الاشوردا ۇكىمەتىنىڭ توراعاسى
kerey.kz
وسىدان 80 جىلداي بۇرىن ماسكەۋدەگى نكۆد-نىڭ بۋتىركا تۇرمەسىندە الاشى ءۇشىن ازاپ شەككەن ءاليحان اتامىز تۇتقىن انكەتاسىن ءوز قولىمەن تولتىرعاندا ماماندىعىن جۋرناليست، اۋدارماشى دەپ كورسەتكەن. رەۆوليۋتسيادان كەيىن قازاقتىڭ الاشوردا ۇكىمەتىنىڭ توراعاسىمىن دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي جازىپ كەتىپتى.⠀
تىزەسىن بۇكپەگەن، ايىلىن جيماعان، ەشكىمنەن قايمىقپاعان. قازاقتىڭ تالاي ارىسى جاپون شپيونى دەگەن جالانى ازاپقا شىداماي مويىنداعاندا، جالعىز الەكەڭ عانا سىنباپتى. رۋحى تاستى دا شاباتىن الداسپانداي بولعانى عوي. لەنين انكەتاسىندا ماماندىعىن «جۋرناليست» دەپ، ستالين «ماركسيست» دەپ جازىپتى. بۇل ەكەۋى دە نەگىزگى ماماندىقتارى باسقا بولا تۇرا، جۋرناليست بولعان. لەنين «يسكرا» گازەتىن شىعارىپ، ءوزى رەداكتور بولسا، ستالين بۇكىل ماقالالارى مەن سويلەيتىن سوزدەرىن ءوز قولىمەن جازعان. وسى ەكى تۇلعانى دا ءاليحان اتامىز كوزىنە ىلمەگەن. الەكەڭدى اۋەلى بۋتىركاعا قاماپ تاستاعاندا ەسكى ماركسيست، ستالينگە ءسوزى وتەتىن قارت بالشەبەك، ماركستىڭ ءوزىن كورگەن ۆ.شەلگۋنوۆ: «ءاي، كوبا، كىمدى تۇتقىندا ۇستاپ وتىرسىڭ؟» دەپ بوساتتىرىپتى. ءاليحان اتامىزدىڭ ۇيقاماقتا بولۋى سودان. بىراق اقىرىندا نكۆد نىعمەت نۇرماقوۆ ەكەۋىن ءبىر كۇندە اتىپ تاستاعان.
⠀
ءاليحان بوكەيحاننىڭ لەنيندى دە، ءستاليندى دە بويىنا تەڭگەرمەگەنىنە تاعى ءبىر دالەل بار. لەنين الاشوردانى اقتاپ، كەشىرىم جاساعاننان كەيىن قازاق ەلىنىڭ اتىنان رەسەيمەن كەلىسسوز ستولىنا الاشوردا ۇكىمەتى وتىرادى. الەكەڭنىڭ ءوزى باراتىن ءجونى بار عوي. بارمايدى. الاش ارىستارىنىڭ ىشىندەگى ەڭ جاسى – ءالىمحان ەرمەكوۆتى جىبەرەدى. لەنينمەن ءتورت ساعات ىرعاسقان ءا.ەرمەكوۆ قازاقستاننىڭ وسى بۇگىنگى شەكاراسىن شەگەلەپ، باسقا دا كوپ شارۋانى تىندىرىپ شىعادى. سوندا احمەت بايتۇرسىنوۆ ايتتى دەگەن ءسوز بار. «لەنينىڭ ءبىزدىڭ الىمحانمەن ءتورت ساعاتقا سويلەسۋگە جارادى. وسال ەمەس ەكەن» دەگەن ەكەن.
⠀
ۋنيۆەرسيتەتتە لەنين 6 ءتىل بىلەدى دەپ وقىتقان. ءبىزدىڭ ءاليحان اتامىز 9 تىلدە ەركىن سويلەپ، كوسىلىپ جازعان. فرانتسيانىڭ كۇنى بۇگىنگە دەيىن شىعىپ كەلە جاتقان «فيگارو» گازەتىنە فرانتسۋز تىلىندە 1930 جىلى ەكى ماقالاسى جاريالانعان كورىنەدى. شىركىن، تاۋىپ اكەلسە عوي. سوندا كىم مىقتى؟ الەكەڭ بە، لەنين بە؟
⠀
امال نەشىك، ءبارى نكۆد-نىڭ قىزىل قاسابىندا قۇربان بولدى. نە دەيمىز؟
بۇگىنگى ۇرپاق وسى الاش ارىستارىنداي بولسا ەكەن دەپ ارماندايمىز.
⠀
ماعاۋيا سەنباي.
پىكىر قالدىرۋ