, odan artıq ne kerek, «spokoyno» jürgem, Layka qwrttı «kareramdı». Layka degen qaydan, kim äkelgeni belgisiz, qañğıp jürgen qanşıq ed, sol, terrritoriyama qañğalaqtap kep qalğan orıs kempirdi «o gospodi» degizip tistep alğanı. Kempir baj etti, tirseginen jılımşı qan ağıp, twr, alıp bara jatqan bälesi de joq, sosın ğoy, «çey sobaka?» degende tilim qışıp «u moe» degenim. Süytip basım bälege qaldı meniñ. «Doğdırğa apar» deydi apam. «Jäyşa ma?». Osı bayağıda körşim İliyastıñ qara mäşkesi talay tistegen «mama» degizip, meni qoya berş, sol mäşkesi İliyastıñ özin tanımay qap bir-eki ret «yybay şşş» degizgen, bälesi de joq, jür ğo äni İliyas. Ol kezde äke-şeşemiz bir-aq auız sözben emdeytin – «eşteñe etpeydi» Sonı aytqım kep «neçego straşnaba» dep em, kempirdiñ közi aqşiıp, söylep kep bergeni. «Bwl it qwtırğan boluı mümkin, közin qaraş, qızarıp twr, tisinde mikrob köp, qanğa ketip qalsa jaman bolad, bayağıda bir podrugasın it tistep, ol män bermey jüre bergen, keyin qanına birdeñe tüsip ketken be, bilmeym, äyteuir ayağın kesipti, qazir ekinşi gruppa mügedek, ötkende Reseyde twratın qızı kep jinap otırğan pensiyasın äketipti, türikke ma,nemiske ma, bireuge tigen eken, ajırasıptı, onısı süyem seni depti da üylengen soñ, Reseyde twrmaym dep ketip qaptı, endi köktemde kelem depti, qısqası mına ittiñ birdeñesi bar, äytpese tanımaytın adamdı nege tisteyd?» «Itter tek tanısın ğana tistey ma, tanımağasın tisteyt ta, öziñnen de bäle bar, nağıp jürsiñ tañ atpay?» deyin desem, orısşa tüsinuin tüsinem, söyleuge til jetpey diñkeledim-ay kep, so ekiortada bastıq kep qaldı da, ayttı mağan, «mağan problema kerek emes ded, mına apanı doğdırğa apar ded, ekinşi ret körmeytin bolayın ded, neñ bar qaydağı bir itti asırap ded», koroçe binabat bop şıqtım sorım qaynap. Äkemizdiñ sözin anda-sanda jüre tıñdaytın ek, bastıqqa öyte almaysıñ da, amal joq, kempir men Laykanı ertip ap, doğdırğa tarttım, taksimen.
***
Bwrın bilmeydi ekem, olardıñ braşı bölek boladı eken, bölek bolğanımen adamnıñ da, ittiñ de braşı kädimgi braş, aldıña barsañ äldeqanday bop qaladı da, atı-jönimdi, twratın jerimdi, apamnıñ atı- jönin, pasportımızdı, masqara bolğanda Laykanıñ tuılğan küni men däkümentin swrap lañ şığarğanı. Ol ol ma, «bügin emes,keyin keliñder, qarap bereyin», dep däm bolsın, qwlaqqa kirmeyti sıltau aytıp şıqtı, onısın qoya berş, «mlisağa nege habarlaspadıñdar?» deyd, adamnıñ itin şığarıp. Keybir mlisa men doğdırğa isiñ tüsse aspannıñ jerge jabısıp qalatın ädeti kädimgi. Aynalayın apam, däl mağan jau şaptırğanday oğan da jau şaptırıp, özin qazir qaramasa, baratın jerine barıp, jazatın jerine jazatının aytıp ed, älgi braş birinşi apamdı ap, arğı bölmege kirip ketti, men Laykanı wstap otırdım, sälden soñ tirsegine lekaplastr japsırıp apam şıqtı, braş Laykanı ap ketti, men apamnıñ qasında otırdım. Onı da köp wstağan joq, tez şıqtı, tez şıqqanı qwrısın, «mınanı qarap şıqqanın, biraq, äli de qarau kerektigin, ol üşin on bes kün üzbey äkelip twru kerektigin, qwtırğan, qwtırmağanı sodan keyin ğana anıqtalatının, on bes kün boyı itten köz jazbau kerektigin» täptiştep tüsindirdi. Tüsindirgende de orısşa tüsindirdi, orısşa tüsindirgen soñ apam taza tüsindi, men şala tüsindim.
***
Men, tipa eki birdey qızıl diplomnıñ iesi, közi aşıq, bilimdi, äjepteuir skaldtıñ ohranası, (arqasında ohrana degen jazuı bar kürteşe kiem), otız mıñ jalaqısı bar azamat em, masqara bolğanda skladtı emes, Laykanı küzetip kettim. Ol da tınış twrğan ba, qwyrığı bwlğañdap tappaytın tesigi, kirmeytin esigi joq. Bir ret baylap qoyğam, qwrısıııınn, qıñsılığanda töbe qwyqañ şımırlap qwlağıñdı qolıñmen basıp, dünieden bezip ketesiñ. Bastıq ataulı «anauıñnıñ ünin öşir» dep ızğar şaşıp ketti. Äşeyinde bizdiñ onşa mwnşa ötinişimizdi estimeytin bastıqtıñ aldında Laykanıñ qwrmeti joğarı, qıñsılap jürip bostandığına qol jetkizip aldı. Söytip eki birdey qızıl diplomnıñ iesin soñınan salpaqtatıp qoydı ol. Tañ atpay kempir keled, meniñ şala sauattı sälemim onı qızıqtırmayd, birinşiswrağı «gde Layka?» Swrağan kezde janımda twrsa dau joq, bolmay qalsa jürgeniñ so tentirep, «Laykanı kördiñder ma?» dep ärkimnen swrap. Ol jarıqtıq jatadı, trubanıñ tübinde künşuaqtap. Layka tabılğandağı quanışımdı körseñ, bayağıda qızdarğa «jüremiz be» dep tipa söz aytsañ, «iä» deytin edi ğo, so kezde de büytip quanıp körmegen ekem. Laykanı köterip, kempirdi jetektep, braşqa tartamız, taksimen. Özim öz bolğalı eki apta qatarınan taksimen jürgenim boldı, otız mıñ aylıqtıñ az ekenin de so jolı sezindim. Braş ne isteytinin bilmeym, äueli Laykanı ap, arğı bölmege keted, sosın kempirdi ertip tağı keted, men otıram Laykamen. Qaytarda aytarı bir söz «erteñ keliñder». Biz qaytamız tağı da taksimen. Apam äuelde jwmısıma özi keletin ed, eki künnen soñ, üyinen ap ketetin boldım, qwddı bastığım siyaqtı, säl keşikseñ birdeñe, şirdeñelerdi aytıp wrsadı mağan. Onısı da erunda, künde üş-tört mezgil tekserip keledi ğo, «Gde, Layka?». Kempir kelgende it körinip jüru kerek, amal joq jürgenim sol künwzaq itti aynalsoqtap. Bir kün istep, eki kün demalu qaldı jayına, künde özim jeym dep bermeşel qurıp äkeluşi edim, endi oğan arnap tağı bir porsı äkeletin boldım. Eñ arısı äjethanağa ketip bara jatıp äne jerdegi adamdarğa tapsırıp ketem, «Laykağa qaray twrş» dep, swmdıq boldı ol bir. Men qaraytın skladqa okaraşka, balıq, kolbasa tağı birdeñeler optım keletin, sodan qalğan qwtqanın jinap Laykağa tasıp jürem, ol jwnttay bop semirdi, bermeşel jemey küydiretin bold. Özi toyğanı bılay qap, qasına topırlatıp bireulerin ertip jüretindi şığadı ol şırağım. «Laykağa qaray twrş», «Laykanı kördiñ be?» «Laykanı izdesip jiberş» dep jürip birtalay adammen tanısıp aldım, köbisi arba aydaytın, jük tüsiretin jwmısşılar (bastıqtar bizben tanıspaydı), qara jwmıs isteydi demeseñ, olardıñ da arasında qızıl diplomı barları bar, tipti änebireui docent, bireui ğılım kandidatı eken. Jas mamanı, ğalımı, docenti bar, bärin jiıp soñında salpaqtatıp qoyğan Laykada da arman joq, bärimizdi jiıp itpen birge it qıp jibergen qayraaaann apam-ay dim da işimnen. Bir mezgil braşka barıp kelgesin, uaqıt köp, mäşkemiz jayılıp jür, apam äñgime aytad qasıma otırıp. Bayağıda ataları köşip kepti, patşa köşirgen ba birdeñe, tıñ köteru jıldarı Qazaqstan milliard pwt astıq tapsırıptı, onıñ aldında soğısqa bizdiñ elimiz köööp kömek beripti, sssrdiñ kezinde jaqsı eken, Gorbaçev qwrtıp ketipti, bir balası bar, onısı Koreya ma bir jaqqa jwmıs izdep ketipti, süytipti-büytipti deydi apamnıñ äñgimesi. Süytip otırıp-aq meniñ tört jıl oqığan lekciyamdı qaytalap tastaydı Faya «bikeş»
***
On besinşi küni aqşam taqa tausıla bastadı, özimşe jinap-jinap basqa jwmısqa twrmaqşı bop jürgem, ittiñ qwrmetine jaratılıp bituge aynaldı. «Bügin soñğı kün ğoy, şıdayın» dep barıp em, braş tağı birdeñeni köñirsitip otır. Amal joq, «özi bir jaqsı adam ekenin, kişipeyil, bilimdi ekeni körinip twrğanın, negizi ol meniñ itim emesin, qaydağı bir kempirge bola tanımaytın ittiñ it qıp jibergenin» tağı birdeñe-birdeñelerdi aytıp jürip, «mınau eñbegiñiz bosın» dep jürip, qwtırmağanına köz jetkizdim, onda da on jetinşi küni, oñaşa söylesip. Söytip ekeumiz apamdı sendirdik, ol ketti köñili jaylanıp, kettim kettim jayıma. Sodan bir küni, bir küni bolğanda qwtırmağanına közimiz jetken künniñ erteñine bolu kerek, apam tağı kep twr «Gde Layka?» dep. Töbe şaşım tik twrdı, «tağı ne bold?» Söytsem, apam bayğws itti asırap aluğa kepti, özi bayqap jüripti, kim bosa sol, türtpektey beredi, öytuge bolmaydı, it te Qwday jaratqan maqwlıq, adamdar januarlarğa janaşırlıqpen qarau kerek, söytse, ana düniede sauabı tiedi eken, qısqası Layka Faya «bikeşpen» birge ketti. Eeemaaee, eki apta sandaltpay «neçego straşnaba» degende köne salsa, bastığım «künde osı jerde jürgen it qoy» dese, ana braş barğan küni-aq «qwtırmağan» dey salsa, jiğan tergenim qaltamda qalar edi, ol da sauap şığar, «men de Qwday jaratqan januarmın ğo» dep ayta almay men qaldım artında. Sol küni jwmıstan şıqtım, qazir bospın, eki diplom jatır sandıqta, anda-sanda Layka esime tüsed, jağdayı menen täuir şığar dep qoyam, özimşe jaqsılıq tilegen türim ğoy endi, qayteyin, jaqsı oqığan jas mamandı jwmısqa alayıq, söytip sauap jinayıq deytin eşkim bolmay twr, äzirge…
Pernebay Berdalıwlı Saparov.

 

On bes sötke…
Qolımda bir bötelke sıram bar, älginde ğana toy dan kelgem, jüz metr jerdegi päterime şılımımdı bwrqıratıp ayañdap kele jatır em, qızıldı-jasıldı şamı jarqırap mlisanıñ mäşinesi quıp jetkeni. Aldıñğı esigi aşılıp jas jigit tüsti.
- Serjant Pälenşeyvpin men, ağası, qwjattarıñız…
- Nağılğan qwjat?…
-Tölqwjatıñız..
- İnim men anau üyde twram ğoy,- dedim serjant bayırğı tanısım sekildi. – Qwjatım üyde.
- Onda kölikke otırıñız…
- Tınıştıq pa?
Män jaydı jaña qosılğan ekinşi serjant tüsindirdi. Söytsem köşeniñ boyı qoğamdıq orınğa jatadı eken, men tünniñ bir uağında qoğamdıq orında işimdik işip, temeki tartıp, tärtip bwzğan, qwjatın alıp jürmeytin barıp twrğan oñbağan bwzaqınıñ naq özi ekem. Sol üşin meni jazalamaqşı endi.
- Jigitter mümkin, tüsinisip ketermiz.
- Joq.
Eki serjanttıñ ekeui de öz jwmıstarına berilgen, adal süt emgen wlandar bolsa kerek, «joq» dep birdey ayttı.
- Endi ne boladı?
- Bölimşege baramız qağaz toltıramız.
- Sosın…
- Sosın siz ayıppwl töleysiz..
- İnim ayıppwldı qoya twr. Onsız da erteñ päteraqı töleuim kerek. Tañ atpay qojayınım keledi. Aqşa özime de kerek bop twr. Jazanıñ basqa türi bar ma?
- Ärine, on bes sötkege qamalasız kem degende…
- On bes sötkege…
Jazanıñ osı türi qattı wnadı mağan.
- Men äyelime zvondap «bala-şağanı ap şıq» deyinşi…
- Jay ma?
- Ayttım ğoy erteñ qojayın päteraqığa keledi. Al men soñğı aqşama toyğa barıp kele jatırmın. On bes sötke bolsa da öz erkimmen qamalğanım dwrıs qoy, jatın orın tegin. Üş mezgil tamaq beredi iä ol jaqta…
- Mazaqtap twrsız ba?
Men şınımdı aytıp twrğan edim. Oylap qaraşı, tegin tamaq, jılı jer… aqısın swrap jatqan eşkim joq. Ätteñ bizdiñ elimizde bala-şağañmen qosıp sottaytın zañ joq, äytpese kişigirim qılmısıñdı istep, qatınıñdı qoltıqtap, balañdı jetektep türmege barıp jatıp alsañ.
- Päteraqı tappay jürgen adamğa wqsamaysız ğoy. Şırt kiinip alğansız, öziñiz toydan kele jatırsız.
- Şırağım sen «böri azığın bildirmes, sırtqı jünin qampitar» degendi estip pe eñ..
- Nu..
- Dım da nuı joq onıñ. Biz böri tektes qazaqpız, sırtqı jünimizdi qampitıp jüremiz. Milliondap bankke qarızbız, nemistiñ mäişinesinde şırt tükirip otıramız. Qaltamızdıñ tesigin tışqan aralap jüredi, aq köylek qara şalbarmen avtobus kütip twramız. Özbekter eki jüz bwqasın özi bağıp, kütedi, biz esigimizge eki bwqa bitse adamğa baqtıramız. Men de taza qandı qazaqpın, şırağım, alpıs mıñ aylığım bar, aptasına eki ret toyğa baram. Erteñ jwmısqa jayau… jaqın jerde isteym sonısı jaqsı…
Serjanttardıñ jüzi jıliın dedi, qaytsin bayğwstar olar da özimiz sekildi adam.
- Toyğa barmay-aq, päteraqıñızdı bermediñiz be?,-deydi bireui.
Mına sözge kädimgidey renjip qaldım men. Aqılına bolayın, men de Qwdaydan ümiti bar adammın, erteñ özim de toy jasamaym ba, soğan ağayın tuıs kelmey me eken. Qazir bireuge barmasañ, birdeñe aparmasañ bireu sağan kele me? Bükil qazaqqa tän logikağa bası jetpey me, mlisamısıñ degen. Men oylanıp bolğanşa, betin aşatın kelindi ertken jeñgeler wqsap, ekeui eki jağımnan qoltıqtap aparıp mäşinege salıp aldı. Rulde tağı bireui otır eken.
- Söylep otır, mırza, – deydi mağan.
- Men tek jinalısta söyleuşi edim.
Kölik sırğıp jürip ketti. Qatın-bala üyde qaldı, «amal qanşa tegin tamaq pen jatın orınıñ qızığın özim ğana köretin boldım» dedim iştey. Eki köşe jürgen soñ, ruldegi mlisamen de til tabısıp ülgerdim. Forma kigeni bolmasa olar da nağız qazaqtıñ jigitteri. Äñgimemiz jarasıp jüre berdi. Köşe soñındağı qarañğılau tasağa toqtadıq.
- Ağası biz jwmıstağı adambız.
- Tüsinem ğoy…
- Siz toydan kele jatır ekensiz, bir şarşadıq degendey…
Ruldegi jigit (esimin bilsem de aytpay-aq qoyayın) aldıñğı orındıqtıñ astınan bir bötelke suırdı. Oğan qosa plastmas stakan, twzdalğan qiyar, jartı lepeşka şığarıp äp-sätte dastarqan jasap tastadı. Söytip kütpegen jerden, tünniñ bir uağında mlisalarmen araq işuge tura keldi. Araq şirkin ne degizbeydi, bötelke bitkenşe üşeuiniñ de özim siyaqtı päterianttar, aldı üş, artı eki balanıñ äkesi ekenin, jaqında ğana bireui pälen aqşağa jer alıp, onısı qızıl sızıqqa tüsip qap, uayımdap jürgenin, üydegi kelinniñ «jwrttar siyaqtı qaşan öz üyimiz boladı? Aqşa jinap üy salayıq ta» dep qwlaqtıñ qwrt etin jeytinin, olardıñ da toyğa baru kerek ekenin, bireuiniñ äli balalarınıñ mektep kiimin almağanın bilip aldım. Bärimizge tän qiındıq mlisalardıñ da basında bar eken, kädimgidey janım aşıdı olarğa. Birdeñe bolsa «mentter» dep şığamız, olarda adam, adam bolğanda da qazaq qoy, bir-eki märte «kozelder» dep özimşe kijingenim bar edi, soğan qattı wyaldım, özderine aytqan joqpın biraq. Eldiñ tınıştığı, denniñ saulığın tilep tost köterdik. Bötelke demde tausıldı. Bötelke tausılğan soñ, äñgimeden de män ketti. Joqtıq jomarttıñ qolın baylap, men de läm demedim. Aqırı ruldegi jigit tüsip qap, qayta beruimdi eskertti.
- Jetkizip tastamaysıñdar ma?
- Bratan, biz taksi emespiz.
Jauaptarı salqın şıqtı, mlisa ekenderi esterine tüsti-au deym, mümkin men tağı bir şölmek alğanda, aparıp tastaytın da ma edi kim bilgen.
Ne mas emes, ne sau emes dübara käyippen üyge kele jatırmın. Miımda dıñıldap on bes sötke twr… on bes sötkege… ätteñ bala-şağanı ap ketpeytinim qiın bop twr ğoy, äytpese… üş mezgil tamaq beredi eken, päteraqı tölemeysiñ… Men negizi eldiñ, jerdiñ, Otanımnıñ qamın oylaytın, wltımdı süyetin, halıq üşin janın beruge dayar patriot azamatpın, prosto, erteñ qojayın keledi, päteraqığa… Aytpaqşı älgi mlisanıñ da erteñ be arğıküni me pätrqısın töleui kerek eken, soğan… jwmıs istep jür…
Pernebay Berdalıwlı Saparov.

kerey.kz

 

Related Articles

  • ALAŞ ZIYALILARINIÑ ÜRİMŞİDEN QAYTIP KELE JATQANDA

    Bolğan oqiğa izimen Bolğan oqiğanıñ izimeN…   Alaş jwrtınıñ bir emes, birneşe s'ezi ötip, Älihannıñ Kolçaktan beti qaytıp, “Endi qaytıp täuelsiz el bolamız” dep jürgen kez edi. Semy Alaş qayratkerleriniñ ordası edi. Semeyde jürgen Ahmet Baytwrsınov bastağan bir top alaşordaşılar Qıtay şekarasındağı Ürimşi qalasına barıp, ondağı qazaq jwrtınıñ hal jağdayın bilip qaytuğa jolğa şıqqöan. Ol kezde Ürimşiniñ köbi qazaq edi Üyleri negizinen sazdan qwyılğan. Orta Aziyanıñ köp qalaların eske salğanday. Biraz ülken kisiler men jastar Ahañnıñ töte älipbiimen kitap gazet oqidı. eken. Ahañdı bwrın körgen adamdar da kezdesti. Degenmen, Ahañ Ürimşi qazaqtarınıñ täelsiz avtonomiya qwru turalı oyları da joqtığın bayqağan. Sonımeng, Ürimşi qazağınıñ jäne Qıtayğa jaqın basqa wlttardıñ bastı twrmısı

  • BİR AUILDAĞI  EKEUDİÑ TAĞDIRI

      Jwmat  ÄNESWLI   ( Mahabbat turalı äñgime) “MEN SENEN BASQANI ÖLGENŞE  KÖRMEYMİN DEP SERT BERİP EDİM ÖZİME” “DEDİ BUINIP ÖLEYİN DEP JATQAN MAYSA DEGEN QIZ.. Bwl BAYTÖBE dep atalatın auıl. BWRIN ÜLKEN ŞARUAŞILIQTARI BOLĞAN.OQU AYAQTALIP, MEKTEP BİTİRUŞİLER MEKTEPTİÑ JANINDAĞI ALMA BAĞINDA MEKTEP BİTİRUŞİLERDİÑ TOYI MEN  SINIPTAS JARAS PEN MAYSANIÑ TOYI BİRGE ÖTEİZİLETİN BOLĞAN. JARASTIÑ ƏKESİ FERMER, AZDAP EGİSTİGİ BAR. Al Jaraspen birgn oqığan Əmireniñ əkesi əkimşilikte qızmet jasaydı, əri jemis ösiredi. BWL JARAS PEN MAYSANIÑ ÜYLENU TOYI BASTALAYIN DEP JATQANDA BOLĞAN TRAGEDIYA. JARAS PEN MAYSA MEKTEP BİTİRİP,, ÖZ SINIPTASTARIMEN MEKTEPTİÑ JANINDAĞI ÜLKEN BAQTA ÜYLENU TOYLARIN MEKTEP BİTİRU TOYIMEN JAL,ĞASTIRMAQŞI EDİ. MEKTEPTİÑ BAĞI ALQIZIL GÜLMEN JAYNAP TWR. oĞAN TÜRLİ TÜSTİ LAMPALAR QOSILĞAN. sIRTINAN

  • MÄÑGİ QAZAQ(ertegi fentezi) 

    QAZAQTARĞA JASAlıp jatqan  QIYANAT KÖP BOLĞASIN, « Mäñgi qazaq» attı äñgime jazsam dep jüretin edim. Osıdan bir kün bwrın sol äñgimeniñ syujetine keletin tüs körjim. Keşeden beri jazuğa kirissem be dep jür edim, säti bwgin tüsken siyaqtı. JWMAT ÄNESWLI Öte ertede emes, büginde emes, ğılım doktorları Sanjar men Baljan institutta qızmet etetin.Özderiniñ lauazımdarına qaray qarapayım eki qatarlı jaqsı salınğan kottedjde twrdı.Intelligent adamdar ömirdiñ qiındıqtarına köp min bere qoymaydı ğoy, Ömirleri mändi, jaylı ötip jattı. Jaqsılıqta köp küttirgen joq, Sanjar men Baljan wldı bolıp, kottedjde şağın toy ötti. Nege ekenin qaydam, äke şeşeleri aqıldasıp, wldarınıi esimin Añsar dep atağan. Añsar ertedegidey tez de ösken joq, keş te ösken joq. Tärbieli jigit bolıp

  • SU İŞKENDE QWDIQ QAZIUŞINI WMITPA

    (23 – äñgime) BAYAHMET JWMABAYWLI — Bizdiñ zamanda senderşe kiimnen-kiim tañdaytın jağday qayda, jamap-jasqap, ton, şalbar kisek te jetetin. Söytip jürip ayanbay eñbek ettik. Bügingi kün basatın joldı ol kezde aylap jürdik, tipti bügingidey dünieniñ tört bwrışınan habar tauıp otıratın jağday qayda? — degen qariya nemeresiniñ jwmıstıñ qırın bilmey, tik qasıq bolıp ösip kele jatqanına narazı beynesin añğartıp, öz ömir keşirmesinen keñester qozğağan. Nemeresi: — Ata, sol däuirde tuğan özderiñizdiñ sorlı bolğan täleyleriñizden körmeysiz be? Olarıñızdı bizge aytpañız, —demey me. Aşudan jarılarman bolğan qariya: — E, onday bolğanda «Wrpaq üşin baqıt-baylıq jaratsam» dep ter tögip, jan qiıp, azıp-tozğan ata-babalarıñ senderge ayıptı bolğanı ğoy. «Teñdik üşin» dep äkem oqqa wştı. Al

  • Mwhtar Mağauin: ORALHANDI DA, QWDAYIÑDI DA WMITQAN EKENSİÑ…

    yağni, D.Isabekovtı täubağa tüsiru räsimi Respublika prezidentiniñ qolınan biik marapat alıp, jeli köterilip twrğan D.Isabekov, mına biz siyaqtı pendesine köñil bölip, «Mwhtar Mağauinniñ bükil poziciyası mağan wnamaydı» degen tüyindi taqırıppen swhbat beripti – Nege.kz, 10.Hİ.2022. Bir zamanda tanığan, bilgen, endi közden tasa, köñilden öşken jazarmannıñ, tärizi, qırıq-elu jıl boyı işte bulıqqan jürekjardı tolğamı. Jarıqqa şıqqan kezde biz tarihi-tanımdıq «Altın Orda» kitabın dendep, qajetti tınısqa Ernest Hemingueydiñ eski jwrtı – jılı teñizge bet tüzegen edik. Endi mine, eki aptadan asqanda qayrılıp soğuğa mümkindik taptıq. Artıqşa qajettilikten emes, äldebir äuesqoy ağayındar düdämalda qalmasın dep. Aldımen, ayqaylı swhbattı oqımağan bügingi jwrtşılıq üşin, eñ bastısı – D.Isabekov bauırımızdıñ mübärak esimin keyingi zamanğa wmıttırmay jetkeru

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: