|  | 

Swhbattar

“Dombıra tartıp, qazaqşa än salatın buınnıñ soñımız ba dep qorqamın”


Germaniyanıñ Hatcenport auılında. Suret avtorı - Talğar Dälelğazı.

Germaniyanıñ Hatcenport auılında. Suret avtorı – Talğar Dälelğazı.

Türkiyada tuıp, Franciyada twrğan, arğı tegi altaylıq qazaq Ömir Özkalp Germaniyada käsipkerge aynaldı. Türkiyada – “Omer”, Franciyada – “Viktor-Zafer” atanğan Ömir şettegi qazaq jastarınıñ ana tilinen ajırap bara jatqanın aytıp qınjıladı.

Türkiyanıñ Altay auılında tamızdıñ 30-ı – jergilikti Jeñis küni tuğan Ömir Özkalpqa ata-anası azan şaqırıp, Zafer (türikşeden “jeñis” dep audarıladı – red.) dep at qoyğan. Biraq üy-işi men qwrdastarı Ömir dep atap ketken. Mektepke barğan kezinde qwjatındağı esimi laqap atınıñ türikşe formasında “Omer” dep jazılıp ketken. Keyin käsip izdep Europağa qonıs audarğan ol Franciya azamattığın alar kezde “Viktor” degen esim jalğap alğan. Mwnıñ da mağınası – “jeñis”.

Qıtayda kommunisterdiñ quğınına wşırap, Gobi men Taklamakan asıp, Kaşmirge ötken qazaqtardıñ wrpağı üşin Türkiyada bilim alıp, Franciyada täjiribe jinap, Germaniyada käsipker atanu ülken bir jeñis ispetti.

TERİDEN KIİM TİGU

Ömir äskeri mindetin Stambul qalasında ötegenin aytadı. Orta mektepten asıp äri oqımağan. 1988 jılı äskerden oralğan soñ jwmıs izdep Europağa attanğan. Franciyağa ornıqqan ülken eki ağasınıñ teriden kiim tigetin käsipornında jwmıs istepti.

- Atalarım Qıtaydan qonıs audarğan ğoy. Alğaş Türkiya jerine kelgende zauıttan şıqqan teriniñ qaldıqtarı tau bolıp üyilip jatatın bolsa kerek. Solardıñ qiındısın alıp, qolğap, qwlaqşın sekildi bwyımdar tikken. Keyin bwl olardıñ käsibine aynalıp ketken. Teri önimderinen kiim tigu önerin Franciyağa kelgennen keyin de jalğastırdıq, – deydi ol.

Ömir Özkalptıñ dämhanasınıñ işki körinisi. Germaniya, Hatcenport auılı. Foto avtorı - Talğar Dälelğazı.

Ömir Özkalptıñ dämhanasınıñ işki körinisi. Germaniya, Hatcenport auılı. Foto avtorı – Talğar Dälelğazı.

Ömirdiñ aytuınşa, teriden kiim tigetin cehtar Europada 1990 jıldardıñ ortasına qaray jabıla bastağan. Köptegen qazaq jwmıssız qalğan. Teriden kiim tigetin ismer Türkiya qazaqtarı üşin basında francuz tilin üyrenu qajet emestey köringen. Alayda til bilmeu jwmıssız qalğan qazaqtardıñ basqa qızmetke ornalasuına twsau bolğan. Tuıstarınıñ arasında jwmıssız retinde tirkelip, järdemaqı alıp otırğandarı da bolğan.

Biraq Ömir francuzşası naşar kezde äuejayda jolauşılardıñ jügin tasudan bastap, ğimarattardı boyap, ärleu sekildi qara jwmıstıñ barlığın istegenin aytadı. Bir uaqıt türikterdiñ dämhanasında döner pisirgen. Keyin tilin jetildire kele meyramhanalarda türli tağam dayarlaytın aspazğa aynalğan.

MOZEL' JAĞASINDAĞI QONAQ ÜY

2001 jılı Franciya azamattığın alğan soñ üş jıldan keyin Ömir Germaniyağa Qıtaydıñ Ürimji qalasınan oquğa kelgen Nwrgül esimdi qazaq qızımen bas qosıp, şañıraq kötergen. Qazir Germaniyanıñ oñtüstik-batısındağı Reynland-Pfal'c jeriniñ Hatcenport auılında twradı. 700 twrğını bar auılda basqa qazaq otbası joq.

- Eki saydıñ arasında ornalasqan şağın qalaşıq, janında Mozel' özeni ağıp jatır. Jergilikti jwrt jüzim ösiredi, ataqtı “Mozel'” şarabı bizden şığadı. Bwl özi bir jağı Franciyamen, ekinşi jağı Bel'giyamen şektesken, üşinşi jağı Gollandiyamen tüyisken, Germaniyanıñ şekarasında jatqan auıl. Kel'nge jeñil kölikpen bir-aq sağatta jetemin, – dep sipattadı Ömir qazirgi mekenin.

Germaniyanıñ Hatcenport auılında twratın etnikalıq qazaq Ömir Özkalp (ortada) qonaq üyiniñ aldında turistermen suretke tüsip twr. Suret avtorı - Talğar Dälelğazı.

Germaniyanıñ Hatcenport auılında twratın etnikalıq qazaq Ömir Özkalp (ortada) qonaq üyiniñ aldında turistermen suretke tüsip twr. Suret avtorı – Talğar Dälelğazı.

53 jastağı käsipker qazaq tört jıl bwrın Mozel' özeniniñ jağasında ornalasqan üş qabattı ğimarattı 90 mıñ euroğa aukcion arqılı satıp alıp, qonaq üy men dämhanağa aynaldırğan.

- Basında “üy alamın” degen josparım bolğan edi. Ol kezde Kel'n qalasında twratınbız. Ol jaqta üydiñ qwnı bir million euro twradı. Qazirgi twrıp jatqan jerimizde de [üydi] kem degende 700 mıñ euroğa alasıñ. Mınau bankte kepildikte twrğan ğimarat eken. Eşkim paydalanbağan. Esik-terezesi de joq. İşi qoqısqa tolı bolatın. Sonı jalğız özim eki jıl boyı jöndep, retke keltirdim. Mine, eki jıldan beri sol beynetimniñ zeynetin körip jatırmın, – dedi ol Azattıqqa.

Ömir men Nwrgül keluşilerge aziyalıq tağamdar mäzirin wsınadı. Olardıñ arasında qazaqşa asılğan et pen quırdaq ta bar. Klientteriniñ bir böligi – Sovet odağı qwlağan soñ Qazaqstannan Germaniyağa qonıs audarğan nemister men orıstar.

- Jwbayım Ürimjiden kelgennen keyin arasında wyğırlardıñ da, qıtaydıñ da tamağın jasaydı, – deydi Ömir.

Germaniyanıñ Hatcenport auılında twratın Ömir Özkalptıñ qonaq üyiniñ dämhanası. Suret avtorı - Talğar Dälelğazı.

Germaniyanıñ Hatcenport auılında twratın Ömir Özkalptıñ qonaq üyiniñ dämhanası. Suret avtorı – Talğar Dälelğazı.

Qonaq üydiñ kire berisi men dämhananıñ işin qazaqşa oyu-örnekpen bezendirgen käspker osılayşa bir jağınan qonaqtardı tartıp, ekinşiden tuğan mädenietin jarnamalaytının aytadı.

- Bükil Europadan men siyaqtı qazaqşa [erkin] söyleytin bir adam tapsañdar quanar edim, – deydi ol quaqılana.

“QAZAQŞA SÖYLEYTİNDER AZAYIP BARADI”

Ömir rasımen de qazaqşa öte jatıq söyleydi. Bwl qabiletin “bala küninde atası bergen tärbieniñ arqası” dep tüsindirdi. Onıñ sözinşe, qazir Europa tügili Türkiyada twratın jas qazaqtar da ana tilin wmıta bastağan. Al Europada qonıstanğan qazaqtardıñ basım böligi “türiktiñ mektebi men meşitinde jinaladı”.

Avstriyadağı qazaq mädeni ortalığı jetekşisi Qızırhan Şolpan. Suret jeke mwrağatınan alındı.
OQI OTIRIÑIZ

Jastardıñ ana tilin üyrenuine mümkinşilik joq

Üyde tek qazaq tilinde söyleudi talap etetin Ömir qızınıñ “qazaq, nemis, ağılşın jäne francuz tilinde söyleytinin” de söz arasına qıstıra ketti.

- Özim öleñ aytamın, dombıra şertemin. Äkem dombıraşı edi. Ülken ağam da dombıranı jaqsı tartatın. Qazir Europadağı qazaqtardıñ arasında dombıra tartıp, qazaqşa än aytatın buınnıñ soñı biz be dep qorqamın. Öytkeni qazaqtıñ dombırası men küyi tügili tilin biletin adam azayıp bara jatır. Ortasın bılay qoyğanda otbasında ana tilinde söyleytinder az, – dedi ol.

Türkiyada twratın qazaq ğalımı Äbduaqap Qaranıñ dereginşe, şeteldegi qazaqtar Batısqa eki türli toppen barğan. Birinşisi – ötken ğasırdıñ ortasına taman Qıtaydan Türkiyağa auıp barğan qazaqtar. Olardıñ keybiri 1960 jıldardan bastap Türkiya men Europa elderi arasındağı jwmısşı almasu kelisimi boyınşa Wlıbritaniya, Germaniya, Franciya, Şveciya, Gollandiya men Avstriyağa qonıstanğan. Ekinşisi – 1920-1930 jıldarı Qazaqstannan Auğanstan men Iranğa auıp, 1980 jıldarı Europağa ötken qazaqtar.

Franciyada ötken etnofestival'de qazaqşa kiingen balalar. Parij, 31 qazan 2014 jıl. Körneki suret.

Franciyada ötken etnofestival'de qazaqşa kiingen balalar. Parij, 31 qazan 2014 jıl. Körneki suret.

Qazir Europa elderinde naqtı qanşa qazaq twratının olardıñ özderi de, zertteuşiler de däl aytıp bere almaydı. Tarihşı Gülnär Meñdiqwlova “Europada bes mıñday qazaq bar” dep esepteydi. Düniejüzi qazaqtarı qauımdastığı törağasınıñ orınbasarı Swltanäli Balğabaevtıñ dereginşe, Germaniyada – 300-dey, Franciyada – 200-den astam, Şveciyada – 100-den astam, Avstriyada 20 şaqtı qazaq otbası bar. Europa qazaqtarı eñ köp twratın Germaniyada, Qazaqstannnıñ ol eldegi elşiliginiñ mälimetinşe, bir mıñnan astam etnikalıq qazaq bar.

Azat Europa / Azattıq radiosı

Related Articles

  • “Geosayasat ileuine tüsip qaluımız mümkin”. Qazaqstanda AES saluğa qatıstı sarapşı pikiri

    Elena VEBER Atom elektr stansasın salu jäne paydalanu ekologiyalıq qater jäne tötenşe jağdayda adam densaulığına qauipti ğana emes, oğan qosa soğıs barısında Ukrainanıñ Zaporoj'e AES-indegi bolğan oqiğa siyaqtı bopsalau qwralı deydi äleumettik-ekologiyalıq qordıñ basşısı Qayşa Atahanova. Ol mwnıñ artında köptegen problema twrğanın, qazaqstandıqtarğa AES salu jönindegi referendum qarsañında birjaqtı aqparat berilip, onda tek paydalı jağı söz bolıp jatqanın aytadı. Sarapşı AES-tiñ qaupi men saldarı qanday bolatını jayında aqparat öte az dep esepteydi. Goldman atındağı halıqaralıq ekologiyalıq sıylıqtıñ laureatı, biolog Qayşa Atahanova – radiaciyanıñ adamdarğa jäne qorşağan ortağa äserin şirek ğasırdan astam zerttep jür. Ol bwrınğı Semey poligonında jäne oğan irgeles jatqan audandarda zertteu jürgizgen. Qarağandı universitetiniñ genetika kafedrasında oqıtuşı bolğan.

  • “Qazaqstan dwrıs bağıtta”. Dekolonizaciya, Ukrainadağı soğıs jäne Qañtar. Baltıq elşilerimen swhbat

    Darhan ÖMİRBEK Baltıq memleketteriniñ Qazaqstandağı elşileri (soldan oñğa qaray): Irina Mangule (Latviya), Egidiyus Navikas (Litva ) jäne Toomas Tirs. Sovet odağı ıdıray bastağanda onıñ qwramınan birinşi bolıp Baltıq elderi şıqqan edi. Özara erekşelikteri bar bolğanımen, sırtqı sayasatta birligi mıqtı Latviya, Litva jäne Estoniya memleketteri NATO-ğa da, Euroodaqqa da müşe bolıp, qazir köptegen ölşem boyınşa älemniñ eñ damığan elderiniñ qatarında twr. Resey Ukrainağa basıp kirgende Kievti bar küşimen qoldap, tabandılıq tanıtqan da osı üş el. Soğıs bastalğanına eki jıl tolar qarsañda Azattıq Baltıq elderiniñ Qazaqstandağı elşilerimen söylesip, ekijaqtı sauda, ortaq tarih, Resey sayasatı jäne adam qwqığı taqırıbın talqıladı. Swhbat 8 aqpan küni alındı. “BİZDE QAZAQSTANDI DWRIS BİLMEYDİ” Azattıq: Swhbatımızdı Baltıq elderi men Qazaqstan arasındağı sauda qatınası

  • “Sayasatkerler pafospen söylegendi jaqsı köredi”. Türki memleketteri ıntımaqtastığınıñ bolaşağı bar ma?

    Elnwr ÄLİMOVA Türki memleketteri wyımına müşe jäne baqılauşı märtebesine ie elderdiñ basşılarınıñ Samarqanda (Özbekstan) birigip tüsken sureti. 11 qaraşa, 2022 jıl Astanada Türki memleketteri wyımınıñ (TMW) onınşı sammiti ötip jatır. Bwl kezdesu ne beredi? Türkiya Reseydiñ Ukrainamen soğıstan bas kötere almay jatqanın paydalanıp, aymaqqa ıqpalın küşeytuge tırısa ma? Türki memleketteri ıntımaqtastığınıñ, äsirese äskeri salada bolaşağı bar ma? Azattıq osı jöninde Soltüstik Kiprdegi Tayau Şığıs universiteti sayasattanu kafedrasınıñ docenti Äsel Tutumlumen äñgimelesti. TÜRKIYANIÑ MÜDDESİ MEN IQPALI QANDAY? – Astanada Türki memleketteri wyımınıñ (TMW) onınşı sammiti ötip jatır. Wyım azamattıq qorğanıstıñ birlesken mehanizmin nığaytuğa müddeli. Sonday-aq kün tärtibinde aymaqtağı jäne sırttağı sayasi-ekonomikalıq oqiğalardı talqılau mäselesi twr. Sammittiñ uaqıtı men geosayasi konteksi jöninde

  • AQŞ-tıñ Ortalıq Aziyadağı sayasatı özgerdi me? Elşi Deniel Rozenblyummen swhbat

    Darhan ÖMİRBEK  AQŞ-tıñ Qazaqstandağı elşisi Deniel Rozenblyumniñ Azattıq radiosına bergen swhbatı AQŞ diplomatı Deniel Rozenblyum Qazaqstanğa elşi bolıp kelgenine bir jılğa juıqtadı. Oğan deyin ol Özbekstandağı elşi qızmetin üş jıl atqarğan. Ortalıq Aziyağa mamandanğan diplomat aymaq basşılarınıñ N'yu-Yorkte prezident Djo Baydenmen oñaşa kezdeskeni sayasi jetistik deydi. Azattıq elşiden swhbat alıp, C5+1 sammitinde adam qwqığı taqırıbı qanşalıq qozğalğanın, Qazaqstanğa töngen sankciya qaupin jäne AQŞ-tıñ Ortalıq Aziyadağı sayasatı qalay özgergenin swradı. N'YU-YORKTEGİ KEZDESU QALAY ÖTTİ? – AQŞ prezidenti Djo Bayden jaqında Ortalıq Aziya basşılarımen C5+1 formatında kezdesti. Sammit aldında qwqıq qorğau wyımdarı osı jiında adam qwqığı bastı nazarda bolsa eken dep ümit bildirdi. Bwl ümit aqtaldı ma? – N'yu-Yorkte ötken C5+1 sammiti

  • “Ukrainadağı soğıs ondağan jılğa sozıluı mümkin”. Britan generalımen swhbat

    Vaja TAVBERIDZE Ukrain sarbazdarı zenitti qarumen atqılauda. Arhiv sureti. Wlıbritaniya birlesken küşteriniñ bwrınğı qolbasşısı, qorğanıs jäne qauipsizdik taqırıbında keñes berip, däris oqitın general ser Riçard Berrons maydandağı ayla-täsil, öndiristik mobilizaciya jäne Ukraina men Batıs elderi tañdauı soğıstıñ ondağan jılğa jalğasuına qalay äser etetinin aytıp berdi.  General ser Riçard Berrons Wlıbritaniya birlesken küşteriniñ bwrınğı qolbasşısı. Qazir Universal Defense & Security Solutions qorğanıs jäne küzet kompaniyasın basqaradı. Ol Azattıqtıñ Gruzin qızmetimen söylesip, Ukrainadağı soğıs nege wzaqqa sozılatının taldap berdi. Azattıq: Ukrainada soğıs bastalğalı bir jıldan astı. Osı uaqıt işinde qanday sabaq aldıq? Riçard Berrons: Europa üşin joğarı deñgeyde sabaq alatın dünieler boldı. Birinşisi, 90-jıldarı Qırğiqabaq soğıs ayaqtalğannan keyin köbi “endi soğıspaytınday boldıq” dep oylağanımen,

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: