|  | 

جاڭالىقتار

باقۇل بول، ماقاش اعا!

Tatmbet Maqash

كورنەكتى دەموگراف، ساياسات عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ماقاش بايعاليۇلى ءتاتىموۆ تۋرا 76 جاسىندا ءپاني دۇنيەدەن باقي دۇنيەگە وزدى. ماقاش اعا ەكەۋمىز دە تالعار قالاسىندا تۋعانبىز. سوندىقتان ءبىر بىرىمىزگە «جەرلەسپىز» دەپ ازىلدەسەتىنبىز. ماسكەۋدە وقىپ جۇرگەن كەزىندە ايگىلى «جاس تۇلپار» ۇيىمىن بەلسەندى قۇرۋشىلاردىڭ ءبىرى بولدى. سابەتقازى اقاتاەۆ، مۇرات اۋەزوۆ، مارات سەنبين سياقتى قايراتكەرلەرمەن بىرگە ۇلتتىق سانانى قالعىتپاي ۇنەمى سەرگەك ۇستاۋعا ۇمتىلدى. حالىقارالىق ستاتيستيكا دەرەكتەرىنە سۇيەنە وتىرىپ جالپى تۇركى حالىقتارىنىڭ جانە قازاق حالقىنىڭ سانى جونىندەگى زەرتتەۋلەرىن جاريالادى. 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسۋشىلاردى اقتاۋ ۇدەرىسىنە قاتىستى. 1990 جىلى ەل تاۋەلسىزدىگىن ماقسات ەتكەن «ازات» ازاماتتىق قوزعالىسىنىڭ تەڭ توراعالارىنىڭ ءبىرى بولدى.

دەموگراف-عالىم تاياۋدا عانا «پرەزيدەنت جانە حالىق» گازەتىنە «مەملەكەتتىڭ قۋاتتىلىعى حالىق سانىمەن ولشەنەدى» (№3, 29 قاڭتار 2016 ج) اتتى كولەمدى سۇقبات بەرگەن بولاتىن. جاريالانعان سۇقباتىنا قۋانىپ، ۇلكەن ريزاشىلىعىن بىلدىرگەن. سويتسەك، ماقاش اعانىڭ بۇل سوڭعى سۇقباتى ەكەن.

وسى سۇقباتىندا ول: «ءومىرىمنىڭ نەگىزگى بولىگىن سارپ ەتكەن دەموگرافيا عىلىمىنا بوي ۇرعانىما دا جارتى عاسىردان اسىپ بارادى ەكەن. قازاققا اسا قاجەت بۇل عىلىمدى ەلىمىزگە العاش اكەلىپ، قوعامعا تانىستىرعانىم ءۇشىن ءوزىمدى باقىتتى سانايمىن. تاياۋدا جازىپ بىتىرگەن «حاس تۇلپاردىڭ ىزىمەن» اتتى كىتابىمدا ۋكراينانىڭ دنەپرودزەرجينسك قالاسىندا وقىپ ءجۇرىپ، ماقسۇت نارىكباەۆپەن ءبىر توپتا ءتالىم العانىم، قازىرگى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆپەن اراگىدىك كەزدەسىپ تۇرعانىم جانە بىرگە اتقارعان ىستەردىڭ بارلىعى كورىنىس تاۋىپ، دەموگرافيا عىلىمىنا كەلۋىم دە ودان كەيىنگى اتقارعان قىزمەتتەرىم دە تاپتىشتەپ باياندالدى»، – دەپ ەدى. سىرتتا جۇرگەن 5 ملن قازاقتى ەلگە اكەلۋ پروبلەماسىن تاعى كوتەرگەن.

جۇرەگى ۇلتىم دەپ سوققان اسىل اعا، يمانىڭىز سالامات بولسىن! ءبىز ءسىزدى ۇمىتپايمىز! جانىڭىز جانناتتا بولسىن!

P.S. الدىن الا دەرەكتەرگە قاراعاندا ەرتەڭ كەشكە – قوناقاسىسى. مارقۇممەن قوشتاسۋ 18-ءساۋىر، دۇيسەنبى كۇنى ءوزى ۇزاق جىلدار رەكتور بولىپ قىزمەت اتقارعان ورتالىق ازيا ۋنيۆەرسيتەتىندە وتەدى.

مارات توكاشباەۆءتىڭ facebook پاراقشاسىنان الىندى.

 

 

Related Articles

  • حالقىمىزدىڭ جۇلدىزدىق تۋرالى كوزقاراسى

      حالقىمىزدىڭ جۇلدىزدىق تۋرالى بىلىمدەرى ارابتىڭ «جۇلدىزناماسىنىڭ» مازمۇنىنان پارىقتى. «جۇلدىزناما» اراب ەلىندە يسلام دىنىنەن بۇرىن جازىلعان بولجام كىتاپ. «جۇلدىزنامادا» اسپانداعى جۇلدىزدار مەن ادام سانى تەڭ. ءبىر نارەستە تۋىلعاندا اسپاندا ءبىر جۇلدىز پايدا بولماق. پايدا بولعان جۇلدىز سول بالاعا تاۋەلدى بولىپ، مەيلى كارتەيىپ، مەيلى تۋىلا سالىپ ءولسىن سول ادام ولگەندە اعىپ تۇسپەك. سوندىقتان ءتىرى ادامزات پەن كوكتەگى جۇلدىز سانى تەڭ. جۇلدىزداردىڭ كۇندىز كورىنبەۋى – جەردەگى ادامداردىڭ سورىن جاسىرىپ، سەزدىرگىسى كەلمەگەندىگى. تۇندە كورىنۋ باعىڭ جانادى، دەمىڭدى ال، دەپ ادام پەندەسىنە دەم بەرگەندىگى. ادامزات جۇلدىزداردىڭ ءبولىنىپ ورنالاسۋىنا ساي ورنالاسقان. ءبىز ورتا جۇلدىزداعى ادامدارمىز، سوندىقتان بەلبەۋىمىزدى بەلۋاردان بۋىنامىز. جەر استى جۇلدىزدارىنداعى ادامدار بەلبەۋىن بالتىرىنان بۋىنباق. ءتۇس كورۋ سول پەندەنىڭ كورەتىن كورگىلىگىنەن ارۋاقتاردىڭ، جىنداردىڭ ادامدارعا

  • ماسكەۋ بيرجاسى سانكتسياعا ءىلىندى. تەڭگە مەن قازاقستان بيرجاسىنا قالاي اسەر ەتەدى؟

    حاديشا اقاەۆا قازاقستاندىق قور بيرجاسى يەلەرىنىڭ ءبىرى – ماسكەۋ بيرجاسى رەسەيدىڭ اسكەري اگرەسسياسى سالدارىنان اقش سانكتسياسىنا ىلىكتى. بۇل قازاقستانداعى قور جانە ۆاليۋتا نارىعى مەن تەڭگە باعامىنا قالاي اسەر ەتەدى؟ اقش وسى ايدا رەسەيدەگى ءىرى بيرجا حولدينگىنە سانكتسيا سالدى. امەريكانىڭ قارجى مينيسترلىگى ماسكەۋ بيرجا ارقىلى اسكەري ماقساتقا كاپيتال تارتقان، رەسەي ازاماتتارى مەن “دوس مەملەكەتتەر” “روستەح”، “ۆەرتولەتى روسسي” سياقتى قورعانىس كاسىپورىندارىنىڭ قۇندى قاعازدارىن ساتىپ الىپ، ينۆەستيتسيا قۇيعان دەپ ەسەپتەيدى. رەسەيگە قارسى سانكتسيالار قازاقستانعا دا اسەر ەتەدى. ويتكەنى استانا رەسەي ەكونوميكاسى باسىمدىققا يە ەۋرازيا ەكونوميكا وداعىنا مۇشە. ماسكەۋ – استانانىڭ نەگىزگى ساۋدا سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى. رۋبل يۋانعا تاۋەلدى. تەڭگەنىڭ جايى نە بولادى؟ ماسكەۋ بيرجاسى سانكتسياعا ىلىنگەننەن كەيىن دوللار جانە ەۋرومەن ساۋدا جاساۋدى توقتاتتى. قازىر

  • الماتىدا اياۋسىز سوققىعا جىعىلعان جىگىتتىڭ ۆيدەوسى: كۇدىكتى ۇستالدى

    ۆيدەو كادرى قازنەتتە اياۋسىز سوققىعا جىعىلعان جىگىتتىڭ ۆيدەوسى تارادى، – دەپ حابارلايدى Tengrinews.kz . ۆيدەودا بەلگىسىز ادام جىگىتكە بىرنەشە سوققى جاسايدى. ديالوگتان جابىرلەنۋشىنىڭ قانداي دا ءبىر قارجىلىق قارىزى بار ەكەنى بەلگىلى بولادى. كادر سىرتىنداعى داۋىس ونىڭ باسىنان ۇرماۋدى سۇرايدى. سكرينشوت الماتى پوليتسياسى كۇدىكتىلەردى ۇستادى. “زورلىق-زومبىلىقپەن وزىنشە بيلىك ەتۋ دەرەگى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. كۇدىكتى ۇستالىپ، ۋاقىتشا ۇستاۋ يزولياتورىنا قامالدى. سونىمەن قاتار، قىلمىسقا قاتىسقانى ءۇشىن ۆيدەوعا تۇسىرگەن ەكىنشى ادام دا ۇستالىپ، ۋاقىتشا ۇستاۋ يزولياتورىنا قامالدى. تەرگەۋ جالعاسىپ جاتىر”، – دەدى الماتى پد ءباسپاسوز قىزمەتى.

  • سامات ءابىش قالاي “سۇتتەن اق، سۋدان تازا” بولىپ شىقتى؟

    ازاتتىق راديوسى ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ ۇقك توراعاسىنىڭ بۇرىنعى ءبىرىنشى ورىنباسارى، ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى سامات ابىشكە شىققان ۇكىم “قازاقستانداعى رەجيم بولاشاقتى ويلامايتىنىن كورسەتتى” دەيدى قازاقستاندىق ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ. ساراپشىنىڭ پايىمداۋىنشا، بيلەۋشى “ەليتا” جەكە ىستەرىمەن جانە تاساداعىكەلىسىمدەرمەن اۋرە بولىپ جاتقاندا ەلدە تاعى ءبىر جاڭا الەۋمەتتىك جارىلىسقا اكەلۋى مۇمكىن فاكتورلار كۇشەيىپ كەلەدى. ساياساتتانۋشىرەسەي ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق مۇددەلەرى مەن گەوساياسي جوسپارلارىن كەڭىنەن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتىنا تىكەلەي اسەر ەتۋگە تىرىسىپ جاتۋى مۇمكىن دەپ تە توپشىلايدى. پۋتين “قاۋىپسىزدىك كەپىلى” مە؟ ازاتتىق: سونىمەن ۇزاق دەمالىس الدىندا وسىنداي ۇلكەن جاڭالىق جاريالاندى. مەيرام الدىندا، 19 ناۋرىزدا قازاقستاندىقتار ءماجىلىس دەپۋتاتىنىڭ پوستىنان سامات ابىشكە شىققان ۇكىم جايلى ءبىلدى. مۇنىڭ ءبارىنىڭ بايلانىسى بار ما الدە كەزدەيسوقتىق پا؟ دوسىم ساتپاەۆ: اڭگىمەنى بۇل ءىستىڭ قۇپيا

  • الماتىدا 5 باللدىق جەر سىلكىنىسى بولدى

    الماتى كوشەلەرىندە تۇرعان ادامدار. 24 قاڭتار 2024 جىل. 23 قاڭتار ساعات 00.09-دا الماتىدا قاتتى جەر سىلكىندى. قازاقستان توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ سەيسميكالىق بايقاۋ جانە زەرتتەۋ ۇلتتىق عىلىمي ورتالىعىنىڭ مالىمەتىنشە، جەر سىلكىنىسىنىڭ ەپيتسەنترى الماتىنىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىنان 264 شاقىرىمدا، قازاقستان مەن قىرعىزستان شەكاراسىندا بولعان. جەر ءدۇمپۋىنىڭ ماگنيتۋداسى 6,7. مSك-64 شكالاسى بويىنشا الماتىدا جەر ءدۇمپۋى – 5 بالل، شىمكەنتتە 2 بالل بولعان. الماتى قالاسى توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى نۇرلان اتىعاەۆ ادام شىعىنى مەن قيراعان عيماراتتار جايلى اقپارات تۇسپەگەنىن مالىمدەدى. تجد حالىقتى ليفت قولدانباۋعا، تەز ارادا ۇيلەرىنەن شىعىپ، قاۋىپسىز ايماق تابۋعا، گاز، سۋ جانە جارىقتى سوندىرۋگە شاقىردى. ۆەدومستۆو حالىقتى سابىر ساقتاۋعا ۇندەدى. ال ساعات 00:44-تە الماتىدا ءجۇر ءدۇمپۋى قايتالانعانى، ەكىنشى جەر سىلكىنىسى شامامەن 2-3 بالل بولعانى

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: