|  |  | 

ساياسات تاريح

“العاشقى جانە سوڭعى دەموكراتيالىق سايلاۋ”


الاش وردا ۇلتتىق-تەرريتوريالىق اۆتونومياسى ۇكىمەتىنىڭ مۇشەلەرى الاش قالاسىنا (زارەچنايا سلوبودكا، سەمەي) كوشىپ كەلىپ قونىستانعان 1918 جىلى.

الاش وردا ۇلتتىق-تەرريتوريالىق اۆتونومياسى ۇكىمەتىنىڭ مۇشەلەرى الاش قالاسىنا (زارەچنايا سلوبودكا، سەمەي) كوشىپ كەلىپ قونىستانعان 1918 جىلى.

قازاقستان بيلىگى بيىل ماۋسىمدا تاعى ءبىر كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىن وتكىزگەلى جاتىر. پوستسوۆەتتىك ەلدەگى بۇعان دەيىنگى سايلاۋلاردىڭ ەشبىرىن حالىقارالىق ۇيىمدار «ەركىن» دەپ تانىعان ەمەس. وسى تۇستا ازاتتىق سوۆەتتىك كەزەڭگە دەيىنگى قازاقستاندا وتكەن العاشقى جانە سوڭعى اشىق سايلاۋدىڭ تاريحىنا ءۇڭىلىپ كوردى.

1917 جىلى جەلتوقسان ايىندا «قازاق-قىرعىز بيلىگىن قولىنا العانىن» مالىمدەگەن الاش وردا ۇكىمەتى – ۇلت كەڭەسىنىڭ توراعاسىن سايلادى. كوپشىلىك داۋىس العان ءاليحان بوكەيحان ۇكىمەت پەن كەڭەس توراعاسى بولىپ سايلاندى.

ازاتتىق تىلشىسىمەن سويلەسكەن زەرتتەۋشىلەردىڭ ايتۋىنشا بۇل سايلاۋ «بۇرىنعى حاندىق داستۇرگە سۇيەنبەگەن، پاتشالىق رەسەيدىڭ ەسكى زاڭدارىنان قۇتىلعان، قازاق حالقىنا سايلاۋ قۇقىعىن بەرىپ، دەموكراتيالىق داستۇرمەن وتكىزگەن العاشقى سايلاۋ». سايلاۋدان كەيىن كوپ ۇزاماي بولشەۆيكتەر بيلىكتى كۇشپەن تارتىپ العان سوڭ بۇل پروتسەسس توقتاپ قالدى.

الاش وردانى قۇرۋ 

1917 جىلى رەسەيدەگى اقپان توڭكەرىسىنەن كەيىن پاتشا وكىمەتى قۇلاپ، بۇرىنعى رەسەي يمپەرياسىنىڭ اۋماعىندا ءارتۇرلى ساياسي كۇش پايدا بولا باستاعاندا قازاق وقىعاندارى بىرىگىپ، قازاق جەرىنىڭ بيلىگىن قولعا الۋعا تىرىستى. سول جىلى قاراشادا جاريالانعان «قازاق» گازەتىنىڭ «ەل قورعاۋ» دەپ اتالاتىن ۇندەۋى بۇل وقيعالاردى بىلايشا سيپاتتايدى:

"قازاق" گازەتى.

“قازاق” گازەتى.

«قازاق ورىسقا قاراماي تۇرعان شاعىندا ەل باسىنا داۋ كەلسە، حالىق قۇقىعىن قورعايتىن بيلەرى بولعان، ەلگە تيەر جاۋ بولسا، حالىقتىڭ مال-مۇلكىن، جەر-سۋىن قورعايتىن باتىرلارىنا ەرگەن ازاماتتارى بولعان. روسسيا قول استىنا كىرىپ، قولتىعىنا تىعىلىپ، پانالاعاننان كەيىن ءبىزدىڭ قۇقىق، مال-مۇلىك، جەر-سۋىمىزعا، روسسيانىڭ ءوزى بولماسا، باسقالار باتىپ تيە العان جوق…. قازىردە بىزگە باسىڭدى، مال-مۇلىك، جەر-سۋىڭدى قورعاما دەپ تياتىن روسسيا جوق، پانا بولىپ قورعارلىق روسسيا دا جوق».

الاش وردا تاريحىن زەرتتەۋشى مامبەت قويگەلدى وسى ءبىر الاساپىران كەزەڭ تۋرالى «بۇكىل يمپەريانى قامتىعان ساياسي تۇراقسىزدىق جاعدايىندا سول تۇستاعى ورىنبوردا شوعىرلانعان قازاق وقىعاندارى ءوزارا كەڭەس قۇرىپ، كەزەك كۇتتىرمەيتىن ۇلتتىق ماسەلەلەرگە بايلانىستى ءبىر تۇجىرىمعا كەلۋ ءۇشىن جالپى قازاق سەزىن قۇرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداپ، ونى ۇيىمداستىرۋ ءىسىن بەس ادامنان تۇراتىن كوميسسيا موينىنا الدى» دەپ جازادى.

اۆتوردىڭ ايتۋىنشا، «سەزدە ۇلت كەڭەسىن قۇرۋ كەرەك. ونىڭ ءار وبلىستا ءبولىمى بولارعا كەرەك. ۇلت كەڭەسىنە حالىق سەنىمدى ادامدارىن سايلاپ، ءىس جۇرگىزبەك كەرەك» دەگەن باستاما 1917 جىلدىڭ قاراشا ايىندا ءجيى كوتەرىلگەن.

- ءسويتىپ، 1917 جىلى جەلتوقساننىڭ 5-ىندە ورىنبوردا قازاق-قىرعىز سەزى اشىلدى. وعان قازاقستاننىڭ بارلىق وبلىستارىنان، ودان تىس جەردە تۇراتىن التاي گۋبەرنياسى مەن سامارقاند وبلىسىنان جانە قىرعىزستاننان بارلىعى 82 وكىل قاتىستى، – دەيدى زەرتتەۋشى مامبەت قويگەلدى.

تاريحشى مامبەت قويگەلدى.

تاريحشى مامبەت قويگەلدى.

وسى سەزدە قازاق-قىرعىز اۆتونومياسىن «الاش» دەپ اتاۋ، ميليتسيا قۇرۋ، وقۋ ءبىلىم، ۇلت قازىناسى، مۇفتيلىك، سوت، ازىق-تۇلىك ماسەلەسى جانە ۇلت كەڭەسىن سايلاۋ ماسەلەسى كۇن تارتىبىنە قويىلعان.

باسەكەلەس شاقىرۋ

الاش تاريحىن زەرتتەۋشىلەر سەزدى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى ءاليحان بوكەيحاننىڭ بەدەلى قازاقتىڭ وزگە وقىعاندارىنان جوعارى ەكەنى تالاس تۋدىرماعانىن، سوعان قاراماستان ۇلت كەڭەسى توراعالىعىنا جالعىز ءوزىنىڭ داۋىسقا ءتۇسۋدى قالاماعانىن ايتادى.

الاش وردا جەتەكشىسىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن زەرتتەۋشى سۇلتانحان اققۇلى ءاليحان بوكەيحان ۇلت كەڭەسى توراعالىعىنا وزىمەن بىرگە داۋىسقا ءتۇسۋ ءۇشىن سول كەزدەگى بوكەي ورداسىنىڭ سىيلى ادامى، اقىن شاڭگەرەي بوكەەۆتى ارنايى شاقىرعان دەپ سانايدى.

زەرتتەۋشى سۇلتانحان اققۇلى.

زەرتتەۋشى سۇلتانحان اققۇلى.

- ول تۋرالى نۇعىمان ماناەۆتىڭ 1933 جىلى قىزىلوردادا جارىق كورگەن كىتابىندا ايتىلعان. ءاليحان بوكەيحان 1917 جىلى «قازاق سەزىن وتكىزۋگە دايىندالسىن، بوكەي ورداسىنداعى شاڭگەرەي بوكەەۆ جينالىس وتكىزىپ، سەزگە دەلەگات بولسىن، كەيىن ۇلت كەڭەسىنىڭ توراعالىعىنا داۋىسقا ءتۇسسىن» دەگەن حابار جىبەرگەن. شاڭگەرەي بوكەەۆكە سالەم جەتپەي قالعان، – دەيدى ول.

تاريحي دەرەكتەردە ءاليحان بوكەيحاننىڭ بوكەي ورداسىنان باقىتكەرەي قۇلمانوۆتى دا سايلاۋعا شاقىرعانى كورىنەدى. سەزد سوڭىندا ۇلت كەڭەسىنىڭ توراعالىعىنا ءاليحان بوكەيحاننان وزگە باقىتكەرەي قۇلمانوۆ پەن اقمولا وڭىرىنەن ايدارحان تۇرلىباەۆ ۇسىنىلعان. سانكت-پەتەربۋرگ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ شىعىس تىلدەرى فاكۋلتەتىن بىتىرگەن باقىتكەرەي قۇلمانوۆ وسى سەزد تورالقاسىنىڭ توراعاسى بولعان.

وبلىستىق كوميسسار باقىتكەرەي قۇلمانوۆتىڭ حالىقتى سايلاۋعا شاقىرعان ۇندەۋى. "ۇران" گازەتى، №9, 9 قازان، 1917 جىل. سۋرەت Qazybek Quttymuratuly ەسىمدى قولدانۋشىنىڭ Facebook-تاعى پاراقشاسىنان الىنعان.

وبلىستىق كوميسسار باقىتكەرەي قۇلمانوۆتىڭ حالىقتى سايلاۋعا شاقىرعان ۇندەۋى. “ۇران” گازەتى، №9, 9 قازان، 1917 جىل. سۋرەت Qazybek Quttymuratuly ەسىمدى قولدانۋشىنىڭ Facebook-تاعى پاراقشاسىنان الىنعان.

سەزدى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى سانكت-پەتەربۋرگ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زاڭ فاكۋلتەتىن بىتىرگەن ايدارحان تۇرلىباەۆ اقمولا وبلىستىق قازاق كوميتەتىنىڭ توراعاسى، الاش وردا ۇلت كەڭەسىنىڭ مۇشەسى بولىپ سايلانعان.

- بۇل ەكەۋى دە مەملەكەتتىك دۋمادا دەپۋتات بولعان، ولاردى ءاليحان بوكەيحان جاقسى تانىعان. ءاليحان بوكەيحان جالعىز تۇسسە دە، سايلانار ەدى، بىراق ول اۆتونوميانىڭ، ەلدىڭ باسشىسى دەموكراتيالىق داستۇرمەن سايلانعانى دۇرىس دەپ سانادى. ءسويتىپ ەكى ەسە كوپ داۋىسپەن سايلاندى، -دەيدى سۇلتانحان اققۇلى.

زەرتتەۋشى جالپىقازاق سەزىنە كەلگەن 43 دەلەگات سول كەزدەگى بۇكىلرەسەيلىك قۇرىلتاي جيىنىنا دەلەگات بولىپ سايلانعاندار، سوندىقتان بۇل سەزدى لەگيتيمدى سەزد، ءاليحان بوكەيحاندى الاش ۇكىمەتىنىڭ زاڭدى جولمەن سايلانعان لەگيتيمدى باسشىسى دەۋگە تولىق نەگىز بار دەپ سانايدى.

الاش وردا تاريحىن زەرتتەۋشىلەردىڭ ءبىرى بولات ءمۇرسالىم دە وسى پىكىردى قوستايدى. ونىڭ سوزىنشە، ءاليحان بوكەيحان ءوزىن «كوسەممىن، ۇلتتىڭ كوشباسشىسىمىن» دەپ ساناماعان.

- ءاليحان بوكەيحاننىڭ «ءتىرى جۇرسەم، قازاققا قىزمەت قىلماي قويمايمىن» دەگەن ءسوزى بار، بۇل – ىشتەي جاۋاپكەرشىلىگى. «توراعا مەن بولۋىم كەرەك، مەن عانا بيلىك باسىندا بولۋىم كەرەك» دەپ ايتپاعان. سوندىقتان ونىڭ بەدەلدى ازاماتتاردىڭ ءبارىن سايلاۋعا تۇسۋگە شاقىرۋى كوز الداۋ ءۇشىن جاسالدى دەپ ويلامايمىن، – دەيدى ول.

زەرتتەۋشى بولات ءمۇرسالىم.

زەرتتەۋشى بولات ءمۇرسالىم.

«ءاليحان ايتتى، ءبىز كوندىك» دەگەن بولعان جوق»

تاريحشى مامبەت قويگەلدىنىڭ زەرتتەۋىندە «ۇلت كەڭەسىنىڭ توراعاسىن سايلاۋ كەزىندە ءاليحان بوكەيحان – 40, باقىتكەرەي قۇلمانوۆ – 19, ايدارحان تۇرلىباەۆ 20 داۋىس الدى» دەپ جازادى.

زەرتتەۋشىلەر سۇلتانحان اققۇلى مەن بولات ءمۇرسالىمنىڭ ايتۋىنشا، داۋىس قورىتىندىلارى تۋرالى سەزدىڭ حاتتاماسىنان وزگە، داۋىس بەرۋ پروتسەسىنىڭ قالاي وتكەنى جايلى جازبا دەرەكتەر جوق.

«ءاليحان بوكەيحاننىڭ بەدەلى زور بولا تۇرا باقىتگەرەي قۇلمانوۆتىڭ 19, ايدارحان تۇرلىباەۆتىڭ 20 داۋىس العانى – سايلاۋدىڭ تارتىستى وتكەنىن بىلدىرە مە؟» دەگەن ازاتتىق ءتىلشىسىنىڭ سۇراعىنا سۇلتانحان اققۇلى مەن بولات ءمۇرسالىمنىڭ جاۋاپتارىندا قايشىلىق بايقالدى.

- قازاق وقىعاندارى اراسىندا رۋعا، جۇزگە، جەرگە بولىنۋشىلىك بولماعان ەدى. بىراق توراعا سايلاعاندا اڭعارىلعانداي بولدى. اقمولا وبلىسىنان سايلانعان دەلەگاتتار ايدارحان تۇرلىباەۆتى، ال باتىس وڭىردەن كەلگەندەر باقىتگەرەي قۇلمانۇلىن قولداعان سياقتى. بىراق ءبارىبىر ءاليحان بوكەيحانۇلى كوپ داۋىس الدى، – دەيدى سۇلتانحان اققۇلى.

زەرتتەۋشى بولات ءمۇرسالىم بۇل پىكىرمەن كەلىسپەي، سەزگە كەلگەندەر رۋ دەڭگەيىنەن ۇلتتىق دەڭگەيگە كوتەرىلگەن ادامدار دەپ سانايدى.

- ءاليحان بوكەيحان بەدەلى زور بولا تۇرا نەگە 98 پايىز داۋىس المادى؟ ويتكەنى توراعا سەزد سوڭىندا سايلاندى. ونىڭ الدىندا «الاش وردا اۆتونومياسىن قازىر جاريالاۋ كەرەك پە، جوق پا» دەگەن ماسەلەدە تارتىس كۇشتى بولدى. دەلەگاتتاردىڭ جاھانشا دوسمۇحامەدوۆ باستاعان جاعى «قازىر جاريالاۋ كەرەك» دەسە، ءاليحان بوكەيحان جاعى «كەيىنگە قالدىرا تۇرۋدى» ۇسىندى. بۇل دا [بوكەيحانۇلىنىڭ باسىم كوپشىلىك داۋىسىن الماۋىنا] اسەر ەتكەن بولۋى مۇمكىن، – دەيدى بولات ءمۇرسالىم.

الايدا بولات ءمۇرسالىمنىڭ سوزىنشە، اۆتونوميانى جاريالاۋدى قولداعان، قارسى بولعان جانە قالىس قالعانداردىڭ ەشقايسىسى ءبىر وڭىردەن نەمەسە ءبىر رۋدان شىققاندار ەمەس.

- سەزدە «ءاليحان ايتتى، ءبىز كوندىك» دەگەن باس شۇلعۋ بولعان جوق. كوپ ماسەلە قىزۋ تالقىلانىپ، پىكىر ەركىندىگى ساقتالدى، اركىم سايلاۋ قۇقىعىن تولىق پايدالاندى. بالاما كانديدات ۇسىنىپ، سايلاۋ وتكىزىپ ءتۇر كورسەتۋ بولدى دەپ ەسەپتەمەيمىن. سوندىقتان بۇل – تازا لەگيتيمدى، بۇكىل حالىقتىڭ ەركىن كورسەتكەن سايلاۋ بولدى، – دەيدى بولات ءمۇرسالىم.

زەرتتەۋشىنىڭ سوزىنشە، سول ۋاقىتتاعى قازاق باسپاسوزىندە «وسى سايلاۋ ءادىل وتپەدى» دەگەن ءسوز بولماعان. الاش وردانىڭ سەزىنەن بولەك بۇكىلرەسەيلىك قۇرىلتاي جينالىسىنا سايلاۋ ءوتىپ، وعان كىمنىڭ قالاي قاتىسقانى، قانشا داۋىستى قالاي العانى جايلى قازاق باسپاسوزىندە ءجيى حابارلانعان.

1917 جىلى جەلتوقسان ايىندا قۇرىلعان الاش وردا ۇكىمەتىنىڭ قىزمەتى باياندى بولمادى. 1918 جىلدىڭ باس كەزىندە قازاق دالاسىندا بولشەۆيكتەر كۇشەيىپ، الاش پارتياسى مەن الاش وردا ۇكىمەتىن تاراتتى. الاش قوزعالىسىنا بەلسەنە قاتىسقانداردىڭ بارلىعى ستاليندىك قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىرادى. الاش قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى، الاش وردا ۇكىمەتى مەن ۇلت كەڭەسىنىڭ توراعاسى ءاليحان بوكەيحان 1937 جىلى اتىلدى.

ازات ەۋروپا / ازاتتىق راديوسى

Related Articles

  • سامات ءابىش قالاي “سۇتتەن اق، سۋدان تازا” بولىپ شىقتى؟

    ازاتتىق راديوسى ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ ۇقك توراعاسىنىڭ بۇرىنعى ءبىرىنشى ورىنباسارى، ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى سامات ابىشكە شىققان ۇكىم “قازاقستانداعى رەجيم بولاشاقتى ويلامايتىنىن كورسەتتى” دەيدى قازاقستاندىق ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ. ساراپشىنىڭ پايىمداۋىنشا، بيلەۋشى “ەليتا” جەكە ىستەرىمەن جانە تاساداعىكەلىسىمدەرمەن اۋرە بولىپ جاتقاندا ەلدە تاعى ءبىر جاڭا الەۋمەتتىك جارىلىسقا اكەلۋى مۇمكىن فاكتورلار كۇشەيىپ كەلەدى. ساياساتتانۋشىرەسەي ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق مۇددەلەرى مەن گەوساياسي جوسپارلارىن كەڭىنەن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتىنا تىكەلەي اسەر ەتۋگە تىرىسىپ جاتۋى مۇمكىن دەپ تە توپشىلايدى. پۋتين “قاۋىپسىزدىك كەپىلى” مە؟ ازاتتىق: سونىمەن ۇزاق دەمالىس الدىندا وسىنداي ۇلكەن جاڭالىق جاريالاندى. مەيرام الدىندا، 19 ناۋرىزدا قازاقستاندىقتار ءماجىلىس دەپۋتاتىنىڭ پوستىنان سامات ابىشكە شىققان ۇكىم جايلى ءبىلدى. مۇنىڭ ءبارىنىڭ بايلانىسى بار ما الدە كەزدەيسوقتىق پا؟ دوسىم ساتپاەۆ: اڭگىمەنى بۇل ءىستىڭ قۇپيا

  • حريستيان ميسسيونەرلەرىنىڭ قۇمداعى ىزدەرى

    ورىنى: قاشقار ق-سى; جىلى: 1933 ج; اتى-ءجونى: قابىل احوند; ءدىنى: حريستيان; تۇسىنىكتەمە: بۇل جىگىتتىڭ كەيىنگى ەسىمى قابىل احوند، حريستيان ءدىنىن قابىلداعان العاشقى ۇيعىر. كەيىن ءدىني سەنىمىنە بايلانىستى ولتىرىلگەن. سۋرەت ەۋروپاداعى ميسسيونەرلىك مۋزەي ارحيۆىندە ساقتاۋلى. اتالعان مۋزەيدە جۇزدەگەن حريستيان ۇيعىر وكىلدەرىنىڭ سۋرەتى ساقتالعان. 1930 جىلدارى حريستيان ۇيعىرلارىنا تۇرعىلىقتى مۇسىلماندار مەن اكىمشىلىك بيلىك تاراپىنان قىسىم كورسەتىلە باستاعان سوڭ ءبىر ءبولىمى ميسسيونەرلەرگە ىلەسىپ ەۋروپا ەلدەرىنە “ھيجراعا” كەتتى. القيسسا حريستيان الەمىنىڭ قاشقارياعا باسا ءمان بەرۋى اسىرەسە ياقۇپ بەك مەملەكەتى كەزەڭىندە جاڭا مۇمكىندىكتەردى قولعا كەلتىردى. 1860-70 جج. قاشقاريانىڭ تسين يمپەرياسىنا بايلانىستى كوڭىل كۇيىن جاقسى پايدالانعان حريستيان الەمى ءۇندىستان مەن تيبەت ارقىلى قاشقارياعا مادەني ىقپالىن جۇرگىزە باستادى. ولاردىڭ ماقساتى بۇل ايماقتى رەسەي يمپەرياسىنان بۇرىن ءوز ىقپالىنا

  • ايتپاي كەتتى دەمەڭىز… (تيبەت ءارحيۆى تۋرالى)

    التايدان اۋعان ەل تۋرالى تاريحي جازبالاردا وقتىن-وقتىن ايتىلعانى بولماسا ءيسى قازاق جۇرتىنا تيبەت تۋرالى تۇسىنىك ءالى كۇنگە دەيىن بەيمالىم. اسىرەسە تيبەت جازبا دەرەكتەرىندە كۇللى تۇركى بالاسىنىڭ تاريحى تۋرالى تىڭ دەرەكتەردىڭ كومۋلى جاتقانىن تىپتەن بىلە بەرمەيمىز. تيبەت- تاريحي دەرەكتىڭ ەڭ كوپ ساقتالعان ايماعى سانالادى. مادەني، ادەبي، رۋحاني جانە تاريحي ءتۇرلى دەرەكتەردىڭ ىقىلىم زاماننان بەرى جاقسى ساقتالۋىمەن سىرت الەمدى وزىنە باۋراپ كەگەن تيبەت جۇرتىنا 19 عاسىردان باستاپ باتىس ەكسپەديتسياسى باسا نازار اۋدارىپ كەشەندى زەرتتەۋلەر جاسادى. سونىڭ نەگىزىندە تيبەتتەگى كەيبىر سالالىق بايىرعى دەرەكتەر باتىسقا كوشىرىلدى. ەسەسىنە تيبەتتانۋ عىلىمى قالىپتاستى. جاعىرافيالىق ورنالاسۋى تىم ۇزاق بولعاندىقتان تيبەتتانۋ عىلىمى قازاق جۇرتىنا قاجەتتىلىك تۋدىرمادى. تيبەتتانۋمەن نەگىزىندە الپاۋىت كۇشتەر اينالىستى. ولار تيبەت جۇرتىن يگەرۋدى باسقا قىرىنان باعالادى. تيبەتتە

  • دەموگرافيالىق ساراپتاما

    1-ءشى سۋرەت قازاقتار; دەموگرافيالىق احۋال 1949-2020 جج. ارالىعىن سالىستىرمالى كورسەتكەن. 1949 جىلعا دەيىن، اتاپ ايتقاندا كوممۋنيستىك قىتاي ۇكىمەتى ورناعانعا دەيىن شىنجاڭ ولكەسىنىڭ سولتۇستىك بولىگىندە قازاقتار، وڭتۇستىك بولىگى قاشقاريادا ۇيعىرلار باسىم ساندى ۇستادى. 1951-54 جىلدارى ۇلتتىق مەجەلەۋ كەزىندە ورتالىق ۇكىمەت قۇرعان كوميسسيا ساراپتاماسى بويىنشا ۇلتتىق اۆتونوميالىق تەرريتوريانى انىقتاۋ مىنا ەكى باعىتتا جۇرگىزىلدى. ولار: ءبىرىنشى، ۇلتتىق اۆتونوميانى مەجەلەۋ بويىنشا ونىڭ اتاۋىن تۇراقتاندىرۋ. وسى بويىنشا ءۇش اتاۋ ۇسىنىلدى: *شىعىس تۇركىستان اۆتونوميالىق فەدەراتسيالىق رەسپۋبيليكاسى; *ۇيعىرستان اۆتونوميالىق رەسپۋبيليكاسى; *شىنجاڭ اۆتونوميالى رەسپۋبيليكاسى. ەكىنشى، اۆتونوميانىڭ اكىمشىلىك تۇرپاتىن انىقتاۋ; وسى بويىنشا: *فەدەرەتسيالىق تۇرپات; *اۆتونوميالىق وبلىس جانە وكۋرگ تۇرپات; *ايماق جانە اۋدان دارەجەلى اۆتونوميالىق وكۋرگ تۇرپاتى. مەجەلەۋ كوميسسياسى اتالعان ەكى باعىتتا ساراپتاما ناتيجەسىن قورىتىندىلادى. كوميسسيا قورىتىندىسى بويىنشا شىنجاڭ ولكەسىنىڭ

  • “گەوساياسات يلەۋىنە ءتۇسىپ قالۋىمىز مۇمكىن”. قازاقستاندا اەس سالۋعا قاتىستى ساراپشى پىكىرى

    ەلەنا ۆەبەر اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋ جانە پايدالانۋ ەكولوگيالىق قاتەر جانە توتەنشە جاعدايدا ادام دەنساۋلىعىنا قاۋىپتى عانا ەمەس، وعان قوسا سوعىس بارىسىندا ۋكراينانىڭ زاپوروجە اەس-ىندەگى بولعان وقيعا سياقتى بوپسالاۋ قۇرالى دەيدى الەۋمەتتىك-ەكولوگيالىق قوردىڭ باسشىسى قايشا اتاحانوۆا. ول مۇنىڭ ارتىندا كوپتەگەن پروبلەما تۇرعانىن، قازاقستاندىقتارعا اەس سالۋ جونىندەگى رەفەرەندۋم قارساڭىندا بىرجاقتى اقپارات بەرىلىپ، وندا تەك پايدالى جاعى ءسوز بولىپ جاتقانىن ايتادى. ساراپشى اەس-ءتىڭ قاۋپى مەن سالدارى قانداي بولاتىنى جايىندا اقپارات وتە از دەپ ەسەپتەيدى. گولدمان اتىنداعى حالىقارالىق ەكولوگيالىق سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، بيولوگ قايشا اتاحانوۆا – رادياتسيانىڭ ادامدارعا جانە قورشاعان ورتاعا اسەرىن شيرەك عاسىردان استام زەرتتەپ ءجۇر. ول بۇرىنعى سەمەي پوليگونىندا جانە وعان ىرگەلەس جاتقان اۋدانداردا زەرتتەۋ جۇرگىزگەن. قاراعاندى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ گەنەتيكا كافەدراسىندا وقىتۋشى بولعان.

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: