يشاننىڭ اكەسى قۇرمان كەنجەبايۇلى بەس ۋاقىت نامازىن قالدىرماعان، ءارى باتىر، ءارى ءدىندار ادام بولىپتى. ونىڭ ەرەكشە ءبىر قاسيەتى – ادام ەمدەيتىن ءتاۋىپ ەكەن. ابىلايدىڭ باتىرلارىنىڭ ءبىرى، ءبىرى ەمەس بىرەگەيى بولىپ ەسەپتەلىپتى. جوڭعار قونتايشىسى قالدەن-تسەرەننىڭ قازاق ايەلىنەن تۋعان ەكى قىزىنىڭ ءبىرىن ابىلاي، فاتيما اتتى ەكىنشىسىن قۇرمان الىپتى. ودان قۇلجا، ارال، مارال اتتى ۇلدار دۇنيەگە كەلگەن. ولاي بولسا، مارال قالدەن-تسەرەننىڭ تۋعان جيەنى، كەنەسارى، ناۋرىزباي باتىرلاردىڭ تۋعان بولەسى. بىلگەندەردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا فاتيما شەشەي وسى كۇنگى قىزىلوردا وبلىسىنىڭ جوسالىدان 18 شاقىرىم جەردەگى «قامىر قورىمى» دەگەن جەردە جەرلەنگەن دەيدى.

مارال يشان 1780 جىلى قوستاناي وبلىسىنىڭ سولتۇستىگىندەگى وباعان وزەنىنىڭ كەيىننەن «مارال شىلىگى» اتانعان قونىستا دۇنيەگە كەلىپتى. ونىڭ ۇرپاقتارى وسى كۇنگە دەيىن تروەبراتنوە سەلوسىنىڭ جانىنداعى نۇرىمبەت دەگەن اۋىلدا، اۋليەكول، قۇسمۇرىن، ءجۇزباي، بەستاۋ ەلدى مەكەندەرىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. وسى كۇندە ءجۇز جىلدان اسا تاريحى بار قوستانايداعى اق مەشىت، بەستاۋداعى ۇرپاقتارى تۇرعىزعان مەشىت بابانىڭ ەسىمىمەن اتالادى.

كەيبىر دەرەكتەردە مارالدىڭ ازان شاقىرىپ قويعان ەسىمى يسا دەيدى. اكەسىنەن 9 جاسىندا جەتىم قالادى. 13 جاسىنا كەلگەندە شەشەسىنە ەرىپ اق مەشىت جاعىنا كەلگەن دەيدى . نەگىزگى ماقساتى – ءبىلىم الۋ، البەتتە، ول كەزدەگى ءبىلىم – ءدىني وقۋ. اق مەشىت ماڭايىنداعى قۇلانباي يشاننىڭ مەڭدىبيكە اتتى قىزىنا ۇيلەنگەن مارال قازىرگى وزبەكستان ەلىنىڭ جام تاۋىنىڭ ۇڭگىرىندەگى جالاڭاياق يشاننىڭ مەدرەسەسىنە ءجۇز شاكىرتتىڭ ءبىرى بولىپ وقۋعا كىرەدى. وسى مەدرەسەنى جەتى جىل وقىپ، ءبىلىمىن تەرەڭدەتۋ ءۇشىن تاعى دا ءۇش جىلعا قالادى. ون جىل وقىعان مارال يشان امان-ساۋ ەلىنە قايتىپتى. ارقانىڭ قايرانكول جازىعىندا ول ءوزىنىڭ حالقىنا وراسان زور قىزمەت ەتەدى، اۋرۋ-سىرقاۋلاردى ەمدەيدى، تابيپتىك كاسىبىن كورىپكەل-ساۋەگەيشىلىكپەن ۇشتاستىرىپ وتىرادى. كوپ ۇزاماي مارالدىڭ اتى بۇكىل قازاق دالاسىنا تارايدى.

مارال بابامىز تەك ءدىنشىل عانا ادام ەمەس، ول – قوعام قايراتكەرى، ازاتتىق ءۇشىن كۇرەسكەر، ۇلت-ازاتتىق قوزعالىستىڭ رۋحاني كوسەمى. XIX عاسىردىڭ 30-جىلدارى مارال يشان قازاق حالقىن «عازاۋات» سوعىسىنا شاقىردى. الدىمەن قۇسمۇرىن اتىرابىندا باستالعان بۇل قوزعالىس قازاقستاننىڭ سولتۇستىگىنىڭ ءبىراز جەرىن قامتىدى. كەيبىر زەرتتەۋشىلەر «عازاۋات» سوعىسىن قولىنا قارۋ الىپ، جاۋعا قارسى تۇرۋ دەپ ەسەپتەيدى. ال ەندى يسلام ءدىنىن بەرىك ۇستاعان، جان-دۇنيەسى تازا ادام باسقا ءدىندى دارىپتەيتىن باسقىنشىلارعا ىشتەي بولسا دا قارسىلىق كورسەتتى. مۇسىلمان ءدىنى وكتەمدىك اتاۋلىنىڭ بارشاسىنا قارسى ەكەندىگىنە ەشكىمنىڭ داۋى جوق. مارال بابامىز پاتشا ۇكىمەتى چينوۆنيكتەرىنە قايتا-قايتا ادام جىبەرىپ، حات جازىپ، قازاق جەرىندە ورىس بەكىنىستەرىنىڭ سالىنۋىنا قارسىلىق ءبىلدىردى. ەش جاۋاپ الا الماعان ول اسكەر جيناپ، قارۋلى قارسىلىق بىلدىرۋگە دەيىن باردى.

1819 جىلدىڭ جازىنىڭ باسىندا كەرەي-ۋاق، اتىعاي-قاراۋىل ەلدەرىنىڭ باستى ادامدارىنىڭ باس قوسىپ، قاق سورىنىڭ جاعاسىندا وتكىزگەن قۇرىلتايىندا ەسەنەيدىڭ بوز بيەنىڭ سۇتىنە شومىلدىرىپ، ۇستىنە شىمقاي اق كيىمدەر كيگىزىپ، مارال يشان اۋليە، دۋالى اۋىز بيلەر مەن بەكتەر، باتىرلار اق باتالارىن بەرىپ، جينالعان كوپ اق تىلەك تىلەپ، اق كيگىزگە وتىرعىزىپ كوتەرىپ، ءبىر اۋىزدان ماقۇلداپ، ءسىبىر قازاقتارىنىڭ شوراسى ەتىپ سايلاپتى. ەستەمەسۇلىن شورا سايلاۋعا ومبى، قىزىلجار شاھارلارىندا تۇراتىن قازاق، تاتار ءدىنباسىلارى مەن مىرزالارى دا بەلسەنە قاتىسىپتى.

شورا بولىپ ەل باسقارۋىمەن قاتار، ەسەنەي ءوز ۇستازى مارال يشان قۇرمانۇلى باستاعان عازاۋاتقا بۇرىنعىسىنشا بەلسەنە قاتىسىپ، وعان اسكەرگە ەلدەن ات-ازىق، كيىم جيناپ بەرۋگە كومەكتەسەدى. قىزىلجار جەرىندە اتاقتى سارتاي، شاقشاق باتىرلارىمەن تىزە قوسىپ، شايقاسقا شىعادى. ورىستاردىڭ بىرنەشە بەكىنىستەرىن تالقانداپ، بۇلار حالىق العىسىنا بولەنەدى. 1834 جىلى «قوجابەرگەن شوپتىكول» جاعاسىندا بولعان سارتاي باتىر مەن وتارشىلار اراسىندا بولعان ۇرىس سەگىز سەرىنىڭ «تۋعان ەلىمە» دەگەن ولەڭىنە ارقاۋ بولعان .

مارال بابامىز قولباسشىلاردى جەلەپ-جەبەپ، اق باتاسىن بەرىپ وتىرعاندىعى دا كەزدەيسوق ەمەس. بۇل – رۋح قۇدىرەتىنىڭ كيەلى پاراساتى. داڭقتى كەنەسارى ءوزىنىڭ قارىن بولەسى مارال يشاننىڭ دانىشپاندىعىنا باس ءيىپ وتىرعان. كوتەرىلىسكە قاتىسۋشىلارعا ءدىني باسشىلىق جاساۋ ءۇشىن مارال كەلىسىم بەرىپ، حان سارايىنىڭ كەڭەس قۇرامىنا كىرەدى. كەنەسارى كوتەرىلىس باستاپ، بوداندىققا قارسى شايقاسىپ جاتقان كەزدە مارال يشان باتىس-ءسىبىر مۇسىلماندارىنىڭ ءوز بەتىنشە سايلاپ قويعان باس ءمۇفتيى بولاتىن.

بۇدان بىلاي داۋلى ماسەلەلەر شاريعات ۇكىمى بويىنشا شەشىلىپ وتىردى. قازاق قوسىنىنا رۋحاني دەمەۋ كورسەتىپ، كەي جاعدايدا ءوز بويىنداعى كەرەمەت قاسيەتتەرىمەن دە كومەكتەسەدى. كەزىندە كەنەسارى اسكەرىنىڭ ءبىرسىپىرا جەڭىستەرگە جەتۋىنە، حالىق الدىندا بەدەلىنىڭ ارتۋىنا اۋليەنىڭ كوپ ۇلەسى بولادى. ول بىلگەن اقىل-كەڭەسىن ايتىپ وتىرادى. ورىستاردىڭ اسكەري تەحنيكاسىنىڭ ارتىقشىلىعىن، ارتىنان كەلەر كوپ كۇش بار ەكەنىن ايتىپ، وسى سوعىستى ودان ءارى سوزا بەرمەۋگە كەنەسارىعا كەڭەس بەرەدى.

سوعىس جاعدايىنداعى حالىقتىڭ جاعدايىن جاقسارتىپ، يگىلىككە جەتكىزۋدىڭ تاپتىرمايتىن كوزى – ولاردى ەگىنشىلىكپەن اينالىستىرىپ، وتىرىقشىلىق تۇرمىسقا ۇيرەتۋ كەرەك ەكەندىگىن مارال يشان ۇنەمى شەگەلەپ ايتىپ وتىرعان. مارالدىڭ بۇل ويىنان كەيىن كەنەسارى جاقتاستارىن دەرەۋ ەگىنشىلىكپەن اينالىسۋعا ۇگىتتەيدى. وسىعان بايلانىستى ورىنبور شەكارا كوميسسياسىنىڭ ەسەپتەرىنە بىلاي دەپ جازىلعان: «رەسەي توڭىرەگىنە ورالۋعا مۇمكىندىگى بولماعاندىقتان، ول ءوزىنىڭ جاساقتارىنا ىلە مەن ونىڭ تاراۋلارىنىڭ جاعالاۋلارىندا ەگىنشىلىكپەن اينالىسۋعا اقىل بەردى».

كەنەسارى جاقتاستارىنىڭ ەگىنشىلىكپەن اينالىسقانىن كەنەسارى ورداسىندا بولىپ قايتقان داۋلەتكەلدى بەسپاەۆ تا اڭگىمەلەيدى. «قيىن جاعدايدا بولعاندىقتان، ءوزىنىڭ جاقتاستارىنا تاماق تابۋدىڭ جالعىز جولى ءارى لايىقتى شارا رەتىندە ەگىنشىلىكپەن اينالىسۋدى ۇسىندى». سونىمەن كەنەسارىنىڭ ەگىنشىلەردى قولداۋ ساياساتى قازاقتارداعى ەگىنشىلىكتىڭ ونان ءارى دامۋىنا اسەر ەتتى. ءحىح عاسىردىڭ 50-60 جىلدارىندا-اق ەگىنشىلىكپەن قازاق رۋلارىنىڭ ەداۋىر بولىگى اينالىستى. «كەنەسارىنىڭ كوتەرىلىسكە قاتىسۋشىلاردىڭ ماتەريالدىق جاعدايىن جاقسارتۋدىڭ جالعىز جولى ەگىنشىلىك دەپ تۇسىنگەن دەۋ كەرەك». بۇل كەنەسارى سەرىگىنىڭ ءبىرى مارال قۇرمانوۆتىڭ سوزىمەن راستالادى، ول ءوزى «سەندەردى ەگىنشىلىكپەن بايىتامىن» دەپ، قازاقتارعا ۋادە بەرىپتى» دەپ كورسەتەدى ە.بەكماحانوۆ.

بابامىزدىڭ قىر مەن سىرعا كەڭ جايىلعان اتا-داڭقى، وتارشىل ورىس ۇكىمەتىنىڭ ۇرەيىن الدى. ونىڭ ءىس-ارەكەتى ورىس ۇلىقتارىن قاتتى ابىرجىتىپ، اربىگەرگە سالدى. قازاق-ورىس اراسىنداعى ساياسي ماسەلەلەردى مارال بابامىز كەلىسسوز ارقىلى شەشۋدى كوزدەدى. وسى ماقساتپەن ول ومبىعا كەرەي بولىسىنىڭ اقساقالى بايسال ارقىلى ەكى حات جىبەرەدى.بىرەۋى ورىنبور اسكەري گۋبەرناتورى ەسسەنگە، ەكىنشىسى، ءسىبىر جەكە كورپۋسىنىڭ كومانداشىسى كاپتسەۆيچكە جولداندى. تاتار مانەرىندە جازىلعان ەكى حاتتىڭ دا ماعىناسى بىردەي.

ءسىبىر اكىمشىلىگى بۇل جاعدايدى، اسىرەسە مارال قۇرمانۇلىنىڭ پەتەربۋرگقا بارىپ-قايتۋعا تىلەك ءبىلدىرىپ جۇرگەنىن ازيات دەپارتامەنتىنە حابارلايدى. ۆيتسە-كانتسلەر گراف نەسەلرودە 1821 جىلعى 20 قاڭتاردا ءسىبىر گەنەرال-گۋبەرناتورى سپەرانسكيدەن حات ارقىلى مارال ءوتىنىشىنىڭ ءمان-جايى تۋرالى پىكىرى قانداي ەكەنىن سۇرايدى. 1822 جىلعى 24 قاڭتاردا ول گراف نەسەلرودەگە حاتپەن جاۋاپ قايتارادى.

گراف نەسەلرودەنىڭ بايانحاتى بويىنشا مارال قۇرمانۇلىن پەتەربۋرگكە شاقىرتىپ الۋ تۋرالى 1822 جىلعى 12 اقپاندا جارلىق شىعىپ، ونى جولعا قامداۋ جونىندە ءتيىستى نۇسقاۋلار بەرىلىپ، قاجەتتى جۇمىستار اتقارىلىپ جاتادى. مارال قۇرمانۇلىن استاناعا الدىرۋ جونىندەگى جارلىققا وراي گەنەرال كاپتسەۆيچتىڭ جازعان حاتى يەسىنىڭ قولىنا تيمەي، بايسالدىڭ قالتاسىندا قالا بەرەدى. بابانىڭ پاتشا قابىلدانۋىنا بارماعان سەبەبى دە بۇگىندە انىقتالعانداي. 1821 جىلدىڭ ماۋسىمىندا ورىنبور گەنەرال گۋبەرناتورى ءجۇزباسى سۇلتان جانتورە جيھانگەروۆكە مارالدى تاۋىپ الۋدى تاپسىرسا، ول ءوز تاراپىنان سۇلتان جۇما قۇدايمەنديەۆكە مارالدى ۇستاۋدى بۇيىرعان. ال ورىس اسكەرىنىڭ پولكوۆنيگى گرامماتين سۇلتان شوتايعا مارالدى ۇستاۋدى تاپسىرعان. وسىنداي جاعدايلاردى ءبىلىپ وتىرعاندىقتان دا قابىلداۋعا بارماعان سياقتى.

مارال بابامىز ۇلت-ازاتتىق قوزعالىستىڭ ءوز ماقساتىنا جەتپەيتىندىگىن سەزگەندەي بولدى. سەبەبى، كورىپكەلدىك جانە ساۋەگەيلىك قاسيەتى بار ول سول كەزدەگى قازاق حالقىنىڭ مۇشكىل ءحالىن تۇسىنە ءبىلدى. ول وسى جىلدارى باشقۇرت، تاتار حالىقتارىنىڭ ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسىن قولداپ، وتارشىلارعا قارسى ورتاق مايدان اشۋدى ويلايدى. ول سول ەلدەرگە ەلشى جىبەردى دەگەن دە دەرەكتەر بار. ياعني، ونى پانتيۋركيزم يدەياسىنىڭ نەگىزىن قالادى دەۋىمىزگە بولادى.

كورشىلەس جاتقان مۇسىلمان ەلدەرىن بىرىكتىرىپ، مۇحاممەد پايعامبار تۋى استىندا مەملەكەت بولۋ قاجەتتىگىن ايتقان دا مارال بابا. سوندىقتان ونى پانتيۋركيزم يدەياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى دەپ تە ايتۋعا بولادى.

مارالدىڭ قازاق ساحاراسىنان كەتۋى تۋراسىنداعى حابارلار ءتۇرلى-ءتۇرلى بولدى. كەيبىر سىبىسقا قاراعاندا، ول «الاششىلداردىڭ» شاقىرۋى بويىنشا سولارمەن بىرلەسىپ، حيۋالىقتارمەن سوعىسىپ جاتقان بۇقار امىرىنە كومەك بەرۋگە كەتتى دەيدى. ال بۇدان گورى دۇرىسىراق حابار 1824 جىلى الىنادى.

وعان باقساق، 1823 جىلدىڭ جازىندا حيۋالىقتاردىڭ بۇقارعا بارا جاتقان كەرۋەنگە شابۋىل جاساپ، قازاق كىرەكەشتەرىنىڭ مىڭ تۇيەسى مەن ءجۇز مىڭ قويىن ايداپ الىپ، ەلۋ ادام ءولتىرىپ كەتكەن حابارىن ەستي سالا مارال قۇرمانۇلى اق ادال مال-مۇلىكتى قايتارۋ ءۇشىن حيۋاعا اتتانعالى قول جينايدى. حالىقتى بۇل جورىققا كوبىرەك تارتۋ ءۇشىن جۇرتقا جار سالىپ، بۇل جولى وزىمەن بىرگە جاۋعا قارسى بارعاندارعا وق وتپەيدى، قىلىش دارىمايدى دەپ جاريالايدى. دۇشپاندى جاپپاي، تالانعان مالدى تۇگەل قايتارىپ ولجالى ورالاتىنىنا سەنگەن قازاقتاردىڭ كوپشىلىگى قۇرمانۇلىنىڭ ۋاعداسىنا قىزىعىپ حيۋاعا قارسى اتتانادى. جۇزەگە اسۋى ەكىتالاي بۇل قاتەرلى ساپاردىڭ نەمەن اياقتالعانى بەلگىسىز. مارال يشاننىڭ بۇدان كەيىنگى تاعدىرى دا بەيماعلۇم.

مارال يشاننىڭ ومىردەن وتكەندىگى جايلى ءارتۇرلى ماعلۇماتتار بار. بەلگىلى جۋرناليست ت.دايرانباي ءباسپاسوز بەتتەرىندە مارال يشاننىڭ 1852 جىلى ءتىرى ەكەندىگىن ايعاقتايتىن قۇجاتتار بار ەكەندىگىن جاريالاعان. سونىمەن قاتار ورىس پولكوۆنيگى ي.ف.بلارامبەرگتىڭ «ەستەلىكتەر» اتتى كىتابىندا 1852 جىلدىڭ ءبىرىنشى تامىز كۇنى مارال قۇرمانۇلىن اقمەشىت ماڭايىندا كورگەنىن ايتادى. ولاي بولسا يشان سادەن نۇرتايۇلىمەن كورنەكتى جۋرناليست سىرلىباي بۇركىتبايۇلىنىڭ ايتقانىنداي 1841 جىلى ەمەس، تۋعان ەلى ارقاعا قىدىرىپ بارعان كەزىندە مۇشەلدى جاسىندا شامامەن 1853 جىلى جاز ايلارىندا دۇنيە سالعان. قابىرى قىزىلوردا وبلىسى، قارماقشى اۋدانىنىڭ ورتالىعى جوسالىدان سولتۇستىك-شىعىسقا قاراي سەگىز شاقىرىم قاشىقتىقتا بۇرىن قامىر قورىمى اتالعان بيىك جالپاق توبەنىڭ باسىندا. قازىر ول قورىم «مارال بابا قورىمى» اتالادى.

بابانىڭ 4 ايەلىنەن سەگىز ۇلى بولعان. قۇلانباي يشاننىڭ قىزى مەڭلى بيكەدەن قالقاي، قالىباي، ەلىباي تۋادى. ەكىنشى ايەلىنەن – ءپىرزادا مەن تەكزادا. بۇلاردان قازىر تۇقىم جوق. ءبىر ايەلىنەن – ەسمۇحاممەت پەن جارمۇحاممەت. ولاردان ەسەيىپ كەلگەندە تۋعان – ەسەي، شال بولعاندا تۋعان – شاقاي دەپ اتاعان. شاقاي ءسابي كەزىندە ولگەن. سوڭعى ايەلىنەن – سمايىل. ول دا بالا كەزىندە دۇنيە سالعان. قالعان – قالقاي، قالىباي، ەلىباي جانە ەسەي ۇرپاقتارى قىزىلوردا، قوستاناي، تورعاي، اقمولا، جامبىل، سولتۇستىك قازاقستان، وزبەكستان جەرلەرىندە تۇرادى.

مارال بابامىزدىڭ ۇرپاقتارى دا ءدىن جولىنا تۇسكەن قايراتكەرلەر. قالقا يشان، ىسقاق يشان، ءاميت يشان، مامىرباي يشان، اسان يشان، قابىلاي يشان، ەلىباي يشان، وسپان يشان بۇكىل ءومىرىن قازاق ىشىندە يسلام شاپاعاتىن ۋاعىزداۋعا ارناعان.

مارال يشان قوزعالىسىنىڭ ساتسىزدىكپەن اياقتالۋىنا بىرنەشە سەبەپتەر بولدى. بىرىنشىدەن، قوزعالىسقا قازاقتىڭ كوپتەگەن رۋلارى اتسالىسپادى. بۇل كەزدە قازاق قوعامى ەكىگە ءبولىنىپ، ولاردىڭ ءبىر توبى ورىس اكىمشىلىگىنىڭ ىرقىنان شىعا المادى. ەكىنشىدەن، مارال يشان قازاق ءۇشىن قالىپتاسقان ساياسي جاعدايدىڭ تۇراقسىزدىعىن ەسكەرمەدى. بۇكىل مۇسىلمان حالىقتارىنىڭ باسىن قوسىپ، بىرەگەي يسلام مەملەكەتىن قۇرۋ ونىڭ ورىندالماس ارمانى بوپ قالا بەردى. ۇشىنشىدەن، قولىنا قارۋ العان قازاق جىگىتتەرىنەن نە سۇلتاندا، نە باتىرلاردا بەرەكە بولمادى.

سوندىقتان دا، بابامىز قارۋلى قارسىلىقتان گورى، رۋحاني قارسىلىققا كوڭىل اۋدارۋدى دۇرىس دەپ ەسەپتەدى. دەگەنمەن، مارال يشان اسكەرلەرى رەسەي ۇكىمەتىنەن جەڭىلىس تاپتى دەگەن قورىتىندى جاساۋدان اۋلاقپىز. اشامايلى كەرەيلەر قوزعالىسى سارجان تورە مەن جولامان تىلەنشىۇلىنىڭ رەسەي وتارشىلارىمەن قارۋلى قاقتىعىسىنا ۇلاستى. مۇنىڭ بارلىعى اقىرىندا 40 جىلعا سوزىلعان كەنەسارى حان باستاعان قازاق-ورىس سوعىسىن تۋعىزدى.

قورىتا كەلگەندە، مارال يشان قوزعالىسى ءدىني سيپاتتا بولعانىمەن وتارشىلدىققا قارسى ۇلت-ازاتتىق سوعىس ەكەندىگىن مويىنداۋىمىز قاجەت. وكىنىشكە وراي، ءدىني قوزعالىس دەگەن جەلەۋمەن عىلىمي زەرتتەۋدەن تىس قالعان بۇل پروبلەمانىڭ ءبىزدىڭ بىلگەنىمىزدەن بىلمەگەنىمىز كوپ ەكەندىگى بەلگىلى. بۇل تاقىرىپ تەرەڭ زەرتتەۋدى، تىڭ دەرەكتەردى اشۋدى، شەتەلدىك مۇراعاتتارداعى قۇجاتتاردى ەلگە اكەلۋدى، ءسويتىپ، ءدىني قوزعالىستاردى ۇلت-ازاتتىق كۇرەستىڭ ءبىر تارماعى ەكەندىگىن دالەلدەيتىن ۋاقىت جەتتى.

تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى بابامىز ءوز ۇرپاعىمەن قايتا قاۋىشتى. 2005 جىلى قىزىلوردادا ونىڭ 225 جىلدىق، 2010 جىلى 230 جىلدىق مەرەيتويى ءوتتى. جىلدا تۋعان جەرىندە وعان ارناپ اس بەرىلىپ جاتادى. بۇكىل جاسالىپ جاتقان ءىس-شارالارعا شارتاراپتان قازاقتىڭ نارقاسقا ازاماتتارى جينالادى. 2010 جىلدىڭ 29-30 قازانىندا قىزىلوردا قالاسىندا جەرگىلىكتى قورقىت اتا اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتە مارال يشان قۇرمانۇلىنىڭ 230 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان «سىر ەلىندەگى ءدىني-اعارتۋشىلىق وي-سانا» تاقىرىبىندا رەسپۋبليكالىق عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنتسيا ءوتتى. وعان ەلىمىزدىڭ استانا، الماتى، قوستاناي، اقتوبە، كوكشەتاۋ سياقتى قالالارىنان ەلگە بەلگىلى ءدىنتانۋشى، ادەبيەتشى، تاريحشى عالىمدار قاتىناسىپ، ازاتتىق قوزعالىسىنداعى ءدىن مەن ءدىني قايراتكەرلەردىڭ قوسقان ۇلەسى جايىندا پىكىر تالاستىردى. كونفەرەنتسيا قورىتىندىسىندا يسلام وركەنيەتىنىڭ قازاق دالاسىندا پايدا بولىپ، دامىپ، تەرەڭ بويلاۋى جونىندەگى تاقىرىپتارعا جىل سايىن وسىنداي عالىمدار جيىنىن وتكىزىپ تۇرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. كەلەسى كۇنى كەلگەن قوناقتار مارال بابانىڭ قابىرىنە زيرات ەتتى.