وزبەكستاننىڭ بەلگىلى كريمينالدىق اۆتوريتەتى الەۋمەتتىك جەلىدە الەمدەگى ەڭ ءىرى ناركوبارونداردىڭ ءبىرى سانالاتىن، حالىقارالىق اۋەسقوي بوكس فەدەراتسياسىنىڭ باسشىسىمەن تۋىستىق جاۋلاستىعى تۋرالى ايتىپ بەردى. داۋ اراسىندا قازاقستاندىق كريمينالدىق اۆتوريتەت ارمان جۇماگەلديەۆتىڭ دە اتى اتالادى. جۇماگەلديەۆ قازاقستاندا “ديكي ارمان” دەگەن لاقاپ اتىمەن تانىمال.
21 اقپاندا راۆشان “زولوتوي” (التىن) مۋحيددينوۆ Instagram جەلىسىنە 12-مينۋتتىق ۆيدەو جاريالاپ، اعاسى گافۋر راحيموۆپەن بولعان جانجالدان كەيىن ستامبۋل قوناق ۇيىندە 10 ەر ادامنان قورلىق كورىپ، ازاپتالعانىن مالىمدەدى. حالىقارالىق اۋەسقوي بوكس فەدەراتسياسىنىڭ (AIBA) باسشىسى بولعان راحيموۆ اقش-تا حالىقارالىق گەروين ساۋداسىنا قاتىسى بار ادامداردىڭ تىزىمىنە ەنگەن.
31 جاستاعى مۋحيددينوۆ ۆيدەودا “دۋبايداعى تۋىسى” تۋرالى اڭگىمەلەپ، راحيموۆتىڭ اتىن تىكەلەي اتاماعانىمەن، تۋىستارى ونىڭ سونى مەڭزەگەنىن ايتادى. وقيعا 2019 جىلى قاراشادا بولعان.
ارمان جۇماگەلديەۆ مۋحيددينوۆتى ستامبۋل قوناق ۇيىنە كەزدەسۋگە شاقىرعانىن مويىندادى (جابىرلەنۋشىنى وسى جەردە ۇرىپ-سوققان).
28 aقپاندا جۇماگەلديەۆ Instagram پاراقشاسىنا اۋديوجازبا جاريالاپ، مۋحيددينوۆتىڭ كەزدەسۋگە قارۋ الىپ كەلگەنى ءۇشىن بىرنەشە رەت “شاپالاقپەن” ۇرعانىن ايتتى.
بىراق ول مۋحيددينوۆتىڭ “ازاپتالعانىن” جوققا شىعارىپ، ونى تۇرىك پوليتسياسىنا ارىز جازعانى ءۇشىن “قورقاق” دەپ اتاعان.
بيزنەس پەن بوكس
مۋحيددينوۆ – ستامبۋلدا تۇراتىن ىقپالدى وزبەك كاسىپكەر. ول سونداي-اق حالىقارالىق “باۋىرلار ورتاسى” قىلمىستىق سينديكاتىنا مۇشە بولۋى مۇمكىن دەگەن بولجام بار.
مۋحيددينوۆتىڭ “باۋىرلار ورتاسىنداعى” ىقتيمال ءرولى وعان سوۆەت وداعى كەزىندە ستاليندىك تۇرمەلەردە پايدا بولىپ، بۇكىل الەمگە تاراعان قىلمىستىق كلان – كانىگى ۇرىلار (ۆورى ۆ زاكونە) اراسىندا ۇلكەن ىقپالعا يە بولۋعا كومەكتەستى.
وزبەكستان قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ وتستاۆكاداعى پولكوۆنيگى جانە ورتالىق ازيانىڭ قىلمىس الەمىنە قاتىسى بار ازاماتتار ازاتتىققا ءانونيمدى تۇردە مۋحيددينوۆ پەن راحيموۆتىڭ قارىم-قاتىناسى تۋرالى ايتىپ بەردى.
ولاردىڭ ايتۋىنشا، راحيموۆ 2013 جىلعا دەيىن “باۋىرلار ورتاسىنا” مۇشە بولىپ، توپتان شىققان كەزدە ورنىنا مۋحيددينوۆتى قالدىرىپ كەتكەن.
راحيموۆ – ءبىر كەزدەرى AIBA پرەزيدەنتى رەتىندە وليمپيادالىق بوكسقا جاۋاپتى بولعان سپورت سالاسىنداعى تۇلعاسى قايشىلىققا تولى جەتەكشىلەردىڭ ءبىرى.
راحيموۆ قىلمىس الەمىنە قاتىسى بارىن جوققا شىعارادى. بىراق ول “باۋىرلار ورتاسىنا” مۇشە بولعانى جانە كانىگى ۇرىلاردى قولداعانى ءۇشىن اقش قارجى مينيسترلىگى شەتەلدىك اكتيۆتەردى باقىلاۋ باسقارماسىنىڭ قارا تىزىمىنە ەنگەن.
راحيموۆ ءوزىن “قىلمىسقا قاتىسى بار” دەگەن اتاقتان ايىرىپ، بەدەلىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن اقش پەن ۇلىبريتانيانىڭ ىقپالدى زاڭگەرلىك فيرمالارىن جالداعانىمەن، امەريكالىق سوتتار ونى قارا تىزىمنەن شىعارۋ تۋرالى ءوتىنىشتى قاناعاتتاندىرۋدان باس تارتقان.
بىراق 2018 جىلى شىلدەدە راحيموۆ وزبەكستاننىڭ باس پروكۋراتۋراسى ىزدەۋ جاريالاعان ادامدار تىزىمىنەن شىقتى. وعان وزبەكستاندا اقشا بوپسالاۋ، قۇجاتتاردى قولدان جاساۋ، ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپتان ميلليونداعان دوللار قارجى جىمقىرۋ باپتارى بويىنشا ايىپ تاعىلعان.
وسىدان كەيىن ءوز ەركىمەن ەلدەن كەتكەن راحيموۆ قازىر دۋبايدا تۇرادى.
سوتقا ارىز بەرۋ
ازات ەۋروپا/ازاتتىق راديوسى مۋحيددينوۆ پەن راحيموۆتىڭ اراسىنداعى كيكىلجىڭ تۋرالى راحيموۆتىڭ ايەلى لولانىڭ وزبەكستانداعى قۇس شارۋاشىلىعى سالاسىن باقىلاۋدا ۇستايتىن ىقپالدى وزبەك كاسىپكەرىنە قارسى سوتقا بەرگەن ارىزىنان ءبىلدى.
ارىزدا اتى اتالعان تۇلعا – راحيموۆتىڭ “ويبەك-يايتسو”، “ويبەك-فابەرجە” دەيتىن بۇرىنعى سەرىكتەسى ويبەك ميراليەۆ.
ازاتتىقتىڭ تاشكەنتتەگى ۇيىمداسقان قىلمىسقا قارسى كۇرەس باسقارماسىنان العان ايىپتاۋ قورىتىندىسىندا راحيموۆا مەن ءسىڭلىسىنىڭ “ميراليەۆ جىلجىمايتىن مۇلىك تۋرالى كەلىسىمشارت جاساۋ كەزىندە 650 مىڭ دوللار اقشامىزدى ۇرلاپ الدى” دەپ ارىز بەرگەنى جازىلعان.
بۇل قۇجاتتاعى اقپاراتقا سايكەس، راحيموۆا ميراليەۆتى قىمبات Mercedes-Benz كولىگى مەن راحيموۆتىڭ 7 ميلليون دوللارىن ۇرلادى دەپ ايىپتاعان.
ناتيجەسىندە 2020 جىلى كۇزدە وزبەكستان سوتى ميراليەۆتى 11 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرعان.
اتالعان تەرگەۋ ىسىنەن حابارى بار وزبەك شەنەۋنىگىنىڭ ايتۋىنشا، راحيموۆ ءىنىسى مۋحيددينوۆكە ميراليەۆتەن اقشانى قايتارۋدى تاپسىرعان.
تۋىستارىنىڭ ايتۋىنشا، مۋحيددينوۆ جاعدايدىڭ جاي-جاپسارىن بىلگەننەن كەيىن “ميراليەۆ اقشا ۇرلاماعان” دەگەن قورىتىندىعا كەلگەن. مۋحيددينوۆ اقشانى راحيموۆتىڭ ايەلى العان بولۋى مۇمكىن دەپ توپشىلاعان.
مۋحيددينوۆ اعاسىنا جاعدايدى تۇسىندىرمەك بولعاندا، راحيموۆ باۋىرىنىڭ وزىنە قارسى كەلىپ، جاۋىن جاقتاپ شىققانىنا اشۋلانعان.
وزبەكستانداعى “ەلتۋز” ينتەرنەت-جۋرنالىنىڭ اقپاراتىنا (تاۋەلسىز دەرەككوزبەن راستالماعان) سايكەس، راحيموۆتىڭ ايەلى مۋحيددينوۆ ميراليەۆتەن اقشانى الىپ، ءوز قالتاسىنا باسىپ العان بولۋى مۇمكىن دەپ كۇماندانعان.
“ەلتۋز” ينتەرنەت-جۋرنالىنىڭ دەرەگىنشە، لولا راحيموۆا كۇيەۋىنە مۋحيددينوۆتان اقشانى قايتارۋ ءۇشىن ورتالىق ازياداعى ەكى كريمينالدىق اۆتوريتەت: جۇماگەلديەۆ پەن “لوتۋ گۋلي” دەيتىن ازەربايجاندىق كانىگى ۇرى نادير ساليفوۆقا ءوتىنىش ايتۋعا كەڭەس بەرگەن.
ساليفوۆ پەن جۇماگەلديەۆ مۋحيددينوۆتى قوناق ۇيگە الداپ شاقىرعان. ول جەردە جابىرلەنۋشىنى مىعىم دەنەلى ونشاقتى جىگىت ۇستاپ العان.
جۋرنال ۇسىنعان اقپاراتقا سايكەس، ولار مۋحيددينوۆتى اياق-قولىن بايلاپ، بىرنەشە ساعات بويى ۇرىپ-سوققان، باسىن سۋعا باتىرىپ، “زورلايمىز” دەپ قورقىتقان، ۆيدەوعا “قارىزىمدى قايتارامىن” دەپ ايتۋعا ماجبۇرلەگەن.
“ەلتۋز” ينتەرنەت-جۋرنالى قوناق ءۇي بولمەسىندەگى ۆيدەونىڭ راحيموۆانىڭ ول ءۇشىن 20 مىڭ دوللار تولەۋىنەن سوڭ الەۋمەتتىك جەلىگە شىعىپ كەتكەنىن جازدى.
مۋحيددينوۆ 21 اقپاندا جاريالاعان ۆيدەوسىندا “ولارعا فيزيكالىق تۇرعىدان توتەپ بەرە المادىم، جالعىز وزىنە ون ادام جابىلسا، قانداي الپاۋىت بولسا دا، جەڭىلىپ قالادى” دەدى. ول سونداي-اق رۋحى جىعىلماعانىن، ويتكەنى شىندىقتى ايتقانىن مالىمدەدى.
“ولار قولدارىنان ەشتەڭە كەلمەگەنىن، ماعان قارسى قولدانعان امالدارى ەش ناتيجە بەرمەگەنىن تۇسىنگەن كەزدە ارىما تيىسە باستادى. مەن نامىسى بار ازامات رەتىندە ول جاعدايدان شىعۋعا ارەكەت جاساپ، ارىمدى ساقتاپ قالۋعا تىرىستىم. بۇل مەنىڭ قولىمنان كەلدى… كەيىن ولار مەنى بوساتۋ ءۇشىن اقشا سۇرادى. كامەراعا ولارعا اقشا بەرمەسەم، قۇرمەتكە لايىقسىز ادام بولامىن دەپ ايتۋعا تۋرا كەلدى” دەيدى مۋحيددينوۆ.
ول ءوزىن ازاپتاعان ادامداردىڭ قوناق ءۇي بولمەسىندە ۆيدەو تۇسىرۋگە ماجبۇرلەپ، قوقان-لوقى كورسەتكەنىن ايتتى. قازىر مۋحيددينوۆ “دۋبايداعى تۋىسىنا” اقشا قايتارۋى كەرەگىن جوققا شىعارىپ وتىر.
“راۆشان بىرەۋدەن قورقىپ اقشا بەرەتىن ادام ەمەس. ول بىرەۋگە قارىز بولسا، ونى ۇرىپ-سوعىپ، قورقىتىپ، قورلاۋدىڭ قاجەتى جوق. ول ءوزى-اق العان اقشاسىن اكەلىپ بەرەدى، قاجەت بولسا، كەشىرىم دە سۇرايدى” دەدى ءوزى تۋرالى ءۇشىنشى جاقتا سويلەگەن مۋحيددينوۆ.
وقىرماندارعا حابارلاما
مۋحيددينوۆتىڭ Instagram جەلىسىنە جاريالاعان ۆيدەوسىنىڭ وزبەكستاندا قانداي رەاكتسيا تۋعىزعانىنا قاراپ، ونىڭ جاس وزبەك ازاماتتارىنىڭ قولداۋىنا يە بولعانىن، ال راحيموۆتىڭ بەدەلى AIBA باسشىسى قىزمەتىنەن كەتكەننەن كەيىن ءبىرشاما تومەندەگەنىن بايقاۋعا بولادى. راحيموۆ ول قىزمەتتەن 2019 جىلى 22 ناۋرىزدا كەتكەن.
مۋحيددينوۆ Instagram جەلىسىندەگى وقىرماندارىنا بولعان وقيعا ءۇشىن جۇماگەلديەۆتى كەشىرمەيتىنىن ايتتى.
مۋحيددينوۆتىڭ قوناقۇيگە شاقىرعان ازەربايجاندىق كانىگى ۇرى ساليفوۆتىڭ ءوزى قازىر ءتىرى ەمەس. ونى سول وقيعادان سوڭ ءبىر جىلعا جۋىق ۋاقىت وتكەندە ستامبۋل مەيرامحانالارىنىڭ بىرىندە جەلكەسىنەن اتىپ كەتكەن.
ورتالىق ازيانىڭ قىلمىس الەمىندە جۇرگەن اقپارات كوزدەرى ازاتتىققا ساليفوۆتى ولتىرۋگە گرۋزيادا تۋعان ەزيد، “شاكرو مولودوي” دەگەن لاقاپ اتپەن بەلگىلى رەسەي مافياسىنىڭ كىندىك اكەسى زاحاري كالاشوۆ تاپسىرىس بەرگەنىن ايتتى.
قولدا بار اقپارات بويىنشا، 67 جاستاعى كالاشوۆ رەسەيدە تۇرمەدە وتىرعانىنا قاراماستان، ءالى دە كانىگى ۇرىلار (ۆورى ۆ زاكونە) ۇيىمىن باسقارىپ وتىر.
ازاتتىقتىڭ ورتالىق ازيانىڭ قىلمىس الەمىنە قاتىسى بار اقپارات كوزدەرى ساليفوۆتىڭ ولىمىنە ونىڭ كانىگى ۇرىلاردىڭ “كيكىلجىڭ كەزىندە قارسىلاسقا شابۋىل جاساۋعا بولمايدى” دەگەن “ار-نامىس كودەكسىن” بۇزۋى سەبەپ بولعانىن ايتتى.
ساليفوۆتىڭ ولىمىنەن كەيىن تۇرىك پوليتسياسى مۋحيددينوۆتى تەرگەۋگە العان. ويتكەنى كىسى ولىمىنە قاتىسى بار دەگەن كۇدىككە ىلىنگەن ازامات ۇستالىپ، ونىڭ قاندى وقيعادان از ۋاقىت بۇرىن مۋحيددينوۆقا ساليفوۆتىڭ سۋرەتىن جىبەرگەنى انىقتالعان.
بىراق مۋحيددينوۆ ساليفوۆتىڭ ولىمىنە بايلانىستى ءىس بويىنشا جاۋاپقا تارتىلعان جوق.
بايلانىستى نىعايتۋ
2007 جىلى مۋحيددينوۆقا “قىلمىستىق قاۋىمداستىقتى باسقارىپ وتىر” دەگەن ايىپ تاعىلعاننان كەيىن ول وزبەكستاننان قاشۋعا ءماجبۇر بولعان.
مۋحيددينوۆ ول كەزدە نەبارى 18 جاستا بولعان. ول بۇل ايىپتاۋلار بويىنشا سول كۇيى جاۋاپقا تارتىلمادى. تاشكەنت مۋحيددينوۆقا حالىقارالىق ىزدەۋ جاريالاپ، 2009 جىلى ول ستامبۋلدا ۇستالدى. تۇركيا بيلىگى ونى وزبەكستانعا ەكستراديتسيالاۋ ماسەلەسىن شەشكەنشە، مۋحيددينوۆ ءۇش جىل بويى تۇرمەدە وتىردى.
2012 جىلى تۇركيا بيلىگى “وزبەكستان مۋحيددينوۆتى ەكستراديتسيالاۋعا بايلانىستى جەتكىلىكتى دالەل ۇسىنعان جوق” دەگەن سەبەپپەن ونى تۇرمەدەن بوساتتى.
وسىدان كەيىن مۋحيددينوۆ بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىنە ء(باا) بارىپ، 2013 جىلى وزبەكستاننىڭ حالىقارالىق وردەرىنىڭ ناتيجەسىندە قايتادان ۇستالعان.
بىراق ەكى ايدان كەيىن ءباا سوتى دالەلدىڭ جەتكىلىكسىز بولۋىنا بايلانىستى تاشكەنتتىڭ ەكستراديتسيا تۋرالى ءوتىنىشىن قاناعاتتاندىرماعان.
مۋحيددينوۆ ستامبۋلعا كوشىپ، راحيموۆتىڭ “باۋىرلار ورتاسىنداعى” ورنىن باسقان.
راحيموۆتىڭ قاتىسى
مۋحيددينوۆ 21 اقپاندا Instagram جەلىسىنە جاريالاعان ۆيدوەسىندا اعاسى راحيموۆتى وزىنە شابۋىل جاساۋعا تاپسىرىس بەرگەنى ءۇشىن ايىپتاپ، كوپ ادامنىڭ وسى وقيعادان كەيىن “ازەربايجان مەن قازاقستانعا كوزقاراسىڭىز وزگەردى مە؟” دەپ سۇراعانىن ايتتى.
“باۋىرلارىم، سەندەرگە بىرنارسە ايتايىن: بىرنەشە ادامنىڭ وپاسىز ارەكەتىنە قاراپ، بۇكىل ۇلتقا باعا بەرۋگە بولمايدى. كەز كەلگەن ۇلتتا جاقسى جانە جامان ادامدار بولادى” دەدى ول.
“وسى فيلوسوفياعا جۇگىنسەك، وندا ءبىرىنشى كەزەكتە، ءوز ۇلتىمىزدى ايىپتاۋىمىز كەرەك. ويتكەنى بۇل زورلىققا وزبەكستاننىڭ اتىنان شەتەلدەگى كەي توپتارعا مۇشە بولىپ جۇرگەن وزبەك ازاماتى تاپسىرىس بەرىپ وتىر” دەدى تۋىستارى راحيموۆ دەپ اتاعان ادامدى سيپاتتاعان مۋحيددينوۆ.
ء“بىز باسىمىزدى جوعارى كوتەرىپ، قولىمىزعا تۋ الىپ، ونىڭ سوڭىنان ەردىك. شىنىمدى ايتسام، ودان كوپ نارسە ۇيرەندىك. بىراق كەي ماسەلەنىڭ اق-قاراسىن اجىراتۋعا كەلگەندە، ول ايەلىنىڭ سوزىنە ەرىپ، قورىتىندى جاسايدى. ناتيجەسىندە بۇكىل مۇحيت لاستاندى. بۇل وتە وكىنىشتى، ويتكەنى ونى قۇرمەتتەپ، جوعارى باعالاپ كەلگەن ادامداردىڭ ءبارىنىڭ كوڭىلى قالدى. ول ءبىرىنشى كەزەكتە، تۋىستارى مەن وتانداستارىنىڭ قولداۋىنان ايىرىلدى. ول كىسى ءۇشىن بۇدان سوراقى نە بولۋى مۇمكىن ەكەنىن بىلمەيمىن. ەندى وسى ماسقارامەن ءومىر ءسۇرىپ كورسىن” دەدى مۋحيددينوۆ.
مۋحيددينوۆ سونداي-اق “قازاقتار مەن ازەربايجاندار اراسىندا ءوز ەلىنىڭ اتىنا كىر كەلتىرمەي جۇرگەن ناعىز باتىرلار مەن قۇرمەتتى ازاماتتار كوپ. بىراق ولار Instagram-دا جوق” دەدى “ديكي ارماندى” مەڭزەي وتىرىپ. ارمان جۇماگەلديەۆ Instagram جەلىسىن بەلسەندى پايدالانادى. ونىڭ بۇل جەلىدە 300 مىڭنان استام وقىرمانى بار.
ارمان جۇماگەلديەۆ 2005 جىلى شىمكەنت قالاسىندا جيىن وتكىزگەن “ادىلەتتى قازاقستان ءۇشىن” قوزعالىسىنىڭ باسشىلارىنا شابۋىل جاساعان توپتىڭ ورتاسىندا بولعان.
ازات ەۋروپا / ازاتتىق راديوسى
پىكىر قالدىرۋ