قاقتىعىس قايدا بولدى؟
قاقتىعىس گيمالايدىڭ باتىس جاعىنداعى لاداكح ايماعىنداعى گالۆان اڭعارىندا، قىتاي مەن ءۇندىستان شەكاراسىندا بولعان. اسكەرلەر وق اتپاعان، بىراق تاس لاقتىرىپ، وتكىر زاتتار قولدانعان جانە تاياق جۇمساعان. ەكى ەلدىڭ اسكەرى مامىردان بەرى وسى ماڭعا ورنالاسىپ، ارا-تۇرا جانجالداسىپ تۇرادى.
قىتاي ءۇندىستاننىڭ ءبىراز اۋماعىن وزىنە العىسى كەلەدى. ال دەلي پەكين ۇندىستانعا تيەسىلى جەردى زاڭسىز ۇستاپ وتىر دەپ ايىپتايدى. ەكى ەل ءۇندىستاننىڭ سولتۇستىگىندە، قىتايدىڭ اقساي چين شوقىسىنداعى تاۋلى جەردى بولىسە الماي كەلەدى. داۋلى ايماق 4250 مەتر بيىكتە جاتىر جانە ول جەردە تەمپەراتۋراسى ءنول گرادۋسقا دەيىن ءجيى تۇسەدى.
1993 جىلى ەكى ەل بۇل ايماقتا ءبىر-بىرىنە وق اتپاۋعا كەلىسىپ، اسكەردى تەك “باقىلاۋ ايماعىندا” ۇستاۋعا كەلىسكەن. بىراق بۇل كەلىسىم ءجيى بۇزىلادى.
قاقتىعىسقا نە تۇرتكى بولدى؟
16 ماۋسىمداعى قاقتىعىسقا قىتاي ءۇندىستاندى ايىپتايدى. پەكين “ۇندىستاندىق اسكەريلەر شەكارانى بۇزىپ، قىتاي جاققا ءوتىپ كەتتى” دەدى.
ال جالپى قىتاي مەن ءۇندىستان گيمالاي تاۋىنداعى شەكارا ماڭىنداعى جەرگە ءبىراز ۋاقىتتان بەرى تالاسىپ جاتىر. ەكى ەلدىڭ گيمالاي تاۋىنداعى شەكاراسى 4056 كم قۇرايدى. رەسمي دەلي ء“ۇندىستان بۇرىن ۇلىبريتانيانىڭ وتارى بولىپ تۇرعان تۇستا قىتايمەن شەكارا دۇرىس بولىنبەگەن” دەپ ەسەپتەيدى.
اسكەري ساراپشىلار ء“ۇندىستان داۋلى ايماقتا جول، اەرودروم سالعان سوڭ جاعداي ۋشىقتى. ال دەلي ترانسپورت ينفراسترۋكتۋراسىن سالىپ، قىتايمەن كۇش تەڭەستىرگىسى كەلەدى” دەپ سانايدى.
ءۇندىستان بىلتىر قازاندا قىتايدىڭ قارسىلىعىنا قاراماستان لاداكحتاعى گالۆان اڭعارىندا اەرودرومعا اپاراتىن جولدى سالىپ بىتىرگەن. دەلي جولدى گالۆانداعى وزىنە تيەسىلى “باقىلاۋ ايماعىندا” سالعانىن ايتادى.
بۇرىندارى نە بولىپ ەدى؟
1967 جىلى يادرولىق قارۋى بار ەكى ەل شەكارادا قاقتىعىسىپ، جۇزدەگەن ادام قازا تاپقان. ال بيىل ارادا ونداعان جىل وتكەن سوڭ العاش رەت ادام شىعىنى بولدى.
ەكى ەل 1962 جىلى لاداكح ايماعىندا جانە ءۇندىستانىڭ سولتۇستىك-شىعىسىندا سوعىسقان. كەيىن ەكى ەل كەلىسىمگە كەلىپ، داۋلى شەكارادا “باقىلاۋ ايماعىن” قۇرعان. بىراق ەكى ەل “باقىلاۋ ايماعىنىڭ” ورنالاسقان جەرى بويىنشا دا ءجيى كەلىسپەي قالادى. داۋلى شەكارا ماڭىنداعى كەز كەلگەن قۇرىلىس جۇمىسى قاقتىعىسقا اكەلەدى.
ەكى ەل اراسىنداعى كەيىنگى ەڭ ءىرى قاقتىعىس 2017 جىلى ءۇندىستان، قىتاي جانە بۋتان شەكاراسىنداعى دوكلام اڭعارىندا بولعان. كەيىن جانجالدان سوڭ ەكى ەلدىڭ بيلىگى اسكەرلەرىن تاراتۋ تۋرالى كەلىسكەن.
Reuters اقپارات اگەنتتىگىنىڭ ماقالاسى نەگىزىندە دايىندالدى
ازات ەۋروپا / ازاتتىق راديوسى
پىكىر قالدىرۋ