بيىل وسپان باتىردىڭ تۋعانىنا 120 جىل تولۋىنا بايلانىستى “ەر جانىبەك باتىر” اتىنداعى حالىقارالىق قوعامدىق قورى جىل باسىنان بەرى قازاقستان جازۋشىلار وداعىمەن بىرلەسىپ بىرقاتار مادەني ءىس-شارالار وتكىزىپ كەلەدى.
الداعى كۇندەرى قور ۇجىمى جازۋشىلار وداعىمەن بىرلەسىپ، اتالمىش شارالاردىڭ كوشىن جالعاستىرىپ، ونەر سۇيەر جۇرتشىلىقتى ماۋسىمنىڭ 19 كۇنى وتەتىن بەلگىلى اقىن-جازۋشى، پۋبليتسيس، اۋدارماشى، فيلرلرگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ جانە قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى باقىتبەك ءبامىشۇلىنىڭ شىعارماشىلىق كەشىنە شاقىرادى.
وتەتىن ورىنى: الماتى ۇلتتىق كىتاپحاناسى. ۋاقىتى: 19 ماۋسىم، ساعات 16:00 دە.
باقىتبەك ءبامىشۇلى: بايان-ولگەي ايماعىنىڭ بۇلعىن سۇمىنىندا ۇلكەن تەمىرتىنىڭ نورتى جايلاۋىندا 1958 جىلى 25 مامىردا دۇنيەگە كەلگەن. 1975 جىلى بۇلعىن سۇمىندىق 8 جىلدىق، 1977 جىلى ۇلانباتىر قالاسىندا حوسە مارتە اتىنداعى 52- ءشى ون جىلدىق ورتا مەكتەپتى بىتىرگەن.
1977 جىلى رەسەيدىڭ لەنينگراد (سانكت-پەتەربۋرگ) قالاسىندا پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتتىڭ دايىندىق كۋرسىندا وقىپ، اكادەميك وبرازتسوۆ اتىنداعى تەمىر جولدار ينستيتۋتىن 1983 جىلى تامامداپ، ينجەنەر-ەلەكتريك ماماندىعى بويىنشا «اۆتوماتيكا، تەلەمەحانيكا جانە بايلانىس» مامانى بولىپ شىعادى. موڭعوليانىڭ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى جانىنداعى باسقارۋ قىزمەتكەرلەرىن دايارلاۋ ينستيتۋتىن تامامداعان.
فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، اقىن-جازۋشى، پۋبليتسيست، اۋدارماشى، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ جانە قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى.
حالىقارالىق «كوش» گازەتىن بىرنەشە جىل باسقاردى. «Minber.kz» ۇلتتىق ينتەرنەت گازەتىنىڭ اتقارۋشى رەداكتورى. الماتى «مەتروپوليتەن قىزمەتكەرى.
«ماحمۋد قاشقاري جانە موڭعول ءتىلى» جانە «موڭعوليا قازاعىنىڭ ءتىلى: الەۋمەتتىك قىرى» اتتى مونوگرافيالار جازدى. و.سۇلەيمەنوۆتىڭ «از ي يا» كىتابىن موڭعول تىلىنە، ال موڭعول اقىنى ر.چوينومنىڭ «التاي» داستانىن، تۇرىكتىڭ حالىق اقىنى قاراوجالان، تۇركىمەن اقىنى وراز ياگمۋروۆ ولەڭدەرىن قازاق تىلىنە اۋداردى.
«ماڭگى كوك اسپان استىندا» (1998 ج), «تۇمارلى تاڭ» (2003 ج), «باي بۇلعىن جەرىم-اي» (2008 ج), «وسپان باتىر» (2008 ج), «ايتورى عۇمىر» (2012 ج), «ازانباي ابىز» (2013 ج), «زۋقا باتىر – الاساپىران زامانا ارىستانى» اتتى ولەڭدەر مەن پوەمالار جيناقتارى، «اجالسىز ادام» (2016 ج) اتتى اڭگىمەلەر مەن حيكاياتتار، «التىن ارالدىڭ ارعىماقتارى» (2018 ج) ولەڭ-رومان كىتابى جارىق كوردى. «بايبەسىك تۇمالارى» (ە.اقبەرەنمەن بىرىگىپ), «شەر – شەجىرە»، «تارازى»، «ءلاۋ» قاتارلى جيناقتاردى قۇراستىردى. وننان استام ولەڭدەرىنە ءان جازىلدى.
باقىتبەك ءبامىشۇلىنىڭ شىعارمالارى تۋرالى ءار سالانىڭ ماماندارىنىڭ (حالىقتىڭ) پىكىرلەرى:
مۇزافار الىمباەۆ، قر-نىڭ حالىق جازۋشىسى:
«…ەڭ ءادىلى، ەڭ اسەرلىسى ءوزى سويلەپ، ونەرىن، ءورىسىن تانىتىپ تۇرعان ولەڭىنىڭ ءوزىن وقۋ، قايتالاپ وقۋ، العان ءلاززاتىڭ جايىندا ويلاپ، تولعانۋ. اسەرىڭ جايىندا سودان كەيىن بارىپ جانىڭداعىلارعا ايتا ءجۇرۋ، ولاردى ولەڭ قادىرىن بىلۋگە شاقىرۋ – پوەزيا پاتشالىعىنا ءالسىن-ءالسىن ساپار شەككىزۋ…».
تۇرسىنبەك كاكىشۇلى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور: مەن باقىتبەكتى ەرتەدەن بىلەمىن. ءوزى – اقىن، ەكىنشىدەن، سوۆەت ەلىندە وقىپ، لەنينگرادتا تەمىر جول ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ، ەندى «كوش» گازەتىن شىعارۋدا. وسىنىڭ بارلىعى دا ازاماتتىڭ ازاماتتىعىن كورسەتەدى. ەندى ءتىل بىلىمىنەن ديسسەرتاتسيا قورعاۋىنىڭ نەگىزى دە ازاماتتىقتا جاتىر.
ءۋاليحان قاليجان، قر ۇعا مۇشە-كوررەسپوندەنتى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى:
زور ريزاشىلىقپەن ءھام قۇرمەتپەن فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، اقىن، كوسەمسوزشى، ازامات ءىنىم باقىتبەك ءبامىشۇلىنىڭ «زۋقا باتىر – الاساپىران زامانا ارىستانى» اتتى كىتابىنىڭ تۇساۋىن كەسكىم كەلەدى. كىتاپ ومىرشەڭ. قالامىڭ قارىمدى بولسىن، باقىت ءىنىم!
باقىتجان حاسانۇلى، جوعارى وقۋ ورنىنىڭ ۇزدىك وقىتۋشىسى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور:
ديسسەرتانت قورىتىندىسى مەن تۇجىرىمدارى، بارلىق زەرتتەۋ ناتيجەلەرى نەگىزدەلگەن ءارى ناقتى مالىمەتتەرگە قۇرىلعان. ب. ءبامىشۇلى زەرتتەۋلەرىنەن عىلىمعا ءتان بىرنەشە قاسيەتتى بايقاۋعا بولادى. ونىڭ موڭعوليا قازاعىنىڭ ءتىلىن تۇڭعىش رەت الەۋمەتتىك لينگۆيستيكالىق قىرىنان زەرتتەۋى، بۇل – جاڭالىق. قازاق دياسپوراسىن تىلدىك جاعىنان زەرتتەۋدى دياسپورولوگيا عىلىمىنىڭ لينگۆيستيكالىق دياسپورولوگيا سالاسى دەپ اتاۋى ابدەن ورىندى. وسى رەتتە ب. ءبامىشۇلى قازاق دياسپوراسىنىڭ ءتىلىن الەۋمەتتىك لينگۆيستيكالىق تۇرعىدا تۇڭعىش رەت عىلىمي اينالىمعا تۇسىرگەن.
ۇلىقبەك ەسداۋلەت, قر-نىڭ ەڭبەك سىڭىوگەن قايراتكەرى، مەملەكەتتىك سىيلىق يەگەرى
ومىردە دە، ادەبيەتتە دە قوس قانات اتانعان باۋىرلارىم باقىتبەك ءبامىشۇلى مەن ەسەنگۇل.
عالىم جايلىباي، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، «جۇلدىز» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى:
ءبىز بۇل جاسقا «ساۋ» ەتىپ تۇسە قالعان جوقپىز. قۇرداستارىممەن، اقىن دوستارىممەن قاتار، قيىن كەزەڭدەردى باستان كەشىرە وتىرىپ جەتتىك. اقىن قۇرداستارىمدى ەرەكشە قادىرلەيمىن. اۋباكىر قايران، قاسىمحان بەگمانوۆ، جۇماباي قۇليەۆ، باقىتبەك ءبامىش سياقتى قۇرداسىمنىڭ ءبارى پوەزيانىڭ ازابىن دا، توزاعىن دا كوردى. ءبىزدىڭ بۋىن وتپەلى، ءولارا كەزەڭگە ءتۇسىپ قالدىق. ەشقايسىمىز دا ۇكىمەتتىڭ كەڭشىلىگىن كورگەن جوقپىز. قالاماقىعا قارق بولعانىمىز دا شامالى. ون بەس جىلىمىز جوعالىپ كەتتى. ەلۋگە كەلگەنشە، جاس اقىن اتاندىق. كىتاپتارىمىز وڭاي شىققان جوق. وسى ازاماتتىڭ ءبارىن بارلىق كەمشىلىگىمەن جاقسى كورەمىن! ويتكەنى بۇل اقىننىڭ ءبارى ءوز ماقساتتارىنا ادال بولىپ قالدى;
زۋقاي شارباقىنۇلى، بەلگىلى اقىن، قوعام قايراتكەرى، قجو، مونجو-نىڭ مۇشەسى
جەتەلەپ نامىس، شىعىپسىڭ بيىك سۇمبىرگە،
وتكەننىڭ شىنىن، جەتكىزدىڭ جازىپ بۇل كۇنگە.
ءبىر مۇشەل عۇمىر، ارناپسىڭ ەسىل ۋاقىت،
لايىق وسى، وزىڭدەي ورەن دۇلدۇلگە.
ساتەي نۇرتازاۇلى، قوعام قايراتكەرى، جازۋشى
ءاۋ، دەگەندە اشىلا قويمايتىن، ايتپاق سىرىن استارىنا جاسىرعان تىركەستەر مەن ءومىردىڭ وتپەلىگى، زامانا، تاعدىر جايلى تولعانعان فيلوسوفيالىق ويلارعا ءتانتى بولاسىز.
ادىلعازى قايىربەكوۆ، اقىن، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى
اقىننىڭ جان جۇرەگىن جايلاعان قايعى-مۇڭ ولەڭ بولىپ سورعالاپ قاعاز بەتىنە تۇسكەن ەكەن. جان اۋىرتىپ جازعانى ءار ولەڭنەن ايقىن بايقالادى. زار كىتابى. كىتاپ بىرنەشە بولىمنەن تۇرسا دا ءبىر تۇتاستىقتى قۇرايدى. اقىن جەكە باستىڭ زار-مۇڭى ەمەس، ادزامزات بالاسىنىڭ ورتاق قايعىسىن جىرلايدى. ماسەلەن، سۋ اپاتىنان وراسان زارداپ شەككەن «قىزىل اعاش» وقيعاسى دا ورىندى ورىن تاپقان.
الىبەك شەگەباي، اقىن، ت.ايبەرگەنوۆ اتىنداعى، قازاقستان جاستار وداعى «سەرپەر» سىيلىقتارىنىڭ لاۋرەاتى. ادامنىڭ ادامعا دەگەن ماحابباتى، اكەنىڭ بالاعا دەگەن ماحابباتى ءار قاشاندا سۋىماق ەمەس. العاش قولىما تيگەننەن بۇل كىتاپ وزىنە ەركشە نازار اۋدارتتى. تۇگەلىممەن شەدەۆر دەۋگە بولمايدى، شىعارماشىلىق جۇباتۋ، تۇتاس العاندا شىعارىپ العان جاس.
نۇرلان اسقاروۆ، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى.
ءبامىشۇلى ادەبيەتتىڭ ءوز ادامى، قزاق پوەزياسىنا ءوز بەتىمەن كەلمەگەن ناعىز قازاق اقىنى ەكەنىن كورەمىز. اقىندىق بويىنا انانىڭ سۇتىمەن، اتانىڭ قانىمەن دارىعان ەپيك اقىن، ولەڭدەرى جۇرەگىنىڭ تۇبىنەن توگىلىپ شىعادى
اۆتوردىڭ ءبولىپ كورسەتۋگە تۇرارلىق ءبىر ەرەكشەلىگى رەتىندە ونىڭ دارىندى ءسوزدىڭ ءداستۇرلى ۇلگىلەرىن تەرەڭ ءبىلىپ قانا قويماي، سونىمەن بىرگە قازىرگى پوەزيانىڭ قول جەتكىزگەن ءادىس-تاسىلدەرى مەن ۇلگى-ورنەكتەرىن دە جەتىك مەڭگەرۋىن ايتۋعا بولادى.
نۇرجان قۋانتايۇلى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى
توعىز جىل جازىلعان، ءتىلى توگىلگەن وسىناۋ ۇلكەن ەڭبەك قازاق ادەبيەتىنە قوسىلعان سۇبەلى تۋىندى.
«التىن ارالدىڭ ارعىماقتارى» تازا تاريحي رومان بولماعانىمەن تاريح، ەتنوگرافيا، ادەبيەت، ونەر زەرتتەۋشىلەرىنەىڭ نازارىن وزىنە اۋدارتادى دەپ ويلايمىن.
اباي ماۋقاراۇلى, جۋرناليست، جازۋشى، ءدىن تانۋشى.
ولەڭنىڭ ءار سوزىنەن ولەڭ يەسىنىڭ ءومىرى ەلەس بەرىپ تۇرسا، ونىڭ شىنايى بولعاندىعى. وندا ءار شۋماعىندا جاندى سۋرەت، ءبۇتىن تۇلعاسىندا ۇزىك تاعدىرلار كورىنىپ تۇرماعى ايان. سوندا ولەڭنىڭ ءوزى ءومىر بالاماسىنا اينالادى… باقىتبەكتىڭ، انتەك، حالىققا ايتارىن ءار كەز استارمەن، ناقتى مەكەنىن – ايىرىقشا نىشانمەن، تىرشىلىك تاۋقىمەتتەرىن ەمەۋىرىن تۇيىندەرمەن مەڭزەيتىنىن اڭعارا بەرمەيتىنىمىز وكىنىشتى;
بولات جەتەكباي, اقىن:
ولەڭ وزەكتى ومىردەن، وكسىكتى كوڭىلدەن بولىنبەي، تۇتاس ءتىرى وبراز ءتۇزىپ، تابيعي تازا كۇيىندە كوركەمدىكپەن قۇيىلىپ تۇسسە، عاجاپ قوي! ال، وندا جۇرەك شىمىرلاتقان قيماس سەزىم، كوكىرەككە تۇنعان سارتاپ ساعىنىش – ۇلانعايىر قازاقى الەم جاتسا شە؟!
اقىننىڭ الەۋەتىن تانىتاتىن ءبىر ولەڭ. اقىرزاماننان حابار كەلىپ جاتقان ەكىۇداي مىنا زاماندا ءالى دە وسىنداي ولەڭ جازا الاتىن اقىن بار ەكەن. شۇكىر!
ءجادي شاكەنۇلى, اقىن-جازۋشى:
يىلمەيتىن
ءور التاي شىنارىنداي….
راسىندا باۋكەڭنىڭ سىڭارىنداي…….
قوبدادان قومداپ ۇشىپ قوس قاناتىن.
كورىندى كوگىلدىر “تاڭ تۇمارىنداي”…….
سايات قامشىگەر، اقىن
«ۇگىلگەن تاسقا بىتكەن قىناداي» ىشكى جان دۇنەسىنىڭ زاپىران سىرىن ولەڭمەن سىرلاسۋ ارقىلى سىرتقا شىعارىپ، وزىنە قايرات-جىگەر جيىپ، جاڭا ءبىر باعىتقا بەت بۇرعانى ءوز ارا جاقسى بايلانىسقان تاراۋلاردا كورىنىس تابادى. اقىننىڭ ءتىلى تاماشا.
بولعان وقيعانى جەلدىرتىپ بايانداي بەرمەي كوڭىل كۇيىن قازىرگى زامان اۋانىمەن استاستىرا وتىرىپ ءومىردىڭ، قوعامنىڭ مۇڭ مەن زارىن شەرتۋى ۇلكەن شەبەرلىك.
ەرمەك قانىكەيۇلى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى:
الاساپىران الۋان ءتۇرلى ويعا ءتۇسىرىپ، رۋحىڭدى وياتىپ، وزەگىڭە دەيىن ءتۇسىپ بارىپ، ءوزىڭدى تانىتاتىن ولەڭ، ونەر قۋاتى دەگەنىمىز وسى. بۇل مۇراتقا ەڭبەگىمەن ءوزى دە جەتكەن، وقىرمانى ءبىزدى دە جەتكىزگەن ۇلكەن اقىن باقىتبەك ءبامىشۇلى ەكەن!..
داۋلەتبەك بايتۇرسىنۇلى، اقىن
مىنا كىتاپتىڭ اسىرەسە ءبىرىنشى ءبولىمى وتە اۋىر وقىلادى. تەبىرەنبەي، كوزگە جاس الماي وقۋ مۇمكىن ەمەس. سولاي بولۋعا دا ءتيىستى. مۇنداي جوقتاۋ ولەڭدەر بىزدە ابايدان باستاپ بۇرىننان بار. الايدا اقىن وسى كىتاپ ارقىلى ومىرگە جاڭا كوزقاراسپەن، باسقاشا ويمەن بەت بۇرعان.
بۇركىتباي فايزۋللا، حالىق سالت ءداستۇرىن جاڭعىرتۋشى كاسىپكەر، ۇستاز:
ەلىڭنىڭ تۇلپارىسىڭ تاعالاعان.
بايگەدە، الاماندا اعالاعان.
ەل ءۇشىن ەكپىندەي ءتۇس، شارىقتاي بەر،
جىر سۇڭقار، ءۇمىت ارتقان ساعان ادام.
سۇراعان راحمەتۇلى، اقىن، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتىاقىن باقىتبەك تەرىسكەي التاي – بۇلا بۇلعىننىڭ ءتول تۋماسى ەكەنىن بىلەم. جىرعىلتىنىڭ سول جاق شاعان يىعىنداعى زاڭعار شىڭىنا تىرمىسىپ شىققام بىردە.كوكتىڭ باۋىرىنا ۇمسىنا بىتكەن جالبىر شاشتى سۇستى قۇزارلار باقىتبەككە بەك ۇقساس.ايبىن جامىلعان زاۋ بيىكتىڭ ايدىنعا قاراي قۇلاعان تۇسىنان اققان تۇرگىن وزەنى ونىڭ اقجايما جىرلارىن قايتالاپ تۇرارداي ەدى.باقىتبەكتى ساعىنام! جۇرەگىنەن لەك-لەك قوڭىرقاز ءيىسى توگىلگەن تۇمالاعىل اقىننىڭ ءسال مۇڭلى داۋىسى قالقىپ ءوتىپ جاتادى.ول، جەرۇيىق جەتىسۋدا جۇرسە دە بۇلعىنىنا بۇرقاق جىرلارىمەن كەلىپ قايتىپ جۇرەدى.قاراكولدىڭ ارشاتى جاق يىنىندە بايالىشى بالبىراپ ارشا وسەدى.بال ارشانىڭ ءيىسىن باقىتبەكتەي جىرلاعان اقىندى بىلمەيمىن،بىلگىم دە كەلمەيدى.باقىتبەك التىعا ءنول جالعاتى. جۇزدە جيىرما، ارىدا قىرىق جاسقا كەلۋىنە تىلەكتەس ەمەسپىن.بۇلا ۇيىعى سەكسەنگە شىعىپتى بيىل.ونى بيىككە لاقتىرعان – بۇلعىنى، ونى اقعايىپ اقىن ەتكەن – بۇلعىنى.ءيا…
جۇكەل حاماي, اقىن، حالىقارالىق پوەزيا فەستۆالىنىڭ التىن مەدال يتەگەرى
تان ءدəۋىرى جازباسىنان كەيىنگى التىن تاۋ مەن قۇندار تۋرالى ءبىر كەرەمەت شالقىما بولىپتى. راس، ايتىلعاننىڭ بارلىعى كوكەيگە قونىمدى.
1 پىكىر
باقىتبەك
حۋانگان زەينەل شىعارماشىلىق كەشىن ۇيىمداستىرىپ جاتقان ءبامىشۇلى باقىتبەككە ومىرىنەن باقىت،ەڭبەكىنەن زور تابىس تىلەپ “بۇلعىن سۇمىنى قۇرمەتتى ازاماتى” مەدالىمەن ماراپاتتايمىز!
سۇمىندىق قۇرالتاي توراعاسى:ز.امانجول
سۇمىن اكىمى:ج.باۋىرجان