|  | 

قازاق حاندىعىنا 550 جىل

قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا وراي تاريحتى كيىمدە تاڭبالاعان كورمە ءوتتى (فوتو)

426519_1431417761_150_150_0

استانا. 12 مامىر. BAQ.kz – بۇگىن استانا قالاسىنداعى ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە سۋرەتشى اڭساعان مۇستافانىڭ قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان «شاشۋ» اتتى قازاقى ناقىشتا سالىنعان سۋرەتتەرىنىڭ كورمەسى ءوتتى.  

ەندى ۇستىمىزگە اعىلشىنشا جازىلعان جەڭىل ءسوز بەن جات ەلدىڭ جۇلدىزدارى، وزگە ۇلت پەن ەلدىڭ تاڭباسى سالىنعان فۋتبولكالاردى ەمەس، قازاقستاندا جاسالعان، قازاقتىڭ حاندارى مەن باتىرلارى، ارىستارى مەن الىپتارى، ۇلتتىق سالت-داستۇرىمىزدەن كورىنىستەر جانە قازاق ومىرىمەن باعزىدان بايلانىسىپ كەلە جاتقان قىران بۇركىت، كوك ءبورى جانە جىلقى بەينەلەرى ورنەكتەلگەن جەڭىل جەيدەلەردى كيۋىمىزگە مۇمكىندىك بار.

اڭساعان مۇستافانىڭ قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارناپ وتكىزگەن كورمەسىندە وسىنداي 55 ۇقساماعان ۇلتتىق ۇلگىدەگى جەڭىل جەيدە تانىستىرىلىپ، ولاردىڭ سۋرەتتەرى قويىلدى.
تارلان تاريحتىڭ تاۋ تۇلعالارىن تاڭداۋدا شەبەرلىك تانىتىپ، ەلدىكتىڭ تۇعىرىن قازاق ومىرىمەن دە بايلانىستىرعان سۋرەتشىنىڭ تىلەگى ەندىگى جەردە وسى جەڭىل جەيدەلەردى ءبىر ادام بولسا دا كيىپ، كيىم ارقىلى ءوزىنىڭ ۇلتتىق رۋحىن كورسەتسە ەكەن دەيدى.
«بۇل كورمە قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعاندىقتان سۋرەتتەرىمدە تاريحتا وتكەن تۇعىرى بيىك تۇلعالاردى، سالت-ءداستۇردى، ۇلتتىق ويىندارىمىزدى بەينەلەدىم. ويتكەنى ءبىزدىڭ ەلدىگىمىز حاندار بيلىگى مەن باتىرلار بىلەگىنىڭ كۇشىمەن عانا قالىپتاسقان جوق، تاريحتى قالىپتاستىرۋدا بۇكىل قازاق قوعامىنىڭ ءرولى وزگەشە. بەس عاسىردىڭ ىشىندە اتا دا، بالا دا، باتىر دا بار. ۇلتتىق ءداستۇرىمىز بەن سالتىمىز بار. سوندىقتان 55 ءتۇرلى سۋرەتتى ءبىر-بىرىنە ۇقسامايتىن 55 ۇلگىدە سالدىم. بۇل ويدى قۋا بەرسەڭ 500 سۋرەت تە سالۋعا بولادى. بىراق، مەن ۋادەمدى 55 سۋرەتكە بەرگەننەن كەيىن وسى دۇنيەلەر ومىرگە كەلدى. سۋرەتتەردى ءتۇرلى-ءتۇستى جانە جەڭىلدەۋ ەتىپ جاستار جاعىنا باعىتتادىم»،-دەيدى ا.مۇستافا.

ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ جونىندەگى پرورەكتورى ديحان قامزابەكۇلى سۋرەتشى اڭساعاننىڭ ونەرىن جوعارى باعالاپ، جينالعان ستۋدەنت جاستاردى وسىنداي قاراپايىم تۇرمەن دە ەلگە رۋح سىيلاپ، ۇلتقا ۇلەس قوسۋعا بولاتىنىن ايتتى.
«وتانشىلدىق پەن ۇلتتىق رۋحتى كۇندەلىكتى تۇتىناتىن تاۋارلارىڭىز ارقىلى جەتكىزۋ، قاراپايىم فورماتتا ناسيحاتتاۋ قازىرگى قوعام ءۇشىن وتە ماڭىزدى. اڭساعاننىڭ سۋرەتتەرىنىڭ بارىندە ەلگە قىزمەت ەتۋ يدەياسى جاتادى. كەز-كەلگەن رۋحاني دۇنيەنى ۇلتتىڭ مۇددەسىنە ساي قىلۋ – اڭساعاننىڭ رۋحاني ۇستانىمى دەپ بىلەمىن. مىنە بۇگىن اڭساعان ءاربىر ادام ءوز ماماندىعىنا ساي ۇلتتىق مۇددەنى، ەلدىك رۋحتى كوتەرە الاتىنىن كورسەتىپ وتىر»،-دەدى ول.

قازىرشە ەلدىكتىڭ رۋحى كەستەلەنگەن بۇل جەڭىل جەيدەلەر زاۋىتتا ءوندىرىلىپ، ساتىلىمعا شىقپاپتى. اۆتورلىق قۇقىعىن قورعاپ، بازارعا سالامىن دەگەن كاسىپكەرلەر شىعىپ جاتسا قارسى بولمايتىنىن ايتقان اڭساعان بىلاي دەدى:
«بۇل فۋتبولكالاردى ساتپايمىن، شىعارعان دا جوقپىن. ونداي مۇمكىندىگىم دە جوق. مەنىكى تەك قولىمنان كەلگەن ونەردى وسى اتاۋلى مەرەكەگە ارناۋ. بۇل 55 ءتۇرلى ديزاين «اباي» جانە «ۇلت» پورتالدارىنا قويىلاتىن بولادى. كەز-كەلگەن كىسى سولاردىڭ ىشىنەن وزىنە ۇناعانىن جۇكتەپ الىپ فوتوسالونداردان شىعارتىپ الۋلارىنا بولادى. كاسىپكەرلەر كوپتەپ شىعارۋعا نيەت تانىتسا قارسى ەمەسپىن. قايتا، اۆتورلىق قۇقىعىم قورعالعان كۇيدە بازارعا شىعىپ جاتسا قۋانامىن».

كورمەنىڭ تۇساۋكەسەرىنە ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ەرلان سىدىقوۆ، «ورلەۋ» باۇو» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى مۇرات ابەنوۆ جانە ساياساتتانۋشى ايدوس سارىم مەن قازاقستان كۆن وداعىنىڭ پرەزيدەنتى ەسەن ەلەۋكەن قاتىسىپ، لەنتا قيدى. سۋرەتشى اڭساعاننىڭ قولىنان شىققان تۋىندى باسىلعان 55 ءتۇرلى جەڭىل جەيدەنى كيگەن جاستار فلەشموب وتكىزدى.

 

مايگۇل سۇلتان،

سۋرەتتى تۇسىرگەن عابيت ماداليەۆ

baq.kz

Related Articles

  • بۇلانتى-اڭىراقاي شايقاستارى: جالعانى مەن شىندىعى

    بۇلانتى-اڭىراقاي شايقاستارى: جالعانى مەن شىندىعى

    ءسوز باسى «سوۆەت وكىمەتى تۇسىندا قازاق تاريحى بۇرمالانىپ، تەرىس تۇسىنىك بەرىلدى» دەگەن ءسوز ءجيى ايتىلادى قازىر. باسىلىم بەتتەرىندە بولسىن، تاريحشىلاردىڭ باس قوسقان جيىندارىندا بولسىن. جالعانى جوق، انىق ەدى. كۋامىز، 70-جىلدارداعى قازاق تاريحى وقۋلىعىنىڭ قالىڭدىعى پىشاقتىڭ قىرىنداي عانا-تىن. ونىڭ ءوزى ماردىمدى وقىتىلمادى. بۇل شەجىرەمىزدىڭ وتار كەزدەگى كۇيى ەدى… ال قازىرگى تاريحىمىز بۇرىنعىدان دا بەتەر سوراقى جاعدايعا ءتۇستى. ءبىلىم مەن عىلىمعا كوڭىل ءبولۋدىڭ ورنىنا بۇگىنگى قازاق رۋ-تايپا ۇيماسىنان شىعا الماي ءجۇر. وسى كۇنى اركىم ءوز اتالاسىنىڭ نەمەسە باباسىنىڭ بي بولعانىن، جىراۋ نە باتىر بولعانىن ويدان شىعارعان جالعان دەرەكتەرىمەن ۇزدىكسىز ناسيحاتتاپ، كەيىن وعان سان ميلليونداعان قارجى شاشىپ، كىتاپ شىعارۋ، اس بەرىپ، كەسەنە، ەسكەرتكىش ورناتۋ سىقىلدى ت.ب. بەرەكەسىز ءىستىڭ سوڭىنا تۇسكەن. وكىنىشكە قاراي، جاعىمسىز

  • تارباعاتايداعى ۇلت-ازاتتىق كۇرەس

    تارباعاتايداعى ۇلت-ازاتتىق كۇرەس

    (وسى تاريحي وقيعانىڭ  70 جىلدىعىنا ارنالادى) قازاق جەرىنىڭ شىعىسىنداعى تارباعاتاي جەرىدە تاريحتىڭ تارعالاڭ جىلدارىنىدا بولىسكە ءتۇسىپ جارىمى قازىرگى قىتاي جەرىندە قالعانى بەلگىلى. وسى قاسيەتتى توپىراق ەجەلدەن اتام قازاقتىڭ قۇتتى قونىسى بولىپ كەلگەن ەدى، وسى تارباعاتايدىڭ ارعى بەتىندە (1944-1962) جىلدارعا دەيىن ءتۇرلى تاريحي، ساياسي وقيعالار بولىپ جاتتى، ىشىندە ەڭ كورنەكتىسى 1944-1947 جىلدار ارالىعىندا بولعان ۇلت-ازاتتىق كۇرەستەر ەدى.  دەسەدە وسى كۇرەستەر بولعان قازاقتىڭ ءتورت ايماعىنىڭ ەكەۋىندە ياعني التايمەن ىلەدە بولعان ۇلت-ازاتتىق كۇرەستەرى تۋرالى كوپ ايتىلىپتا جازىلىپتا كەلەدى، دەسەدە تارباعاتاي جەرىندە بولعان كۇرەستەر ايتىلماي كەلەدى، بولعان تاريح تاسادا قالماۋ كەرەك، ەندەشە تارباعاتايداعى وقيعالار قالاي بولدى؟ كىمدەر قوزعالىس باستادى؟ سوڭى نەمەن اياقتالدى؟ وسى ساۋالدارعا تاريحي دەرەكتەرمەن سول وقيعاعا قاتىسقان كۋاگەرلەردىڭ ەستەلىكتەرى ، تاريحي كارتينالار ارقىلى جاۋاپ

  • قازاق-جوڭعار ءدىن ءۇشىن سوعىسپاعان!

    قازاق-جوڭعار ءدىن ءۇشىن سوعىسپاعان!

    قازاق-جوڭعار ءدىن ءۇشىن سوعىسقان دەگەندەر مىنا دەرەككە سۇيەنسە كەرەك: 1691 جىلى 6 اقپاندا يركۋتسك قالاسىندا جوڭعار حانى گالدان بوشوگتۋ (موڭعول. گالدان بوشيگت; قالم. گالدان-بوشيگت; 1644 – 1697) ەلشىلەرىنىڭ قازاق حاندىعى تۋرالى اڭگىمەسى. «…شابارماندار: «وسىدان ون جىلداي بۇرىن ولار، قالماق بۋشۋحتۋ حانى مەن كازاك ورداسى، ءدىنى ءارتۇرلى بولعان. بۋشۋحتۋ حان قالماقتارمەن جانە باسقا دا وردا مۇشەلەرىمەن بىرگە دالاي-لاماعا سەنەدى، ال كازاك ورداسى اسىرەسە مۇحامەتكە قىرىمدىق جولمەن سەنەدى، بۇسۋرماندىق جولمەن سۇندەتتەلەدى. ال بۋشۋحتۋ حان كازاك ورداسىنا ونىمەن، قالماق بۋشۋحتۋ حانىمەن جانە وردانىڭ باسقالارىمەن ءبىر دالاي لاماعا بىرىگىپ بۋدداعا سەنسىن دەپ جىبەردى. سوندىقتان دا ولارمەن جانجال تۋىندادى، ويتكەنى ولار قالماق جولىمەن دالاي-لاماعا سەنگىسى كەلمەدى، وسىنىڭ سالدارىنان ۇلكەن شايقاستار بولىپ، بۋشۋحتۋ حان ولاردىڭ كوپتەگەن

  • ءبورىنىڭ اتىن العان يتەلى مەن مولقى

    («”ۆ”دىبىسىنىڭ ءومىرى» ماقالاسىنان ءۇزىندى) ۆورگ(ۆورك). بۇل كادىمگى كوك ءتۇستى جانە وسىعان بايلانىستى ءبورىنى ءبىلدىردى. ءبورى دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى كوك ءتۇستى ۇعىندىرادى. ۆورگ(ۆورك) ءسوزى ۆ دىبىسىنىڭ “ۇب، وب، اب، با، بو، بۇ، ۇ، ۋ” بولىپ تۇرلەنۋىنە ساي، بۋرع، ۆورع، بۋرى، ۆلۋە، ءبورى، بورىك، ۆولك سوزدەرىن تۋدىردى. ۆولك – ولەكشىن. ۆلۋە(بورە، بولە) – اعىلشىن تىلىنە كوك ءتۇستى بىلدىرەتىن اتاۋ رەتىندە عۇندار جاعىنان ەندى. ءۆولف(بورىپ) ءسوزى ولاردا ءبورىنى بىلدىرەدى. بۋرىل ءتۇس تە كوك ءتۇستى نەگىز ەتەدى. قازاقتا “بورىكتىرىپ قىرادى” دەگەن ءسوز بار. بۇل بىرىكتىرىپ قىرادى دەگەن ماعىنانى بەرەدى. قازاقتىڭ بىرىگۋ دەگەن ءسوزىنىڭ ءاۋباستا تۋىلۋىنا دا بورىلەردىڭ ازىعىن ۇستاۋداعى ۇيىمشاڭ ارەكەتى اسەر ەتكەن. ۆولك(بورع) – شىعىس ەۋروپا جەرىندە ءبورىنى ءبىلدىردى. ۆولك ءسوزى بولع، بولقى

  • تۇعىرىل حاننىڭ الەمدى بيلەگەن ۇرپاقتارى

    تۇعىرىل حاننىڭ الەمدى بيلەگەن ۇرپاقتارى

    تۇعىرىل حاننىڭ نىلقى شامعۇن(سانعۇن), ەكە(ۇكى), تايبۇعا دەگەن ءۇش ۇلى بولدى. نىلقى شامعۇننان تاراعان اۋلەت تورعاۋىت، قالماق، اباق-ساحارا قاتارلى وردالاردىڭ بيلەۋشىلەرى بولسا، تايبۇعادان تاراعان اۋلەت ءسىبىر، تومەن حاندىقتارىن بيلەدى. تۇعىرىل حاننىڭ ءىنىسى جاقا قامبىنىڭ قىزىنان تۋعان جيەندەر ۇلى موعول ورداسىن، قىتايدى، يراندى بيلەسە، ءوزىنىڭ قۇلاعۋدان تۋعان جيەندەرى يراندى تاعى دۇبىرلەتتى. تۇعىرىل حاننىڭ ۇرپاقتارىنان قازان، قاجى-تارحان(استراحان), قاسىم حاندىقتارىنىڭ تاعىنا وتىرعاندار دا بولدى. قىرىم حاندىعىن بيلەگەن تۇعىرىل حان ۇرپاقتارى تۇتاس جوشى ۇلىسىنداعى بارلىق حاندىقتاردى شەڭگەلىندە ۇستادى. جوشى ۇلىسىنان شىققان حاندىقتاردىڭ تاۋەلسىزدىگىن قورعاۋ جولىنداعى شايقاستاردى ۇيىمداستىرۋشى بولدى. قىرىم حاندىعىن بيلەگەن تۇعىرىل حاننىڭ ۇرپاقتارى قىرىم حاندارىنىڭ ەسىمىنىڭ بارىندە كەرەي قوسىمشاسى بار. بۇل تۋرالى ورىس زەرتتەۋشىلەرى ەكىگە جارىلادى. ءبىرى، قاجى -كەرەيدى تۇعىرىل حان اۋلەتىنەن دەسە، ءبىرى

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: