|  | 

تاريح

تمد كەڭىستىگى دەگەن تەرريتوريادا حح عاسىردى ەكى رەت عاجايىپ مول بايلىق ۇرلانعان!

altin

2004 جىلى قازاننىڭ 30-نا “جاس الاشقا” ءامىرحان مەڭدەكە اعامىزدىڭ “تۇركىستان رەسپۋبليكاسىنىڭ التىنى قايدا؟” دەگەن ۇلكەەەن ماقالاسى شىققان. سونى كورىپ قالدىم بۇگىن.

1919 جىلى تۇركىستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جەتەكشىلەرىن قىرىپ سالىپ، وسيپوۆ دەگەن قىزىل جۋليك تاشكەنتتەگى پاتشا وكىمەتىنەن قالعان بۇكىل التىندى تيەپ كەتكەن عوي. اتىسىپ-شابىسقان، اقىرى اۋعان اسقان دەيدى. تاريحشىلار بىلەدى.

سونى ابەكەڭ “تمد كەڭىستىگى دەگەن تەرريتوريادا حح عاسىردى ەكى رەت عاجايىپ مول بايلىق ۇرلانعان، ءبىرىنشىسى 1917-1934 جىلدارداعى پاتشادان قالعان التىندار، ەكىنشىسى – 1989-1994 جىلدارعى ۇرلىق، كومپارتيانىڭ التىنى. وسى التىندار تمد ەلدەرىن 200 جىل تەگىن اسىراۋعا ەركىن جەتەدى ەكەن” دەيدى.
ابەكەڭ مۇنى وسىدان ون ءبىر جىل بۇرىن جازدى. ودان بەرىدە تالاي سۋ اقتى.

2014 جىلى پروكۋراتۋرا تاراتقان دەرەككە قاراعاندا 2000 جىلدان بەرى قازاقستاننان 140 ميلليارد دوللار شىعىپ كەتىپتى. ۇرلانعان عوي، تۋراسىن ايتقاندا. بۇل تەك بىزدە كەزدەسەتىن ءۇشىنشى عاجايىپ بولۋى كەرەك:)

اسىلحان ماماشۇلىنىڭ facebook پاراقشاسىنان الىندى.

Related Articles

  • «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي)

    «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي)

    قازاق حالقىنىڭ داڭقتى پەرزەنتى، ۇلى جازۋشى مۇقتار ماعاۋين 85 جاسقا قاراعان شاعىندا دۇنيەدەن وزدى. «بەيسەنبى مە بۇگىن دەپ، جۇماعا قارسى وتكەنى-اي…» (اباي) شۇبارتاۋدا دۇنيەگە كەلدى. جونداعى جوبالاي كەرەيدىڭ ەڭ ۇلكەن ارۋاعى جوبالاي ءبيدىڭ ۇرپاعى ەدى. بايقوتان بي، تومان بي، بەگەش شەشەن، ءۋايىس، تولەۋ اقىن… اتاعى اتالارىنان اسىپ كەتتى… تىرىسىندە ولاي دەگەن جوق… بۇل ءسوزدى دۇنيەدەن وتكەن سوڭ ءبىز ايتىپ وتىرمىز… ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزدەرى شەتتە ءوتتى. «ۇكىمەتكە، باسقالارعا دا وكپەم جوق، وكپەلەيتىن ولاردىڭ جاعدايى جوق!» (م.ماعاۋين) دەگەن ەدى ءوزى بەرتىندە. استارى اۋىر، ەڭسەڭدى ەزەردەي سالماقتى ءسوز… دانىشپان ادام نەگە ەلدەن جىراق كەتتى. بۇل «وڭاشا جاتقاندى ۇناتامىن، ەلىمدى ەل قىلماسىن ەرتە سەزىپ… ەلدەن كەتتىم جىراق…» (شاكارىم) دەيتىن كەتىس سياقتى. سوندا دا «كوك

  • 1893 جىلى 25 قاراشادا

    1893 جىلى 25 قاراشادا

    1893 جىلى 25 قاراشادا، دانيالىق عالىم ۆ.تومسەن قۇلپىتاستاعى بىتىك جازۋدىڭ قۇپياسىن اشتى. عىلىمي جاڭالىق ەۋروپا قوعامىن ءدۇر سىلكىندىرەدى. توسمەن العاش «تۇرىك»، «كۇلتەگىن»، «ءتاڭىرى» دەگەن سوزدەردى شەشىپ وقيدى. بىتىكتاستاعى جازۋدىڭ كەلەسى بەتى قىتاي يەروگليفىمەن بادىزدەلگەن-ءدى. تومسەن يەروگليفتەگى ەسىمدەردىڭ رەتتىك (قايتالانۋ) جيلىگىنە قاراپ وتىرىپ كەلەسى بەتىندەگى قۇپيا تاڭبالاردى بىرتىندەپ سويلەتە باستايدى. سول داۋىردە شىعىستانۋ سونىڭ ىشىندە تۇركىتانۋ سالاسى جەكە عىلىم رەتىندە ابرويلى زەرتتەۋ نىسانىنا اينالدى. ۆ.تومسەن تاڭبانى شەشىپ قۇپياسىن اشقانىمەن كونە تۇرىك ءتىلىن بىلمەۋشى ەدى، سول سەبەپتى «بۇل ءماتىندى وقىسا رادلوۆ وقيدى» دەگەن. كوپ وتپەي رادلوۆ، تومسەن شەشكەن تاڭبانىڭ ىزىنشە ءماتىن جولدارىن وقىعان. سونىمەن جۇمباق كۇيدە قالعان تاستاعى بىتىك جازۋى سويلەي باستاعان… 25 قاراشا كۇنى ماڭىزدى كۇن. بىتىك جازۋ كۇنى قۇتتى بولسىن!

  • وتاماننىڭ اقىرى

    وتاماننىڭ اقىرى

    شاعىن ساراپتاما ء(جانابىل سماعۇلۇلىنىڭ قازاسىنا ارنايمىن) ءبىرىنشى، حح عع.-داعى قىتاي قازاقتارىنىڭ ينتەلليگەنتسياسىن ۇلكەن ماسشتابتا ءۇش كەزەڭگە ءبولىپ قاراستىرۋعا بولادى. ءبىرىنشى كەزەڭ 1911-12 جىلدارداعى ساياسي توڭكەرىستەن كەيىن قالىپتاسقان قازاق ينتەلليگەنتسيا. بۇل كەزەڭدەگى ينتەلليگەنتسيانى ەكى ساناتقا ءبولىپ قاراستىرۋعا بولادى. 1) رۋحاني اعارتۋشى ينتەلليگەنتسيا; 2) ساياسي ينتەلليگەنتسيا. رۋحاني اعارتۋشى ينتەلليگەنتسيانىڭ ءوزىن ەكى توپقا بولۋگە بولادى: ءبىرىنشى توپ، جاديتتىك مەكتەپتىڭ اعارتۋشىلارى; ەكىنشى توپ، قازاقى دۇنيەتانىمنىڭ اعارتۋشىلارى. ال، بۇل كەزەڭدەگى ساياسي ينتەلليگەنتسيانى دا ەكى توپقا ءبولىپ قاراستىرا الامىز. ءبىرىنشى توپ، قازاقتىڭ ءداستۇرلى ساياسي بيلىك جۇيەسى نەگىزىندە قالىپتاسقان ساياسي ينتەلليگەنتسياسى; ەكىنشى توپ، 1914-1922 جج. شىعىستىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى نەگىزىندە قالىپتاسقان ساياسي ينتەلليگەنتسيا. ەكىنشى، شىعىستىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ينتەلليگەنتسياسى 1912 جىلعى پەكيندە وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋىنان سوڭ قالىپتاسا

  • شوقاي تورعايۇعلى

    شوقاي تورعايۇعلى

    “اقمەشىت ۋەزىندە بەلگىلى قازاق اقساقالدارىنان شوقاي تورعايۇعلى 23-ءنشى دەكابردە وپات بولدى. قازاقشا اتقا مىنگەن جۇرت كىسىسى بولعاننىڭ ۇستىنە ونەر، ءبىلىمنىڭ كەرەكتىلىگىن ەرتە سەزىپ، زامانعا لايىق ىستەرگە كىرىسكەن ادام ەدى. مۇستافا دەگەن بالاسى وسى كۇنى پەتەربور ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىپ ءجۇر” “قازاق” گازەتى، №46, 1914 جىل سۋرەتتە: شوقاي تورعايۇلى. سۋرەت ن.گرودەكوۆتىڭ كىتابىنان الىندى. سەرىكبول حاسان

  • وا قورعانىسقا قارجىنى نە سەبەپتى ارتتىردى؟ كاسپيدەن ۋكرايناعا زىمىران ۇشىرعان رەسەي سۋدى لاستاپ جاتىر ما؟

    وا قورعانىسقا قارجىنى نە سەبەپتى ارتتىردى؟ كاسپيدەن ۋكرايناعا زىمىران ۇشىرعان رەسەي سۋدى لاستاپ جاتىر ما؟

    ەلنۇر ءالىموۆا قازاقستان، قىرعىزستان، تاجىكستان، وزبەكستان جانە ازەربايجان اسكەرى بىرىگىپ وتكىزگەن «بىرلەستىك-2024» جاتتىعۋى. ماڭعىستاۋ وبلىسى، شىلدە 2024 جىل. قازاقستان قورعانىس مينيسترلىگى تاراتقان سۋرەت.  ورتالىق ازيا ەلدەرى قورعانىس شىعىنىن ارتتىردى، مۇنىڭ استارىندا نە جاتىر؟ «قازاقستان اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ەكى ەسە كوپ ءوندىرۋدى جوسپارلاپ وتىر، الايدا ۇكىمەت بۇل سالادا جۇمىس كۇشىنىڭ ازايعانىن ەسەپكە الماعان». «كاسپي تەڭىزىنەن ۋكرايناعا زىمىران ۇشىرىپ جاتقان رەسەي تەڭىزدىڭ ەكولوگيالىق احۋالىن ۋشىقتىرىپ جاتىر». باتىس باسىلىمدارى بۇل اپتادا وسى تاقىرىپتارعا كەڭىرەك توقتالدى. ورتالىق ازيا قورعانىس شىعىنىن ارتتىردى. مۇنىڭ استارىندا نە جاتىر؟ اقش-تاعى «امەريكا داۋىسى» سايتى ۋكرايناداعى سوعىس ءتارىزدى ايماقتاعى قاقتىعىستار كۇشەيگەن تۇستا ورتالىق ازيا ەلدەرى قورعانىس سالاسىنا جۇمسايتىن اقشانى ارتتىرعانىنا نازار اۋداردى. بىراق ساراپشىلار مۇنداي شىعىن تۇراقتىلىققا سەپتەسەتىنىنە كۇمان كەلتىردى. ستوكگولمدەگى بەيبىتشىلىكتى

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: