|  | 

قازاق شەجىرەسى

قازاقستانعا 25 جىل ىشىندە 1 ميلليونعا جۋىق ورالمان كەلگەن

قازاقستانعا 25 جىل ىشىندە 1 ميلليونعا جۋىق ورالمان كەلگەن

1991 جىلدان 2016 جىلعى 1 قاڭتارعا دەيىنگى كەزەڭدە 261 مىڭ 104 وتباسى نەمەسە 957 مىڭ 772 ەتنيكالىق قازاق تاريحي وتانىنا قايتا ورالىپ، ورالمان مارتەبەسىن الدى. بۇل ەلىمىز تۇرعىندارىنىڭ جالپى سانىنىڭ 5,5% قۇرايدى، – دەپ حابارلايدى دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى.
قازاقستانعا كەلگەن ورالمانداردىڭ كوپشىلىگى، ياعني، 61,6% – وزبەكستاننان كەلگەن، سونداي-اق، 14,2% – قىتايدان، 9,2% – موڭعوليادان، 6,8% – تۇرىكمەنستاننان، 4,6% – رەسەيدەن جانە 3,6% – وزگە ەلدەردەن ورالعان قانداستارىمىز.
ولاردىڭ 21,2% – وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنا، 16,3% – الماتى وبلىسىنا، 13% – ماڭعىستاۋ وبلىسىنا، 9,4% – جامبىل وبلىسىنا، 40,1% – ەلىمىزدىڭ وزگە وڭىرلەرىنە قونىستاندى.
ەلگە ورالعان قانداستارىمىزدىڭ 55,6% – ەڭبەككە قابىلەتتى جاستا بولسا، 18 جاسقا دەيىنگىلەرى – 39,9%، زەينەتكەرلەر – 4,5% قۇرايدى.
ەڭبەككە جارامدى ورالمانداردىڭ 8,8%-نىڭ جوعارعى ءبىلىمى بار بولسا، 20,6%-ىندا ورتا ارناۋلى ءبىلىم بار، 60,8% – جالپى ورتا ءبىلىمى بار ازاماتتار، ال 9,8%-ءنىڭ ءبىلىمى جوق.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، 24 قاراشادا ەلباسى ۇلت جوسپارى – بەس ينستيتۋتسيونالدىق رەفورمانى جۇزەگە اسىرۋ جونىندەگى 100 ناقتى قادامنىڭ كوشى قون مەن حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ سالالارىن ءارى قاراي جەتىلدىرۋدى جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالعان «كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرگە حالىقتىڭ كوشى-قونى جانە جۇمىسپەن قامتىلۋى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قر زاڭىنا قول قويعان بولاتىن.
زاڭدا ەتنيكالىق قازاقتاردى تاريحي وتانىنا ورالۋىن ىڭتالاندىرۋ ماقساتىندا:
- ەتنيكالىق قازاقتارعا قونىستانۋ وڭىرىنە قاراماستان ورالمان مارتەبەسىن بەرۋ. ولارعا شەتەلدىك ازاماتتارعا قاراعاندا كوشى-قون پوليتسياسىنا حابارلاسۋ ارقىلى تولەم قابىلەتىن راستاۋسىز ۋاقىتشا تۇرۋ ىقتيارحاتىن الۋ مۇمكىندىگى بەرىلەدى;
- ەتنيكالىق قازاقتارعا ۇكىمەت بەلگىلەگەن وڭىرلەرگە قونىستانعان جاعدايدا الەۋمەتتىك پاكەت بەرۋ. سونداي-اق، ەلىمىزدىڭ كەز كەلگەن وڭىرىنەن ۇكىمەت ايقىنداعان ەكىنشى وڭىرگە قونىستانعان ورالماننىڭ الەۋمەتتىك قولداۋدى الۋعا مۇمكىندىگى بولادى. ەگەر ولار قونىستانعان وڭىردەن 5 جىل مەرزىمنەن بۇرىن قونىس اۋدارىپ كەتەتىن بولسا، العان كومەكتەرىن ۇكىمەتكە قايتارۋ مىندەتتەرى قاراستىرىلعان.
- ورالماندارعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن بەرۋ مەرزىمىن ۋاقىتشا تۇرۋ ىقتيارحاتىن العاننان كەيىن 1 جىلعا دەيىن قىسقارتۋ كوزدەلەدى.
دەرەككوز: BAQ.KZ

Related Articles

  • تۇرسىن جۇمانباي ء«ۇيسىنباي كىتابى»

    تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»

    بۇل داعاندەل، باقاناس ولكەسىنەن شىققان بي ءۇيسىنباي جانۇزاقۇلى حاقىندا قۇراستىرىلىپ جازىلعان كىتاپ. تىڭ تولىقتىرىلعان ەڭبەكتە بولىس الدەكە كۇسەنۇلى، داعاندەلى بولىسىنىڭ باسشىلارى مەن بيلەرىمەن قاتار ءابدىراحمان ءالىمحانۇلى ءجۇنىسوۆ سىندى ايتۋلى تۇلعالار جايلى اڭگىمە قوزعالعان. ولاردىڭ ەل الدىنداعى ەڭبەكتەرى، بيلىك، كەسىم – شەشىمدەرى، حالىق اۋزىندا قالعان قاناتتى سوزدەرى مەن ءومىر جولدارى، اتا – تەك شەجىرەسى قامتىلعان. سونىمەن قاتار مۇراعات دەرەكتەرىندەگى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. كىتاپقا ەسىمى ەنگەن ەرلەردىڭ زامانى، ۇزەڭگىلەس سەرىكتەرى تۋرالى جازىلعان كەي ماقالالار، جىر –داستاندار، ۇزىندىلەر ەنگەن. كىتاپ قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارنالعان. تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»، - جەبە باسپاسى، شىمكەنت قالاسى.134 بەت تولىق نۇسقاسىن تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى وقي الاسىز. ءۇيسىنباي كىتاپ kerey.kz

  • تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

         شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ.  كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.

  • ستالين اجال اۋزىنا تاستاعان قازاقتىڭ اتتى اسكەرى

    ستالين اجال اۋزىنا تاستاعان قازاقتىڭ اتتى اسكەرى

    وسى ۋاقىتقا دەيىن قۇپيا ساقتالىپ كەلگەن 106-قازاق اتتى اسكەر ديۆيزياسىنىڭ دەرەكتەرى ەندى بەلگىلى بولا باستادى. 1942 جىلى ديۆيزيا اقمولادا جاساقتالىپتى. اسكەري شالا دايىندىقپەن جاساقتالعان ديۆيزيا 1942 جىلدىڭ مامىرىندا، حاركوۆ تۇبىندەگى قورشاۋدى بۇزىپ شىعۋعا بۇيرىق بەرەر الدىندا، 4091 ساربازعا 71مىلتىق، ياعني 7 ادامعا ءبىر مىلتىق جانە بارىنە 3100 جارىلعىش وق ء–دارى ءبارىلىپتى. قازاق بوزداقتارىن قارۋسىز جالاڭ قىلىشپەن ولىمگە جۇمساۋى – «گيتلەرمەن سالىستىرعاندا ستالين سولداتتاردى ولىمگە 8 ەسە كوپ جۇمسادىنىڭ» ايعاعى (ميحايل گارەەۆ، اسكەري اكادەميادان.2005 جىل). ء“تورتىنشى بيلىك» گازەتىنىڭ 2016 – جىلعى مامىردىڭ 28-جۇلدىزىنداعى سانىندا شەتەلدىك ارحيۆتەردەن الىنعان ۆيدەوسيۋجەتتەگى 106-اتتى اسكەر ديۆيزياسى جونىندەگى نەمىس وفيتسەرىنىڭ ايتقانى: «نە دەگەن قىرعىز (قازاق) دەگەن جان كەشتى باتىر حالىق، اتقا ءمىنىپ، اجالعا قايمىقپاي جالاڭ قىلىشپەن تانكتەرگە

  • شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    ەل اۋزىندا قازاق وقىمىستىلارى ايتتى دەگەن سوزدەر از ەمەس. بەلگىلى عالىم، ەتنوگراف ا. سەيدىمبەك قۇراستىرعان تاريحي تۇلعا، اسقان وقىمىستى شوقان بابامىزدىڭ تاپقىر سوزدەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز. * * * ومبىعا وقۋعا جۇرەر الدىندا بالا شوقان اكەسىنىڭ ەل ءىشى ماسەلەسىن شەشۋدەگى كەيبىر وكتەم، وجار قىلىقتارىنا كوڭىلى تولماي، «وقۋعا بارمايمىن» دەپ قيعىلىق سالسا كەرەك. تىپتەن كونبەي بارا جاتقان بالاسىن قاتال شىڭعىس جاردەمشى جىگىتتەرىنە بايلاتىپ الماققا ىڭعايلانىپ: «شىقپاسا كوتەرىپ اكەلىڭدەر، ارباعا تاڭىپ الامىز!» − دەيدى. سوندا دارمەنى تاۋسىلعان شوقان اكەسىنە: «بايلاتپا! ابىلاي تۇقىمىنان بايلانعاندار مەن ايدالعاندار جەتەرلىك بولعان!» − دەپ ءتىل قاتادى. بالا دا بولسا اقيقات ءسوزدى ايتىپ تۇرعان بالاسىنان توسىلعان اكە دەرەۋ شوقاندى بوساتتىرىپ جىبەرەدى. * * * پەتەربۋرگتە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ءبىر

  • بۇلانتى-اڭىراقاي شايقاستارى: جالعانى مەن شىندىعى

    بۇلانتى-اڭىراقاي شايقاستارى: جالعانى مەن شىندىعى

    ءسوز باسى «سوۆەت وكىمەتى تۇسىندا قازاق تاريحى بۇرمالانىپ، تەرىس تۇسىنىك بەرىلدى» دەگەن ءسوز ءجيى ايتىلادى قازىر. باسىلىم بەتتەرىندە بولسىن، تاريحشىلاردىڭ باس قوسقان جيىندارىندا بولسىن. جالعانى جوق، انىق ەدى. كۋامىز، 70-جىلدارداعى قازاق تاريحى وقۋلىعىنىڭ قالىڭدىعى پىشاقتىڭ قىرىنداي عانا-تىن. ونىڭ ءوزى ماردىمدى وقىتىلمادى. بۇل شەجىرەمىزدىڭ وتار كەزدەگى كۇيى ەدى… ال قازىرگى تاريحىمىز بۇرىنعىدان دا بەتەر سوراقى جاعدايعا ءتۇستى. ءبىلىم مەن عىلىمعا كوڭىل ءبولۋدىڭ ورنىنا بۇگىنگى قازاق رۋ-تايپا ۇيماسىنان شىعا الماي ءجۇر. وسى كۇنى اركىم ءوز اتالاسىنىڭ نەمەسە باباسىنىڭ بي بولعانىن، جىراۋ نە باتىر بولعانىن ويدان شىعارعان جالعان دەرەكتەرىمەن ۇزدىكسىز ناسيحاتتاپ، كەيىن وعان سان ميلليونداعان قارجى شاشىپ، كىتاپ شىعارۋ، اس بەرىپ، كەسەنە، ەسكەرتكىش ورناتۋ سىقىلدى ت.ب. بەرەكەسىز ءىستىڭ سوڭىنا تۇسكەن. وكىنىشكە قاراي، جاعىمسىز

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: