керей | Kerey.kz/Керей.кз

تاريح

وسپان باتىرعا سوعىس ونەرىن ۇيرەتكەن زۋقا باتىر

kerey.kz
| Dec 20, 2017 | 19,816 views

گودفرەي لياس اتتى اعىلشىن ديپلوماتى جانە ءجۋرناليستى 1956 جىلى لوندوندا باسىلىپ شىققان “Kazakh Exodus” ياعنىي “قازاق بوسۋى” اتتى كىتابىندا وسپان باتىردى جاستايىنان سوعىس ونەرى مەن تاكتيكاسىنا بوكە باتىردىڭ باۋلىعانىن كەلتىرەدى. كىتاپتا وسپان باتىر تۋرالى جان جاقتى مالىمەت بەرىلەدى. بۇل كىتاپتى وسپان باتىر تۋرالى شەتەلدەردە كولەمدى مالىمەت بەرگەن العاشقى ەڭبەك دەپ ايتۋعا بولادى. وندا سونىمەن قاتار تۇركيالىق كوش جەتەكشىلەرى قاليبەك اكىم، حامزا ءشومىشبايۇلى، سۇلتان ءشارىپ ءتايجى، قۇسايىن ءتايجى تۋرالى كوپتەگەن مالىمەتتەر كەلتىرىلەدى. وسپان باتىردى ەسىمىن العاش رەت تۇركيا قازاقتارىنان ەستىپ بىلگەنىن ايتا كەلىپ گودفرەي لياس وسپان باتىردىڭ تۇركيانىڭ قايسارى قالاسىنا ورنالاسقان قۇسايىن ءتايجى اۋلىنا بارعاندا اقىن قاراموللا سەيىتحانۇلىنىڭ اڭگىمەلەپ بەرگەنىن مالىمدەيدى. قاراموللانىڭ وسى كەزدەسۋدەن از الدىن عانا وسپان باتىر جايىندا
5421
كوز قاراس

كەرەيدىڭ ايقىش تاڭباسى.

kerey.kz
| Oct 29, 2017 | 17,427 views

بولعان تالاي قالامىز دا، حالىق تا، ۋاقىت كومدى ءبارىن جەردەي تابىتقا. بولعان تالاي اۋىلىمىز تايپامىز، ەندى سونىڭ ءىزىن تاۋىپ بايقاڭىز… ءجۇسىپ بالاساعۇني دىن دەگىنىمىز جەر بەتىندەگى حالىقتاردىڭ كوك تاڭىرىمەن بايلانىس جاساۋىنىڭ سالت-جورالارى (ريتۋال) بولادى. ياعني، كوكتەگى ءبىر اراتۋشىمەن، ءبىر قۇدايمەن بايلانىس جاساۋدىڭ. ءبىر ءتاڭىر، جالعىز قۇداي ۇعىمى تەنگرياندىق ءدىننىڭ باستى قاعيداسى ەكەنى بەلگىلى. بەلگىلى عالىم سابەتقازى اقاتاي كوك تاڭىرلىك ءدىندى پايعامبارسىز ءدىن دەپ تە اتاعان ەكەن. الاي دا، بىزدەر ەرتەدە گەسار اتانعان (قىزىر) كوك تاڭىرلىك قىدىر اتانى ەڭ العاشقى پايعامبار دەپ تۇسىنەمىز. قىدىر اتا حريستوسقا دەيىنگى بەس مىڭ جىل بۇرىندا ءومىر سۇرگەن. ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز سىيىنعان وسى دىندەگى تاڭىرلىك تاڭبا ءبىز اڭگىمە قىلعالى وتىرعان كەرەي تايپاسىنىڭ ايقىش تاڭباسىمەن بىردەي تاڭبا. (+).
3095
كوز قاراس

سويتسەدە وسپان باتىر كەرەي بولادى

kerey.kz
| Mar 9, 2017 | 16,778 views

http://ortalyq.kz/2017/02/23/سويتسە-دە-وسپان-باتىر-كەرەي-بولادى/ http://ortalyq.kz/2017/02/27/سويتسە-دە-وسپان-باتىر-كەرەي-بولادى-2/ سويتسەدە وسپان باتىر كەرەي بولادى 2009 جانە 2016-جىلدىڭ كۇزىندە «ورتالىق قازاقستان» گازەتىنە مونعوليادان كەلگەن، اعادىر كەنتىندە تۇراتىن، ارعىن ىشىندەگى توقا مولقى اعايىنداردىڭ ايتۋىمەن جازىلعان «وسپان باتىر توقا مولقى بولادى» دەگەن ماعىنادا ماقالالار باسىلدى. وسى ماسەلەگە بايلانىستى مەن، بارلىق جۇمىستارىمدى جيىپ قويىپ، ءبىراز زەرتتەۋ جۇرگىزدىم. اباي اتامىزدىڭ ءسوزىن لايىقتاپ ايتساق تاريحقا «…اركىمنىڭ-اق بار تالاسى»، سوندىقتان شىندىق ءۇشىن، تاريحتىڭ كەلەسى ۇرپاققا بۇرمالانباي جەتۋى ءۇشىن وسپان باتىردىڭ شىققان تەگى بويىنشا ءوز پىكىرىمدى مەن دە ءبىلدىرۋدى ءجون كوردىم. قولدان تاريح جاساۋ الميساقتان بەلگىلى جاعىداي. قىتاي يمپەراتورلارى وزىنەن بۇرىنعى ديناستيالاردىڭ تاريعىن قايتالاپ وزىنە ىڭعايلاپ جازعىزعانى، سول سياقتى ورىس پاتشالارىنىڭ دا جىلنامالاردى جيناتتىرىپ الىپ تۇزەتتىرىپ، قايتا جازعىزىپ وتىرعانى تاريحي شىندىق. وسى ءۇردىس بۇل كۇندە
6318
كوز قاراس

وسپان باتىر توقا مولقى بولادى

kerey.kz
| Jan 26, 2017 | 4,725 views

شىعىس تۇركىستانداعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستىڭ قولباسشىسى بولعان داڭقتى باتىر وسپان ءسىلامۇلىنىڭ شەجىرەلىك شىعۋ تەگىنە قاتىستى “ورتالىق قازاقستان” گازەتىندە (ماقالانى جولداۋشى سولاي دەپ كورسەتكەن) “وسپان باتىر توقا مولقى بولعان” دەگەن تاقىرىپپەن ماقالا جارىق كورىپتى. وسى جاريا ماتەريالدى رەداكتسياعا جولداپتى. ءبىز ءسوز-سويلەمىن وزگەرتپەي وقىرمان نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز. بۇل ماقالاقا قارسى ءاۋج ايتىلعان ماتەريالدى قوسىمشا جاريالايتىنىمىزدى ەسكەرتەمىز! Abai.kz قازاق بالاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن عازيز جانىن شۇبەرەككە ءتۇيىپ، ءبىر ءوزى ءۇش مەملەكەتتىڭ اسكەرىنە قارسى تۇرعان وسپان ءسىلامۇلىنىڭ ەسىمى قازاق بالاسى ءۇشىن قاستەرلى بولسا كەرەك. كەشەگى كەنەسارىدان كەيىن قازاق بالاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن وسپانداي جان الىسىپ، جان بەرىسكەن حانى دا، قاراشاسى دا بولماعان. سۇيەك قارالىعىنا قاراماستان ونداي ەرلەرىن بابالارىمىز «قارادان تۋىپ حان بولعان» دەپ اسپانداتادى. مىنە، وسپان
1659
كوز قاراس

تاعى دا «موڭعول» اتاۋى جايىندا

kerey.kz
| Jan 21, 2017 | 5,257 views

حاسەن قوجا-تۇرك شىڭعىز حان مەن ونىڭ قۇرعان مەملەكەتى ماسەلەسى الەم زەرتتەۋشىلەرى ەڭ كوپ قالام تارتقان تاقىرىپ سانالادى. بۇل تاريحتاعى كىسىلەر مەن رۋ-تايپا اتتارى تۇركشە، اسىرەسە قازاق تىلىنە جاقىن بولعاننان كەيىنگى كەزدەرى ءبىزدىڭ زەرتتەۋشىلەردىڭ دە جازعاندارى مولايدى. الايدا ولار شىڭعىز حان باسشىلىعىمەن 1206 جىلى قۇرىلعان مەملەكەتتىڭ «تۇركتىگىن» ايتا كەلە: «كوپتەگەن تۇرك رۋلارىن باعىندىرىپ ەل قىلعان «موڭعول» اتتى («سول ماڭايدا كوشىپ جۇرگەن سانى از تايپا») حالىق، شىڭعىز حان – موڭعول بولعان» – دەگەن تۇجىرىم ايتادى. ونداعان تۇرك رۋلارىن، حاندىقتارىن ءبىر عانا موڭعول دەگەن تايپا باعىندىرىپ، مەملەكەت سونىڭ اتىمەن اتالعان بولسا بۇعان قازاق (تۇرك) زەرتتەۋشىلەرى (حالقى) نەسىنە شاتتانۋعا ءتيىس؟! بۇل، كەرسىنشە، تۇرك ءناسىلىن قورلايتىن جاي ەمەس پە!؟ سوندىقتان، بۇل تاريحپەن كوپتەن تانىس بولسام دا،
1616
تاريح

شاكىر ابەنوۆ. قۇن نەمەسە كەرەي مەن توبىقتى تارتىسى

kerey.kz
| Dec 26, 2016 | 5,846 views

توبىقتى ىشىندە ماماي – ءۇشتىڭ بىرىنەن سانالاتىن جۋان رۋ. جەتى مامايدىڭ ىشىندە قارا كۇشكە قاراباس الۋەتتى. قاراباس ىشىندە ىبىراي راقىمسىز قاتال، نايزاگەر مىقتى بولعان. مۇنىمەن قوسا ول ساپىرما ۇرى، قولىنا تۇسسە ءبىتىم بەرمەيتىن، ءوز ايتقانىنان باسقاعا كونبەيتىن قىڭىر بولعان. تۋىسى جۋان، قول كومەگى مول ىبىرايدى تارپا باس سالۋعا ماڭايداعى ەل باتپايدى. ونىڭ قولىندا ويدان-قىردان قۇرالعان بىرنەشە سىڭبە ۇرىلار بولادى. ءبىر جىلدارى ەل جايلاۋدان قايتقاندا ىبىراي ءوزى باستاتقان جەتى كىسى جونداعى جوبالاي كەرەيگە اتتانادى. ىشىندە قانىپەزەر ۇرىنىڭ ءبىرى كارسەننىڭ ءجۇنىسى بار. سول جونداعى جوبالاي كەرەيدەن قاشىپ كەلىپ، ىبىرايدىڭ قولىنا سىڭگەن ءبىر ۇرى تاعى بار. اي جارىق. بۇلار كەلە جاتقاندا بارلى قىزىل دەگەن جەردە جەتى كىسى كەزدەسەدى. ولار دا ۇرى، بۇلار دا
1734
قازاق شەجىرەسى

«كەرەي» جانە «كەرەيت» ەتنونيمدەرىنىڭ شىعۋى مەن زەرتتەلۋى حاقىندا

kerey.kz
| Jan 15, 2016 | 11,299 views

تولەگەنۇلى قاجىمۇرات قر «ۇلتتىق مۋزەيىنىڭ» قور ساقتاۋشىسى tkzhymurat@mail.ru Tel: +77028943137 ەۋرازيا كەڭىستىگىندە “كەرەي” اتاۋى ەجەلدەن بەرى بار. ۆەنگەر عالىمى يۋ. نەمەتتىڭ “كەرەيت، كەرەي، گيرەي” اتتى ماقالاسىندا، بۇل ەتنونيم التايدان ۆەنگرياعا دەيىن تارالعانىن ايتادى [1, 100 ب]. كەرەي قازاقتا ورتا جۇزدە، كىشى ءجۇز جەتىرۋدا كەرەيت، نايمان-ماتايدا قارا كەرەي بولسا، تۇركمەندە، وزبەكتە، باشقۇرتتا كەرەيلى، كەرەي، گەرەي، كرەي اتاۋلارى كەزدەسە. ادام ەسىمدەرى رەتىندە: كەرەي حان، كەرەي، احمەت كەرەي، ماحمۇت كەرەي، قاجىكەرەي، كەرەي (حىلەي) اتۋلارىمەندە تاريحتا بەلگىلى. كەرەي ەتنيمولوگياسىنىڭ ناقتى اتاۋىن بەرىۋ، وعان جۇيەلى تالداۋلار جاساۋ وتە ماڭىزدى بولىپ وتىر. نەگىزگى دەركتەرگە سۇيەنە وتىرىپ،تاريحقا جاڭاشا كوزقاراستارمەن قاراۋ ارقىلى «كەرەي» ءسوزى مەن ونىڭ شىعۋى جونىندە جاڭاشا ويلار قالىپتاستىرۋ زەرتتەۋىمىزگە نەگىز بولادى. تاقىرىپتا نەگىزىنەن
5790
قازاق شەجىرەسى

كەرەيلەر تاريحى – كەشەدەن بۇگىنگە دەيىن

kerey.kz
| Jan 8, 2016 | 12,381 views

كارتوۆا ز.ك.، سارسيموۆ س. (م.قوزىباەۆ اتىنداگى سقمۋ) ەلەم حالقى، اسىرەسە كەشەگى ءوزىنىڭ تاريحىن تۇگەندەۋدە. قازاق تاريحى دا اقىرىنداپ بولسا دا بۇتىندەلىپ، اقتاڭداقتار ايقىندالىپ كەلەدى. قازاق تاريحىنىڭ اجىراماس بولىگى – جالپى قازاق حالقىن قۇرايتىن جەكە رۋلار تاريحى. قازاق حالقىنىڭ قۇرىلۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوسقان كەرەي ءۇلىسىنشش سول كەزدەگى تاريحى جونىندە كوپتەگەن دەرەكتەر بار. ورتا عاسىرداعى جازبا دەرەكتەردە – «موڭعولداردىڭ قۇپيا شەجىرەسى»، «موڭعولداردىڭ التىن تاريحى» سياقتى كىتاپتاردا «كەرەي» اتاۋى «كەرەيت» تۇرىندە بەرىلگەن [1, 209 6]. ال «يۋان پاتشالىعىنىڭ تاريحىندا» «كىلە»، «حىلە»، «كلەيى»، «حلەيى» دەپ جازىلعان. پارسى جەنە تۇرىك تىلدەرىندەگى «جاميح ات-تاۋاريح»، «شەجيرەيى تۇرىك» سياقتى كىتاپتاردا دا «كەرەيت» تۇرىندە كەزدەسەدى. كونە تۇركى تىلىندە «ت» قوسىمشاسى «لار»، «لەر» دەگەن ماعىنادا جۇمسالعان. دەمەك، «كەرەيت» – «كەرەيلەر»
6422
قازاق حاندىعىنا 550 جىل

مۇحتار ماعاۋين. شىڭعىسحان

kerey.kz
| May 3, 2015 | 40,826 views

ايقىنداما ءسوزىمىز ءدۇيىم الاش جۇرتىنا تاعزىم! ءحىىى عاسىردىڭ العاشقى شيرەگىندە بۇكىل ەۋرازيا كەڭىستىگىن ءوز عۇزىرىمەن قايتا قۇرعان، ال تياناقتاپ، باعدارلاپ كەتكەن بار ءىسى بۇدان سوڭعى زاماندا ماعلۇم الەمدى مۇلدە باسقاشا قالىپتاۋعا نەگىز بولعان شىڭعىس حان – ادامزات تاريحىنداعى ەڭ ۇلى تۇلعالاردىڭ بىرەگەيى ەكەنى كۇمانسىز. كەڭىنەن قامتىپ، تەرەڭىنە بويلاي الماساق تا، ءسوز ۇققان، حات تانىعان كەزىمىزدەن كوكىرەككە ورناعان وزگەشە بەينە، الىپ ەر ەكەن. شىڭعىستاۋ – شىڭعىس حاننىڭ اتىمەن اتالاتىن، ۇلى اباي ورىندە تۋىپ، بار عۇمىرىن وتكەرگەن، مىنا مەن تۇستىك قۇلاماسىندا دۇنيەگە كەلىپ، جارىق ساۋلە، ايقىن سامالاعا تالاپ قىلعان كيەلى شىڭعىستاۋ – ەجەلگى تاريحپەن بىرگە جاساسىپ كەلە جاتسا، ۇلى قاعان نەگە قازاقتان الىس بولۋى كەرەك؟ ەرجەتتىك. تانىم ايماعى قالىپقا ءتۇستى. جازا باستادىق.
19677