Jügirtpeler
 |  |  | 

Suretter söyleydi Tarih

“OSPAN BATIR JÄNE İLE TARABI”

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Apr 9, 2019

Ölke Tarixı (2-bölim), Bolat Qadıri

“OSPAN BATIR JÄNE İLE TARABI”OSPAN BATIR

“Masğwt Äpendiniñ Ükimet Basına Şığuı jäne İle Tarapınıñ Qarsılıq Äreketi (Qareketi)”

Eldes Orda

Derekköz Ölkelik ükimet jağınan şığarılatın “Şıñjañ” gazetiniñ 48- jılğı bir sanınan alındı. Gazet qıtay, wyğır jäne qazaq tilinde jarıq körgen. Maqala gazettiñ wyğır tilindegi nwsqasınan alınıp otır. 56440176_1341808915982692_1606462921418735616_n

“Şıñjañ” gazetiniñ irgetası 1934-jılı “Tiyan Şan” gazeti degen atpen qalandı. Qazaqşa nwsqası da sol jılı ölkelik ükimettiñ ministri Baymolda Qarekewlınıñ atsalısuımen “Täñir Tau” degen atpen jarıq körgen. Bir jıldan soñ 1935-jılı ölkelik ükimet törağası Şıñ Şısay (盛世才) jağınan “Şıñjañ” gazeti dep özgertildi. Gazettiñ qazaq böliminde (redakciyasında) Ğazez Qalmanov, Ziyat Şäkerim, Şayaqmet, Näzir Omarwlı Şerubaev, Şämsi Mämider jwmıs jasadı. Sol jılı gazettiñ Qwlja, Şäueşek jäne Sar-Sümbe (Altay) qalalarındağı bölimşe redakcsyası qwrıldı. Ölke men aymaqtağı qazaq baspasöziniñ ziyalıları ükimettiñ organ gazeti töñiregine jinaldı ham wltqa zor qızmet jasadı.

Atalmış “Şıñjañ” gazeti 1938-1939 jılğı sayasi quğın-sürgin men wlt-azattıq tolqularğa baylanıstı toqıray bastadı. Gazet aynalasındağı wlt oqığandarı jappay quğındauğa wşıradı. Ölkelik ükimettiñ organ gazetiniñ qayta jandanuı 1942-1946-1947 jıldarı auıq-auıq körinis berip jattı. Äsirese 1946-jılı Qwljadağı Şarqi Türkistan Respubilikası qwlap ölkelik ükimetpen kelsimge kele otırıp “Koaliciyalı Ükimet” qwrğan soñ organ gazetiniñ aqparattıq qızmeti tıñnan jandana bastadı. 56883570_1341808889316028_7486256974795898880_n

Osığan deyin aytıp jürgen “ÇIN TÜRKİSTAN men ŞARQI TÜRKİSTANNIÑ ASTIRTIN AYQASI”-ına baylanıstı xaq derekter taptım. Sonıñ bir däleli retinde osı derekti wsınıp otırmın.

Bügingi qazaq qoğamı künşığıs qazaqtarınıñ tayau zamanğı sayasi tarixın köbirek nazarğa aluı tiis dep esepteymin. Ötken tarixımız turalı sauattı, ğılmi tanımdıq dünielerimiz sapalı äri köbirek bolsa keleşek wrpaqqa igi boları anıq edi. Öz basım ötken tarixımız turalı qoldanıstağı klassik ädebietterge tıñ qozqaras pen reforma kerek dep esepteymin. 

Qoş, maqalada Ospan Batır men İle ualayatı tarabı turalı, Ölkelik ükimettegi sayasi auıs-tüyister jäne ol auıs-tüyiske İle jaqtıñ sayasi reakcsiyası turalı jazıldı. Joğarda “Koalecsiyalı Ükimet” turalı aytıp öttim. Sayasi özgerister men almasularğa baylanıstı jikke bölinip soñı dürkin-dürkin mitingke wlasqanın da ayta ötu kerek. Oqtın-oqtın köterilgen sayasi mäselelerge qazaq xalqı qanday sayasi belsendilik tanıta aldı? Sayasi pozicsiyası qalay boldı? degen swraqtarğa jauap izdeuge boladı.

Qalay bolmasın, aytar äñgimemiz köp. Ol turalı alda tağı jazamız.

kerey.kz

Related Articles

  • Gerb auıstıru mäselesi nemese «teristeu sindromı» qalay payda boldı?!

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Elimizdiñ gerbin auıstıru turalı Prezidenttiñ wsınısı (o basta wsınıs suretşi-dizayner mamandardan şıqqan siyaqtı) twtas qoğamda bolmağanmen, äleumettik jelilerde äjeptäuir qarsılıq tudırdı. Biraq, bayıptap qarasaq, bwl qarsılıqtıñ qazirgi gerbtiñ qazaq üşin erekşe qasterli nemese estetikalıq twrğıdan minsiz boluına eş qatısı joqtığın añğarasız. Soñğı uaqıttarı, auır indetpen qatar kelgen qañtar tragediyasınan bastap, halıq aytarlıqtay küyzeliske wşıradı. Qazaqstannıñ erkinen tıs, soğısqa, basqa da sebepterge baylanıstı bolıp jatqan ekonomikalıq qiındıq saldarınan halıqtıñ äl-auqatı tömendedi. Osınıñ bäri qazir qoğamda bayqalıp qalğan «teristeu sindromına» türtki boldı. «Teristeu sindromı» – dwrıstı da bwrısqa şığaratın, qanday bastamağa bolsın qarsı reakciya şaqıratın qwbılıs. Äleumettik psihologiyanı zertteuşilerdiñ payımdauınşa, osı qwbılıstı barınşa küşeytip twrğan faktor – äleumettik jeliler. YAğni, aldağı uaqıtta

  • Hristian missionerleriniñ qwmdağı izderi

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Orını: Qaşqar q-sı; Jılı: 1933 j; Atı-jöni: Qabıl Ahond; Dini: hristian; Tüsinikteme: Bwl jigittiñ keyingi esimi Qabıl Ahond, hristian dinin qabıldağan alğaşqı wyğır. Keyin dini senimine baylanıstı öltirilgen. Suret europadağı missionerlik muzey arhivinde saqtaulı. Atalğan muzeyde jüzdegen hristian wyğır ökilderiniñ sureti saqtalğan. 1930 jıldarı hristian wyğırlarına twrğılıqtı mwsılmandar men äkimşilik bilik tarapınan qısım körsetile bastağan soñ bir bölimi missionerlerge ilesip europa elderine “hijrağa” ketti. Alqissa Hristian äleminiñ Qaşqariyağa basa män berui äsirese YAqwp Bek memleketi kezeñinde jaña mümkindikterdi qolğa keltirdi. 1860-70 jj. Qaşqariyanıñ Cin imperiyasına baylanıstı köñil küyin jaqsı paydalanğan Hristian älemi Ündistan men Tibet arqılı Qaşqariyağa mädeni ıqpalın jürgize bastadı. Olardıñ maqsatı bwl aymaqtı Resey imperiyasınan bwrın öz ıqpalına

  • Aytpay ketti demeñiz… (Tibet arhivi turalı)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Altaydan auğan el turalı tarihi jazbalarda oqtın-oqtın aytılğanı bolmasa isi qazaq jwrtına Tibet turalı tüsinik äli künge deyin beymälim. Äsirese Tibet jazba derekterinde külli türki balasınıñ tarihı turalı tıñ derekterdiñ kömuli jatqanın tipten bile bermeymiz. Tibet- tarihi derektiñ eñ köp saqtalğan aymağı sanaladı. Mädeni, ädebi, ruhani jäne tarihi türli derekterdiñ ıqılım zamannan beri jaqsı saqtaluımen sırt älemdi özine baurap kegen Tibet jwrtına 19 ğasırdan bastap Batıs ekspediciyası basa nazar audarıp keşendi zertteuler jasadı. Sonıñ negizinde Tibettegi keybir salalıq bayırğı derekter Batısqa köşirildi. Esesine Tibettanu ğılımı qalıptastı. Jağırafiyalıq ornalasuı tım wzaq bolğandıqtan Tibettanu ğılımı qazaq jwrtına qajettilik tudırmadı. Tibettanumen negizinde alpauıt küşter aynalıstı. Olar tibet jwrtın igerudi basqa qırınan bağaladı. Tibette

  • Demografiyalıq saraptama

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

  • Baqsılar institutı

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Saraptama (oqısañız ökinbeysiz) Birinşi, ilkide Türki balasında arnayı qağan qwzireti üşin jwmıs isteytin köripkel baqsılar institutı bolğan. Atı baqsı bolğanımen hannıñ qırıq kisilik aqılşısı edi. Köripkel baqsılar han keñesi kezinde aldağı qandayda bir sayasi oqiğa men situaciyanı küni bwrtın boljap, döp basıp taldap häm saraptap bere alatın sonı qabilettiñ iesi-tin. Olardı sayasi köripkelder dep atasa da boladı. Han ekinşi bir eldi jeñu üşin bilek küşinen bölek köripkel baqsılardıñ strategiyalıq boljauına da jüginetin. Qarsılas eldiñ köripkel baqsıları da oñay emes ärine. Ekinşi, uaqıt öte kele sayasi köripkel baqsılar türkilik bolmıstağı strategiyalıq mektep qalıptastırdı. Türki baqsıları qıtay, ündi, parsı, wrım elderin jaulap aluda mañızdı röl atqardı. Ol kezdegi jahandıq jaulasular jer, su,

1 pikir

  1. Forex Review

    Apr 10, 2019
    Reply

    Ospan batır Islamulı. On rodilsya v 1899 godu v Koktogayskom rayone Altayskogo okruga Kitaya. On bıl vojdem nacional'no-osvoboditel'nogo dvijeniya za nezavisimost' Vostoçnogo Turkestana pervoy polovinı HH veka.

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: