|  | 

كوز قاراس

قازاق ەلدىگىن ساقتاۋ ءۇشىن كونىپ وتىر…

قاراعاندى وقيعاسىنىڭ ءتۇپ-توركىنى دە الەۋمەتتىك تەڭسىزدىككە تىرەلگەندەي: ەتنيكالىق توپ – باي، جەر يەسى – كەدەي، ولار مورالدىق تۇرعدا باسىم، بۇلار قورلانىپ ءجۇر. مارقۇم 23 جاسار بالانىڭ قازاسى وسى قىجىل شوعىنا ماي قۇيعانداي اسەر ەتتى. راقىمجاننىڭ جوعىن جوقتاعانداردى، قازاق بىرىگۋى كەرەك دەگەندەردى ۇلتشىلعا، فاشيستكە تەڭەۋ ءوز ارامىزدا ۇدەپ تۇر، ءتىپتى، قازاقستاننان ءتۇڭىلدىم، قازاقتار قورقىنىشتى بوپ بارادى، دەگەن قازاقتاردى بايقادىم. ويدان وزا شابۋعا اسىقپاساق. راس، قازاق ءوز جەرىندە، ەلىندە كۇشتى بولۋى كەرەك، ول – بىلەك پەن جۇدىرىقتىڭ كۇشى ەمەس، زاڭ كۇشى بولۋى ءتيىس. اراب امىرلىكتەرىندە جەرگىلىكتى حالىق – ارابتار 20 پايىزعا جەتپەيدى، قالعانى – ءتۇرلى ەتنيكالىق توپتار. سونىڭ ءبارى جاڭاعى 20 پايىزعا قىزمەت ەتەدى، الەۋمەتتىك ارتىقشىلىقتىڭ ءبارى ارابقا: جاڭا تۋعان اراب بالاسىنىڭ ەسەپشوتىنا مەملەكەت 40 000 دوللار سالادى، ەل ەگەسىنە قارا جۇمىس ىستەتپەيدى، ت.ب. تاي ەلىندە بيزنەس اشىپ بايۋعا بولادى، بىراق، كاسىبىڭدى تايلىققا تىركە؟! اناۋ دامىدى دەگەن ەۋروپانىڭ وزىندە “ەۋروپالىق قۇندىلىقتار” دەگەن ۇعىم بار، مىسالى، اعىلشىننىڭ ءتىل، ءدىن، داستۇرىنە مەنسىنبەي قاراعاندى مەملەكەتتەن قۋىپ شىعادى، كەۋدەمسوق بولساڭ ەلىڭە بارا عوي. بۇل كوپ ەل دامۋ كەزەڭىندە وتكەن سۇرلەۋ. ءۇي يەسى شاڭىراعىن تىكتەپ، كەرەگەسىن بەكىتىپ السا قوناقتارعا دا جايلى بولادى. ءبىز بولساق ءتىلى كوپ، ساياستى كوپ، قوجايىنى كوپ…كوپ…كوپ جولعا ءتۇسىپ الدىق. مۇناي قىتايلىق سنپس-كە ءوتىپ جاتىر، جانارمايدىڭ جارتىسى رەسەي ەنشىسىندە، ۋران دا سودا، التىن-كۇمىس جويىتتە، كومىر ۇندىستە… ءۇندىس دەمەكشى بار يگىلىگىنەن جۇرداي بولعان جۇمىر جەردىڭ بەتىندە “قىزىل تەرىلەر” عانا شىعار، رەزەرۆاتسيادان ۇزامادى بايعۇستار. ءبىزدى ونداي تاعدىردان قۇداي ساقتاسىن، دەسەدە، قالىڭ بايلىق قايناعان قازاننان قاسپاق قىرۋعا حاقىسى جوق قازاقتىڭ شىرىلى ءار جەردەن شىعادى، ال ءبىر قازاق شىرقىراسا مىڭ قازاقتىڭ سۇيەگى سىرقىرايدى. سونى ۇقپاي ءوز ۇلتىڭنان بۇلىكشى ىزدەۋ، ۇلى وركەنيەتكە جالعىز ءوزىڭنىڭ ورەڭ جەتكەندەي ءدىلمارسۋ اسا اقىلدى ءىس ەمەس. قازاق ەلدىگىن ساقتاۋ ءۇشىن كونىپ وتىر، سول كونبىستىكتىڭ ءتۇبى ونى ساباۋعا اپارسا – مەملەكەت يەسىنىڭ تىپتەن سورلاعانى. وزگەنىڭ ءوتى جارىلىپ كەتسە دە جەر – قازاقتىڭ بايىرعى جەرى، جالعىز وتانى. ۇيىڭدە وتىرعان قوناقتاردا وتاعاسىنان يمەنۋ، قۇرمەتتەۋ، ءسوزىن تىڭداۋ دەگەندەي سەزىم بولادى، بىزدەگى سۇيەكسىز ساياساتتىڭ كەسىرىنەن سول تۇيسىك جويىلدى. بۇل – قازاق قازاقتى كەكەتەتىن، تىلدەيتىن ماسەلە ەمەس، ەل بولىپ تولعايتىن كۇردەلى ءتۇيىن.
قاقاعان ايازدا تابانداپ تۇرىپ، سوزگە ەرمەي، ساۋاتتى تالاپ قويعان ازاماتتار جارادى!

Serik Abikenuly

Facebook پاراقشاسىنان الىندى

Related Articles

  • گەرب اۋىستىرۋ ماسەلەسى نەمەسە «تەرىستەۋ سيندرومى» قالاي پايدا بولدى؟!

    ەلىمىزدىڭ گەربىن اۋىستىرۋ تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسى (و باستا ۇسىنىس سۋرەتشى-ديزاينەر مامانداردان شىققان سياقتى) تۇتاس قوعامدا بولماعانمەن، الەۋمەتتىك جەلىلەردە اجەپتاۋىر قارسىلىق تۋدىردى. بىراق، بايىپتاپ قاراساق، بۇل قارسىلىقتىڭ قازىرگى گەربتىڭ قازاق ءۇشىن ەرەكشە قاستەرلى نەمەسە ەستەتيكالىق تۇرعىدان ءمىنسىز بولۋىنا ەش قاتىسى جوقتىعىن اڭعاراسىز. سوڭعى ۋاقىتتارى، اۋىر ىندەتپەن قاتار كەلگەن قاڭتار تراگەدياسىنان باستاپ، حالىق ايتارلىقتاي كۇيزەلىسكە ۇشىرادى. قازاقستاننىڭ ەركىنەن تىس، سوعىسقا، باسقا دا سەبەپتەرگە بايلانىستى بولىپ جاتقان ەكونوميكالىق قيىندىق سالدارىنان حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى تومەندەدى. وسىنىڭ ءبارى قازىر قوعامدا بايقالىپ قالعان «تەرىستەۋ سيندرومىنا» تۇرتكى بولدى. «تەرىستەۋ سيندرومى» – دۇرىستى دا بۇرىسقا شىعاراتىن، قانداي باستاماعا بولسىن قارسى رەاكتسيا شاقىراتىن قۇبىلىس. الەۋمەتتىك پسيحولوگيانى زەرتتەۋشىلەردىڭ پايىمداۋىنشا، وسى قۇبىلىستى بارىنشا كۇشەيتىپ تۇرعان فاكتور – الەۋمەتتىك جەلىلەر. ياعني، الداعى ۋاقىتتا

  • ۇزدىك ويدىڭ ۇزىندىلەرى

    ۇزدىك ويدىڭ ۇزىندىلەرى ارما الەۋمەت! مەن قازىر تازا اكادەميالىق عىلىمي ورتادا ءجۇرمىن. ءوزىمنىڭ نەشە جىل بويى جيناعان ءبىلىمىمدى، وقىعان وقۋىمدى، شەتەلدىك تاجىريبەمدى، ينتەللەكتۋالدى قارىم-قابىلەتىمدى شىنايى قولداناتىن قارا شاڭىراقتىڭ ىشىندە ءجۇرمىن. الماتىنىڭ بارىنەن بولەك مادەني ورتاسى ەرەكشە ۇنادى. الماتى قالا مەن دالا دەيتىن ەكى ۇعىمنىڭ تۇيىسكەن ادەمى ورتاسى ەكەن. ويلاپ كورسەم مەن باقىتتى پەرەزەنت، باعى جانعان ۇرپاق ەكەنمىن. اكەم تۇرمىس پەن جوقشىلىق، جالعىزدىقتىڭ تاۋقىمەتىن ابدەن تارتىپ ەش وقي المادىم، نەبارى ءۇش اي وقۋ وقىدىم-, دەپ مەنىڭ وقۋىمدى بالا كۇنىمنەن قاداعالادى، شاپانىمدى ساتسام دا وقىتام دەپ بارىن سالدى. ال مەكتەپتە باقىتتى شاكىرت بولدىم. ماعان ءدارىس بەرگەن ۇستازدارىم كىلەڭ دارىندى، قابىلەتتى كىسىلەر بولدى. ۋنيۆەرسيتەتتە جانە شەتەلدە مەن تىپتەن ەرەكشە دارىن يەلەرىنە شاكىرت بولدىم.

  • سامات ءابىش قالاي “سۇتتەن اق، سۋدان تازا” بولىپ شىقتى؟

    ازاتتىق راديوسى ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ ۇقك توراعاسىنىڭ بۇرىنعى ءبىرىنشى ورىنباسارى، ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى سامات ابىشكە شىققان ۇكىم “قازاقستانداعى رەجيم بولاشاقتى ويلامايتىنىن كورسەتتى” دەيدى قازاقستاندىق ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ. ساراپشىنىڭ پايىمداۋىنشا، بيلەۋشى “ەليتا” جەكە ىستەرىمەن جانە تاساداعىكەلىسىمدەرمەن اۋرە بولىپ جاتقاندا ەلدە تاعى ءبىر جاڭا الەۋمەتتىك جارىلىسقا اكەلۋى مۇمكىن فاكتورلار كۇشەيىپ كەلەدى. ساياساتتانۋشىرەسەي ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق مۇددەلەرى مەن گەوساياسي جوسپارلارىن كەڭىنەن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتىنا تىكەلەي اسەر ەتۋگە تىرىسىپ جاتۋى مۇمكىن دەپ تە توپشىلايدى. پۋتين “قاۋىپسىزدىك كەپىلى” مە؟ ازاتتىق: سونىمەن ۇزاق دەمالىس الدىندا وسىنداي ۇلكەن جاڭالىق جاريالاندى. مەيرام الدىندا، 19 ناۋرىزدا قازاقستاندىقتار ءماجىلىس دەپۋتاتىنىڭ پوستىنان سامات ابىشكە شىققان ۇكىم جايلى ءبىلدى. مۇنىڭ ءبارىنىڭ بايلانىسى بار ما الدە كەزدەيسوقتىق پا؟ دوسىم ساتپاەۆ: اڭگىمەنى بۇل ءىستىڭ قۇپيا

  • حريستيان ميسسيونەرلەرىنىڭ قۇمداعى ىزدەرى

    ورىنى: قاشقار ق-سى; جىلى: 1933 ج; اتى-ءجونى: قابىل احوند; ءدىنى: حريستيان; تۇسىنىكتەمە: بۇل جىگىتتىڭ كەيىنگى ەسىمى قابىل احوند، حريستيان ءدىنىن قابىلداعان العاشقى ۇيعىر. كەيىن ءدىني سەنىمىنە بايلانىستى ولتىرىلگەن. سۋرەت ەۋروپاداعى ميسسيونەرلىك مۋزەي ارحيۆىندە ساقتاۋلى. اتالعان مۋزەيدە جۇزدەگەن حريستيان ۇيعىر وكىلدەرىنىڭ سۋرەتى ساقتالعان. 1930 جىلدارى حريستيان ۇيعىرلارىنا تۇرعىلىقتى مۇسىلماندار مەن اكىمشىلىك بيلىك تاراپىنان قىسىم كورسەتىلە باستاعان سوڭ ءبىر ءبولىمى ميسسيونەرلەرگە ىلەسىپ ەۋروپا ەلدەرىنە “ھيجراعا” كەتتى. القيسسا حريستيان الەمىنىڭ قاشقارياعا باسا ءمان بەرۋى اسىرەسە ياقۇپ بەك مەملەكەتى كەزەڭىندە جاڭا مۇمكىندىكتەردى قولعا كەلتىردى. 1860-70 جج. قاشقاريانىڭ تسين يمپەرياسىنا بايلانىستى كوڭىل كۇيىن جاقسى پايدالانعان حريستيان الەمى ءۇندىستان مەن تيبەت ارقىلى قاشقارياعا مادەني ىقپالىن جۇرگىزە باستادى. ولاردىڭ ماقساتى بۇل ايماقتى رەسەي يمپەرياسىنان بۇرىن ءوز ىقپالىنا

  • دەموگرافيالىق ساراپتاما

    1-ءشى سۋرەت قازاقتار; دەموگرافيالىق احۋال 1949-2020 جج. ارالىعىن سالىستىرمالى كورسەتكەن. 1949 جىلعا دەيىن، اتاپ ايتقاندا كوممۋنيستىك قىتاي ۇكىمەتى ورناعانعا دەيىن شىنجاڭ ولكەسىنىڭ سولتۇستىك بولىگىندە قازاقتار، وڭتۇستىك بولىگى قاشقاريادا ۇيعىرلار باسىم ساندى ۇستادى. 1951-54 جىلدارى ۇلتتىق مەجەلەۋ كەزىندە ورتالىق ۇكىمەت قۇرعان كوميسسيا ساراپتاماسى بويىنشا ۇلتتىق اۆتونوميالىق تەرريتوريانى انىقتاۋ مىنا ەكى باعىتتا جۇرگىزىلدى. ولار: ءبىرىنشى، ۇلتتىق اۆتونوميانى مەجەلەۋ بويىنشا ونىڭ اتاۋىن تۇراقتاندىرۋ. وسى بويىنشا ءۇش اتاۋ ۇسىنىلدى: *شىعىس تۇركىستان اۆتونوميالىق فەدەراتسيالىق رەسپۋبيليكاسى; *ۇيعىرستان اۆتونوميالىق رەسپۋبيليكاسى; *شىنجاڭ اۆتونوميالى رەسپۋبيليكاسى. ەكىنشى، اۆتونوميانىڭ اكىمشىلىك تۇرپاتىن انىقتاۋ; وسى بويىنشا: *فەدەرەتسيالىق تۇرپات; *اۆتونوميالىق وبلىس جانە وكۋرگ تۇرپات; *ايماق جانە اۋدان دارەجەلى اۆتونوميالىق وكۋرگ تۇرپاتى. مەجەلەۋ كوميسسياسى اتالعان ەكى باعىتتا ساراپتاما ناتيجەسىن قورىتىندىلادى. كوميسسيا قورىتىندىسى بويىنشا شىنجاڭ ولكەسىنىڭ

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: