Байахмет Жұмабайұлының “Ителі шежіресі” атты шежірелік кітабы баспаға дайындалуда.

Bayahmet Jwmabaywlınıñ “Iteli şejiresi” attı şejirelik kitabı baspağa dayındaluda.

| May 17, 2015

Belgili fol'klortanuşı Bayahmet Jwmabaywlınıñ “Iteli şejiresi” attı şejirelik kitabı baspağa dayındaluda. Bwl kitap 1994 jılığı “Abaq kerey şejiresi” attı kereydiñ tör jejire kitabınan keyingi zertteu eñbektiñ jalğası. Kitapta Kerey taypasınan Iteli ruına deyingi şejire taratıladı jäne tıñ derekter bayandaladı. Jañartılıp dayındalıp jatqan şejire jinaqqa öz qosar wsınıstarıñız bolsa, keşikpey habarlasıñızdar.
Bayahmet Jwmabaywlı -Qıtay fol'klortanuşılar qoğamınıñ mwşesi , Qıtay jazuşılar qoğamınıñ mwşesi. Arheologiya , etnografiya salasındağı eñbegimen köpke tanıs. “Dala tağılımdarı ” ,”Arıstıñ alıptarı” ,”zäruge däru”, “Aqıt ata”, “Kenişti kent” ,”İzğwttı batır”,”Otarbay jırau”… siyaqtı köptegen eñbekteri bar .

B.Jwmabaywlı halıq muzıkasınıñ, onıñ işinde, küy öneriniñ bilgir zertteuşisi sanaladı. Ol bwl ispen sonau 1974 jıldan beri aynalısıp keledi.

Tarihı qağaz betine köp tüse bermegen ərtürli nwsqadağı halıq küyleriniñ şejiresi auızeki əñgime arqılı bügingi künge jetken asıl qazınamız ekendigine şübə joq. Bwl salada tabandı eñbek etip, twraqtı joqşı bolıp jürgen Bayahmet Jwmabaywlınıñ «Küy – şejire» kitabında köptegen qazaq küyleriniñ şığu tarihı men küyşiler ömiri turalı qızğılıqtı bayandaladı.

Dayındağan Jwmabay Mädibaywlı

kerey.kz

«Beysenbi me bügin dep, Jwmağa qarsı ötkeni-ay…» (Abay)

kerey.kz

Qazaq halqınıñ dañqtı perzenti, wlı jazuşı Mwqtar Mağauin 85 jasqa qarağan şağında dünieden ozdı. «Beysenbi me bügin dep, Jwmağa qarsı ötkeni-ay…» (Abay) Şwbartauda düniege keldi. Jondağı Jobalay Kereydiñ eñ ülken Aruağı Jobalay bidiñ wrpağı edi. Bayqotan bi, Toman bi, Begeş şeşen, Uäyis, Töleu aqın… Atağı Atalarınan asıp ketti… Tirisinde olay degen joq… Bwl sözdi dünieden ötken soñ biz aytıp otırmız… Ömiriniñ soñğı kezderi şette ötti. «Ükimetke, basqalarğa da ökpem joq, ökpeleytin olardıñ jağdayı joq!» (M.Mağauin) degen edi özi bertinde. Astarı auır, eñseñdi ezerdey salmaqtı söz… Danışpan adam nege elden jıraq ketti. Bwl «Oñaşa jatqandı wnatamın, Elimdi el qılmasın erte sezip… Elden kettim jıraq…» (Şäkärim) deytin ketis siyaqtı. Sonda da «Kök
HALQIMIZDIÑ JWLDIZDIQ TURALI KÖZQARASI

kerey.kz

Halqımızdıñ jwldızdıq turalı bilimderi arabtıñ «Jwldıznamasınıñ» mazmwnınan parıqtı. «Jwldıznama» arab elinde islam dininen bwrın jazılğan boljam kitap. «Jwldıznamada» aspandağı jwldızdar men adam sanı teñ. Bir näreste tuılğanda aspanda bir jwldız payda bolmaq. Payda bolğan jwldız sol balağa täueldi bolıp, meyli kärteyip, meyli tuıla salıp ölsin sol adam ölgende ağıp tüspek. Sondıqtan tiri adamzat pen köktegi jwldız sanı teñ. Jwldızdardıñ kündiz körinbeui – jerdegi adamdardıñ sorın jasırıp, sezdirgisi kelmegendigi. Tünde körinu bağıñ janadı, demiñdi al, dep adam pendesine dem bergendigi. Adamzat jwldızdardıñ bölinip ornalasuına say ornalasqan. Biz orta jwldızdağı adamdarmız, sondıqtan belbeuimizdi beluardan buınamız. Jer astı jwldızdarındağı adamdar belbeuin baltırınan buınbaq. Tüs köru sol pendeniñ köretin körgiliginen aruaqtardıñ, jındardıñ adamdarğa
SARBAS RUI JÄNE SARTOQAY BATIR

kerey.kz

Tarihtı tügendeu, ötkenniñ şejiresin keyinge jalğau – atadan balağa jalğasqan ejelgi dästür. Şejire, wlt-ru, taypa tarihı – atanı bilu, arğı tarihtı bilu bolıp qalmastan wlttıñ wlt bolıp qalıptasuı jolındağı bastan keşken san qilı oqiğaları men auır tağdırınan da mol derek beredi. Şejire – twtas halıq tarihınıñ irgetası ğana emes, wlt pen wlıs tanudıñ älippesi sanaladı. «Qazaq halqı 200-den asa rudan qwralsa da är rudıñ öz şejiresi bolğan. Şejireşiler jüz, taypa, ru, ata tarihın tereñ talday bilgen»(1). Patşalıq reseydiñ däureni ayaqtalar twsta qazaqtıñ memlekettigin qalpına keltirudi maqsat twtqan Alaş kösemi Älihan Bökeyhan (1866-1937) alğaşqı bolıp qazaq tarihınıñ qajettiligin alğa tartıp, başqwrttıñ äygili ğalımı Uälidi Toğanmen kezdesipti. Uälidi Toğan öziniñ esteliginde: «Men birneşe
Mäskeu birjası sankciyağa ilindi. Teñge men Qazaqstan birjasına qalay äser etedi?

kerey.kz

Hadişa AQAEVA Qazaqstandıq qor birjası ieleriniñ biri – Mäskeu birjası Reseydiñ äskeri agressiyası saldarınan AQŞ sankciyasına ilikti. Bwl Qazaqstandağı qor jäne valyuta narığı men teñge bağamına qalay äser etedi? AQŞ osı ayda Reseydegi iri birja holdingine sankciya saldı. Amerikanıñ qarjı ministrligi Mäskeu birja arqılı äskeri maqsatqa kapital tartqan, Resey azamattarı men “dos memleketter” “Rosteh”, “Vertoletı Rossii” siyaqtı qorğanıs käsiporındarınıñ qwndı qağazdarın satıp alıp, investiciya qwyğan dep esepteydi. Reseyge qarsı sankciyalar Qazaqstanğa da äser etedi. Öytkeni Astana Resey ekonomikası basımdıqqa ie Euraziya ekonomika odağına müşe. Mäskeu – Astananıñ negizgi sauda seriktesteriniñ biri. RUBL' YUAN'ĞA TÄUELDİ. TEÑGENİÑ JAYI NE BOLADI? Mäskeu birjası sankciyağa ilingennen keyin dollar jäne euromen sauda jasaudı toqtattı. Qazir
Gerb auıstıru mäselesi nemese «teristeu sindromı» qalay payda boldı?!

kerey.kz

Elimizdiñ gerbin auıstıru turalı Prezidenttiñ wsınısı (o basta wsınıs suretşi-dizayner mamandardan şıqqan siyaqtı) twtas qoğamda bolmağanmen, äleumettik jelilerde äjeptäuir qarsılıq tudırdı. Biraq, bayıptap qarasaq, bwl qarsılıqtıñ qazirgi gerbtiñ qazaq üşin erekşe qasterli nemese estetikalıq twrğıdan minsiz boluına eş qatısı joqtığın añğarasız. Soñğı uaqıttarı, auır indetpen qatar kelgen qañtar tragediyasınan bastap, halıq aytarlıqtay küyzeliske wşıradı. Qazaqstannıñ erkinen tıs, soğısqa, basqa da sebepterge baylanıstı bolıp jatqan ekonomikalıq qiındıq saldarınan halıqtıñ äl-auqatı tömendedi. Osınıñ bäri qazir qoğamda bayqalıp qalğan «teristeu sindromına» türtki boldı. «Teristeu sindromı» – dwrıstı da bwrısqa şığaratın, qanday bastamağa bolsın qarsı reakciya şaqıratın qwbılıs. Äleumettik psihologiyanı zertteuşilerdiñ payımdauınşa, osı qwbılıstı barınşa küşeytip twrğan faktor – äleumettik jeliler. YAğni, aldağı uaqıtta