Жұмабек Тәшеневтің туғанына 110 жыл

Jwmabek Täşenevtiñ tuğanına 110 jıl

| Mar 25, 2025

485360094_10237509869829252_922435984681565303_n

Bügin Jwmabek Täşenevtiñ tuğanına 110 jıl tolıp otır.

Qwjattardı oqısaq, Hruşev Qırımdı Ukrainağa bergen soñ respublikalardıñ aymaqtarın basqaşa bölmek bolğan eken.

Qazaqstanda celinnıy kray qwrıp, eldiñ oñtüstik böligin körşi elderge beruge üzildi-kesildi qarsı bolğan. Bwl mäseleniñ tipti qarastırıluına qarsı şıqqan. Keyin osı wstanımı üşin qızmeti tömendetildi.

Ministrler kabinetiniñ törağası qızmetinde B.Momışwlı, R.Qoşqarbaevtı Wlı Otan soğısınıñ batırı atağına birneşe ret wsınıptı. S.Nwrmağambetovke kömektesipti.

1960j 212 päterli üydi qazaq öneriniñ maytalmandarına bergizipti.

1955j Qıtaydan oralğan 100 otbası dalada qalğanda olardıñ mäselesin şeşu üşin ükimetten arnayı komissiya qwrudı swrağan eken.

Elge qızmet etken azamat qoy.

p.s. mwnday principşildik – büginde sirek kezdesetin qasiet.

Nurmukhamed Baigarayev

NAURIZ turalı mañızdı qwjat

kerey.kz

Aşıq derekközderden 1920 jılğı 20 naurızda Taşkentte Twrar Rısqwlov qol qoyğan Naurızdı atap ötu turalı bwyrıqqa közim tüsti. Demek, biıl bwl tarihi qwjatqa – 105 jıl! Alayda, arada nebäri altı jıl ötken soñ 1926 jılı Naurızğa tıyım salındı. Al, 1920 jılı Türkistan Keñestik Respublikasınıñ Ortalıq Atqaru Komitetiniñ törağası bolıp qızmet etken Twrar Rısqwlovtıñ tağdırı qanday qayğımen ayaqtalğanı barşamızğa mälim. Onı “halıq jauı” dep tanıp, 1938 jıldıñ 10 aqpanında atu jazasına kesken… Naşel vot takoy dokument v otkrıtıh istoçnikah: Prikaz, izdannıy v Taşkente Turarom Rıskulovım ot 20 marta 1920 goda o prazdnovanii Naurıza. Poluçaetsya, v etom godu etomu istoriçeskomu dokumentu ispolnilos' 105 let! V 1926 godu Naurız okazalsya pod zapretom. A
1922 jılı Taşkent qalasında jarıq körgen kitabındağı sureti.

kerey.kz

Abaydıñ töte jazumen 1922 jılı Taşkent qalasında jarıq körgen kitabındağı sureti.(Erden Nwrahmettiñ paraqşasınan)
Qazaq-joñğar din üşin soğıspağan!

kerey.kz

Qazaq-joñğar din üşin soğısqan degender mına derekke süyense kerek: 1691 jılı 6 aqpanda Irkutsk qalasında Joñğar hanı Galdan Boşogtu (moñğol. Galdan Boşigt; Qalm. Galdan-Boşigt; 1644 – 1697) elşileriniñ Qazaq handığı turalı äñgimesi. «…Şabarmandar: «Osıdan on jılday bwrın olar, Qalmaq Buşuhtu hanı men Kazak Ordası, dini ärtürli bolğan. Buşuhtu han qalmaqtarmen jäne basqa da orda müşelerimen birge Dalay-lamağa senedi, al kazak ordası äsirese Mwhametke Qırımdıq jolmen senedi, bwsurmandıq jolmen sündetteledi. Al Buşuhtu han Kazak Ordasına onımen, qalmaq Buşuhtu hanımen jäne Ordanıñ basqalarımen bir Dalay Lamağa birigip buddağa sensin dep jiberdi. Sondıqtan da olarmen janjal tuındadı, öytkeni olar qalmaq jolımen Dalay-lamağa sengisi kelmedi, osınıñ saldarınan ülken şayqastar bolıp, Buşuhtu han olardıñ köptegen
Jin Noda: Qazaq handarı men Cin' imperiyasınıñ baylanısı tım tereñ

kerey.kz

Ötken jılı qolıma Tokio şet tilder universitetiniñ professorı Jin Nodanıñ «Resey men Cin imperiyaları arasındağı Qazaq handıqtarı: XVIII-XIX ğasırlardağı Ortalıq Euraziya halıqaralıq qatınastarı» attı zertteu eñbegi tüsti. Öz tarihımızğa qatıstı bolğan soñ, bir demmen oqıp şıqtım. Atalğan kitapta qazaq hanı Abılay men özge swltandardıñ Cin imperatorına jazğan hattarı turalı bayandaladı. Jaqında Jin Nodamen habarlasıp, kökeyimizde jürgen swraqtardı qoydıq. – Ğılımi zertteu kitabıñız ertedegi Qazaq-Cin' imperiyası qatınasın özgeşe tanuğa arnalğan akademiyalıq eñbek eken. Bwnday zertteuge bet bwruğa ne türtki boldı? – Men Ortalıq Aziyanı zertteu barısında Resey jäne Cin' imperiyası turalı közqarastarda ülken alşaqtıq bar ekenin bayqadım. Osı alşaqtıqtı joyu maqsatında men qazaqtardıñ tarihın reseylik jäne qıtaylıq derekközder negizinde zertteuge kiristim.
Doğal şayqası

kerey.kz

1917 jılı Torğay dalasında ataqtı Doğal şayqası boldı. Bwl Amangeldi Imanov bastağan wlt-azattıq qozğalısındağı eñ iri şayqas sanaladı. Şayqasta Amangeldimen qatar, onıñ jauınger serikteri Ibıray Atambekov, Keyki Kökembaev erekşe erlik körsetti. Doğal şayqası nemese Doğal–Ürpek soğısı – 1916 jılğı wlt-azattıq köterilis kezindegi A. Imanov bastağan Torğay qazaqtarı köterilisşileriniñ Resey Ükimetiniñ jazalauşı otryadına qarsı soñğı soğısı. Şayqas 1917 jılı 22-23 aqpan künderi Doğal qopası men Ürpek qonısı aralığında bolğan. Bwl kezeñde köterilisşilerdiñ negizgi küşi Torğay qalasınan 150 şaqırım qaşıqtıqtağı Batpaqqara eldi mekeniniñ mañındağı Jaldama, Torğay özenderiniñ boyına ornalasqan edi. Al ekinşi böligi Torğay qalasınan 140 şaqırım jerdegi Jılanşıq özeniniñ boyına, üşinşisi qaladan 80 şaqırım qaşıqtıqtağı Perovsk jolınıñ boyında toptastırılğan. Torğaydağı köterilisti