|  | 

Köz qaras

It basına irkit tögildi me?

Opera Snapshot_2020-03-15_164201_www.instagram.com

 

Atam zamannan beri, jeti qazınanıñ biri it sanaladı. Esti januar qazaq twrmıs-tirşiliginiñ şaruaşılıq pen añşılıq salalarında mañızdı serikterimizdiñ biri bolatın. Alayda, keybir aziat halıqtarınday  biz it etin jemeymiz. Keybir europalıq halıqtarday biz itpen tösektes jatıp, onı otbası müşesi dep sanamaymız. Demek, biz osı januardı pir twtpaymız.

Degenmen, keybir qazaqstandıqtar ayaulı jazuşılarımızdı kemsitip, las hayuandı madaqtauda. Mısalı, Qazaqstan Respublikasınıñ wlttıq qauipsizdik Komitetiniñ arnayı bölimşesi – «Arıstan» qızmetiniñ sapında laqap atı «Şerhan» degen it bar. Demek, oficer pogonın taqqan mäñgürtter Şerhan Mwrtaza attı tanımal qalamgerimizdi ittiñ därejesine tömendetti. Bälkim, itterge ğaşıq kinologtarda «Şarik», «Juçka» nemese «Tuzik» laqap attarı tausılğan şığar. Sondıqtan, olar qazaq mädeni qayratkerleriniñ esimderin paydalana bastadı. On tört jıl bwrın, älgi «Arıstan»-nıñ qızmetkerleri qazaq jurnalistikasınıñ birtuar ökili Altınbek Särsenbaywlı men onıñ kömekşilerin öltirdi. Qazir, osı qızmettiñ oficerleri marqwm Şer-ağanıñ aruağın qorlap, onıñ esimin itke qoydı. Atı-şulı «Arıstan» qazağuar kisilerge şabuıldap, kimge qızmet etedi?! Aş-jalañaş qazaqtarday emes, älgi «Şerhan» şakalı kün sayın et jeydi. Tipti, onıñ jabayı tabanı üşin arnayı ayaq kiimi tigilgen. Kezinde, Mäskeu qalasınıñ äkimi YUriy Lujkovtıñ milliarder-äyeli Elena Baturinanıñ sarayı aldında älgi bikeştiñ itterin ornalastıru üşin üy salınğan edi. Üysiz-küysiz sandalıp ketken reseylik qañğıbastar turalı aytudıñ özi artıq.

Ärine, bwnday arsız äreketter Ortalıqtıñ bayağı şovinisttik sayasatınıñ jalğası bolıp tabıladı. Mäselen, orıstildi jazğış Izrail' Metter 1960 jılı «Novıy mir» jurnalında milicioner itin jırlaytın «Muhtar» hikayasın jariyaladı. Osı şimaylardıñ negizinde «Ko mne, Muhtar!» körkem fil'mi 1964 jılı jarıq kördi. Sonımen, qazaq ädebietiniñ klassigi Mwhtar Äuezovtıñ dañqtı atı qor boldı. Aytpaqşı, «Muhtar» itiniñ prototipi – leningradtıq miliciyanıñ «Sultan» degen şakalı. Kördiñizder me? Nege leningradtıq şovinister öz itine «Solomon» laqap atın qoymadı? Al, Izrail' Metter öziniñ hayuan keyipkerine nege «Moisey» laqap atın qoymadı? Öytkeni, älgi wltşıldar üşin Solomon men Moisey – kieli esimder bolıp tabıladı.

Toqsanınşı jıldardıñ Almatıda da itsüygiş kelimsekter qazaq dästürlerin ayaq astı etti. Elimizdiñ säulet öneriniñ inju-marjandarınıñ biri – «Qazaqstan» qonaq üyi – şakaldardıñ oynasına aynaldı. Ardaqtı tarihşımız Kärişal Asan Ata «Prizrak nezavisimosti», 1997, kitabınıñ 346 betinde bılay deydi: «… gospodin Nazarbaev ne sçitaet zazornım nanosit' oskorbleniya çesti i dostoinstvu kazahskogo naroda v bol'şom i malom, naprimer, sdavaya v arendu samuyu prestijnuyu gostinicu v Almatı — «Kazahstan».

Esli v bılıe vremena v restorane etoy gostinicı gosti mogli zakazat' kazı i karta, jal i jaya, to segodnya menyu sostoit  tol'ko iz ostrıh salatov tipa «Şimçiy» i sobaç'ey golovı s morskoy kapustoy, çto yavlyaetsya oskorbleniem çesti i dostoinstva lyubogo kazaha. Daje bol'şie portretı prezidenta i ego suprugi Sarı Alpısovnı, visyaşie na stenah restorana, ne kompensiruyut otsutstviya kazahskih nacional'nıh blyud v restorane so stol' simvoliçnım nazvaniem».

Sonımen, Qazaqstanda itterdiñ mereyi üstem. Öz basım kuä boldım: qazirgi Qızılorda qalası men Oral şaharınıñ köşelerinde bwralqı itterdiñ sanı az emes. Olardıñ adam qauipsizdigine qauip töndiretine eşkimniñ şaruası joq. Saylanbağan äkimder qalalıq twrğındar men qonaqtardıñ qamın jemeydi. Saylanbağan basşılardıñ negizgi mindeti – joğarıdağı atqaminerlerge der kezinde tiisti tölemderdi jasau.

 

Daniyar NAURIZ

 

Related Articles

  • Üzdik oydıñ üzindileri

    Üzdik oydıñ üzindileri Arma äleumet! Men qazir taza akademiyalıq ğılımi ortada jürmin. Özimniñ neşe jıl boyı jinağan bilimimdi, oqığan oquımdı, şeteldik täjiribemdi, intellektualdı qarım-qabiletimdi şınayı qoldanatın qara şañıraqtıñ işinde jürmin. Almatınıñ bärinen bölek mädeni ortası erekşe wnadı. Almatı qala men dala deytin eki wğımnıñ tüyisken ädemi ortası eken. Oylap körsem men baqıttı perezent, bağı janğan wrpaq ekenmin. Äkem twrmıs pen joqşılıq, jalğızdıqtıñ tauqımetin äbden tartıp eş oqi almadım, nebäri üş ay oqu oqıdım-, dep meniñ oquımdı bala künimnen qadağaladı, şapanımdı satsam da oqıtam dep barın saldı. Al mektepte baqıttı şäkirt boldım. Mağan däris bergen wstazdarım kileñ darındı, qabiletti kisiler boldı. Universitette jäne şetelde men tipten erekşe darın ielerine şäkirt boldım.

  • Samat Äbiş qalay “sütten aq, sudan taza” bolıp şıqtı?

    Azattıq radiosı Sayasattanuşı Dosım Sätpaev WQK törağasınıñ bwrınğı birinşi orınbasarı, eks-prezident Nwrswltan Nazarbaevtıñ nemere inisi Samat Äbişke şıqqan ükim “Qazaqstandağı rejim bolaşaqtı oylamaytının körsetti” deydi qazaqstandıq sayasattanuşı Dosım Sätpaev. Sarapşınıñ payımdauınşa, bileuşi “elita” jeke isterimen jäne tasadağıkelisimdermen äure bolıp jatqanda elde tağı bir jaña äleumettik jarılısqa äkelui mümkin faktorlar küşeyip keledi. SayasattanuşıResey öziniñ ekonomikalıq müddeleri men geosayasi josparların keñinen jüzege asıru üşin Qazaqstannıñ işki sayasatına tikeley äser etuge tırısıp jatuı mümkin dep te topşılaydı. PUTIN “QAUİPSİZDİK KEPİLİ” ME? Azattıq: Sonımen wzaq demalıs aldında osınday ülken jañalıq jariyalandı. Meyram aldında, 19 naurızda qazaqstandıqtar mäjilis deputatınıñ postınan Samat Äbişke şıqqan ükim jaylı bildi. Mwnıñ bäriniñ baylanısı bar ma älde kezdeysoqtıq pa? Dosım Sätpaev: Äñgimeni bwl istiñ qwpiya

  • Hristian missionerleriniñ qwmdağı izderi

    Orını: Qaşqar q-sı; Jılı: 1933 j; Atı-jöni: Qabıl Ahond; Dini: hristian; Tüsinikteme: Bwl jigittiñ keyingi esimi Qabıl Ahond, hristian dinin qabıldağan alğaşqı wyğır. Keyin dini senimine baylanıstı öltirilgen. Suret europadağı missionerlik muzey arhivinde saqtaulı. Atalğan muzeyde jüzdegen hristian wyğır ökilderiniñ sureti saqtalğan. 1930 jıldarı hristian wyğırlarına twrğılıqtı mwsılmandar men äkimşilik bilik tarapınan qısım körsetile bastağan soñ bir bölimi missionerlerge ilesip europa elderine “hijrağa” ketti. Alqissa Hristian äleminiñ Qaşqariyağa basa män berui äsirese YAqwp Bek memleketi kezeñinde jaña mümkindikterdi qolğa keltirdi. 1860-70 jj. Qaşqariyanıñ Cin imperiyasına baylanıstı köñil küyin jaqsı paydalanğan Hristian älemi Ündistan men Tibet arqılı Qaşqariyağa mädeni ıqpalın jürgize bastadı. Olardıñ maqsatı bwl aymaqtı Resey imperiyasınan bwrın öz ıqpalına

  • Demografiyalıq saraptama

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

  • …oyı bölek bolğanımen ol da osı eldiñ tuması, bizdiñ otandasımız.

    Äleumettik jelide osı otandasımızdı qızu talqılap jatır eken. Köbi sın aytıp jatır. Video jazbanıñ tolıq nwsqası joq, pikir-talas tudırğan böligi ğana tarap jatır eken. Soğan baylanıstı öz oyımdı ayta ketpekşimin: Birinşi, otandasımızdıñ videosı, fotosı äleumettik jelide jeldey esip tarap jatır. Ol azamattıñ (azamatşanıñ) jeke qwpiyası sanalatın fotosı, video jazbası kimniñ rwqsatımen tarap jatır eken? Öz basım osı posttı jazu üşin ol azamattıñ (azamatşanıñ) videodağı beynesin qara boyaumen öşirip tastaudı jön kördim. Jäne rwqsatınsız foto beynesin jeke paraqşama salğanım üşin odan keşirim swraymın. Dini wstanımı, oyı bölek bolğanımen ol da osı eldiñ tuması, bizdiñ otandasımız. Ekinşi, otandasımızdıñ dini wstanımına baylanıstı aytqan sözderi qoğamda qattı pikir tudırğan eken. Tipti onı “wlt dwşpanı”

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: