انا ءتىلىم – بايلىعىم
كوكاجاەۆا ا.ب.
قازاق مەملەكەتتىك قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى،
ماتەماتيكا كافەدراسىنىڭ قاۋىم.پروفەسسور م.ا.
زامان تالابىنا ساي يننوۆاتسيا مەن تەحنولوگيانىڭ جاڭا كەزەڭىنە قادام
باسقان حالقىمىز ءۇشىن باستى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى ول – ءتىل تاعدىرى، ياعني «ءتىل
تاعدىرى – ۇرپاق تاعدىرى، ۇرپاق تاعدىرى – ەل تاعدىرى».
ەلباسىمىز اتاپ كورسەتكەن جاڭعىرۋدىڭ ءۇشىنشى كەزەڭىنە كوشۋىمىز
جاھاندىق تەحنولوگيالىق باسەكەلەستىگىمىزدى ارتتىرۋمەن قاتار، رۋحاني-
مادەني دامۋىمىزعا دا سەرپىن بەرەرى بارشاعا ءمالىم. وسىعان وراي، قازىرگى
زاماناۋي قوعام ازاماتتارى تىلدىك ورتانى جەتىلدىرۋگە، ونىڭ ىشىندە قازاق
ءتىلىن ءوز ەلىمىزدىڭ بولاشاق دامۋى ءۇشىن ورتاق تىلگە اينالدىرۋعا
اتسالىسۋىمىز قاجەت.
ءتىل ماسەلەسى – بولاشاق ۇرپاققا ماقتانىشپەن تاپسىراتىن اتا-
بابامىزدىڭ قالدىرعان اماناتى. وسى انا ءتىلىمىز قارىم-قاتىناس جاساپ كەلە
جاتقان ۇرپاعىمىزدىڭ وتكەنى مەن بۇگىنگىسىن سالماقتاي كەلە، كەلەشەگى باياندى
بولاتىن حالىقتىڭ ماڭگىلىك بەينەسىن كورسەتەدى. تىلدەردى دامىتۋ مەن
قولدانۋدىڭ 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماعا
نەگىزدەلگەن رەسپۋبليكا كولەمىندە ءتىلدىڭ مارتەبەسىن كوتەرىپ، قولدانىس اياسىن
كەڭەيتۋگە باعىتتالعان ءىسشارالار جوسپارى ازىرلەنىپ، جۇمىس بارىسى بۇگىنگى
كۇنى ءار سالادا جۇيەلى جولعا قويىلۋدا.
جالپى مەملەكەتتىك ءتىلدى قوعام ءومىرىنىڭ بارلىق سالاسىنا ەنگىزۋ ارقىلى
2025 جىلعا دەيىن قازاق ءتىلىن مەڭگەرگەن قازاقستاندىقتاردىڭ ۇلەسىن ارتتىرۋ
كوزدەلىپ وتىر. بۇل تاپسىرما بارشامىزعا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەيتىنى
بەلگىلى. وسى باعىتتا مەملەكەتتىك تىلگە جاناشىر، ياعني وعان جان-جاقتى كوڭىل
ءبولۋ، انا تىلدە سويلەيتىن، ءوز قىزمەت ورتاسىندا وسى تىلگە توردەن ورىن
بەرەتىن جاناشىرلارىنىڭ قاتارىن كوبەيتىپ، ونىڭ قولدانىس اياسىن
كەڭەيتۋگە كۇش سالۋ. بۇل دەگەنىمىز انا تىلىمىزگە دەگەن شەكسىز قۇرمەتتەن،
ۇلتقا دەگەن سىيلاستىق پەن مەيىرىمدىلىكتىڭ نىسانى.
ءسوز ونەرىن قادىر تۇتىپ، كيەلى ساناپ، ءتىلدى بارىنشا ناسيحاتتاپ جۇرگەن
جاستارعا قولداۋ كورسەتۋ – ۇلتىمىزدىڭ رۋحاني جاڭعىرۋى مەن وتانشىلدىق
قاسيەتتەرىن كوتەرۋدىڭ بىردەن-ءبىر نەگىزگى ماقساتى. ەگەمەندى ەلىمىزدە
كوكجيەگىمىزدى كەڭەيتىپ، رۋحاني كەمەلدەنۋىمىزدىڭ كەپىلى بولماق. وركەنيەتتىڭ
ءور بيىگىنە شىعارار بەرىك تۇعىر – ۇلتتىق بولمىس دەسەك، سول ۇلتتىق
بولمىستىڭ ءبىر قيىرى تىلمەن ساباقتاس. قوعامدىق سانانى رۋحاني تۇرعىدان
جاڭعىرتۋ رۋحاني قازىنالارىمىزدى، سونىڭ ىشىندە قاستەرلى قازااق ءتىلىمىزدىڭ
تۇعىرىن ودان ءارى بيىكتەتە تۇسۋمەن جانە ونى ۇرپاق كادەسىنە جاراتۋمەن
تىعىز بايلانىستى ەكەكنى بارشاعا ايان. سوندىقتان، وسىنداي
قۇندىلىقتارىمىزدى باعالاپ، وسكەلەڭ ۇرپاققا ادەمى كۇيىندە امانات ەتۋ
بۇگىنگى مىندەتتەردىڭ ءبىرى.
مەملەكەتتىك ءتىل ساياساتىنا اقپاراتتىق قولداۋ كورسەتۋ ارقىلى ونى
بۇقاراعا كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ، سول ارقىلى قوعامدىق پىكىر قالىپتاستىرۋ
ماقساتىندا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ، ينتەرنەت-رەسۋرستارىنىڭ
الەۋەتى كەڭىنەن پايدالانىلادى. تىلدىك احۋالدى ودان ءارى جاقسارتا ءتۇسۋ
ماقساتىندا بۇگىندە الدىمىزدا ۇلكەن مىندەتتەر تۇر. وسىلاردىڭ ىشىندەگى ەڭ
باستىس ماسەلە – قوعامدىق سانانى جاڭعىرتۋ باعدارلاماسى اياسىندا قازاق
ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا كوشىرۋ.
تاۋەلسىزدىكتىڭ تىرەگى – ۇلتتىڭ ءتىلى جانە ءدىنى. تاۋەلسىز ەلىمىزدە كوپتەگەن
ۇلت وكىلدەرى الاڭسىز ءومىر ءسۇرىپ كەلە جاتقانى بارشامىزعا ايان. ەلباسىنىڭ
كورەگەن ساياساتىنىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدەگى ۇلتتار ءوز تىلدەرىنە ەشقانداي
نۇسقان كەلتىرمەي، مەملەكەت قولداۋىمەن وركەندەپ دامۋدا.
سونىمەن قاتار، تىلدەردى قۇقىقتىق تۇرعىدان قورعاۋ قازاقستان
رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىمەن، قر «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى
ءتىل تۋرالى» زاڭىمەن جانە وزگە دە زاڭ اكتىلەرىمەن قامتاماسىز ەتىلگەن.
تاۋەلسىز قازاقستاندا كوپتەگەن ۇلتتاردىڭ وكىلدەرى تاتۋ-ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ
جاتقانىن ماقتانىشپەن ايتۋعا بولادى.
بۇگىنگى تاڭدا قازاقستان الەمدەگى ەڭ بەيبىتشىل، ساياسي تۇراقتىلىق،
الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق وركەندەۋ قالىپتاسقان مەملەكەت رەتىندە تانىلىپ
وتىر. بۇل جەتىستىك قازاقستان حالىقتارىنىڭ كوز قاراشىعىنداي ساقتايتىن
بايلىعى دەپ ايتساق ارتىق بولماس.
وسى ورايدا ەلىمىزدەگى ۇلتارالىق كەلىسىمگە، الەۋمەتتىك – ەكونوميكالىق
دامۋ ۇردىسىنە، ازاماتتىق قوعامنىڭ ورنىعۋىنا كەپىلدىك بولىپ وتىرعان
پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىن
ەل بولىپ باعالاي ءبىلۋىمىز قاجەت.
«انا تىلىندە ەركىن سويلەپ، شىن جۇرەگىڭمەن قۇرمەتتەسەڭ عانا وزگەلەرگە
دە انا ءتىلىڭدى قۇرمەتتەتە الاسىڭ»، – دەپ اتاقتى جازۋشى بابامىز احمەت
بايتۇرسىنوۆ ايتقانداي، انا ءتىلىمىز وركەندەپ، اسقار شىڭداردان كورىنە
بەرسىن!. قازاق ءتىلى – باي دا قۇنارلى تىلدەردىڭ قاتارىنا جاتادى. ەجەلگى
بابالارىمىزدىڭ تاريحى، شەجىرەسى جانە ءتۇرلى ادەبي مۇرالار بۇگىنگى ۇرپاققا
ءوزىمىزدىڭ وسى انا ءتىلىمىز ارقىلى جەتىپ وتىر. ءتىل تاريحى حالىق تاريحىنا
ۇقساس. قوعامنىڭ جىلجىپ، وزگەرۋىنە بايلانىستى ءتىل دە دامىپ، وزگەرىپ
وتىرادى.
بۇگىنگى قازاق ءتىلىنىڭ تاعدىر مەن بولاشاعى قازىرگى جاستاردىڭ قولىندا.
سوندىقتان دا بولار ەلباسىنىڭ «قازاقستاننىڭ بولاشاعى – قازاق تىلىندە»،
«انا ءتىلى – ءبارىمىزدىڭ انامىز، ويتكەنى ول – ۇلتىمىزدىڭ اناسى» دەگەن ءسوزى
بار. ال سوڭعى جولداۋىندا ايتىلعان «قازاق ءتىلى، ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىمىز
ءوسىپ-وركەندەپ كەلەدى. 2020 جىلعا قاراي مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگەندەردىڭ
قاتارى 95 پايىزعا دەيىن جەتەتىن بولادى. ەلىمىزدەگى بارلىق مەكتەپتەر مەن
وقۋ ورىندارىندا قازاق تىلىندە وقىتۋ ءۇردىسى ءجۇرىپ جاتىر» دەگەن.
ءتىل – ۇلتىمىزدىڭ بايلىعى، ءتىل ۇمتىلسا – سالت-ءداستۇرىمىز دە ۇمتىلادى،
«وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە» دەمەكشى، ءوز ءتىلىن بىلمەگەن ادام
اتا – بابا تاريحىن ەشقاشان تۇسىنە المايدى.
ءسوزىمىزدى قورىتىندىلاي كەلە، تىلدەردىڭ الەۋمەتتىك-كوممۋنيكاتيۆتىك
قىزمەتىن كەڭەيتۋ مەن نىعايتۋ، بەلسەندى قولدانىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ،
جالپى مادەني قىزمەتىن ساقتاۋ – بارشامىزدىڭ ورتاق مىندەتىمىز بولماق.
Kerey.kz
پىكىر قالدىرۋ