اقش-تىڭ ەۋروپاداعى اسكەرىن باسقارعان گەنەرال بەن حودجەس “ناستوياششەە ۆرەميا” تەلەارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا ءپۋتيننىڭ يادرولىق قارۋ قولدانبايتىنىن، باتىس بۇل قاتەردى اسىرەلەپ جىبەرگەنىن ايتتى. ونىڭ سوزىنشە، ۋكراينا قىرىمدى جازدىڭ اياعىنا دەيىن ازات ەتۋى ىقتيمال، ال اق ءۇي ۋكراينا كۇشتەرىنىڭ قىرىمداعى رەسەي وبەكتىلەرىن اتقىلاۋىنا “ەندى قارسى ەمەس ەكەنىن” ءبىلدىرىپ وتىر.

“ناستوياششەە ۆرەميا”: گەنەرال حودجەس، The Washington Post گازەتىندە جارىق كورگەن ماقالاعا قاراعاندا، اقش ۋكرايناعا “سوعىستا ەكىنشى شەشۋشى ءسات باستالىپ جاتىر” دەپ ەسكەرتكەن. ءسىز بۇل كوزقاراسقا كەلىسەسىز بە؟

بەن حودجەس: سىز تسرۋ ديرەكتورى بەرنس مىرزانىڭ ءسوزىن ايتىپ وتىرعان بولارسىز. الداعى التى ايدىڭ سوعىس ءۇشىن اسا ماڭىزدى بولاتىنى جايلى. مەن بۇعان كەلىسەمىن.

بىراق مەن ۋكراينانىڭ ۇتىمدىراق جاعدايدا ەكەنىن ەسكەرتكىم كەلەدى. رەسەيدە دايىندىعى ناشار، باسقارۋعا كەلىڭكىرەمەيتىن جاياۋ اسكەردى وتقا ايداۋدان باسقا امال جوق. ولاردا جاعدايدى وزگەرتەتىندەي جاڭا مۇمكىندىكتەر بارىن كورىپ تۇرعانىم جوق.

ال ۋكرايناعا كەلسەك… ارينە، ونىڭ دا ساربازدارى شارشادى، بۇكىل ەل شارشادى. ايلار بويى سوققىنىڭ استىندا وتىر. بىراق ۋكراينانى قولدايتىن 50 ەل بار. مەنىڭشە، باتىس ۋكرايناعا ۋادە ەتكەن كومەگىن ودان ءارى بەرەدى. وعان قوسىمشا الىستى دالدەيتىن جۇيەلەر بەرسە، قىرىم جازدىڭ اياعىنا دەيىن ازات ەتىلۋى ىقتيمال.

“ناستوياششەە ۆرەميا”: باتىس بەرگەن، بەرەيىن دەپ وتىرعان قارۋ كيەۆ ءۇشىن جەتكىلىكتى مە؟

بەن حودجەس: ارينە، بۇل جەتپەيدى. ءبىز كەيىنگى 20 جىلداعى قاتەلىكتىڭ زاردابىن تارتىپ وتىرمىز. قورعانىسقا قاجەت قارۋ مەن وق-ءدارىنىڭ ءتيىستى قورىن قامتاماسىز ەتە المادىق. ەندى سول قوردى تولتىرمايىنشا، پەنتاگون قاتەردى تارازىلاپ وتىرۋعا ءماجبۇر. وعان قىتايمەن اراداعى قيىندىقتارىمىزدى قوسىڭىز.

سويتە تۇرا، ءبىز رەسەيدىڭ يادرولىق قارۋدى قولدانۋ ىقتيمالدىعىن اسىرەلەپ جىبەردىك. وسى سەبەپتى قارۋ بەرۋدەگى شەشىمدەردى بىرتىندەپ قابىلدادىق. ونىڭ ورنىنا ۋكرايناعا بىردەن “سەندەرگە كەرەگى مىنەكي. جاقىندا تاعى بەرەمىز” دەپ ايتۋ قاجەت ەدى.

قازىر اق ءۇي رەسەيدىڭ يادرولىق قارۋدى قولدانبايتىنىنا سەنىمدىرەك. مەن دە سوعان سەنىمدىمىن. اق ءۇي ەندى ۋكراينا اسكەرىنىڭ قىرىمداعى رەسەي وبەكتىلەرىنە سوققى جاساعانىنا دا قارسى ەمەس.

“ناستوياششەە ۆرەميا”: رەسەي يادرولىق قارۋدى قولدانبايتىنىنا سەنىمدىسىز. نە سەبەپتى بۇلاي دەيسىز؟

بەن حودجەس: بۇل ءبارىن الاڭداتاتىن نەگىزگى سۇراق بولسا كەرەك. يادرولىق قارۋدىڭ ەكى ءتۇرى بار ەكەنىن ەسكە سالايىن. ءبىرىنشىسى – ستراتەگيالىق. “دوكتور سترەندجلاۆ” ءفيلمىن كورگەن بولساڭىز، وندا قۇرلىقارالىق راكەتالار بار، اقش سونىمەن سوققى بەرۋى كەرەك بولادى. قارۋدىڭ مۇنداي ءتۇرى رەسەيدە بار جانە ول ۇلكەن كولەمدە. ونى از ادامنان تۇراتىن توپ قاداعالايدى. ونى قولدانۋى ەكىتالاي. اقش-قا يادرولىق سوققى جاساسا، تۋرا سول سوققىعا ءوزى ۇشىرايدى. بۇدان ەشقانداي پايدا جوق. مۇنداي جاعداي بولا قويمايدى.

يادرولىق قارۋدىڭ ەكىنشى ءتۇرى – تاكتيكالىق. ونىڭ جارىلىس اۋقىمى حيروسيما مەن ناگاساكيگە تاستالعان بومبادان ەداۋىر از. ونى قولدانۋ ءۇشىن كوپ ادامنان تۇراتىن تىزبەك كەرەك. قويمادان وقتۇمسىقتى شىعاراسىز، ونى ۇشاققا نە وزگە دە جۇيەلەرگە ورناتاسىز. ياعني تىزبەكتە وتە كوپ ادام بار، سونىڭ ءبىرى “جوق، ءبىز بۇعان بارمايمىز” دەپ ايتۋى مۇمكىن. سونداي-اق وعان كوپ ۋاقىت كەتەدى. ال ءبىز ولاردىڭ مۇنداي جوسپارى بارىن ءبىلىپ قويامىز.

“ناستوياششەە ۆرەميا”: بىراق ءبىر جىل بۇرىن باسقىنشىلىق سوعىستىڭ قيسىنىن كەلتىرۋ قيىن ەدى عوي؟ ونىڭ ۇستىنە، ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ شەشىم قابىلداردا قاندايدا دا ءبىر لوگيكاعا سۇيەنەر-سۇيەنبەسىن دە انىق بىلمەيمىز.

بەن حودجەس: ارينە، ءبىر جىل بۇرىن ولار قاتتى قاتەلەستى. كيەۆكە قىرعيقاباق سوعىسى كەزىندە بۋداپەشت پەن پراگاعا كىرگەندەي كىرەمىز دەپ ويلادى. ءوز مۇمكىندىگىن اسىرە باعالاپ قويدى، ۋكراينانىڭ الەۋەتىن دۇرىس بولجامادى. ولار سونداي-اق باتىس [رەسەيدى] جاۋاپقا تارتۋعا ودان ءارى دە قۇلىقسىز بولادى دەپ ويلادى.

قازىر كرەمل قاتەلەسكەنىن ءتۇسىنىپ-اق وتىر. بىراق جاۋاپكەرشىلىكتىڭ ءبىر جۇگى ءبىزدىڭ دە موينىمىزدا. ويتكەنى گرۋزياعا باسىپ كىرگەندە، ءبىز رەسەيدى جاۋاپقا تارتپادىق.

يادرولىق قارۋ تۋرالى تاعى ءبىر نارسەنى ايتقىم كەلەدى. پرەزيدەنت بايدەن رەسەي يادرولىق قارۋ قولدانسا، سالدارى اۋىر بولادى دەپ ەسكەرتتى. مەنىڭشە، ماسكەۋ وعان سەندى. قىتاي دا بۇل قادامعا بارماۋعا ۇندەدى. سوعىس الاڭىندا يادرولىق قارۋ ەشقانداي ارتىقشىلىق بەرمەيدى. سول سەبەپتى مەن ول وسى قارۋدى قولداناتىنىنا سەنبەيمىن. پۋتين زۇلىم. بىراق ول اقىل-ەسىنەن اداسپاعان. وزىنە قول جۇمسامايدى. پاندەميا كەزىندە ۇستەلدە كەڭەسشىلەرىنەن 10 مەتر قاشىقتا وتىرعانىن ەسكە ءتۇسىرىڭىز. ءومىر سۇرگىسى كەلمەيتىن ادامعا ۇقسامايدى.

“ناستوياششەە ۆرەميا”: The Washington Post گازەتىندەگى ماقالاعا ورالساق. وندا “ۋكرايناعا بەرىلگەن قارۋ – سوعىس باعىتىن وزگەرتۋگە جاقسى مۇمكىندىك” دەپ ايتىلعان. مۇنى كومەك ەرتە مە، كەش پە توقتايدى دەپ ۇعۋعا بولا ما؟

بەن حودجەس: مۇنىڭ ءبارى اقش كونگرەسىنىڭ قولداۋىنا بايلانىستى. ويتكەنى مۇنداي قاراجاتتى ءبولۋدى كونگرەسس قانا ماقۇلداي الادى. قۋانىشقا وراي، رەسپۋبليكاشىلدار دا، دەموكراتتار دا مۇنى قولداپ وتىر. ءيا، “بىزگە مۇنىڭ قاجەتى نە؟” دەپ ايقايلاپ وتىرعان ون شاقتى ادام بار. بىراق بۇل – شاعىن توپ قانا. ال كونگرەستە 435 ادام بار. بىراق مەن كونگرەسمەندەردىڭ ەداۋىر بولىگى اسكەري كومەكتى قولدايتىنىن كورىپ وتىرمىن. ەگەر اقش وسى باعىتىنان تايماسا، “رامشتاين” توبىنا كىرەتىن قالعان 50 مەملەكەت ودان ءارى كومەك بەرە بەرەدى.

بىراق، جالپى العاندا، ۋكرايناعا قاجەتتىڭ ءبارىن بەرە الساق، سوعىس بيىل-اق اياقتالۋى مۇمكىن.

“ناستوياششەە ۆرەميا”: جويعىش ۇشاقتاردىڭ ارتىقشىلىعى تۋرالى ايتىپ تۇرسىز با؟ كيەۆ قازىر [وسى ۇشاقتاردى] سۇراپ وتىر.

بەن حودجەس: جوق، ماسەلە ۇشاقتاردا عانا ەمەس. مەنىڭ ايتىپ وتىرعانىم – دالدىگى جوعارى الىسقا ۇشاتىن قارۋ. ۇشاق – سونىڭ ءبىر بولىگى عانا. الىستاعى نىساندى دالدەي الۋ، قويمالار مەن كولىك ينفراقۇرىلىمدارىن، شتابتاردى جويۋ مۇمكىندىگىنە نازار اۋدارىڭىز. وسى ۇشەۋىن نىساناعا الا الساڭىز، رەسەيدىڭ جاياۋ اسكەرىندە قانشا ادام بارى ماڭىزدى بولماي قالادى. بۇل سونداي-اق قىرىمدى رەسەي اسكەرى ءۇشىن وتە قاۋىپتى ەتەدى.

“ناستوياششەە ۆرەميا”: كيەۆ سۇراپ وتىرعان قارۋ [باتىس ەلدەرىندە] بار ما؟

بەن حودجەس: F16 ۇشاعىن، Grey Eagle سەكىلدى درونداردى ايتىپ وتىرساڭىز، ءيا. ديامەترى از، جەردەن ۇشىرىلاتىن، بىراق 150 شاقىرىمعا ۇشاتىن قارۋ جاقىن ارادا جەتىپ قالادى. 300 شاقىرىمعا ۇشاتىن ATACMS بالليستيكالىق راكەتالارى بار. مىنە، وسى قارۋ قازىر جەتپەي تۇر. ونى HIMARS سەكىلدى جۇيەلەردەن ۇشىرۋعا بولادى. بىراق سوعان بالاما باسقا جۇيەلەردى قاراستىرۋعا بولادى. سول سەبەپتى قارۋدىڭ تۇرىنە ەمەس، مۇمكىندىكتەرىنە نازار اۋدارعان ءجون.

“ناستوياششەە ۆرەميا”: قىرىمدى قايتارماي، بۇل سوعىس اياقتالمايدى دەيسىز. مۇنداي جاعدايدا قارىمتا شابۋىل تۇرعىسىنان ۋكراينانىڭ ستراتەگياسى قانداي بولۋى كەرەك؟

بەن حودجەس: قىرىمنىڭ سوعىستى اياقتاۋدا شەشۋشى ءرول اتقاراتىنىنا سەنىمدىمىن. ۋكراينا دونباسستى، دونەتسكىنى، لۋگانسكىنى، ءبارىن قايتارىپ الىپ، بىراق قىرىمدا رەسەي تۇرسا، كەلىسسوز ناتيجەسىندە رەسەي ءۇش-ءتورت جىل كۇتىپ، باتىستىڭ ۋكرايناعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى السىرەيدى دەپ ۇمىتتەنۋى مۇمكىن. وسى ارادا ولار اسكەرىن قايتا جاساقتاپ، قىرىمدى ۋكرايناعا جاڭا شابۋىلمەن كىرۋگە الاڭ رەتىندە پايدالانۋى ىقتيمال. ولاردىڭ وندا لوگيستيكاسى، راكەتالارى، ۇشاقتارى مەن دروندارى بار. بۇل تۇرعىدان العاندا، ۋكرايناعا قاۋىپ ءتونىپ تۇرا بەرەدى، قارا تەڭىز جاعالاۋى قاۋىپتى بولادى.

ەكونوميكالىق جاعى دا بار. رەسەي قىرىمدى باقىلاۋىندا ۇستاسا، ۋكرايناعا ەكونوميكاسىن قالىپقا كەلتىرۋ قيىنعا سوعادى. ويتكەنى رەسەي ازوۆ تەڭىزىنە كىرەر جولدى بوگەپ تۇرادى. ال بۇل دەگەنىڭىز بەرديانسك پەن ءماريۋپولدىڭ قيراعان كۇيى قالا بەرەتىنىن بىلدىرەدى. ال ودەسسا سەۆاستوپولدەن 300 شاقىرىم جەردە. رەسەي ول جەردەگى ساۋدانى دا باقىلاي الادى. قازىر ونداعى پورتتا استىق جۇكتەلگەن 100 كەمە رەسەي ينسپەكتورىنىڭ ماقۇلداۋىن كۇتىپ، تەڭىزگە شىعا الماي وتىر.

وسى سەبەپتى قىرىمدى قايتارۋ كەرەك بولادى. وعان قالاي قول جەتكىزەدى؟ كارتاعا قاراساڭىز، رەسەيدى قىرىممەن ەكى جول قوسىپ تۇر. ءبىرى – كەرچەن كوپىرى. وعان ۋكرايندەر ءبىر رەت سوققى جاساعان، الدا تاعى ورالادى دەپ ويلايمىن. ەكىنشىسى – روستوۆ، تاگانروگ، ماريۋپول جانە مەليتوپول ارقىلى قىرىمعا شىعاتىن جول. وسى ەكەۋىن ءۇزىپ تاستاسا، قىرىم تۇزاققا اينالادى. ال ودان كەيىن قارۋدى تاقاپ قويىپ، سەۆاستوپول، ساكي جانە جانقويداعى رەسەي بازالارىن اتقىلاي بەرۋگە بولادى. رەسەي ول بازالاردى پايدالانا الماي قالادى. وسىلاي ىستەۋ كەرەك. بىراق ۋكرايناعا الىستى دالدەيتىن قارۋ بەرمەسە، بۇل جوسپارىم جۇزەگە اسپايدى.

“ناستوياششەە ۆرەميا” سايتىنداعى سۇحباتتىڭ ىقشامدالعان نۇسقاسى.

ازات ەۋروپا / ازاتتىق راديوسى