|  |  | 

Тарих Қазақ шежіресі

Жолымбет алтын кенішінің атауы туралы

37918592_1781196261949653_1096193387582717952_o-1024x683

Атақты Жолымбет биден – Қали, Қалидан – Бектаза, Бектазадан – Азнабек тарайды. Азнабек Алексеев ауданына қарайтын «Искра» совхозы бөлімшесін басқарып келген. Азнабектен – Амангелді, Алтынбек, Дәулетбек, Асылбек, Азаматтар тарайды.

Жолымбет жайлауын басып өтіп Ащылы-айрық өзені 92 шақырым ағып Сілеті өзеніне құяды.

Күрсары керей – Жебеке – Жанғабыл – Дәулетбай – Құдайбарген – Тәңірберген – Шақабай – Сыздық. Қамаш (Қамаридден) аға Сыздықов 1915 жылы дүниеге келген. Атасы Шақабай Қына ауылында туған. Қимаш Сыздықов 77 жасында ата-бабасының зиратына дұға бағыштауға жолға шығады. Қына ауылында жасы сексенге келген Нұртаза Шәріповпен кездеседі, «Шақабай желісін» көрсетуді сұрайды. Жасы келіп қалған Нұртаза сіздермен жүру оңай болмас қоймас деп, Азнабек Бектазаұлы Қалиевтің үйін көрсетеді. Жалпы осы маңайдағы қазақтардың бәрі керейлер екен.

Жеті-сегіз шақырымдай жүргесін, екі шоқ тоғайдың ортасындағы ашық алаңқайға келіп тоқтады. Міне, «Шақабай желісі» деген осы жер, деді. Азнабек машинадан түскен соң. Бұл араны «Асқарал» деп те атайды. Шақабай ауқатты кісі болған көрінеді. Ана көрініп тұрған Ақшоқы тауы. Төбесіне шықсаңыз, «Минск», «Искра» совхоздары мен Степногор қаласы алақанға салғандай айқын көрініп жатады.

Біз тағы да ілгері жүрдік, жаңағы жерден бір-екі шақырымдай ұзаған соң кішігірім көлге жолықтық. Азнабек оны «Шақабай көлі» деді. Көлемі аса үлкен емес, шағын ғана. Шақабай жылқысын осы көлден суарады екен. Аумағы шағын болғанымен көлдің орта тұсы терең, құрық бойламайды. Қыста терең бойлап қатпайды, суат оюға болады, деді Азнабек.

Бұл арадан шығып, үш-төрт шақырымдай жүрген соң атақты Жанай молланың бейітіне келіп, дұға қылдық. Жанай өз кезінде осы маңдағы керейлердің ішінде діни білімі бар үлкен молла болыпты. Бейіттің басына граниттен құлпытас орнатқан көрінеді. Сонда Жанай молланың қайтқанына да 150 жылдай болған. Жанай молла зиратынан шығып, Искра» совхозын айналып Мәті-Дәулен зиратына келіп, аруақтардың рухына дұға бағыштадық.

Келген мақсатымызды орындаған соң, Азнабекпен жақынырақ таныса түспек болып, әңгімеге тарттық. Одан білгеніміз: Ол осы өңірде өмір сүрген атақты Жолымбет ақсақалдың немересі екен. Жолымбеттен – Қали – Бектаза – Азнабек тарайды. Жолымбет өз кезінде ағайын арасында сөзі өтімді беделді кісі болған. Ол осы Жолымбет поселкесі тұрған жерді қоныстап, сол арада талай-талай той-думан, жиындар өткізіпті. Содан бұл жайлау Жолымбет атанып кеткен көрінеді. Кейін 1932 жылы бұл арада алтын кені ашылып, поселке құрылғанда да осы атау бір ауыздан қабылданса керек.

Жолымбет кешегі патшадан шен алған паң Нұрмағамбетпен қатарлас өмір сүріп, ақылшысы, үзеңгілес болған адам. Жолымбеттің немересі Бектаза да біршама ақындығы бар, ел ішінде беделді адам болыпты. Сонау 1930 жылдары басында халқымыз алапат аштыққа ұшыраған кезде шығарған өлеңінің мына бір шумақтарына назар аударсақ.

Өттің бе басымыздан қайран заман,

Ерікті өз тұсында болған заман.

Айрылып мал мен жерден қазақ сорлы,

Бұл күнде бастан бақыт тайған заман.

Апырмай бұл не сұмдық, неткен заман,

Өз еркің өз басыңнан кеткен заман.

Өттің бе қотан толы қойлы заман,

Күн сайын мерекелі, тойлы заман. –

деп налыған екен жұрт аштықтан қырылып жатқан сол 1929 – 1932 жылдары.

Ал, Жолымбеттің шөбересі, жаңағы Бектазаның немересі Азнабек бүгінде (яғни,1990) жасы алпыстан асып қалса да бойынан қайраты таймаған қуатты азамат. Нағыз еңбекқор, бүгінгі уақыт ауанына лайықты адам екені көрініп тұр. Сол «Искра» совхозының орталығында сәулетті кең үйі бар. Балалары: Амангелді, Алтынбек, Дәулетбек, Асылбек, Азамат та ер жетіп қалыпты. Олардың барлығы шаруашылықта механизатор болып еңбек етуде. Есік алдында әңгімелесіп тұрғанда Азнабек пен келіншегі Шәрбанның кіші ұлы Азаматтан көрген немересі қасымызға келді.

Міне, нақты дәлел біздің Қимаш ағамыз 1915 жылы туған, 1990 жылдары Ата-бабаларының туып өскен жерін аралағаннан соң жазып қалдырған кітаптан үзінді.

Авторы: Қамадиден Шақабай

«Сілеті өзен» өлкетану кітабінан

Қазақстан Республикасының Баспасөз және бұқаралық ақпарат министрі

Ақмола 1994 ж.

***

Про рудник Жолымбет

Месторождение рудника Жолымбет открыто в 1932 г. начальником поисковой партии Н.П.Каличкином по следам древних (монгольских) работ, указанних местным жителем Наушаном Ниязовым. Здесь будет уместным обртить внимание читателей на обстоятельство, связанное с названием месторождения. Дело в том, что данная местность называлось «Жолымбет» по имени уважаемого аксакала этого региона, ибо левый приток степной реки Силеты – Ашылы айрык принадлажал этому аксакалу, как летнее пастбище для лошадей. Глава большого семейства Жолымбет из рода Керея со своими сыновями и близкими родственниками в летнее время ставили свои юрты вдоль этой степной речушки или на берегу небольших озер и тумаров, которыми изобилуют эти места. Зимовка этого аксакала находится на берегу большого озера «Кына»

В настоящее время на этом месте расположена центральная усадьба совхоза «Искра» Алексеевского района. Правнук этого аксакала Азнабек долгое время работал управляющим отделения этого совхоза, а в настоящее находится на заслуженном отдыхе. По его утверждению, прадад Жолымбет прожил 98 лет и похоронен в близи этого совхоза.

Казахский фонд культуры

История развития горно-обоготительного комбината «Каззолото»

Авторы: А.С. Кабылденов, Ш.Х. Сулейменов

Алама-ата, «Ғылым» Научно-исследователький и издателький центр

«Мураттас» 1992 г. 192 стр.

***

Құрметті оқырман. Жолымбет деген адам аты өте көп. Барлығын әкеліп Жолымбет алтын кенішіне балай салуға болайды. Жоғарыда жазылған нақты деректер.

Дайындаған: «Ерен еңбегі үшін» медалінің иегері, Әнуарбек ЕРАЛЫ

 

Related Articles

  • «Бейсенбі ме бүгін деп, Жұмаға қарсы өткені-ай…» (Абай)

    «Бейсенбі ме бүгін деп, Жұмаға қарсы өткені-ай…» (Абай)

    Қазақ халқының даңқты перзенті, ұлы жазушы Мұқтар Мағауин 85 жасқа қараған шағында дүниеден озды. «Бейсенбі ме бүгін деп, Жұмаға қарсы өткені-ай…» (Абай) Шұбартауда дүниеге келді. Жондағы Жобалай Керейдің ең үлкен Аруағы Жобалай бидің ұрпағы еді. Байқотан би, Томан би, Бегеш шешен, Уәйіс, Төлеу ақын… Атағы Аталарынан асып кетті… Тірісінде олай деген жоқ… Бұл сөзді дүниеден өткен соң біз айтып отырмыз… Өмірінің соңғы кездері шетте өтті. «Үкіметке, басқаларға да өкпем жоқ, өкпелейтін олардың жағдайы жоқ!» (М.Мағауин) деген еді өзі бертінде. Астары ауыр, еңсеңді езердей салмақты сөз… Данышпан адам неге елден жырақ кетті. Бұл «Оңаша жатқанды ұнатамын, Елімді ел қылмасын ерте сезіп… Елден кеттім жырақ…» (Шәкәрім) дейтін кетіс сияқты. Сонда да «Көк

  • 1893 жылы 25 қарашада

    1893 жылы 25 қарашада

    1893 жылы 25 қарашада, Даниялық ғалым В.Томсен құлпытастағы бітік жазудың құпиясын ашты. Ғылыми жаңалық еуропа қоғамын дүр сілкіндіреді. Тосмен алғаш «түрік», «күлтегін», «тәңірі» деген сөздерді шешіп оқиды. Бітіктастағы жазудың келесі беті қытай иероглифімен бәдізделген-ді. Томсен иероглифтегі есімдердің реттік (қайталану) жилігіне қарап отырып келесі бетіндегі құпия таңбаларды біртіндеп сөйлете бастайды. Сол дәуірде шығыстану соның ішінде түркітану саласы жеке ғылым ретінде абройлы зерттеу нысанына айналды. В.Томсен таңбаны шешіп құпиясын ашқанымен көне түрік тілін білмеуші еді, сол себепті «бұл мәтінді оқыса Радлов оқиды» деген. Көп өтпей Радлов, Томсен шешкен таңбаның ізінше мәтін жолдарын оқыған. Сонымен жұмбақ күйде қалған тастағы бітік жазуы сөйлей бастаған… 25 қараша күні маңызды күн. Бітік жазу күні құтты болсын!

  • ОТАМАННЫҢ АҚЫРЫ

    ОТАМАННЫҢ АҚЫРЫ

    Шағын сараптама (Жанабіл Смағұлұлының қазасына арнаймын) Бірінші, ХХ ғғ.-дағы Қытай қазақтарының интеллигенциясын үлкен масштабта үш кезеңге бөліп қарастыруға болады. Бірінші кезең 1911-12 жылдардағы саяси төңкерістен кейін қалыптасқан қазақ интеллигенция. Бұл кезеңдегі интеллигенцияны екі санатқа бөліп қарастыруға болады. 1) Рухани ағартушы интеллигенция; 2) Саяси интеллигенция. Рухани ағартушы интеллигенцияның өзін екі топқа бөлуге болады: бірінші топ, жәдиттік мектептің ағартушылары; екінші топ, қазақы дүниетанымның ағартушылары. Ал, бұл кезеңдегі саяси интеллигенцияны да екі топқа бөліп қарастыра аламыз. Бірінші топ, қазақтың дәстүрлі саяси билік жүйесі негізінде қалыптасқан саяси интеллигенциясы; екінші топ, 1914-1922 жж. шығыстық білім беру жүйесі негізінде қалыптасқан саяси интеллигенция. Екінші, шығыстық білім беру жүйесінің интеллигенциясы 1912 жылғы Пекинде өткен президент сайлауынан соң қалыптаса

  • Шоқай Торғайұғлы

    Шоқай Торғайұғлы

    “Ақмешіт уезінде белгілі қазақ ақсақалдарынан Шоқай Торғайұғлы 23-нші декабрде опат болды. Қазақша атқа мінген жұрт кісісі болғанның үстіне өнер, білімнің керектілігін ерте сезіп, заманға лайық істерге кіріскен адам еді. Мұстафа деген баласы осы күні Петербор университетінде оқып жүр” “Қазақ” газеті, №46, 1914 жыл Суретте: Шоқай Торғайұлы. Сурет Н.Гродековтың кітабынан алынды. Серікбол Хасан

  • САРБАС РУЫ ЖӘНЕ САРТОҚАЙ БАТЫР

    САРБАС РУЫ ЖӘНЕ САРТОҚАЙ БАТЫР

    Тарихты түгендеу, өткеннің шежіресін кейінге жалғау – атадан балаға жалғасқан ежелгі дәстүр. Шежіре, ұлт-ру, тайпа тарихы – атаны білу, арғы тарихты білу болып қалмастан ұлттың ұлт болып қалыптасуы жолындағы бастан кешкен сан қилы оқиғалары мен ауыр тағдырынан да мол дерек береді. Шежіре – тұтас халық тарихының іргетасы ғана емес, ұлт пен ұлыс танудың әліппесі  саналады. «Қазақ халқы 200-ден аса рудан құралса да әр рудың өз шежіресі болған. Шежірешілер жүз, тайпа, ру, ата тарихын терең талдай білген»(1). Патшалық ресейдің дәурені аяқталар тұста қазақтың мемлекеттігін қалпына келтіруді мақсат тұтқан Алаш көсемі Әлихан Бөкейхан (1866-1937) алғашқы болып қазақ тарихының қажеттілігін алға тартып, башқұрттың әйгілі ғалымы Уәлиди Тоғанмен кездесіпті. Уәлиди Тоған өзінің естелігінде: «Мен бірнеше

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: