|  | 

رۋحانيات

كارى جىلىكتى بوساعاعا نەگە ىلەدى؟

( بىلۋگە ءتيىسپىز، ۇيرەتۋگە ءتيىسپىز…)323625087_496051559322100_7617179164048234117_n
– قازانعا ەت سالعاندا الدىمەن «ءبىسمىللا»دەپ كارى جىلىكتەن باستاپ سالادى. سەبەبى كارى جىلىك ەتتىڭ ءبارىن ۇستاپ تۇراتىن قاسيەتكە يە. ونى شاقپايدى، قۇدا تاباققا سالمايدى، قوناققا، بوتەن، جات ادامعا ەمەس، كەرىسىنشە ءۇي يەسىنە نەمەسە اعايىنعا بەرەدى.
ويتكەنى «كارى جىلىكتە شاڭىراقتىڭ قۇتى بار» دەپ ىرىمدايدى. سونىمەن قاتار، ءوسىپ كەلە جاتقان قىز بالاعا «وڭ جاقتا وتىرىپ قالاسىڭ» دەپ ۇستاتپاعان، ال، ۇلدارعا «ءسۇر بويداق بولاسىڭ» دەگەن سەنىم بويىنشا جىگىتكە دە بەرمەيدى.
«ەرتەدە ءبىر بايدىڭ قوراسىن قىرىق قاراقشى تورۋىلداپتى. بىراق، قانشا تىرىسسا دا، مالىن الا الماعان ەكەن. بايدىڭ قوراسىن قارۋلى جاساق كۇزەتىپ تۇرىپتى. بىراق، تاڭ اتا قاراۋىلدار كوزدەن عايىپ بولادى ەكەن. ۇرىلار تىلسىم جايدى تۇسىنبەيدى. ەرتەسىنە بىرەۋىن تىڭشىلىققا جۇمسايدى. ول بايعا جولاۋشى كەيپىندە كەلىپ سىر تارتادى. بايدىڭ جالعىز ۇلى مەن بايبىشەسىنەن وزگە ەشكىمى جوق ەكەن.
تىڭشى قايتا كەلىپ:
– بايدىڭ مالىن كۇزەتەتىن نە جالشى، نە كۇزەتشىسى جوق. ءبارىن بارلادىم. كورشىلەرىنەن دە سۇرادىم. ەشبىر جاساعى جوق. بىزگە ەلەستەگەن بولۋى كەرەك، – دەيدى. ۇرىلاردىڭ باسشىسى:
– ەندەشە بۇگىن شابامىز، – دەپ اتقا قونادى.
بۇل جولى دا ۇرىلار قوراعا تاقاپ كەلگەندە قارۋلى جاساققا كەزىگەدى. ۇرىلاردىڭ بىرنەشەۋى جارالانىپ، كەيىن شەگىنەدى. ەرتەسىنە ۇرىنىڭ باسشىسى بايعا ءوزى بارىپ:
– بايەكە، مەن ۇرى ەدىم. ون كۇن بولدى ءسىزدىڭ مالىڭىزدى تورىپ جۇرگەنىمە. بىراق، قوراڭىزدى كۇزەتكەن قالىڭ اسكەر الدىرمايدى. كۇندىز كوزدەن عايىپ بولادى. نە سىر، نە كيەڭىز بار، ايتىڭىزشى؟ – دەپ اعىنان جارىلىپتى. باي ۇرىنى ەرتىپ الىپ، قوراسىندا ءىلۋلى تۇرعان كارى جىلىكتى كورسەتەدى:
– اكەم مارقۇم دۇنيەدەن وتەرىندە: «كارى جىلىك كورسەڭ، قوراڭا بايلا. مالىڭا قورعان بولادى»، – دەۋشى ەدى. وسيەتىن ورىنداپ، كارى جىلىك ءىلىپ قويدىم. سودان بەرى مالعا قاسقىر دا شاپپادى، ۇرى دا تۇسپەدى، بىردە-ءبىر مالىم جوعالمادى، قايتا مىڭعىرىپ ءوسىپ كەلەدى. سونىڭ شاراپاتى بولماسا، مەندە باسقا كيە جوق، – دەيدى.
قۇدىرەتكە باس يگەن ۇرىلار بايمەن دوس بولىپتى. نيەتىنەن قايتىپ، ادال كاسىپكە كوشىپتى دەسەدى».
كارى جىلىكتى جەۋگە بولمايدى دەگەندى عانا ەستۋشى ەدىك. ونىڭ ءمانى مۇنشالىقتى تەرەڭدە جاتقانىن ويلاماپپىز.
«ەرتەدە بايدىڭ جالعىز ۇلى بولىپتى. ول كەرۋەن تارتىپ، قالاعا ساۋداعا اتتانادى. ساپارعا شىعار كەزدە اكەسى:
– بالام، مىنا كارى سۇيەكتى قوينىڭا سالىپ ال. قاۋىپ-قاتەردەن امان بولاسىڭ، – دەيدى.
– ءاي، اكە-اي، سەنىڭ-اق ىرىمىڭ تاۋسىلمايدى ەكەن، – دەپ ۇلى سەلسوق قارايدى. بىراق اكە كوڭىلىن قيماي، كوپ قاپشىقتىڭ بىرىنە لاقتىرا سالادى.
مەجەلى جەرىنە امان-ەسەن جەتىپ، ساۋداسىن جاساپ ەلگە قايتادى. جولدا كەرۋەنگە قاراقشىلار شابۋىلدايدى. بالا نە ىستەرىن بىلمەي، قاتتى ساسادى. سول كەزدە ارت جاعىنان قارۋلى جاساق پايدا بولىپ، قاراقشىلارعا قارسى ۇمتىلادى. توناۋشىلار سەسكەنىپ، كەيىن شەگىنەدى. قاپىلىستا ءبىر قاراقشىنىڭ قاڭعىعان وعى بالانىڭ اياعىنا ءتيىپ، جارالانىپ قالادى. عايىپتان پايدا بولعان جاساق كەرۋەندى امان-ەسەن ەلگە جەتكىزەدى. بىراق ەل شەتى كورىنگەندە كوزدەن عايىپ بولادى. بالا ۇيىنە كەلىپ، اكەسىنە بولعان جايدى باياندايدى. سوندا اكەسى:
– ۇلىم، ىرىمنىڭ سىرىن ەندى تۇسىنگەن بولارسىڭ. كارى جىلىككە قۇداي وسىنداي قاسيەت دارىتقان. سەن بالالىق قىلىپ، كارى جىلىكتى كوپ قاپشىقتىڭ بىرىنە سالىپ الدىڭ. سوندا دا كەرۋەنىڭ عايىپ ەرەن قىرىق شىلتەننىڭ شىلاۋىندا بولدى. ەگەر ىقىلاسىڭ كۇشتى بولعاندا جەبە دە دارىماس ەدى، – دەگەن ەكەن. وسىدان باستاپ ەل اۋزىندا «كارى جىلىك ەر جىگىتتى قىرىق جولدان قاعادى» دەگەن ءسوز قالىپتى».
ءيا…
كوپ جاستار مۇنى بىلە بەرمەيدى…
نەگىزى: قازاق حالقىنىڭ سالت – ءداستۇرى تۇنعان تاربيە عوي…
ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز – شە…
ناعىز – تاربيە مەكتەبى عوي…
باياعىدا ءبىر بەيباق ايتقان ەكەن:”بىلگەنىمنەن بىلمەگەنىم، توقسان توعىز”- دەپ…
اينالايىن، اسىل اتا – بابام، قاسيەتىڭنەن اينالدىم…
بوساعالارىڭىزدان قۇت-بەرەكە ارىلماسىن!!!

Related Articles

  • گەرب اۋىستىرۋ ماسەلەسى نەمەسە «تەرىستەۋ سيندرومى» قالاي پايدا بولدى؟!

    ەلىمىزدىڭ گەربىن اۋىستىرۋ تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسى (و باستا ۇسىنىس سۋرەتشى-ديزاينەر مامانداردان شىققان سياقتى) تۇتاس قوعامدا بولماعانمەن، الەۋمەتتىك جەلىلەردە اجەپتاۋىر قارسىلىق تۋدىردى. بىراق، بايىپتاپ قاراساق، بۇل قارسىلىقتىڭ قازىرگى گەربتىڭ قازاق ءۇشىن ەرەكشە قاستەرلى نەمەسە ەستەتيكالىق تۇرعىدان ءمىنسىز بولۋىنا ەش قاتىسى جوقتىعىن اڭعاراسىز. سوڭعى ۋاقىتتارى، اۋىر ىندەتپەن قاتار كەلگەن قاڭتار تراگەدياسىنان باستاپ، حالىق ايتارلىقتاي كۇيزەلىسكە ۇشىرادى. قازاقستاننىڭ ەركىنەن تىس، سوعىسقا، باسقا دا سەبەپتەرگە بايلانىستى بولىپ جاتقان ەكونوميكالىق قيىندىق سالدارىنان حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى تومەندەدى. وسىنىڭ ءبارى قازىر قوعامدا بايقالىپ قالعان «تەرىستەۋ سيندرومىنا» تۇرتكى بولدى. «تەرىستەۋ سيندرومى» – دۇرىستى دا بۇرىسقا شىعاراتىن، قانداي باستاماعا بولسىن قارسى رەاكتسيا شاقىراتىن قۇبىلىس. الەۋمەتتىك پسيحولوگيانى زەرتتەۋشىلەردىڭ پايىمداۋىنشا، وسى قۇبىلىستى بارىنشا كۇشەيتىپ تۇرعان فاكتور – الەۋمەتتىك جەلىلەر. ياعني، الداعى ۋاقىتتا

  • …ويى بولەك بولعانىمەن ول دا وسى ەلدىڭ تۋماسى، ءبىزدىڭ وتانداسىمىز.

    الەۋمەتتىك جەلىدە وسى وتانداسىمىزدى قىزۋ تالقىلاپ جاتىر ەكەن. كوبى سىن ايتىپ جاتىر. ۆيدەو جازبانىڭ تولىق نۇسقاسى جوق، پىكىر-تالاس تۋدىرعان بولىگى عانا تاراپ جاتىر ەكەن. سوعان بايلانىستى ءوز ويىمدى ايتا كەتپەكشىمىن: ءبىرىنشى، وتانداسىمىزدىڭ ۆيدەوسى، فوتوسى الەۋمەتتىك جەلىدە جەلدەي ەسىپ تاراپ جاتىر. ول ازاماتتىڭ (ازاماتشانىڭ) جەكە قۇپياسى سانالاتىن فوتوسى، ۆيدەو جازباسى كىمنىڭ رۇقساتىمەن تاراپ جاتىر ەكەن؟ ءوز باسىم وسى پوستتى جازۋ ءۇشىن ول ازاماتتىڭ (ازاماتشانىڭ) ۆيدەوداعى بەينەسىن قارا بوياۋمەن ءوشىرىپ تاستاۋدى ءجون كوردىم. جانە رۇقساتىنسىز فوتو بەينەسىن جەكە پاراقشاما سالعانىم ءۇشىن ودان كەشىرىم سۇرايمىن. ءدىني ۇستانىمى، ويى بولەك بولعانىمەن ول دا وسى ەلدىڭ تۋماسى، ءبىزدىڭ وتانداسىمىز. ەكىنشى، وتانداسىمىزدىڭ ءدىني ۇستانىمىنا بايلانىستى ايتقان سوزدەرى قوعامدا قاتتى پىكىر تۋدىرعان ەكەن. ءتىپتى ونى “ۇلت دۇشپانى”

  • باقسىلار ينستيتۋتى

    ساراپتاما (وقىساڭىز وكىنبەيسىز) ءبىرىنشى، ىلكىدە تۇركى بالاسىندا ارنايى قاعان قۇزىرەتى ءۇشىن جۇمىس ىستەيتىن كورىپكەل باقسىلار ينستيتۋتى بولعان. اتى باقسى بولعانىمەن حاننىڭ قىرىق كىسىلىك اقىلشىسى ەدى. كورىپكەل باقسىلار حان كەڭەسى كەزىندە الداعى قاندايدا ءبىر ساياسي وقيعا مەن سيتۋاتسيانى كۇنى بۇرتىن بولجاپ، ءدوپ باسىپ تالداپ ءھام ساراپتاپ بەرە الاتىن سونى قابىلەتتىڭ يەسى-ءتىن. ولاردى ساياسي كورىپكەلدەر دەپ اتاسا دا بولادى. حان ەكىنشى ءبىر ەلدى جەڭۋ ءۇشىن بىلەك كۇشىنەن بولەك كورىپكەل باقسىلاردىڭ ستراتەگيالىق بولجاۋىنا دا جۇگىنەتىن. قارسىلاس ەلدىڭ كورىپكەل باقسىلارى دا وڭاي ەمەس ارينە. ەكىنشى، ۋاقىت وتە كەلە ساياسي كورىپكەل باقسىلار تۇركىلىك بولمىستاعى ستراتەگيالىق مەكتەپ قالىپتاستىردى. تۇركى باقسىلارى قىتاي، ءۇندى، پارسى، ۇرىم ەلدەرىن جاۋلاپ الۋدا ماڭىزدى ءرول اتقاردى. ول كەزدەگى جاھاندىق جاۋلاسۋلار جەر، سۋ،

  • ءتاڭىرى قالاۋى تۇسكەن جان

    ماندوكي قوڭىردىڭ تۋعانىنا 80 جىل تولۋىنا وراي «ءتاڭىرى مەنى تاڭدادى»  مۇحتار ماعاۋين ماندوكي قوڭىر يشتۆان – وتانى ماجارستان عانا ەمەس، كۇللى تۇركى دۇنيەسى قاستەرلەيتىن ۇلىق ەسىمدەر قاتارىنداعى كورنەكتى تۇلعا. شىڭعىس جورىعى تۇسىندا كارپات قويناۋىنداعى ماديارلار اراسىنان پانا تاپقان قۇمان-قىپشاق جۇرتىنىڭ تۋماسى ماندوكي قوڭىر وننان اسا ءتىلدى ەركىن مەڭگەرگەن، بۇعان قوسا زەرتتەۋشىلىك قارىمى ەرەن، تۇران حالىقتارىنىڭ فولكلورلىق-دۇنيەتانىمدىق ساناسىن بويىنا دارىتقان عالىم. ول تۇركولوگيا عىلىمىمەن دەندەپ اينالىسىپ قانا قويماي، حح عاسىردىڭ ءتورتىنشى شيرەگىندە شىعىس پەن باتىس­تىڭ اراسىندا التىن كوپىرگە اينالدى، ميلليونداردىڭ ىقىلاس القاۋىنا بولەندى. ياكي ول حالىقتار اراسىن جاقىنداس­تىرعان مامىلەگەر، وزىقتارعا وي سالعان كورەگەن ەدى. زامانا العا جىلجىعان سايىن مەرەيتوي يەلەرى تۋرالى ايتىلاتىن جايتتار ەستەلىك پەن وتكەن شاق ەنشىسىنە كوشەدى. كوزى ءتىرى

  • ۇلكەن مىرزا…….

    مۇسا شورمانۇلى (1818-1884) – باياناۋىل اعا سۇلتانى، مەتسەنات، اعارتۋشى. ول جايلى گ.ن.پوتانين: “مۇسا شورمانۇلى – شوقاننىڭ تۋىس اعاسى، ول دالاداعى وتە بەدەلدى ادام ەدى، دالا باسشىلارىنىڭ قۇرمەتىنە يە بولدى، ورىس پولكوۆنيگى دەگەن شەن العان. ءبىراز جىلداي ومبىدا تۇردى، ەكى رەت پەتەربورعا بارعان، جالپى ايتقاندا قازاقتىڭ ناعىز ەۋروپالانعان تۇلعاسى” دەپ جازدى. ءبىرجان سال: “قازاقتا ءبىر قۇتىم بار مۇسا شورمان، ۇزىلمەي كەلە جاتىر ەسكى قوردان” دەسە، ءماشھۇر ءجۇسىپ: “بەس جاستا ء“بىسمىللا” ايتىپ جازدىم حاتتى، بۇل دۇنيە جاستاي ماعان ءتيدى قاتتى. سەگىزدەن توعىزعا اياق باسقان كەزدە، مۇسا ەدى قوساقتاعان ءماشھۇر اتتى” دەپ جىرلاعان. مۇسانى باياناۋىل ورىستارى “بولشوي گوسپودين”، اۋىل قازاقتارى “مۇسا مىرزا” دەپ اتاعان. ءوز قارجىسىنا باياناۋىلدا مەشىت، مەدرەسە سالدىرادى. ءىنىسى يسامەن بىرگە

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: