|  | 

Ädebi älem

SAHARANIÑ ARUI (Qısqa äñgime)

BAYIT QABANWLI:
87025864_2768595449899429_1772114230862938112_n
Birde Wlanbatır qalasında halıq önerpazdarınıñ birikken öner festipalı ötetin bolıp soğan qatısuğa dombıramdı köterip men de bardım.
Monğoliya eliniñ tükpir-tükpirinen kelgen ne türli ğajayıp sal-seri, öner ieleri bir qonaq üyine ornalasıp on kün boyı kün-tün demey wlanasır dumanğa bastıq. Kündiz ülken mädeniet sarayına barıp öner körsetip, keşke qonaq üyine kelip toy jasaymız. Sol qızıqtı künderdiñ birinde meniñ jiırma beske tolğan tuğan künim şaq kelgen soñ dastarhan jaydım da körşi önerpazdardı toyğa şaqırdım.
Onsız da bastarı auırıp wrınarğa qara tappay otırğan öñkey sayıpqıran asau darın ieleri mağan arnağan sıylıqtarımen qosa öz öz aspaptarın da kötere keldi. Söytip kiimin şeşken jalañaş adamnıñ sudan tayınbaytını sekildi köp keşiktirmey köñildi toydı bastap kep jiberdik.
Ne bolsın şirkin, eşbir qospası joq halıqtıñ taza twnıq päk öneri birnen soñ biri aq ayranday aspa tök şaşıldı-ay kelip. Tinamday da kirşigi joq şeksiz, şetsiz dala äuenderi ne bir sızılğan sırnay tamaq änşilerdiñ kömeyinen tört qabırğanıñ arasına siısa almay sığılısa tıqsırılıp qwdiret bolıp qwyılıp jattı, şalqar bir şattıqtıñ tasqını bolıp şaşılıp jattı.
Oh, sıyğa tolı, sırğa tolı, siqırğa tolı halıqtıñ ğajap än, äuenderi-ay de. Jel bolıp şalqıp, aydın bop tolqıp, tau bolıp küñirenip, najağay bolıp jarqıldap, qwlın bolıp kisinep, bota bolıp bozdaydı-au şirkin…
Söytip toy endi nağız qıza bastağan şaq edi, tıq, tıq, tıq… esik qağıldı da artınşa bir qwşaq gül, tätti-täpsek, araq-şarap kötergen uızday jas boyjetken qız körindi.
Sonda bildik, qonaq üyiniñ ekinşi qabatında ornalasqan sahara jaqtıñ önerpaz qızı bizdiñ toydan qalıs qalıptı. Men aldınan jügirip barıp keşirim swrap, qolındağı dünielerin alıp törge şaqırdım. Rahmetin aytqan ol sırt kiimin şeşip ilgennen keyin dastarhan basına jaqındap sıpayı ğana köpşilikke täjim etti. Sosın barşamızdan ğafu ötine mağan bwrılıp:
- Ağa, toyıñızdı toyğa wlastırayın dep öziñizden rwhsat swrasam nietimdi qabıl alar ma ekensiz ä – dedi, külim qaqqan ädemi ot janarın qaday iilip. Onıñ däl ne degeli twrğanın döp basıp tüsine ketpesem de jaydarı qızdıñ jarasımdı jaqsı iltipatın bar şınımmen qabıl alıp:
- Aynalıp keteyin qarındasım-au, qaraqattay eki köziñ möldirep öñmenimnen ötip bara jatsa «Ölim äkelip twrmın» – deseñ de rwhsat etip qabıl almay nem bar edi, ayta ğoy – dedim eljirey äzildep. Söytsem ol dağı bir äzil sözdiñ tilmäşi eken:
- Oybay ağa, keşirim etiñiz, jön segizdi artıma qaldırıp, onsegizge qadam basıp ört ömirdiñ qızığın endi bastağan şağımda sizdey avzal azamatqa ölim äkeletin men nemene, jındanıp ketippin be. Ölim emes özimdi äkelip twrmın – dep mağan ülbirep pisken almaday betin tostı.
- Bärekeldi qarındas! Sen özi otqa qwyğan maysıñ ğoy sirä. Dür-dür etip aspanğa şapşıp laulap janıp jatqan jiırmabes degen ört jalınğa alay-düley wytqıp soğıp twrğan onsegiz degen borandı äkep twrsañ ol ölim emey ne boluşı edi aynalayın. Qoş, ne bolsa da körip aldım – dedim da onıñ appaq jazıq mañdayınan iiskedim.
Otırğandar şuıldasıp şapalaq soğıp şağın bölmeniñ töbesin ortasına tüsire jazdap ayğaylasıp süykimdi boyjetkenge qoşemet körsetti. Sonımen jiırmabestiñ dastarhanına onsegizdiñ dastarhanı qosılıp toy odan ärmen jalğastı.
Kümbirlegen kümis kömeyden sıñğırlata än tökken şaşasına şañ jwqpas öñkey küreñtöbel tarlandar jer tanabın quırıp qwlaqtı bitkenniñ qwrışın armansız etip qandırdı. Osılay sayrağan sazdı bwlbwl, sanduğaştar tañ ağarğanda ğana amalsız tarasuğa bet bwrıstı. Toy tarqar aldında rizaşılığın bildirip betinen süygisi kelgen jigitterge saharanıñ ibalı aruı europalıqtardıñ saltımen mayısqan qolınıñ sırtın wsındı. Qız süyudiñ soñına ala men de sirä qwr qalmayın dep onıñ qolın süyuge oqtalıp edim, ol kip-kişkentay süykimdi qolın tep-tez aylandırıp alaqanın tostı. Men:
- Qoy qarındas, alaqanıñnan süysem wrdıqşı bolıp ketersiñ, sırtınan süyeyin – dep edim, ol jımıñ etti de:
- Onday salttıñ barı şın ağa. Biraq men käzir wrdıqşı bolğım kelip twr. Jaqsı ğoy, osı bölmeden şıqqanda bayqatpay sizdi qaltalay ketpeymin be –demesi bar ma… Men qarsılıq etkem joq, jwp-jwmsaq alaqanına ernimdi tigizdim de bölmesine jetkizip qoydım.
…Erteñinde ülken öner sarayına barıp öner körsetip endi ornalasqan qonaq üyine qaytayın dep birge ketetin serik izdep seltiip temeki şegip twr edim, älgi dilmär şeşen erke qarındasım kelip jetti. Ana-mınanı söz etip jeñil äzildesip twrğan soñ men onıñ näzik süyrek sausaqtarın alaqanıma salıp ayalap:
- Tentek erke qarındasım, keşe köp adamnıñ arasında ağañdı wyaltıp qoydıñ ğoy. Käne betiñdi tosşı endi men esemdi alayın – dep betinen süyuge eñkeie berip edim ol säl ğana şeginşektedi de:
- Şın eseñiz ketken bolsa – dep, qıp-qızıl şiedey jwp-jwqa erinin şoşayttı. Däl öytedi ğoy dep oylamağan basım säl tosılıp qaldım da:
- Aynalayın erniñnen süysem ösekşi bolıp ketersiñ – dep edim qız alası moldau moyılday qara közderin
bir töñkerdi de:
- Pay, pay, pay ağası! Alaqanımdı tossam: «Wrdıqşı bolasıñ» – deysiz, ernimdi tossam: «Ösekşi bolasıñ» – deysiz, eger men basqa birdememdi tossam ne dep bas tartar ekensiz ä. Jigitke erninen süygizgen äyel bitkenniñ bäri ösekşi bolatını ras bolsa men ökinbey-aq qoyaayın – dedi de eki ökşesin köterip ayağınıñ wşımen sozılıp kelip meniñ mwrttı ernimnen şöp etkizip bir süydi de aylanıp qonaq üyine qaray jügire jöneldi.
Men añdausız jerde jalañaş denemdi jalın şarpıp ötkendey tırp etip qozğalmay twrıp qaldım. Sälden keyin ğana sağatıma qarasam keş te bolıp qalğan eken.
Ünsiz ğana jımıñ ettim.
2008
“AYDAN TÜSKEN KÖLEÑKE” Kitäbinan
(Suret internet jelisinen alındı, iesinen keşirim ötinem)

Related Articles

  • ALAŞ ZIYALILARINIÑ ÜRİMŞİDEN QAYTIP KELE JATQANDA

    Bolğan oqiğa izimen Bolğan oqiğanıñ izimeN…   Alaş jwrtınıñ bir emes, birneşe s'ezi ötip, Älihannıñ Kolçaktan beti qaytıp, “Endi qaytıp täuelsiz el bolamız” dep jürgen kez edi. Semy Alaş qayratkerleriniñ ordası edi. Semeyde jürgen Ahmet Baytwrsınov bastağan bir top alaşordaşılar Qıtay şekarasındağı Ürimşi qalasına barıp, ondağı qazaq jwrtınıñ hal jağdayın bilip qaytuğa jolğa şıqqöan. Ol kezde Ürimşiniñ köbi qazaq edi Üyleri negizinen sazdan qwyılğan. Orta Aziyanıñ köp qalaların eske salğanday. Biraz ülken kisiler men jastar Ahañnıñ töte älipbiimen kitap gazet oqidı. eken. Ahañdı bwrın körgen adamdar da kezdesti. Degenmen, Ahañ Ürimşi qazaqtarınıñ täelsiz avtonomiya qwru turalı oyları da joqtığın bayqağan. Sonımeng, Ürimşi qazağınıñ jäne Qıtayğa jaqın basqa wlttardıñ bastı twrmısı

  • BİR AUILDAĞI  EKEUDİÑ TAĞDIRI

      Jwmat  ÄNESWLI   ( Mahabbat turalı äñgime) “MEN SENEN BASQANI ÖLGENŞE  KÖRMEYMİN DEP SERT BERİP EDİM ÖZİME” “DEDİ BUINIP ÖLEYİN DEP JATQAN MAYSA DEGEN QIZ.. Bwl BAYTÖBE dep atalatın auıl. BWRIN ÜLKEN ŞARUAŞILIQTARI BOLĞAN.OQU AYAQTALIP, MEKTEP BİTİRUŞİLER MEKTEPTİÑ JANINDAĞI ALMA BAĞINDA MEKTEP BİTİRUŞİLERDİÑ TOYI MEN  SINIPTAS JARAS PEN MAYSANIÑ TOYI BİRGE ÖTEİZİLETİN BOLĞAN. JARASTIÑ ƏKESİ FERMER, AZDAP EGİSTİGİ BAR. Al Jaraspen birgn oqığan Əmireniñ əkesi əkimşilikte qızmet jasaydı, əri jemis ösiredi. BWL JARAS PEN MAYSANIÑ ÜYLENU TOYI BASTALAYIN DEP JATQANDA BOLĞAN TRAGEDIYA. JARAS PEN MAYSA MEKTEP BİTİRİP,, ÖZ SINIPTASTARIMEN MEKTEPTİÑ JANINDAĞI ÜLKEN BAQTA ÜYLENU TOYLARIN MEKTEP BİTİRU TOYIMEN JAL,ĞASTIRMAQŞI EDİ. MEKTEPTİÑ BAĞI ALQIZIL GÜLMEN JAYNAP TWR. oĞAN TÜRLİ TÜSTİ LAMPALAR QOSILĞAN. sIRTINAN

  • MÄÑGİ QAZAQ(ertegi fentezi) 

    QAZAQTARĞA JASAlıp jatqan  QIYANAT KÖP BOLĞASIN, « Mäñgi qazaq» attı äñgime jazsam dep jüretin edim. Osıdan bir kün bwrın sol äñgimeniñ syujetine keletin tüs körjim. Keşeden beri jazuğa kirissem be dep jür edim, säti bwgin tüsken siyaqtı. JWMAT ÄNESWLI Öte ertede emes, büginde emes, ğılım doktorları Sanjar men Baljan institutta qızmet etetin.Özderiniñ lauazımdarına qaray qarapayım eki qatarlı jaqsı salınğan kottedjde twrdı.Intelligent adamdar ömirdiñ qiındıqtarına köp min bere qoymaydı ğoy, Ömirleri mändi, jaylı ötip jattı. Jaqsılıqta köp küttirgen joq, Sanjar men Baljan wldı bolıp, kottedjde şağın toy ötti. Nege ekenin qaydam, äke şeşeleri aqıldasıp, wldarınıi esimin Añsar dep atağan. Añsar ertedegidey tez de ösken joq, keş te ösken joq. Tärbieli jigit bolıp

  • SU İŞKENDE QWDIQ QAZIUŞINI WMITPA

    (23 – äñgime) BAYAHMET JWMABAYWLI — Bizdiñ zamanda senderşe kiimnen-kiim tañdaytın jağday qayda, jamap-jasqap, ton, şalbar kisek te jetetin. Söytip jürip ayanbay eñbek ettik. Bügingi kün basatın joldı ol kezde aylap jürdik, tipti bügingidey dünieniñ tört bwrışınan habar tauıp otıratın jağday qayda? — degen qariya nemeresiniñ jwmıstıñ qırın bilmey, tik qasıq bolıp ösip kele jatqanına narazı beynesin añğartıp, öz ömir keşirmesinen keñester qozğağan. Nemeresi: — Ata, sol däuirde tuğan özderiñizdiñ sorlı bolğan täleyleriñizden körmeysiz be? Olarıñızdı bizge aytpañız, —demey me. Aşudan jarılarman bolğan qariya: — E, onday bolğanda «Wrpaq üşin baqıt-baylıq jaratsam» dep ter tögip, jan qiıp, azıp-tozğan ata-babalarıñ senderge ayıptı bolğanı ğoy. «Teñdik üşin» dep äkem oqqa wştı. Al

  • Mwhtar Mağauin: ORALHANDI DA, QWDAYIÑDI DA WMITQAN EKENSİÑ…

    yağni, D.Isabekovtı täubağa tüsiru räsimi Respublika prezidentiniñ qolınan biik marapat alıp, jeli köterilip twrğan D.Isabekov, mına biz siyaqtı pendesine köñil bölip, «Mwhtar Mağauinniñ bükil poziciyası mağan wnamaydı» degen tüyindi taqırıppen swhbat beripti – Nege.kz, 10.Hİ.2022. Bir zamanda tanığan, bilgen, endi közden tasa, köñilden öşken jazarmannıñ, tärizi, qırıq-elu jıl boyı işte bulıqqan jürekjardı tolğamı. Jarıqqa şıqqan kezde biz tarihi-tanımdıq «Altın Orda» kitabın dendep, qajetti tınısqa Ernest Hemingueydiñ eski jwrtı – jılı teñizge bet tüzegen edik. Endi mine, eki aptadan asqanda qayrılıp soğuğa mümkindik taptıq. Artıqşa qajettilikten emes, äldebir äuesqoy ağayındar düdämalda qalmasın dep. Aldımen, ayqaylı swhbattı oqımağan bügingi jwrtşılıq üşin, eñ bastısı – D.Isabekov bauırımızdıñ mübärak esimin keyingi zamanğa wmıttırmay jetkeru

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: