رەسەي اسكەرى ۋكراينانىڭ شىعىسىنداعى شابۋىلىن كۇشەيتە باستاعان شاقتا، باتىس ەلدەرى كيەۆتى قۋاتتى قارۋ-جاراقپەن قامتاماسىز ەتۋگە تىرىسىپ جاتىر.
ۋكراينا بۇل سوعىستا تاباندىلىقپەن قارسىلىق تانىتىپ، رەسەي اسكەرى ەلدىڭ سولتۇستىگىنەن كەتتى. بىراق ساراپشىلار سوعىستىڭ ەندىگى كەزەڭى باتىستىڭ اسكەري كومەگى قانداي بولاتىنىنا بايلانىستى ءوربيدى دەيدى.
جۋىردا اقش ۋكرايناعا قاۋىپسىزدىگىن نىعايتۋعا 800 ملن دوللاردىڭ كومەگىن بەرۋدى ماقۇلداعان. سلوۆاكيا، بالتىق ەلدەرى، كانادا سەكىلدى باسقا مەملەكەتتەر دە قۋاتتى قارۋ مەن الىستان قولدانۋعا بولاتىن قارۋ-جاراق جىبەرە باستادى. اتاپ ايتقاندا، گاۋبيتسا، زەنيت جۇيەسى، كەمەگە قارسى زىمىراندار، ۇشقىشسىز ۇشاتىن اسكەري دروندار، بەرەندى تەحنيكا مەن تانكىلەر بەردى.
شامامەن ەكى ايعا جالعاسىپ جاتقان سوعىستىڭ كەلەسى كەزەڭىنە وتەر شاقتا جاڭا كومەكتىڭ بەرىلۋى باتىستىڭ ۋكرايناعا قولداۋى جىلدام وزگەرگەنىن كورسەتكەندەي بولدى. 24 اقپاندا رەسەي اسكەرى ۋكرايناعا شابۋىل باستاعاندا باتىس بيلىگى سوعىس ۇزاققا بارمايدى دەپ بولجاپ، كيەۆكە جەڭىل قارۋ-جاراق پەن تەحنيكا بەرگەن. اتاپ ايتقاندا، ۆينتوۆكا، شلەم، بايلانىس قۇرالدارى مەن يىققا سۇيەپ اتاتىن زىمىراندار بەرىپ كومەكتەسكەن.
بىراق ۋكراينانىڭ سوعىستاعى جەتىستىكتەرىنەن كەيىن بۇل ءتىزىم وزگەردى. باتىس شەنەۋنىكتەرى ەندى ۋكراينانى تەك دونباسس ايماعىنداعى شەشۋشى شايقاسقا عانا قاجەت قارۋمەن ەمەس، جالپى، رەسەي كۇشتەرىنە قارسى ۇزاق ءارى قاتىگەز سوعىسقا قاجەت قارۋ-جاراقپەن قامتاماسىز ەتۋگە تىرىسىپ جاتىر.
وسى جايلى تولىق ءبىلۋ ءۇشىن ازاتتىق ۇلىبريتانيا كونسەرۆاتيۆتىك پارتياسىنىڭ قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى جونىندەگى بۇرىنعى كەڭەسشىسى، Article 7 توبىنىڭ باس ديرەكتورى گارۆان ۋولشتان سۇحبات الدى.
ازاتتىق: ۋكراينانىڭ شىعىسىندا سوعىستىڭ جاڭا كەزەڭى باستالىپ جاتىر، سونىمەن قاتار لوگيستيكالىق شايقاس تا ءجۇرىپ جاتقانداي. تانك پەن زەڭبىرەكتەر ماڭىزدى ءرول اتقارۋى مۇمكىن شايقاستارعا دايىندالىپ جاتقان ۋكرايناعا باتىس ەلدەرىنىڭ قارۋ-جاراق جىبەرىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز. باتىستىڭ ۋكرايناعا كومەگىن قالاي باعالار ەدىڭىز؟ كيەۆ وزىنە كەرەگىن الىپ جاتىر ما؟
گارۆان ۋولش: ۋكراينا وزىنە قانشا قاجەت ەتسە، سونشا [كولەمدە] الىپ جاتقان جوق. بۇل جەتكىلىكتى بولۋى دا مۇمكىن، سەبەبى ۋكراينا اسكەرى تەحنيكانى وتە ءتيىمدى پايدالانىپ جاتىر. ولاردىڭ مورالدىق رۋحى وتە جوعارى، اسكەرى جاقسى جاتتىققان [جانە] ولار رەسەيدىڭ ءبىرشاما تەحنيكاسىن قولعا ءتۇسىرىپ، ونى دا پايدالانا الادى. بىراق، شىن مانىندە، باتىستىڭ كومەگى باياۋ بولدى. قاجەت مولشەردە بولعان جوق دەۋگە دە بولادى.
ولار ۋكراينانىڭ شاماسى جەتپەيدى دەپ ويلاپ، كوپ ۋاقىت جوعالتىپ العانعا ۇقسايدى. سوندىقتان دا ولار ەشتەڭە جىبەرمەي وتىردى. ولار “ورىستار مۇنى ارانداتۋ دەپ ويلامايدى” دەگەن سەنىمنەن اتتاعان سوڭ، ەندى عانا [قۋاتتى قارۋ-جاراق] جىبەرۋگە مۇمكىندىگى پايدا بولدى.
[باتىس] رەسەيدىڭ تاكتيكاسى مەن ىنتاسىن دۇرىس باعامداي المادى. رەسەي تۇبەگەيلى باسقىنشىلىق سوعىسقا ۇمتىلىپ وتىر. بۇعان [ۋكراينانىڭ سولتۇستىگىندەگى] بۋچا قالاسىنداعى جانە باسقا جەرلەردەگى ادامداردى جاپپاي قىرىپ-جويۋ وقيعالارى دالەل بولا الادى. [باتىس] راسىمەن ۋكرايناعا [قولىندا بارىن] بەرۋى كەرەك. سول كەزدە ۋكراينا وككۋپاتسيالانعان اۋدانداردى ورىس اسكەرىنەن قۇتقارۋ ءۇشىن پارمەندى اسكەري وپەراتسيا جۇرگىزە الادى.
گارۆان ۋولش: امەريكالىقتار بىرنەشە كۇن بۇرىن جاريالاعان [قارۋ] تۇرلەرىن [جىبەرگەنى] دۇرىس، بىراق ولاردىڭ ماسشتابى دۇرىس ەمەس.
جاڭا ارتيللەريا وتە پايدالى. ادامداردى تەز ۇيرەتۋگە بولادى. [سونداي-اق] ولار ورىستاردا جوق، بىراق باتىستا بار ارتيللەريا سناريادتارىن الا الادى. بۇل ارتيللەريا مۇمكىندىكتەرىن ايتارلىقتاي ارتتىرادى. [ۋكراينا] قارسى شابۋىلعا ارنالعان رادارلاردى الا الادى، سول ارقىلى ولار ورىستاردىڭ قانداي ارتيللەريادان اتقىلاپ جاتقانىن انىقتاپ، [ولاردى] جىلدام جويا الادى. بىراق [بۇل] ولارعا كوپ مولشەردە كەرەك.
وتە قىزۋ شايقاس بولعالى تۇر. [ۋكرايناعا] اسا كوپ مولشەردە وق-ءدارى قاجەت بولادى. ولارعا سوۆەت داۋىرىندەگى ارتيللەرياعا، باتىس ۇلگىسىندەگى كولەمى ءارتۇرلى ارتيللەرياعا ارنالعان وق-دارىلەر كەرەك. (ەسكەرتۋ: وسى سۇحبات الىنعاننان كەيىن ۆاشينگتون ۋكرايناعا تاعى 800 ملن دوللاردىڭ اسكەري كومەگىن، سونىڭ ىشىندە اۋىر قارۋ-جاراق بەرۋگە ۋادە ەتتى.)
ازاتتىق: سوعىستىڭ باسەڭدەيتىن ءتۇرى كورىنبەيدى، ۋكرايناعا ناتو ەلدەرى جىبەرەتىن جاڭا قۇرال-جابدىقتى پايدالانا باستاۋعا تۋرا كەلەتىن سياقتى. وزىندەگى سوۆەت جانە رەسەي تەحنيكاسى ازايدى. اسكەريلەرگە جاڭا اسكەري تەحنيكانى ۇيرەتۋ قانشالىق قيىن؟
گارۆان ۋولش: جەرۇستى قۇرال-جابدىقتارعا كەلسەك، ونى ۇيرەنۋ وڭاي، [بىراق] اۋە قۇرالدارىنا كەلگەندە وتە قيىنعا سوعادى. اسكەري ۇشاق ۇشقىشىنا [امەريكالىق] F-16 نەمەسە F-15 [رەاكتيۆتى ۇشاقتارىن] دۇرىس مەڭگەرۋ ءۇشىن وتە كوپ ۋاقىت كەرەك. [ۋكراينا] ماتەريالدىق-تەحنيكالىق قولداۋعا دا ءزارۋ. ولار ءارتۇرلى جانارماي، قۇرال-سايماندار قولدانادى، سوندىقتان بۇلاردىڭ ءبارى ورناتىلۋى كەرەك. الداعى بىرنەشە ايدا وسىنى ىستەسە، مۇنى قالاي جۇزەگە اسىراتىنىمىزدى قازىردەن ويلانۋىمىز كەرەك.
ماسەلە تەك [سوعىستا قولدانىلۋى مۇمكىن] قۇرال-جابدىقتى جەتكىزۋگە عانا تىرەلىپ وتىرعان جوق. بۇل جەردە قارۋ-جاراقتىڭ ىستەن شىقپايتىنىنا، جوندەلەتىنىنە، وپەراتورلار مەن مەحانيكتەردىڭ وعان قىزمەت كورسەتۋدى ۇيرەنە الاتىنىنا دا كوز جەتكىزۋ كەرەك.
ازاتتىق: ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جاعىنا كەلسەك، باتىستا ۋكرايناعا كەرەك قارۋدى ۋاقىتىندا جىبەرۋگە مۇمكىندىك بار ما؟ ۋكرايناعا جانە مايدانعا قۇرال-جابدىقتى جەتكىزۋ جاعى قالاي بولادى؟
گارۆان ۋولش: قۋاتتى قارۋ بار، بىراق ونى مايداندا پايدالانۋ كەرەك. ادامداردى ۇيرەتۋ كەرەك، جاڭا جانارماي قويمالارى مەن جەتكىزۋ تەتىكتەرى قۇرىلۋى كەرەك جانە بۇعان شامامىز جەتەدى دە. تەك ازداعان ۋاقىت كەرەك جانە [باتىسقا] ويلاۋ جۇيەسىن وزگەرتۋ كەرەك. ولار بۇل سوعىستىڭ ۇزاققا سوزىلاتىنىن، رەسەيگە [قاراعاندا] باتىس پەن ۋكراينانىڭ ءوندىرىس قۋاتى مەن ەكونوميكالىق مۇمكىندىكتەرى كوپ بولعاندىقتان، جەڭىسكە جەتۋگە بولاتىنىن ءتۇسىنۋى كەرەك.
ۇزاق مەرزىمدە قاراستىرساق، سوعىس ۋكراينانىڭ پايداسىنا شەشىلەتىن سياقتى. بىراق [باتىس] ولاردىڭ ۇزاق مەرزىمگە شاماسى جەتۋى ءۇشىن [كيەۆتى] قولداي الاتىن جاعدايدا بولۋى كەرەك. سوندا ءبىز ولاردىڭ قارۋلى كۇشتەرىنە ۇزاق مەرزىمدە كوپ مولشەردە [جەتكىزىلەتىن] تەحنيكاعا وتۋىنە كومەكتەسە الاتىن جاعدايدا بولۋىمىز كەرەك.
ۋكراينانىڭ ءوز قورعانىس ءوندىرىسى دە وتە مىقتى. وسىلايشا بۇل شارالار وتاندىق قورعانىس ءوندىرىسىن باتىس ستاندارتتارىنا [جانە] ناتو-نىڭ قارۋ-جاراعىنا بەيىمدەۋگە باعىتتالا الادى. بۇل ولاردى ماڭىزدى رولگە يە بولىپ، اقىر سوڭىندا باتىسقا قارۋ جەتكىزۋىنە دەيىن سەپتەسە الادى.
ازاتتىق: كەيبىر باتىس ەلدەرىنىڭ، مىسالى، گەرمانيانىڭ ۋكرايناعا قۋاتتى قارۋ جىبەرگىسى كەلمەيتىنىن كورىپ وتىرمىز. ساراپشىلار مەن شەنەۋنىكتەر ۋكرايناعا مۇنداي قارۋدىڭ وتە قاجەت ەكەنىن ايتادى. ماسەلە ءالى تالقىلانىپ جاتىر، بىراق ءسىز بەرليننىڭ وسى ماسەلەدە كوزقاراسى وزگەرىپ جاتىر دەپ ويلايسىز با؟
گارۆان ۋولش: گەرمانيا ۇكىمەتىندە “جاسىلدار پارتياسىنا” مۇشە سىرتقى ىستەر ءمينيسترى اننالەنا بەربوك، ەنەرگەتيكا ءمينيسترى روبەرت حابەك پەن سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتيا مۇشەسى، كانتسلەر ولاف شولتس اراسىندا تارتىس ءجۇرىپ جاتىر.
[سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتيادان شىققان] كانتسلەر گەرحارد شرەدەر رەسەيدەگى “روسنەفت” ەنەرگەتيكا كومپانياسى باسقارماسىندا جۇمىس ىستەيدى. ءالى كۇنگە دەيىن وتستاۆكاعا كەتۋگە ءوتىنىش بەرمەگەن. [سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتياعا مۇشە] باسقا دا ادامدار بار. مىسالى، كيەۆ جىلى قاباق تانىتپاعان فرانك ۆالتەر شتاينمايەر بۇرىن رەسەيشىل بولعان. [بۇعان دەيىن بىرقاتار باق ۋكراينا بيلىگى شتاينمايەردىڭ ەلگە كەلگەنىن قالامادى دەگەن اقپارات تاراتقان، بىراق كيەۆ ونى جوققا شىعارعان – رەد.] بۇل ويىندى شولتس جۇرگىزىپ وتىر. ول جاعدايدى وزگەرتۋگە تىرىسىپ جاتىر دەپ ويلايمىن، بىراق ول ۇستانىمى بەرىك قارسىلاستارمەن كۇرەسىپ جاتىر.
“جاسىلدار” قاتاڭ شارالار قابىلداۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. بۇل ساياسات ەنەرگەتيكالىق سانكتسيالارعا دا، اسكەري قارۋ-جاراق جەتكىزۋگە دە قاتىستى. وسىلايشا، گەرمانيادا ءۇمىت بار، بىراق ولار ءوزارا تارتىستى جالعاستىرىپ، بۇل “سۋپەرتانكەردى” كەرى بۇرۋى كەرەك. بۇعان ءبىرشاما ۋاقىت كەرەك.
سونىمەن قاتار نەمىستەردىڭ وزىندە مۇنشا اسكەري تەحنيكا جوق. گەرمانيا رەسەي باسقىنشىلىعىنان سوڭ ارنايى قور قۇرىپ، قورعانىسقا ءجۇز ميلليارد ەۋرو ءبولدى. بىراق ولاردا وق-ءدارى قورى وتە از. اسكەري تانكتەرىنىڭ قوسالقى بولشەكتەرى جوق، بار بولسا، وتە از.
نەمىستەردىڭ قولىنان كەلەتىن ەڭ دۇرىس جول – مۇناي الۋدى توقتاتۋ. بەربوك 2022 جىلدىڭ اياعىنا دەيىن سولاي جاسايتىنىن دا مالىمدەدى. [بىراق] بۇل تىم ۇزاق. گەرمانيا رەسەي مۇنايىنا سونشا تاۋەلدى ەمەس. بىراق رەسەيگە گازعا قاراعاندا، مۇناي ساتۋدان كوپ اقشا تۇسەدى، سەبەبى مۇناي اناعۇرلىم قىمبات. مۇناي الۋدى دوعارىپ، گاز الۋعا كوشۋىنە بولار ەدى، بىراق ونىڭ قيىنعا سوعارى انىق.
[گەرمانيانىڭ] قولىنان كەلەتىن تاعى ءبىر شەشىم – ۋكرايناعا باسقا ەلدەردەن قارۋ ساتىپ الۋ ءۇشىن اقشا بەرۋ.
گەرمانيا قارۋ-جاراق ەكسپورتىنا رۇقسات بەرۋ پروتسەسىن دە جىلدامداتا الادى. گەرمانيادا كوپ قۇرىلعى شىعارۋعا قابىلەتتى ءوندىرىس بار. بىراق ونى ساتۋ پروتسەسىن بەكىتۋ، اسىرەسە سوعىس ايماعىنا جىبەرۋ وتە ۇزاق جانە قيىن. ول ءۇشىن سول بيۋروكراتيادان ءوتۋ كەرەك. قازىر نەمىستىڭ بۇل بيۋروكراتياسى رەسەيگە كومەكتەسىپ وتىر.
سۇحبات ىقشامدالىپ، وڭدەلدى.
ازاتتىق
پىكىر قالدىرۋ