Жүгіртпелер
 |  | 

Жаңалықтар

Қытайға мұсылманшылықты жайуда Түркі мұсылмандарына қарағанда қытай мұсылмандарының тариxи ықпалы мен рөлі әлде қайда басым саналады.

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Jul 28, 2017

 

Eldeç Orda

Eldeç Orda суреті.Eldeç Orda суреті.Қытайда мұсылмандар саны біршама басым тұратын өңірлерден екі автономиялы регион (Шыңжаң Ұйғыр автономиялы регионы, Ниьң Шия Хуи автономиялы регионы), онға жуық провинцсия (әкімшілік өлке) бар. 2000-шы жылдардың басындағы ресми санаққа сүйенсек 70 мүлиеннің (миллион) ар жақ бер жағында мұсылмандар бар. 
Қытайға сіләм діні (ислам) екі түрлі жолмен кірген. Бірі құрлық жолы арқылы батыстан, екіншісі, теңіз жолы арқылы түстік шығыстан енген. 
1949-1950 жж дейін қытайлар мұсылман xалықтарын ХУИ (回) деп атап келген. Мысалы: 藏回 (Заң Хуи/ Тибет мұсылмандар), 蒙回 (Мың Хуи/ Мұңғол мұсылмандар), 缠回 (Шығыс Түркістандық Ұйғыр мұсылмандар), 回民 (Мұсылман).
Көменестер билікке келген соң Мұсылман мағынасын беретін ХУИ (回) иероглифын өзгертіп яғни мағыналық аумағын тарайтып Хуи (дұңғандар) деген ұлтты белгілейтін әріпке айналдырды. Сонымен Жан Кей Шек (蒋介石) өмір бойы “сіздер жеке дара ұлт емессіздер, мұсылман дінін қабылдаған қытайсыздар” деп келген қауымды жеке ұлт ретінде “бөліп” алып шықты. Дұңғандар (Хуи/回族) деген xалық солайдан солай қытайдағы заңды жеке дара ұлт статусына ие болды.
Хуи (回) деген иероглиф қанша жерден дұңғандар деген ұлт атауына телінсе де әуелгі МҰСЫЛМАН дейтін мағынасын түбегейлі жоғалтқан емес. Қытайда “мұсылманша” немесе “алал” мағынасына бүгінге дейін қолданылады. Мысалы:
回民餐厅- Алал рестуран (мұсылманша рестуран) тб
Қытай мұсылмандары десе бізге Шығыс Түркістандағы сәлдеді Ұйғырлар мен тақиялы қазақтар еске түсуі әбден мүмкін. Олар қытай мұсылмандарының ішіндегі терістік батыстағы мұсылман жұртының бір бөлігі ғана. Eldeç Orda суреті.
Цин империясы кезінде Иун НАН, Цин ХАЙ, Гансу сияқты мұсылмандар шоғырлы қоныс тепкен провинцсияларда “геноцит” саясаты жүрілгендіктен ондағы мұсылмандар неше миллиондап қырылып кеткен. Осы қырғыншылықтан бас сауғалаған Дұңғандар шығыс түркістан мен орталық азияға дейін топ-тобымен босып кеткен. Бүгінгі күндері шығыс түркістандағы дұңғандардың ұзын саны өсіп бір миллионнан асып отыр. Шығыс түркістандық xалықтардың Цин үкіметімен, қытай билігімен күресіне қарағанда шығыс түркістанның сыртындағы Қытай мұсылмандарының күресі, езгісі әлде қайда тереңнен басталады. Бұл туралы тариxи деректер қытайда ерекше зерттелді. Дұңғандардың зиялылары біршама ашық жаза алды.
Қазір, қытайдың қай елді-мекеніне барсаңыз да мешіт пен алал асқана таба аласыз. Қытайға мұсылманшылықты жайуда Түркі мұсылмандарына (ұйғ, қаз, қыр, та, өз) қарағанда қытай мұсылмандарының (дұңған, тб) тариxи ықпалы мен рөлі әлде қайда терең әрі басым саналады.

Eldeç Orda

 

Tags

Related Articles

  • ХАЛҚЫМЫЗДЫҢ ЖҰЛДЫЗДЫҚ ТУРАЛЫ КӨЗҚАРАСЫ

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

      Халқымыздың жұлдыздық туралы білімдері арабтың «Жұлдызнамасының» мазмұнынан парықты. «Жұлдызнама» араб елінде ислам дінінен бұрын жазылған болжам кітап. «Жұлдызнамада» аспандағы жұлдыздар мен адам саны тең. Бір нәресте туылғанда аспанда бір жұлдыз пайда болмақ. Пайда болған жұлдыз сол балаға тәуелді болып, мейлі кәртейіп, мейлі туыла салып өлсін сол адам өлгенде ағып түспек. Сондықтан тірі адамзат пен көктегі жұлдыз саны тең. Жұлдыздардың күндіз көрінбеуі – жердегі адамдардың сорын жасырып, сездіргісі келмегендігі. Түнде көріну бағың жанады, деміңді ал, деп адам пендесіне дем бергендігі. Адамзат жұлдыздардың бөлініп орналасуына сай орналасқан. Біз орта жұлдыздағы адамдармыз, сондықтан белбеуімізді белуардан буынамыз. Жер асты жұлдыздарындағы адамдар белбеуін балтырынан буынбақ. Түс көру сол пенденің көретін көргілігінен аруақтардың, жындардың адамдарға

  • Мәскеу биржасы санкцияға ілінді. Теңге мен Қазақстан биржасына қалай әсер етеді?

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Хадиша АҚАЕВА Қазақстандық қор биржасы иелерінің бірі – Мәскеу биржасы Ресейдің әскери агрессиясы салдарынан АҚШ санкциясына ілікті. Бұл Қазақстандағы қор және валюта нарығы мен теңге бағамына қалай әсер етеді? АҚШ осы айда Ресейдегі ірі биржа холдингіне санкция салды. Американың қаржы министрлігі Мәскеу биржа арқылы әскери мақсатқа капитал тартқан, Ресей азаматтары мен “дос мемлекеттер” “Ростех”, “Вертолеты России” сияқты қорғаныс кәсіпорындарының құнды қағаздарын сатып алып, инвестиция құйған деп есептейді. Ресейге қарсы санкциялар Қазақстанға да әсер етеді. Өйткені Астана Ресей экономикасы басымдыққа ие Еуразия экономика одағына мүше. Мәскеу – Астананың негізгі сауда серіктестерінің бірі. РУБЛЬ ЮАНЬҒА ТӘУЕЛДІ. ТЕҢГЕНІҢ ЖАЙЫ НЕ БОЛАДЫ? Мәскеу биржасы санкцияға ілінгеннен кейін доллар және еуромен сауда жасауды тоқтатты. Қазір

  • Алматыда аяусыз соққыға жығылған жігіттің видеосы: күдікті ұсталды

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    видео кадры Қазнетте аяусыз соққыға жығылған жігіттің видеосы тарады, – деп хабарлайды Tengrinews.kz . Видеода белгісіз адам жігітке бірнеше соққы жасайды. Диалогтан жәбірленушінің қандай да бір қаржылық қарызы бар екені белгілі болады. Кадр сыртындағы дауыс оның басынан ұрмауды сұрайды. Скриншот Алматы полициясы күдіктілерді ұстады. “Зорлық-зомбылықпен өзінше билік ету дерегі бойынша қылмыстық іс қозғалды. Күдікті ұсталып, уақытша ұстау изоляторына қамалды. Сонымен қатар, қылмысқа қатысқаны үшін видеоға түсірген екінші адам да ұсталып, уақытша ұстау изоляторына қамалды. Тергеу жалғасып жатыр”, – деді Алматы ПД баспасөз қызметі.

  • Самат Әбіш қалай “сүттен ақ, судан таза” болып шықты?

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Азаттық радиосы Саясаттанушы Досым Сәтпаев ҰҚК төрағасының бұрынғы бірінші орынбасары, экс-президент Нұрсұлтан Назарбаевтың немере інісі Самат Әбішке шыққан үкім “Қазақстандағы режим болашақты ойламайтынын көрсетті” дейді қазақстандық саясаттанушы Досым Сәтпаев. Сарапшының пайымдауынша, билеуші “элита” жеке істерімен және тасадағыкелісімдермен әуре болып жатқанда елде тағы бір жаңа әлеуметтік жарылысқа әкелуі мүмкін факторлар күшейіп келеді. СаясаттанушыРесей өзінің экономикалық мүдделері мен геосаяси жоспарларын кеңінен жүзеге асыру үшін Қазақстанның ішкі саясатына тікелей әсер етуге тырысып жатуы мүмкін деп те топшылайды. ПУТИН “ҚАУІПСІЗДІК КЕПІЛІ” МЕ? Азаттық: Сонымен ұзақ демалыс алдында осындай үлкен жаңалық жарияланды. Мейрам алдында, 19 наурызда қазақстандықтар мәжіліс депутатының постынан Самат Әбішке шыққан үкім жайлы білді. Мұның бәрінің байланысы бар ма әлде кездейсоқтық па? Досым Сәтпаев: Әңгімені бұл істің құпия

  • Алматыда 5 баллдық жер сілкінісі болды

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Алматы көшелерінде тұрған адамдар. 24 қаңтар 2024 жыл. 23 қаңтар сағат 00.09-да Алматыда қатты жер сілкінді. Қазақстан төтенше жағдайлар министрлігінің сейсмикалық байқау және зерттеу ұлттық ғылыми орталығының мәліметінше, жер сілкінісінің эпицентрі Алматының оңтүстік-шығысынан 264 шақырымда, Қазақстан мен Қырғызстан шекарасында болған. Жер дүмпуінің магнитудасы 6,7. МSК-64 шкаласы бойынша Алматыда жер дүмпуі – 5 балл, Шымкентте 2 балл болған. Алматы қаласы төтенше жағдайлар департаментінің басшысы Нұрлан Атығаев адам шығыны мен қираған ғимараттар жайлы ақпарат түспегенін мәлімдеді. ТЖД халықты лифт қолданбауға, тез арада үйлерінен шығып, қауіпсіз аймақ табуға, газ, су және жарықты сөндіруге шақырды. Ведомство халықты сабыр сақтауға үндеді. Ал сағат 00:44-те Алматыда жүр дүмпуі қайталанғаны, екінші жер сілкінісі шамамен 2-3 балл болғаны

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: