ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى

ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى جىگىتتەردىڭ تورەسى

ولار جايلى اعايىن-جۇرت نە بىلەسىڭ سەن وسى

ولار جايلى ايتىلمايدى بيىك-بيىك مىنبەدەن

ويتكەنى ولار اقيقات پەن شىندىق ءسوزدىڭ جەبەسى.

ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى جىگىتتەردىڭ تورەسى

ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى ۇلى مۇحيت كەمەسى

وسى ەلدەن باق پەن قىزىر قاشپاسا ەكەن دەپ تىلەپ

وسال جەرىن تۇزەپ جۇرگەن ءبىزدىڭ ەلدىڭ شەگەسى.

ولار جايلى بىلگىڭ كەلسە، ورتاسىنا كىرىپ كور

سولار جۇرگەن جولدارمەنەن ءداتىڭ بارسا ءجۇرىپ كور

ەرتە تۋىپ ەش زاماننىڭ ماڭدايىنا سىيماعان

قايران ءبىزدىڭ قاسيەتتى قارا نارداي جىگىتتەر.

ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى جىگىتتەردىڭ سىرتتانى

كەشەگى وتكەن اقىندار مەن باتىرلاردىڭ ۇرپاعى

ەرتە تۋىپ ەش زاماننىڭ ماڭدايىنا سىيماعان

ءوز ەلىنىڭ ۇلتانى مەن ءوز ەلىنىڭ سۇلتانى.

سۇر بولتىرىك

(باۋىرجان حاليوللاعا)
كۇن ىستىقتا شىلدە ايىندا تىمىرسىق،
تىنىشتىقتا تاۋلار جاتىر ىڭىرسىپ.
قالاقايدىڭ اراسىنان قاسقىردىڭ،
اپانىنىڭ شىعادى ءيىسى كۇڭىرسىپ.

استىمدا اتىم مايدا قوڭىر جەلەدى،
اۋىزىمدا «تاۋ ىشىندە» ولەڭى.
وزىپ كەتپەي، قالىپ قويماي ارتىمدا،
ءبىر بولتىرىك بۇلكىل قاعىپ كەلەدى،
ءسۇپ-سۇيكىمدى سۇر بولتىرىك ادەمى.
الا تۇسەر ويى دا جوق تاقىمنان،
قاپتالداسىپ قالماي كەلەد اتىمنان.
ەش قاۋىپتەن، ەش قاتەردەن قاپەرسىز،
بىرگە كەلە جاتىر ەدى جاقسى ويلى
سەلت ەتتى دە سەكەم الىپ قاپ قويدى،
ءيتتىڭ داۋىسى ەستىلگەندە جاقىننان.

كەتتىڭ بە ەكەن سەن دە بۇگىن قاتتى بوپ،
كوپ بورىگە كوكسەرەك بوپ، باسشى بوپ.
ءبىر قىزىعى، ماعان دا وسى بۇل كۇندە،
ءوز اۋىلىمنىڭ يتتەرىنەن جاقسى جوق.

عاشىق جۇرەك  عازالدارى

جۇماق مۇڭمەن جىميعان ءبىر كەيپىڭدە،
ەلەسىڭدى ۇستاپ الام كەي تۇندە.
بىلەم سەنى، ەلەڭ ەتە قالمايسىڭ،
سۇلۋلاردىڭ قىر سوڭىنان قالمايتىن،
سۇيەم سەنى، ءسۇيىپ وتەم دەيتىنگە.

ساتقىندىق پەن ءسۇيۋ، كۇيۋ، ءبارى بار،
سەندىك ءومىر، بىلەم، ۇزاق سەريال.
جانارىڭدا سول جىلداردىڭ تابى بار.
سوزدەر ايتىپ قايتەم ساعان، كوپ ەسپە،
مەن ونسىز دا بولىپ ءجۇرمىن ەمەس پە،
يەسىنە ولگەنشە ادال جانۋار.
ەركەك بار ما ساعان كوزىن سۇزبەيتىن،
مىقتى بار ما سەنەن ءۇمىت ۇزبەيتىن.
ەندىگارى سوقپا دەپ ەڭ تەلەفون،
ەندى نەگە ءوزىڭ مەنى ىزدەيسىڭ؟

نەگە ىزدەيسىڭ بولىپ تۇرىپ نەم كەتتى،
نەگە ىزدەيسىڭ شارلاپ ەندى جەر-كوكتى.
سەنەن مۇلدە كۇدەر ءۇزىپ ءجۇر ەدىم،
نەگە ىزدەدىڭ ۇزىلگەندە كۇدەرىم.
تىپىر-تىپىر ەتە قالدى جۇرەگىم،
تەپكىلەگەن ءسابي قۇساپ جورگەكتى.
ادام جانىن ازاپتاۋدىڭ ۇستاسى،
ەكەنىڭدى بىلەم سەنىڭ. قىسقاسى.
جۇرەگىڭمەن سۇيمەسەڭ دە، سۇيسەڭ دە،
شاراسىزدان ءبىر مىقتىعا تيسەڭ دە،
شىر اينالىپ سەن قاسىمنان شىقپاشى.

ءوزىڭ ۇيدە، ەكى كوزىڭ اسپاندا
ءبىر ءفاشيستىڭ قۇشاعىندا جاتساڭ دا،
ءتىرى جەسىر قاسىرەتىن تارتساڭ دا
ءبىر جەردە اسەل، مەكەن-جايى بەلگىسىز،
اسەم جەردە ادام ايتسا سەنگىسىز،
بىرگە اداسىپ جۇرگەن جانعا ۇقساشى…

***

جاقىندا ەمەس، الىستا ەمەس سەن اسا،
ءجۇرسىڭ اسەل، بار دا بولماي جوق بولماي.
ءجۇز جىلدا ءبىر كورىنەتىن كومەتا
ءدال توبەمدە جانىپ بارا جاتقانداي،
تۇڭعيىققا ماڭىپ بارا جاتقانداي.

جاناي ءوتىپ شوققا قارىپ كۇيدىردىڭ،
كوزبەن كونىپ، كوزبەن عانا ءسۇيدىردىڭ.
كەيدە سەنەن بەزىپ كەتكىم كەلەدى،
كەڭ دۇنيەنى كەزىپ كەتكىم كەلەدى
بەزسەم-داعى قۇتىلمايتىن كۇيدىرگىم.

سەزىمىمە سەنىپ تۇرىپ قورلايسىڭ،
كەلىپ-كەلىپ، ءتونىپ كەلىپ قايتاسىڭ.
باسىڭ تىكپەي بارلاۋشىداي بارلايسىڭ،
زار تىلەگىم بار عوي ساعان ايتاتىن،
ايتپاي بولماس،
ايتۋعا اۋىز بارمايتىن.

***

امال قايدا اقىل-ەسكە قونىمدى،
تاستاي الماي ەسكى كيگەن تونىڭدى.
باستاي الماي مۇلدە باسقا ءومىردى،
وتىرسىڭ سەن سەزىم جەڭگەن ءبىر ساتتە
ۇسىنىپ كەپ، تارتىپ الىپ قولىڭدى.

سەنەن باسقا ماعان جۇرتتىڭ ءبارى جات،
بارلىق جوقتى تولتىراسىڭ ءوزىڭ-اق.
مەنى دە ۇركەك قىلىپ ءبىتتىڭ، ۇركەگىم،
ىرىكپەيتىن جەردە ءوزىمدى ىركەمىن.
سەزىمىمنىڭ بولسا ەكەن دەپ جازى ۇزاق.

سەن باقىتىم ەمەستىگىن سەزەمىن،
سوندا دا وسى ورتەنەدى وزەگىم.
جاعاسىندا شاشىن جۋعان پەرى قىز،
تەرىس اقسىن ەندىگى ءومىر-وزەنىم.

بىلق ەتپەگەن ەت كەسسە دە ەتىنەن
ءفاشيستى دە قانجىلاتىپ كەتىپ ەڭ،
ەندى مەنىڭ كەلگەن شىعار كەزەگىم.

***

الاي-دۇلەي سوقتى بوران تۇنىمەن،
الاي-دۇلەي مەن دە ىشىمنەن تۇڭىلەم.
ساعان قاراي سوزعان قولىم جەتە الماي،
بۇل دۇنيە وتەرمىسىڭ شىنىمەن،
وتكەل بەرمەس وزەندەردەن وتە الماي،
رايىڭنان قايتارىڭدى ءبىلىپ ەم.

باسىنداعى بالاپانىن جىلاتىپ،
بايتەرەكتى بوران كەتتى سۇلاتىپ.
نە ىستەۋ كەرەك؟
نە ىستەمەدىم سەن ءۇشىن،
كوڭىلىڭنىڭ بولسا ەكەن دەپ كۇنى اشىق.
قاراعايدىڭ قار شالعاندا ەڭ ۇشىن،
قاراعىم-اي، قالدىم سەنى ۇناتىپ.

الاي-دۇلەي سوقتى بوران اڭىراپ،
بار دۇنيە قالا بەردى قاڭىراپ.
مەيىرىم كۇتكەن تاعدىر ەدىڭ سەن ءوزىڭ،
مەنەن باسقا كەرەك ساعان نە جۇماق.
تاۋدان اسىپ كەتەسىڭ دە گوزالىم
ماعان قايتا ورالاسىڭ ماڭىراپ.

الاي-دۇلەي اقبوراننىڭ ىشىندە،
جەلگە قارسى كەلە جاتسىڭ تۇسىمدە.
كەلە جاتسىڭ تومەن قاراپ، قىمسىنىپ،
مەنى تالاي جىلاتقانىڭ ءۇشىن بە؟

قارتايعاندا قالدىم سەنى شىن ءسۇيىپ،
قاراعىم-اي، ءتۇسىن مەيلى، تۇسىنبە.

شىنايى ماقتاۋ ەستىگەندە

– سەن جامانسىڭ! –
دەگەن سوزگە سەلت ەتپەيتىن جۇرەگىم،
– ءسىز جاقسىسىز… –
دەگەن سوزگە نەگە اۋىرىپ، جۇدەدىڭ؟
– ءسىز جاقسىسىز… –
دەگەن سوزگە اۋىراسىڭ سەن نەگە؟
بىرەۋ ءتيىپ كەتتى مە ەكەن سەنىڭ نازىك پەرنەڭە.
– قۇبىلاعا قۇلشىلىق قىپ قۇدايعا دا ۇنارسىڭ،
– جاراتقانعا جاققانىمەن جاعۋ قيىن پەندەگە،
ەي، دۇنيە، بەي دۇنيە، سونداي بولدىڭ سەن نەگە؟!

بىلىنبەيتىن كورەر كوزگە اعى مەنەن قاراسى،
قانداي قيىن دۇنيەدە ادامداردىڭ اراسى.
ءار اۋىزدان ءار ءتۇرلى ءسوز اڭقيتىنىن قاراشى،
سوعان مەنىڭ جان-جۇرەگىم شانشيتىنىن قاراشى.
نەگە سونشا جاسقانامىن كۇدىرەيگەن كۇشتىدەن،
نەگە مەنىڭ جۇرەگىمنىڭ وتەدى وسى ۇستىمەن
وسى اۋىلدا بولىپ جاتقان باق پەنەن تاق تالاسى،
ماعان ونىڭ ءبارىبىر عوي اعى مەنەن قاراسى.
تازالانباي قويدى ويتكەنى، ماڭگى اۆگيدىڭ قوراسى،
ەي، دۇنيە، بەي دۇنيە، بار ما سونىڭ شاراسى؟!

سەن جامانسىڭ دەگەن سوزگە ءجۇرۋشى ەدىم قىسىلماي،
جاز سوڭىندا قالتىراعان جاپىراقتىڭ ۇشىنداي.
سەن جاقسىسىڭ دەگەن سوزگە جۇرەگىم،
قالتىراپ تۇر، قاراشى!

الداي-اۋ، الداي، الداي-اۋ،

الداي-اۋ، الداي، الداي-اۋ،

دۇنيە ءتۇبى بالداي-اۋ.

القىنعان كۇندەر تالپىنعان،

جاۋتەڭدەپ قاراپ ارتىمنان،

قالدى-اي-اۋ ءبارى، قالدى-اي-اۋ.

ءۇري-اي، داۋرەن، ءۇري-اي،

ۇمىتپەن وتكەن دۇنيە-اي.

تەرەكتەي باسىم تەڭسەلىپ،

تەرەڭ ءبىر ويلار ەڭسەرىپ.

ۇيقى دا تۇيقى سەڭ سوعىپ،

ۇيقىسىز وتكەن ءتۇنىم-اي.

ارمانىم الدا بۇلىڭعىر،

ورمانىم ول دا سىلىڭعىر.

جاپىراقتارىن جانىمنىڭ،

بىلدىرمەي بىرەۋ جۇلىپ ءجۇر.

ءومىردىڭ وگەي پەندەسى-اي،

ولەڭنىڭ شەرتىپ قىلىن ءبىر،

ءوزىڭدى-ءوزىڭ جىلىندىر.

وتكەنى-اي، ءبارى وتكەن-اي،

ءومىردىڭ جاز بەن كوكتەمى-اي.

سارى الا قازدار ساڭقىلداپ،

سارى الا كۇزدىڭ جەتكەنى-اي.

بىرەۋگە ءوزىم ىنتىزار،

بىرەۋلەر ماعان وكپەلى-اي.

وتكىنشى مىناۋ ومىردە،

وتپەلى، ءبارى وتپەلى-اي.

«اعا» – دەپ بارساڭ اعاڭا،

اعانىڭ كوڭىلى كوكتە ءجۇر.

«باۋىر» دەپ بارساڭ باۋىرعا،

باۋىرى ونىڭ كوك تەمىر.

تۋىسقانعا – تۋا جات،

جولداسىڭا – جۇرە جات،

مەنەن دە وسى ءوتتى ءومىر.

قارا تاس سەنەن قورىقپايمىن،

سەنەن دە كەيدە وت شىعار.

قارا جەر سەنەن قورىقپايمىن،

ساعان دا جازدا ءشوپ شىعار.

اينالايىن اعايىن!

سەندەرمەن جەردى ءبىر باسقان،

سۇيگىزگەن، سۇيگەن، مۇڭداسقان.

ءومىرى ولەڭ جىر-داستان،

مەندە دە ارمان جوق شىعار.

سىز. نوسەر. كۇز…

ءوتتى جاز،
كەتتى الىستاپ جۇماق كوكتەم.
كۇز كەلدى،
قايتتى قۇستار شۇباپ كوكپەن.
داۋىسى قايتقان قۇستىڭ
نەتكەن مۇڭلى!
قىزداي بوپ ۇزاتىلعان،
جىلاپ كەتكەن.
جاز ءوتتى، جايماشۋاق كۇز دە وتەدى،
قىس كەلىپ قۇماي تازى ءىز كەسەدى.
كوشەدە كوز قۋانىش ۇل مەن قىزدار،
بىزدەرگە وتكەن كۇنىن ىزدەتەدى.

جاس ەدىك ءبىر كۇلگەنى مىڭ قارالىق،
ءبىز دە وسى قۋاڭ تارتتىق گۇلدەپ الىپ.
ومىردەن قاي قورتىندى شىعارساڭ دا
ءبارى دە تىرەلەدى مۇڭعا بارىپ.
ەگدەمىز ەگدە جاسقا باعىنىشتى،
كەۋدەڭدە لىقىپ تۇرعان ساعىنىشتى.
بىلمەيسىڭ ايتارىڭدى كىمگە بارىپ،
سوندا دا شۋاعى ۇياڭ تۇمان تاڭدا،
ىنتىعىپ وياناسىڭ كۇنگە جارىق.

پەندەمىز ماڭگى جۇرگەن سەپتەپ ءۇمىت،
ەشتەمە قۇلازيسىڭ جوق كورىنىپ.
ورەسى تار، ءوزى كەڭ بۇل قوعامدا
اداسقان ۇقساپ بوتەن تىرنالارعا،
الارمىز بايقاتپاي ءبىر كوشكە كىرىپ.

ەگىلگەن ءۇنسىز دۇنيە…
سىز. نوسەر. كۇز…
ەمەكسىپ بۇل ومىردەن ءبىز دە وتەرمىز،
بىردە جاقسى، ال بىردە جەك كورىلىپ.

اۋىرماشى جۇرەگىم

قارا ءتىزىم ىشىندە اتى-ءجونىم،
تۇرعانداي ءبىر سىزدادى كوكىرەگىم.
مەن تۋرالى ەشتەڭە سۇراماشى،
سۇراماشى، سۇراما وتىنەمىن.

باعىنۋمەن اپەندە امىرلەرگە،
ءوتىپ بارا جاتىرمىن ومىردەن دە.
قادىرلەيمىن بارلىعىن، بىراق مەنىڭ،
ءوزىمىدى-ءوزىم قۇقىم جوق قادىرلەۋگە.

سىرلاسىم دا جوق مەنىڭ سىيلاسىم دا،
بىرەۋلەرمەن ءماجبۇرمىن سىيلاسۋعا.
جۇرەگىمدى اۋىرتىپ الام ىلعي،
بولماعان سوڭ تيتىمدەي مي باسىمدا.

جالپ ەتسە دە جاپالاق جاسقانامىن،
جالپاقتاۋدان قالمادى باسقا امالىم.
اۋىرماشى جۇرەگىم، سەنەن باسقا،
ارقا سۇيەر جوق مەنىڭ تاس قامالىم.

ە، باۋىر…

ە، باۋىر،
ءبىز دە تالاي جىندانعانبىز،
جىندانام دەپ بارىنەن قۇر قالعانبىز.
كەزىندە شىندىقپەنەن ءبىر بولعانبىز،
قىزدارعا — ارمان، ىنىگە – ءپىر بولعانبىز.
الىسىپ شارشاي-شارشاي «مىڭ مەن جالعىز»
بۇل كۇندە امالسىزدان جىم بولعانبىز.
ەرتە يىسكەپ بىلەتۇعىن بار بالەنى،
بۇل كۇندە مىنا ءبىز دە سۇم بولعانبىز.
تەز ىسىپ، تەز سۋيتىن قۇم بولعانبىز،
مەنىكى بۇگىن جۇرتقا ىلەسۋ عوي.
مەن — ايتپاي-اق ءوزىڭ دە بىلەسىڭ عوي،
كوڭىلدە ەكەندىگىن كىمدەر جالعىز.
«ارۋاق ازسا جىن بولار» دەگەن باباڭ،
قۇمىرام قولىندا ويناپ نەلەر جامان.
قۇمىرامدى ءبىر سىيپاپ قويسا بولدى،
جەلپىلدەپ جەتىپ كەلەر جىن بولعانبىز.
ول سۇمدار شىبىن ەكەن بىجىناعان،
الدىمنان سولار شىقتى قۇجىناعان.
ومىردە بولمايدى ەكەن سۇمدار جالعىز.

وتىرمىن ەندى مىنە مەڭىرەيىپ،
يلەنگەن ەندى مەنى تەرىدەي ۇك.
ەتەگى ەرتە اشىلعان سۇلۋ قىزداي،
قارايمىن اركىمدەرگە بەدىرەيىپ.

adyrna.kz