Иқан ауылында орналасқан И.В.Сталин ескерткішін алып тастау мәселесіне айрықша назар аударуларыңызды сұраймын.

يقان اۋىلىندا ورنالاسقان ي.ۆ.ستالين ەسكەرتكىشىن الىپ تاستاۋ ماسەلەسىنە ايرىقشا نازار اۋدارۋلارىڭىزدى سۇرايمىن.

| May 13, 2015

ءتيىستى اكىمشىلىك-اۋماقتىق ءبولىنىس سۋبەكتىلەرى – ءار نىسانداعى باق، پورتال جانە جەلىلەردە تالقىعا ءتۇسىپ، بايىرعى ۇلت وكىلدەرىنىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋعىزىپ وتىرعان، يقان اۋىلىندا ورنالاسقان ي.ۆ.ستالين ەسكەرتكىشىن الىپ تاستاۋ ماسەلەسىنە ايرىقشا نازار اۋدارۋلارىڭىزدى سۇرايمىن.
قازاق حالقىن اياۋسىز قىرعان، كىشى وكتيابر ۇيىمداستىرىپ، قولدان جاسالعان اشارشىلىعىمەن تيتۋلدىق ۇلتتى “گەنوتسيدكە” ۇشىراتقان، باس كوتەرەر ۇلت قايماعىن قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراتقان، كۇللى قازاقتى شارتاراپقا تارىداي شاشقان، قازىرگى ساتتە مۇمكىن بولار 50 ملن. شاماسىنداعى دەموگرافيالىق ءوسىمدى 10 ملن. دەڭگەيىنە تۇسىرگەن، مەشىتتەرىمىزدى جەرمەن جەسەن ەتكەن قىزىل جەندەت جاۋىز، تيران، دەسپوت ستالينگە، ونىڭ مۇسىنىنە ەشقانداي ورىن بولماۋعا ءتيىستى.
1946 جىلى سۇلباسى قۇيىلىپ، بىردە اشىلىپ، بىردە جاسىرىلىپ كەلە جاتقان جاۋىز ستالين ەسكەرتكىشىنىڭ باسقا ەمەس ءدال كيەلى دە قاسيەتتى جەر، ەكىنشى مەككە – تۇركىستان جاقتا تۇعىردا تۇرۋى جانە ءدال حاندىعىمىزدىڭ 550 جىلدىعىندا كەرەي مەن جانىبەككە ەسكەرتكىش سالۋ ورنىنا، ستالين ءمۇسىنىنىڭ قايتا كورىنىس بەرۋى قازاقتى قورلاعاندىق جانە باسىنعاندىق! وعان جول بەرىپ وتىرعان سۋبەكتىلەردىڭ ەشقانداي نامىسى جوق كونفورميستەر. ديكتاتوردىڭ تۇركىستان ولكەسىنە مىنا تۇرعىدا عانا تىكەلەي قاتىسى بار: ول ونىڭ تۇركىستانداعى “ۇلكەن تۇرمە” مەن نكۆد كەڭسەسى جانىنداعى “كىشى تۇرمەدە” مىڭداعان بوزداقتاردى رەپرەسسياعا ءۇشىراتۋى!
ءتيىستى سۋبەكتىلەر!
تۇركىستان اۋماعىنداعى يقان اۋىلىنداعى ەسكەرتكىشتىڭ الىنىپ تاستالۋىن
تالاپ ەتەمىز!!!

facebook الەۋمەتتىك جەلىسىنەن الىندى

دجو بايدەن اق ۇيدەن كەتەر الدىنداعى سوزىندە سىرتقى ساياسات جايلى ايتتى

kerey.kz

اقش پرەزيدەنتى دجو بايدەن مەملەكەتتىك دەپارتامەنتتە سويلەپ تۇر. ۆاشينگتون، 13 قاڭتار، 2025 جىل. اقش پرەزيدەنتى دجو بايدەن اق ۇيدەگى قىزمەت مەرزىمى اياقتالار الدىنداعى سوڭعى سوزىندە سىرتقى ساياسات جايىنا توقتالىپ، رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيندى مىسقىلدادى. “پۋتين ۋكرايناعا باسىپ كىرگەندە كيەۆتى بىرنەشە كۇندە الامىن دەپ ويلادى. ال ءىس جۇزىندە سوعىس باستالعاننان كەيىن كيەۆتىڭ ورتالىعىندا ول ەمەس، مەن تۇردىم. ول جەردە پۋتين بولعان جوق”، – دەدى اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىندە سويلەگەن دجو بايدەن. مەن امەريكالىق اسكەردىڭ باقىلاۋىنان تىس جەردەگى سوعىس ايماعىنا ساپارمەن بارعان جالعىز جوعارعى باس قولباسشىمىن”، – دەپ سوزىنە قوستى اقش پرەزيدەنتى. بايدەن سوزىندە ۋكرايناعا كوبىرەك نازار بۇردى. ايتۋىنشا، ول رەسەيلىك باسقىنشىلىقتان قورعانعان ۋكرايناعا حالىقارالىق قولداۋ ۇيىمداستىرۋدى جانە يادرولىق جانجالعا جول بەرمەۋدى وزىنە
بۇل – سوۆەتتىك ءھام نازارباەۆتىق كەزەڭنەن قالعان، جۋرناليستيكانى جاعىمپاز قولبالا، شاۋىپكەل قۇرال دەڭگەيىنە تۇسىرگەن شەنەۋنىكتىك شتامپوۆكا.

kerey.kz

“سۇحباتتى” ەندى عانا وقىپ شىقتىم. ازىرگە، سيپاتى تۋرالى از ءسوز: البەتتە، بۇل – جۋرناليستيكا ستاندارتتارىنا ساي، شىنايى، ناعىز سۇحبات ەمەس. كونستيتۋتسيالىق قۇقىعى تەڭ، ەكى سانالى ازاماتتىڭ ءوزارا پىكىرلەسكەن، ەمەنجارقىن اڭگىمەسى ەمەس. بۇل – سوۆەتتىك ءھام نازارباەۆتىق كەزەڭنەن قالعان، جۋرناليستيكانى جاعىمپاز قولبالا، شاۋىپكەل قۇرال دەڭگەيىنە تۇسىرگەن شەنەۋنىكتىك شتامپوۆكا. پالەنباي ادام تۇزەپ-كۇزەگەن، انانى دا، مىنانى قامتۋعا تىرىسقان، اياعىندا جانى جوق ماتىندەر جيىنتىعى تۋعان. توقاەۆ اينالاسىنداعىلارعا: “وسىنشالىق جاساندى كەيىپپەن حالىق الدىندا كورىنۋىم ۇيات بولادى، قويىڭدار، اينالايىندار، قاتەلەسسەم دە ءوز بولمىسىممەن شىعام” دەۋگە تۇسىنىگى جەتپەگەنى وكىنىشتى. بىلتىر “ەگەمەندە” “سۇحباتتاسقان” ديحان قامزابەك تە، بيىل “انا تىلىندە” “اڭگىمەلەسكەن” ەرلان ءجۇنىس تە، كەشىرىڭىزدەر، ەشقانداي دا ينتەرۆيۋەر ەمەس. ءيا، بىرەۋى تەرەڭ عالىم، ەكىنشىسى تاماشا اقىن، بىراق، ومىرىندە ءبىر
وا قورعانىسقا قارجىنى نە سەبەپتى ارتتىردى؟ كاسپيدەن ۋكرايناعا زىمىران ۇشىرعان رەسەي سۋدى لاستاپ جاتىر ما؟

kerey.kz

ەلنۇر ءالىموۆا قازاقستان، قىرعىزستان، تاجىكستان، وزبەكستان جانە ازەربايجان اسكەرى بىرىگىپ وتكىزگەن «بىرلەستىك-2024» جاتتىعۋى. ماڭعىستاۋ وبلىسى، شىلدە 2024 جىل. قازاقستان قورعانىس مينيسترلىگى تاراتقان سۋرەت. ورتالىق ازيا ەلدەرى قورعانىس شىعىنىن ارتتىردى، مۇنىڭ استارىندا نە جاتىر؟ «قازاقستان اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ەكى ەسە كوپ ءوندىرۋدى جوسپارلاپ وتىر، الايدا ۇكىمەت بۇل سالادا جۇمىس كۇشىنىڭ ازايعانىن ەسەپكە الماعان». «كاسپي تەڭىزىنەن ۋكرايناعا زىمىران ۇشىرىپ جاتقان رەسەي تەڭىزدىڭ ەكولوگيالىق احۋالىن ۋشىقتىرىپ جاتىر». باتىس باسىلىمدارى بۇل اپتادا وسى تاقىرىپتارعا كەڭىرەك توقتالدى. ورتالىق ازيا قورعانىس شىعىنىن ارتتىردى. مۇنىڭ استارىندا نە جاتىر؟ اقش-تاعى «امەريكا داۋىسى» سايتى ۋكرايناداعى سوعىس ءتارىزدى ايماقتاعى قاقتىعىستار كۇشەيگەن تۇستا ورتالىق ازيا ەلدەرى قورعانىس سالاسىنا جۇمسايتىن اقشانى ارتتىرعانىنا نازار اۋداردى. بىراق ساراپشىلار مۇنداي شىعىن تۇراقتىلىققا سەپتەسەتىنىنە كۇمان كەلتىردى. ستوكگولمدەگى بەيبىتشىلىكتى
سامات ءابىش قالاي “سۇتتەن اق، سۋدان تازا” بولىپ شىقتى؟

kerey.kz

ازاتتىق راديوسى ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ ۇقك توراعاسىنىڭ بۇرىنعى ءبىرىنشى ورىنباسارى، ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى سامات ابىشكە شىققان ۇكىم “قازاقستانداعى رەجيم بولاشاقتى ويلامايتىنىن كورسەتتى” دەيدى قازاقستاندىق ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ. ساراپشىنىڭ پايىمداۋىنشا، بيلەۋشى “ەليتا” جەكە ىستەرىمەن جانە تاساداعىكەلىسىمدەرمەن اۋرە بولىپ جاتقاندا ەلدە تاعى ءبىر جاڭا الەۋمەتتىك جارىلىسقا اكەلۋى مۇمكىن فاكتورلار كۇشەيىپ كەلەدى. ساياساتتانۋشىرەسەي ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق مۇددەلەرى مەن گەوساياسي جوسپارلارىن كەڭىنەن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتىنا تىكەلەي اسەر ەتۋگە تىرىسىپ جاتۋى مۇمكىن دەپ تە توپشىلايدى. پۋتين “قاۋىپسىزدىك كەپىلى” مە؟ ازاتتىق: سونىمەن ۇزاق دەمالىس الدىندا وسىنداي ۇلكەن جاڭالىق جاريالاندى. مەيرام الدىندا، 19 ناۋرىزدا قازاقستاندىقتار ءماجىلىس دەپۋتاتىنىڭ پوستىنان سامات ابىشكە شىققان ۇكىم جايلى ءبىلدى. مۇنىڭ ءبارىنىڭ بايلانىسى بار ما الدە كەزدەيسوقتىق پا؟ دوسىم ساتپاەۆ: اڭگىمەنى بۇل ءىستىڭ قۇپيا
“گەوساياسات يلەۋىنە ءتۇسىپ قالۋىمىز مۇمكىن”. قازاقستاندا اەس سالۋعا قاتىستى ساراپشى پىكىرى

kerey.kz

ەلەنا ۆەبەر اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋ جانە پايدالانۋ ەكولوگيالىق قاتەر جانە توتەنشە جاعدايدا ادام دەنساۋلىعىنا قاۋىپتى عانا ەمەس، وعان قوسا سوعىس بارىسىندا ۋكراينانىڭ زاپوروجە اەس-ىندەگى بولعان وقيعا سياقتى بوپسالاۋ قۇرالى دەيدى الەۋمەتتىك-ەكولوگيالىق قوردىڭ باسشىسى قايشا اتاحانوۆا. ول مۇنىڭ ارتىندا كوپتەگەن پروبلەما تۇرعانىن، قازاقستاندىقتارعا اەس سالۋ جونىندەگى رەفەرەندۋم قارساڭىندا بىرجاقتى اقپارات بەرىلىپ، وندا تەك پايدالى جاعى ءسوز بولىپ جاتقانىن ايتادى. ساراپشى اەس-ءتىڭ قاۋپى مەن سالدارى قانداي بولاتىنى جايىندا اقپارات وتە از دەپ ەسەپتەيدى. گولدمان اتىنداعى حالىقارالىق ەكولوگيالىق سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، بيولوگ قايشا اتاحانوۆا – رادياتسيانىڭ ادامدارعا جانە قورشاعان ورتاعا اسەرىن شيرەك عاسىردان استام زەرتتەپ ءجۇر. ول بۇرىنعى سەمەي پوليگونىندا جانە وعان ىرگەلەس جاتقان اۋدانداردا زەرتتەۋ جۇرگىزگەن. قاراعاندى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ گەنەتيكا كافەدراسىندا وقىتۋشى بولعان.