ادەبي الەم

بالۋان جاكو

kerey.kz

 |  Jun 25, 2015

قۇرمەتتى  رەداكتسيا! سىزدەرگە اڭگىمە جولداپ  وتىرمىن،تالاپ دەڭگەيىنەن شىقسا، جاريالاساڭىزدار ەكەن دەگەن تىلەكپەن:

قۇرمەتتى قۇماربەك قاليەۆ

شىعىسقازاقستان وبلىسى

كۇرشىم اۋدانى

بالۋان جاكو

تاڭەرتەڭ   اۋىل  شەتىندەگى  مەنشىك  تابىن  جينالاتىن  تاقىردا   بۇگىن  دە   ايقاي-شۋ  ەكەن. ارىق  الاسا  تورىنىڭ  بەلىن  مايىستىرىپ  مىنگەن  يىقتى   سيىرشى، ات  ۇستىندە  ءوزىنىڭ  ۇزىن  بويىن  جاسىرعانداي  مىقشيا  ءتۇسىپ،  سيىر  قوسۋشىلارعا   الدەنەنى  ايعايلاي  ءتۇسىندىرىپ  جاتىر. ەكى-ءۇش  ورىس  ايەلى  قولدارىنداعى  شىبىقتارىن  بەزەپ  داۋ  ايتۋدا.  ەكى جاقتىڭ  دا  ءبىرىن-ءبىرى  تىڭداپ  جاتقانى شامالى.

–  وسى دۇلەيدەن  باسقا سيىرشى قۇرىپ قالعانداي…

–  ون جە  گلۋحوي، منە كاجەتسيا، ي پو-سۆوەمۋ  نە  وچەن-تو  پونيماەت…

– ۋج، نە پونيماەت، پروستو پريكيدىۆاەتسيا – دەپ تاراي  باستادى.  ارىق  تورىنى  بۇيىرىنەن  ەمەس،  ۇزىن  سيراقتىڭ كەرزى ەتىكتى وكشەسىمەن ىشىنەن تەبىنىپ  سيىرشى ارى بەتتەدى. مەنىڭ  ويىم – ەرتەدەن  تانىس  وسى كىسىگە  سالەم  بەرۋ  ەدى، ءبىر ءساتسىز ۋاقىتتا  شىققان  سياقتىمىن.  ەسىمە  باياعىداعى  بالا  كەز  تۇسە  بەردى…

…كوكتەمنىڭ جازعا اۋىسار  شاعى. اۋىلدان  ءۇش  شاقىرىمداي  جەكە  قىستاۋداعى  شوپان ۇيىندە  ۇلكەن  توي. بىلتىردان بەرى  ءوز الدىنا جەكە وتار الىپ  تىرلىگىن  جاساپ جۇرگەن  ورىنباسار   جۋىقتا   كەلىنشەگى  بوسانىپ،  ۇلدى بولعان، سونىڭ –  شىلدەحاناسى.  بالا قىرقىنان  شىعىپ،  قارىنشاشىن العانشا،  كوز تيەدى – دەپ  تويدى وسى شاماعا  ورىنباساردىڭ شەشەسى  بەلگىلەگەن.

اسىرەسە، شەشەيدىڭ  شۇقشيا  قادالعانى –  بىلتىر كۇزدە  ارعى  بەتتەن  ءوتىپ، ەلگە كەلگەن  اعايىنداردىڭ جايى.

– جات  جەردە  جابى  بوپ  وسكەن  تۋىسقاندار  ەلىم-جۇرتىم  دەپ  جەتكەندە،  سۋىق  قاباق  كورسەتىپ  شەتتەتپەي  ىشىمىزگە  تارتايىق، تەزىرەك  كىرىگىپ  كەتسىن، سولاردىڭ  ءبىرىن  قالدىرماي شاقىرىڭدار. ءبىر  جاعى  كەلگەلى  بىرەۋىنە  ءدام  تاتىرعانىمىز  جوق، بىلمەگەندىكتەن ەمەس،  جاز-جايلاۋ، قىس-قىستاۋ  مالشىنىڭ  كۇيبىڭ  تىرلىگىنەن – دەگەن.  اسىلى،  شەشەسىنىڭ  سوزىنە  ورىنباسار  قارسى كەلۋدى  بىلمەيتىن، اكەسى  سوعىستا  حابارسىز  كەتىپ،  اناسى  اۋزىنا  تىستەپ  وسىرگەن،  بۇل ءۇشىن  ودان  اقىلدى  جان جوق  بولاتىن. باقىتىنا وراي  كەلىنشەگى دە  ەنەسىنىڭ  قاباعىن باعاتىن بولىپ  شىقتى…

…قويشىنىڭ  ۇزىن  تام   ءۇيىنىڭ  ءبىر  قابىرعاسىنا جاپسارلاستىرا  كيىز، برەزەنت  ۇستاپ  قۇراعان  قالقانىڭ ءىشى  گۋ-گۋ، قىس  بويى  شالعاي قىستاقتا  بۇيىعىپ  جاتقان  مالشى  قاۋىم  ءبىر جاساپ،  بۇگىنگى  مەرەكەگە  شىن  قۋانىشتى،  ولاردان  ىرگەدەگى  اۋىلدان  كەلگەن  تراكتورشى، شوپىرلار دا  كەم  تۇسەر ەمەس . وسى  دۋدىڭ ءبىر  ارەدىگىندە:

– بايبىشە،  –   دەگەن  قويۋ  داۋىس  ساڭق  ەتكەندە،  جاڭاعى  گۋىل  نەگە  ەكەنى  بەلگىسىز، ساپ  باسىلىپ، جۇرت  تۇگەلدەي، الدىمەن  ورىنباساردىڭ  شەشەسىنە، سودان كەيىن  ءتور  جاققا قارادى. –  بايبىشە؟ – دەگەن داۋىس  يەسى –  ساقالى  بۋرىلدانعان،  بەت  ءپىشىنى  كەلىستى  جاس ورتاسىنان  اسقان كىسى  توقتاماي  سويلەپ  كەتتى.  – مىناۋ  بۇگىنگى  قىزىققا  ءسىز  شاقىرىپ،  ءبىز كەلدىك،  قۋانىشقا  ورتاقپىز، قۇتتى  بولسىن.  ەستىپ  جاتىرمىز،  جالعىز  ۇلدان  كەيىنگى  ءتولباسىڭىز  ەكەن، باۋى بەرىك،   عۇمىرلى  بولسىن.  بەرەمىن  دەسە  جاراتقاننىڭ  الدى  كەڭ،  ءۇبىرلى-ءشۇبىرلى  بولۋعا  جازسىن  سىزدەرگە  – دەپ   ءسال  توقتادى  دا. –  كەشەگى  بالاپان  باسىنا   تۇرىمتاي  تۇسىنا   كەر زاماندا  ارعى  بەت  اۋىپ، تارىداي  شاشىراعان  ەلدىڭ  تۇقىمى  ەدىك  ءبىز، بۇگىندە،  اللاعا  تاۋبە،  تۋعان  جەردىڭ توپىراعىن  باسىپ، تۋعان  ەلمەن  قاۋىشىپ، سول  ەلدىڭ  وتىن  وتتاپ، سۋىن  سۋلاپ  جاتقانىمىزعا دا  ءبىراز  بولدى.  ەندى  مىناۋ  جان-جاقتان  جيىلعان  قاۋىم  ءبىرىن-ءبىرى ءبىلىپ ءجۇرسىن، مەن  ار  جاقتان كەلگەن  ازاماتتاردى  تانىستىرىپ  قويايىن – دەپ ءسال كىدىرىس جاسادى. وسى كەزدە  مۇنداي  ۇزىن  سوزگە  ۇيرەنبەگەن، ونىڭ  ۇستىنە  باعانادان  بەرى  داستارحاندا  تىرەلىپ  تۇرعان اعى بار، قىزىلى  بار، قولسىراسى  بار ءتۇرلى  ىشىمدىكتىڭ ءبىرازىن  جاپىرىپ  ۇلگەرگەن  «بەرگى»  بەتتىڭ   ادامدارى  گۋ  ەتە  ءتۇستى:

–  ە، مىنە  ءجون ءسوز،  اقساقال  توگىلتتى.

–  ەسكىنىڭ  كوزى  عوي،  تۋرا  تۇپتەن  تارتتى  زاڭعار.

–  ە، مۇنداي  كىسىلەر  ءبىزدىڭ  جاقتا   بۇگىندە  جوعالدى  عوي.

–  مالادەس  شال، ءپىرامى، توشكىگە  ۇرادى.

– شۋلاماڭدارشى، ءسوز  تىڭداتپادىڭدار  عوي، ءتىپتى – دەسىپ  باسىلعاندا،  جاڭاعى  ءسوز  يەسى  جاڭا قوناقتاردى  تانىستىرا   باستادى. كوبى – اباق  كەرەي  بالالارى  ەكەن، ءبىر-ەكەۋى  ءور  نايماننان  تارايدى، ۇلكەندەرى  ارعى  بەتكە  بالا  كۇندەرىندە  وتكەن، جاستارى سول  جاقتا  تۋىپ  وسكەن، بارلىعى  شىڭجاڭ  رايونىنىڭ  ءدوربىلجىڭ  قالاسىنىڭ  ماڭىنداعى  اۋىلداردان. ءتۇپ  تەگى  تارباعاتاي  تاۋىنىڭ  كۇنگەيى.  ارعى  بەتتە كوبى  نەگىزىنەن  مالدى  كاسىپ  ەتكەن، بىرەن-ساران قىزمەتكە  ارالاسقاندارى  دا  بار، جاستاردىڭ  كەيبىرەۋى  ۇلكەن  وقۋدا  وقىعان، ءبىتىرىپ  ۇلگەرمەگەن…

– ال،  وندا  تانىستىق  ءۇشىن  ءىشىپ  قويايىق  –  دەپ بوساعا جاقتان  بارىلداعان  مىرزانى  جانىنداعىلار  تۇگەل  جابىلىپ  باسىپ  تاستاعان سوڭ، توي ءبىر  مامىراجاي  قالىپقا  ءتۇسىپ، بايسال  تاپتى. جۇرت  ەمەن-جارقىن  اڭگىمەلەسىپ،  ءبىرىن-ءبىرى  قالجىڭمەن  كەۋ-كەۋلەي باستادى، بۇل  قازىر  جاياۋ  ايتىس  باستالادى  دەگەن بەلگى  ەدى.  ءبىزدىڭ  جاقتا، قاي  زاماننان ەكەنى  ءبيمالىم، جيىن-تويدا  ءان  سالۋ  ەمەس،  ايتىسۋ ءۇردىسى، ونىڭ  ىشىندە دە  ەڭ  ءبىر «دەموكراتيالىق» ءتۇرى  دامىعان.  كىم-كىممەن  ايتىسقىسى  كەلسە،  سوعان  قاراپ  ءبىر  اۋىز  قارا  ولەڭ  ايتسا  جەتىپ جاتىر، ايتىس  باستالدى  دەي  بەرىڭىز،  بىرنەشە  جۇپ  قاتارىنان  ايتىسۋى  دا  مۇمكىن، ەشقانداي  شەكتەۋ  جوق، ءبارىنىڭ  ءسوزى  تاۋسىلعاندا،   ىشىنەن  سۋىرىلىپ  ءبىر  عانا  جۇپ  قالادى،  قالعان  جۇرت  سولاردىڭ  ايتىسىن  تاماشالاۋمەن  توي  اياقتالادى.  بۇگىن  سول  ءۇردىس ويلاماعان  جەردەن بۇزىلدى. داستارحاننىڭ  ورتادان  تومەندەۋ  تۇسىندا  وتىرعان  كەۋدەلى،  قىزىل  شىرايلى  جاس  جىگىت  جۇرتتى  سىلتىدەي  تىندىرىپ،  ءان  باستادى. كوپتىڭ قايران  قالعانى – ءان  سالۋ، ونىڭ  ىشىندە  ەر  ادامنىڭ  ءان  سالۋى  ءبىر جاعىنان  بولسا، ودان كەيىن ءان – توسىن، ەڭ  كەرەمەتى  –  جىگىتتىڭ  اۋەزى  بولەك  ەرەكشە  داۋىسى.  ءۇن  اناۋ  ءبىر كوتەرىلىپ، ءبىر  باسىلعان  كەڭ  كەۋدەدەن  شىعا  ما،  جوق  تاماقتان  الدە  تاڭدايدان  با، بولماسا  بارىنەن  ءبىر  ۋاقتا  شىعا  ما، ايىرىپ  بولمايسىڭ،  ايتەۋىر، ءبىر  سيقىر  بويدى  جايلاپ، جاندى  ۋاتادى. ءان  اياقتالعاندا  داستارحان  باسى  ەسەڭگىرەگەندەي  تىنا  قالادى  دا،  ساتتەن  كەيىن  بۇزعان  ارانىڭ  ۇياسىنداي  گۋ  ەتە  تۇسەدى. تاعى- تاعىلاعان  سۇراۋمەن  جىگىت  ۇزاق  ءان  سالدى. كوزىن  تومەن  سالىپ، ءسال تەڭسەلە  ءتۇسىپ  شىرقاعاندا،  بۇرىن  مۇندايدى  پاتەفوننان  نە  جىلىنا  الماتىدان  ءبىر كەلەتىن  ارتىستەردەن  عانا  ەستىپ  جۇرگەن  قالىڭ  توپتىڭ  انگە  سۋسىنداعانى  وسى  شىعار. جانىندا وتىرعان  يىقتى،  اققۇبا  ءوڭدى  جىگىت  ۇزىن  بويىن ەڭكىش  ۇستايدى  ەكەن،  اراسىندا  ءوزىنىڭ  قوڭىر  داۋىسىن  قيسىندى  قوسىپ، ءاندى  ادەمى  ادىپتەپ  وتىر. كەزەكتى ءان  الدىڭعىلاردان  وزگەشە  ەكەن،  تۋعان  جەرىنەن  شالعايدا  جۇرگەن  جىگىتتىڭ  ساعىنىشى  مىنا  ورىنداۋدا   ادامنىڭ  جانىن  جەپ،  جۇرەگىن  ەزىپ جىبەرگەندەي. قوس  داۋىس  «اداسقان  ورىسىنەن،  ءۋايداي،  ءبىز  ءبىر  ءۇيىر-اي…» – دەپ  قوڭىراۋلاتىپ، قوڭىرلاتقاندا،  باعاناعى  قىزۋ كوڭىل  سۋ  سەپكەندەي باسىلىپ،  اركىم  ءوز ويىنىڭ  جەتەگىندە تومساردى، اۋىر ۇنسىزدىكتى  «ءۇ-ءۇ-ھ-ھ،  قايتەيىن-اي» دەگەن  موسقال  ايەلدىڭ  تەرەڭ كۇرسىنىسى  بۇزدى. داستارحان  باسىن  ءبىر تۇسىنىكسىز  ىڭعايسىزدىق  جايلادى.

ء…اي،  ۇلدار،  – دەدى  وسى  كەزدە  باعاناعى  اقساقال،  اتى – بايتوق   ەكەن، –  جۇرتتىڭ  ەڭسەسىن  كوتەرەتىن ءبىر اندەرىڭدى  سالىڭدار دا  اياقتاساڭدار  دا  بولار. قىزىقتىڭ  دا  شەگى بار، اسىرا  سىلتەمەڭدەر.

ءانشى  جىگىت، تۇلەك  كورشىسىنە، – بالامەسكى  – دەدى اقىرىن.  –  وعان  دومبىرا كەرەك  قوي –  دەدى  ۇزىن  جىگىت. – جانجىگىت  اڭتارىلىپ،  بۇل  جاقتا  دومبىرانى  سيرەك  ۇستايتىنىن  بىلەتىن  سياقتى.  بۇل  جەردە  دە  ورىنباساردىڭ  شەشەسى  كورەگەندىگىن  جاساعان،  تويدىڭ  الدىندا  ۇلى  مەن  كەلىنىنە  بەرگەن  كوپ  تاپسىرمانىڭ  ءبىرى – اۋىلداعى  ساعىنتايدىڭ  اكەسىنەن  قالعان  دومبىراسىن  سۇراتىپ  الدىرىپ  قويۋ  بولعان. مۇمكىن، جاڭا  قوناقتاردىڭ  اراسىنان  شەرتەتىندەر شىعىپ  جاتسا  دەگەن ويمەن. ورىنباسار ۇيدەن  توسەكتەگى  جيۋلى  جاستىقتاردىڭ  ارتىنا  تىعىپ  قويعان  ەسكى  قالاق  دومبىرانى  الىپ  كەلدى.

جانجىگىتتىڭ  ۇزىن  قولدارىندا    مۇلدە  ويىنشىق  سياقتى  كورىنگەن دومبىرا  باستابىندا  مىڭگىرلەپ، شىرتىلداعانىمەن،  سالدەن  سوڭ  يكەمگە  كەلە  باستادى. شاناقتان  جىلدام، ويناقى  اۋەن  توگىلگەندە،  باعانادان  جانجىگىتتىڭ  جانىندا  قيمىلسىز  تۇرعان  تۇلەك   قۇلاق  تۇندىرا  ىسقىرىپ  جىبەردى  دە ەكى  قولىن  باسىنان  اسىرا  كوتەرىپ، ءبىر  بۇيىرلەپ  جىلجىپ-جىلجىپ  ەمەس-اۋ، سىرعىپ  جونەلدى.دومبىرانىڭ  قاعىسىنا  قوس قولدىڭ ساۋساقتارىن شارتىلداتا  قوسىپ،  داستارحاننان  ارىرەك  كىشكەنە  الاڭقايدى  ءبىر اينالىپ، تابانىن  جەردەن  ءسال كوتەرىپ، ودان  جەردى تەپكەندەي  جالعان قيمىل  جاساپ، ەكى  بۇيىرىنە كەزەك تەڭسەلىپ، ءبىر  ەڭكەيىپ،  ءبىر  شالقايىپ  قوناقتارعا جاقىنداي  بەرگەندە،  دومبىراسىن  سەكىرتە بەزىلدەتىپ  مىنا  جاقتان  جانجىگىت  قوسىلدى. بيگە  شىققاندا  ۇزىن  دا  ەڭكىش  بويى  سىمداي  تارتىلدى، دومبىرانى  بىرەسە باسىنا، بىرەسە  يىعىنا،  كەيدە شىر  اينالدىرعان كۇيى تۇلەكتىڭ  قاتارىنا  انانداي  جەرگە  بارىپ  ءبىر تىزەرلەي  وتىردى،  وسى  كەزدە  تۇلەك بيلەي  ءجۇرىپ،  اششى  شىڭعىرعان  داۋىسپەن:  پار  ات شەكتىم  سابانعا  ءبىر  ات  تارتا  الماعاندا  ءماتۇر  قىزلار يىر يىرلايدى  يالعىز  ياتا  الماعاندا دەپ  شىرقاعاندا، قايىرماسىنا  كۇڭگىرلەپ  جانجىگىت  قوسىلدى.   ەكى  جىگىت  اندەتىپ  ءجۇرىپ  ۇزاق   بيلەدى، نەشە  ءتۇرلى  اڭ-قۇستىڭ  قيمىل-قوزعالىستارىن  كەلتىرىپ، كەمپىر-شال  جۇرىستەرىن، ۇيالشاق  قىز  بەن  جاسىق  بوزبالانىڭ  قىلىعىن سالدى. ەڭ  قىزىعى، وسىنىڭ  ءبىر دە بىرەۋىنىڭ  سوكەتتىگى  جوقتىعى،  ءبارى  دە  جاراسىمدى، ءبارى دە  جونىمەن…

ءدام  مەن  قىزىققا  بوككەن  كوپشىلىك، اس  قايىرىلعاننان  كەيىن،  ءشايدىڭ  الدىندا  اياق  جازباققا  سىرتقا بەتتەدى.  ادەتتە  مۇنداي  تويدا  قوناقتاردىڭ  ءبىرازى، اسىرەسە  ۇلكەندەر  جاعى  ەتتەن  كەيىن  توي  يەلەرىنە  راحمەتتەرىن  ايتىپ  تاراي باستايتىن-دى، بۇگىن  ونداي  جوق. توي  قىزىعىن  قاي-قايسىسى  بويىنا  سىڭىرە  تۇسكىسى  كەلگەندەي  انشەيىندە  قارامايتىن  ءشايدى  جەلەۋ  ەتىپ، قايتۋعا  اسىقپادى. دۋ-دۋ  اڭگىمەنىڭ نەگىزى  جاڭا  قوناقتاردىڭ  ونەرىنە  سايادى، ۇلكەن  ايەلدەردىڭ  كوپشىلىگى  شەتكەرىرەك  تۇرعان  تۇلەك  پەن جانجىگىتكە  جاقىنداپ بارىپ،  سامبىرلاي  سويلەپ ءتاڭىر جارىلقاسىندارىن  جاۋدىرۋدا.  ەكى-ءۇش  جىگىت  شەت  جاقتا  الىسىپ  ءجۇر.  تاعى  ءبىر-ەكەۋى  ۇريتسوقتاپ  انالاردىڭ  قولتىعىنا  سۋ  بۇركۋدە.

– ءاي،  شاڭداتپاي  اناۋ  جاققا  بارىپ  الىسىڭدار. ونەرلەرىڭ  تاسىپ  بارا   جاتسا،  ورتاعا  شىعىپ  كۇرەسپەيسىڭدەر  مە  بىلاي…  – دەپ  ۇلكەندەردىڭ  ءبىرى  زەكىپ  ەدى.

–  كۇرەسسەك  كۇرەسەمىز،  وندا  نە  تۇر – دەدى  الىسىپ  جۇرگەننىڭ  ءبىرى  قارسىلاسىن  قويا  بەرە  ساپ، بەرى  قاراي  سىزدانا  بۇرىلىپ.

– ءوي،  مىناۋ  شىن كۇرەسكەلى  تۇر-ەي، ەي، تراكتىرىستەر، شىعارىڭدار ىشتەرىڭنەن  جاننان  بەزگەن  بىرەۋ  بولسا،  ءبىزدىڭ  مالشى  قاۋىمنىڭ  تۇيە  بالۋانىنا – قىزۋى  ءالى  تارقاماعان مىرزا  بارىلداپ  ورتاداعى  قالىڭ  توپتىڭ  ىشىنە  كىردى. – نە، كوك  تەمىردىڭ  ىشىندە  قىستان  قوقشاقتاپ ارەڭ  شىعىپ  ەدىڭدەر، جىلىك  مايلارىڭ  تولعان  جوق  پا  ءالى… ەكىنىڭ  ءبىرى، ءيا  كىسىلەرىڭدى  شىعارىڭدار  ورتاعا،  ءيا  بايگەمىزدى  شاپپاي بەرىڭدەر  –  دەپ  وزەۋرەدى.

– ءۇي، مىناۋ تىگىلمەگەن  بايگەنى  قانجىعاسىنا  بايلاپ ۇلگەردى  عوي، بايەكەڭ  بۇل  تويعا  بالۋانىن  ەرتىپ  سايلانىپ-اق  كەلگەن ەكەن، باسقالارىڭنىڭ   جۇلدەدەن  ومىراۋلارىڭ  ىسپەسىن – دەپ قۇرداسى ازىمبەك قارقىلداي كۇلىپ  ەدى.

–  كۇلجيان  تاتەم  ۇلدى  بوپ  جاتقاندا   بايگەگە  ءبىر  توقتىنى تىكپەيدى  دەيسىڭ  بە.  –  مىرزا  ورىنباساردىڭ  شەشەسى  جاقتى  مەڭزەپ  –  سونى  قازىر مىنا  كوكەڭنىڭ سارجالىنا  ءوزىڭ  وڭگەرىپ  بەرەسىڭ  كۇلكىڭ  كومىر  بولىپ.

– ە،  مىنە جىگىتتىڭ  ءسوزى، مىنانىڭ  ارتى  نىعىز،   بەت  قاراتاتىن  ءتۇرى  جوق  – دەپ  تاعى  بىرەۋلەر  شوقتى  كوسەي  ءتۇستى.

– ءاي،  نازاربەك، شىقشى  مىنا  بارىلداقتىڭ  بالۋانىنا، بەس جىل  فيزكۋلتۋرنىيدا  تەككە  وقىدىڭ  با، مىنانى  اۋلىكتىرىپ  تۇراسىڭ  با  – دەپ  ەندى  مۇيىزدەۋگە ءوزى  ءىلىنىپ  بارا جاتقان  ازىمبەك ىشقىنىپ. نازاربەك  ۇلكەن  جارىستار  بولماسا، مۇنداي  اۋىلىشىلىك  الىس-جۇلىستان  الىس  جۇرەتىن  ادەتىمەن،  توبىعىن  تايدىرىپ  العانىن  سىلتاۋراتتى. ەندى  كوپشىلىك  شىنىمەن قىزىنا  باستادى. اۋەلدە  ويىننان  باستالعان  بۇل  الىس، ەرەگىستە بولەكتەنە  قالۋعا  قاشاندا  دايىن قازاق  ءۇشىن  شىن باسەكەگە  اينالا  باستادى. جۇرت  ءبىرىن-ءبىرى  تىڭداماي  گۋلەپ  كەتتى.

– ەي،  كيىكباي،  – دەدى  مىرزا   باعاناعى  كۇرەسپەك بولعان  جىگىتكە، وسى  شۋدى  باسا  دارىلداپ ورتاعا  شىق  تا، ءوزىڭ  تاڭدا   كىسىڭدى،  شىقپاسا  اڭگىمە  جوق، بايگەنى  اكەتەمىز، بولدى… شۋ  سايابىرسي  قالدى. كيىكباي  كوپ  توسقىزعان  جوق،  توپتى  جارىپ  باردى  دا  ارت  جاقتا  تۇرعان  جانجىگىتتى كورسەتتى.

– مەن  مىناۋمەن  كۇرەسەم،  ۇزىننىڭ  قۇلاعانى  جاقسى – دەدى  قىسقا  موينىن  ىشىنە  تارتىپ، قاباعىنىڭ  استىنان  بۇقاكوزدەنە  قاراپ. بەيعام  تۇرعان  جانجىگىت  ابدىراپ  قالدى. جاڭاعى  دۋىل  دا  ساپ  باسىلدى. قالاي  دەگەنمەن  قوناق  جىگىت، بىردەن جاعاسىنا جارماسۋ  قولايسىزداۋ  بولعانى  شىن  ەدى. وعان  قاراپ جاتقان  كيىكباي  جوق، جانجىگىتتى بەلدەن  الا  ءتۇستى.  ول دا  ەندى  كەشىكسە، قاپى  قالاتىنىن سەزدى دە، سول  قولىمەن قارسىلاسىنىڭ جاۋىرىنىنان، وڭ  قولىمەن  ىشىنەن تىرەپ، اياقتارىن  ارتقا  تاستاپ  سىرەسىپ ۇلگەردى. كيىكباي  العاشقى قارقىندا  الا  الماعانىنا  ىزا  بوپ،  ەندى  جانجىگىتتىڭ  بويىن  تىكتەۋگە كۇشىن  سالدى، ءبىر  ساتتە  ونىڭ  دا  رەتى كەلگەندەي،  بەلدەن  قاتتى  سىعىپ  وزىنە  قاراي تارتقاندا،  ۇزىن جىگىت قايقايىپ، شالقالاي  بەردى، ەندى  كيىكبايعا  سىرتتان  شالسا  جەتىپ  جاتىر،  قوناق  كەسكەن  تەرەكتەي  سۇلاپ تۇسپەك، كوپتىڭ دە  كۇتكەنى  وسى  ەدى. كيىكباي  دا  سولاي  ىستەدى، ءسويتتى  دە… اۋەدە  كوتەرىلىپ  بارىپ،  اينالا  بەرىپ  شالقاسىنان  ءدۇرس  ەتە  ءتۇستى،  شاڭ  بۇرق   ەتتى…  جانجىگىت  ونى  قولىنان  تارتىپ  تۇرعىزدى. مۇنداي  سۇمدىق  شاپشاڭدىقتى  بۇرىن-سوڭدى  كورمەگەن  كوپشىلىكتىڭ  دە، كيىكبايدىڭ  دا ەسى اۋىپ  قالعانداي،  اشەيىندە  بىرەۋدەن  جىعىلىپ  قالسا  «قاپىم  بار» – دەپ  وزەۋرەپ، قايتا  كۇرەسپەي  تىنبايتىن  ولەرمەن، بۇل  جولى  سول  ادەتىنەن  تايىپ، سىلەيىپ  تۇر، الدە  قاتتى  جىعىلىپ، تىنىسى  تارىلىپ  قالدى ما؟..

ورىنباساردىڭ  شەشەسى – كۇلجياننىڭ  سۇڭعىلالىعى  ءدال  كەلدى،  وسى تويدان  كەيىن  ارعى بەتتەن كەلگەندەرمەن  ارادا  ءبىر تۇسىنىستىك  ورناعانداي، ونىڭ  تاعى  ءبىر  سەبەبى  سوۆحوزدىڭ  ۇشى-قيىرى جوق  مىڭ  سان  شارۋاسى  دا  بولار. قيىنعا  ءتوزىمدى، باسشىعا  تالاپ  قويمايتىن  بۇل  اعايىندار  ۇلكەندى-كىشىلى  باستىقتارعا  دا  قولايلى  بولدى،  قايدا  جۇمساسا  سوندا  بارادى، باسقالاردى  كەڭىردەكتەسىپ  ءجۇرىپ  زورعا  جۇمساسا،  بۇلاردا  ءۇن  جوق، اي  جۇرەدى، جىل  جۇرەدى، شارۋا  بىتكەندە  توبەسىن  ءبىر-اق  كورسەتەدى… وسىلاي ءتورت-بەس  جىل  دا   زۋلاپ  وتە  شىققان. جانجىگىت  تە  ەتكە  مال  ايدادى،  قوي  قىرىقتى،  ءشوپ  مايالادى،  ماتى  باستى.  ماتى  دەمەكشى، ارعى  بەتتەن  كەلگەلى  ەكىنشى  قىستا   ەرتىستىڭ  جاعاسىنداعى  قالىڭ  قامىستى  شاۋىپ، ونى ارنايى  ستانوكقا  ساپ  نىعىزداپ، ودان كەيىن  جۇمساق سىممەن  كوكتەپ  قامىس  تاقتا  (ماتى ) جاساپ  جۇرگەندە،  ءبىر  توسىن  جاي بولدى.  ماتى  سوۆحوز  قۇرىلىسىنا  تاپتىرمايتىن  ارزان  دا  بەرىك  ماتەريال،  جەرگىلىكتى  تۇرعىندار  ءۇيدىڭ  قابىرعاسىن  وسىدان  ۇستاپ،  توبەسىن  دە  وسىمەن  جابادى. سوندىقتان  دا  قامىس  بار  سوۆحوزعا  كەرەك.  ءبىزدىڭ  اۋىلدىڭ  كىسىلەرى  ماتىنى  جاعادا  قونا  جاتىپ  باسادى،  باسقا  سوۆحوزدار  شابىلعان  قامىسىن  بىرنەشە  تراكتور  بوپ  كەلىپ، تىركەمەلەرىنە تيەپ الىپ،  ءوز  جاقتارىنا  اپارىپ   دايىندايدى.  بۇگىن  دە  سولاردىڭ  ءبىر  توبى  قامىستى  تاۋ-توبە  تيەپ  الىپ،  قايتار  الدىندا   تاماقتارىن  ءىشىپ،  جىلىنىپ  الۋعا  قارا  قوسقا  كىردى.  اۋىز  ءۇي، ءتور  ءۇي  دەپ اتالاتىن  ەكى  بولمەسى  قازاندىق  پەشپەن  بولىنگەن  قارا  قوستىڭ  اۋىز  ۇيىندەگى  ۇزىن  ستول  باسىنا  قاۋقىلداي  سويلەسىپ  بەس-التى  كىسى  جايعاسا   باستادى. ءۇي  يەسى  بوپ  سانالاتىن  ساماي  ءبىر  قولتىق  قامىستى  ەكى  بۇكتەپ   جانىپ  جاتقان  قازاندىققا  تىقتى  دا، قازاننان  مايشولپىمەن  ءسۇزىپ  بۋى  بۇرقىراعان  بالىقتى  ۇلكەن  جايپاق  تاباققا  تۇسىرە  باستادى.  وسى  كەزدە  سىرتتان  كىرگەن  دوسكە  مەن  جانجىگىت  تە  شەشىنىپ،  قولدارىن  شايعان  سوڭ  داستارحان  شەتىنە  جايعاستى.  بار  ءمازىر – بۋى  بۇرقىراعان  ەكى  جەردەگى  بالىق، قالىڭ تۋرالعان  نان،  ۇلكەن  اياقتارعا  قۇيىلىپ،  ءتورت-بەس جەردەن  قويىلعان  سورپا  بولسا  دا،  پەيىل-كەڭ،  قوناقتار  ءوز  دوربالارىن  اشىپ،  شوشقانىڭ  ۇلكەن  كەسەك  ءسۇر  مايى  مەن  پياز، سارىمساق   قوستى.  ىشتەرىندە  ءبىر-اق  ورىس  بولسا  دا  تۇگەل  ورىسشا  سويلەيدى. جانجىگىتتىڭ  وسىندا  كەلگەلى  ءبىر جىلدان  اسا  ۋاقىت  وتسە  دە  ۇيرەنە  الماعانى – وسى  ورىستىڭ  ءتىلى  مەن  شوشقاسىنىڭ  مايى.  قازىر  دە  الدىنا   قويعان  ءسۇر  مايعا  تىكسىنە  كوز  قيىعىن  ساپ،  ءوزى  ۇقپايتىن  وزگە  تىلدەگى  اڭگىمەگە  نازار  اۋدارماي،  تابان  بالىقتىڭ  ءبىر  كەسەگىنەن  قىلتانىن  ءبىر-بىرلەپ سۋىرىپ،  تازالاپ  اۋزىنا  اپارىپ  ەپپەن  شايناپ  وتىر.

–  ساعان  ايتىپ  وتىر  –  دەپ  ساماي  بۇيىرىنەن  تۇرتكەندە  سەلك  ەتىپ، جان-جاعىنا  قاراپ  ەدى، ءتور جاقتان  بىرەۋ:

– نە، كەرەڭسىڭ بە، الدە، قىتايسىڭ  با؟ – دەپ  گۇر  ەتە  قالدى.  جانجىگىتتىڭ  استە  كوتەرە  المايتىن وسى   «قىتاي» دەپ  تابالاعان ءسوز  ەدى.

– جوق، ورىسشا  بىلمەيتىن  قازاق  ەدىم،  اسقانىڭ – ورىسشالاعانىڭ  با؟  – دەپ  اتىرىنىپ  شىعا  كەلدى.

– ءا، ءتىلىڭ  بار  ەكەن،  پو-موەمۋ  داجە  ۇزىن  سياقتى، قىسقارتىپ  بەرەيىن  بە؟               –  گۇرىلدەك  داۋىس  يەسى  بەرى  قاراي كەۋدەسىمەن  بۇرىلدى.

– ءوزى  بەرگەن  ءتىلدى  قۇداي  ءوزى  قىسقارتار  كەرەك  دەسە. سەن  بەكەرگە  اپشىما.

–  قۇدايىڭدى  ۇمىتقان  ەكەنسىڭ، تانىتايىن  با ؟ – وسى  جەردە  گۇجىلدەككە  قارسى  وتىرعان  كارتەڭدەۋ  ورىس  قولىنداعى  بوتەلكەسىن  شايقاپ:

–  اۋەس،  تارۋ  زادەرجيۆاەش،  نارود  نا  تەبيا  سموتريت – دەدى. جاڭاعى  گۇرىلدەك  الدىنداعى  ورىسقا  ءبىر، ودان  باعانادان قولىندا  ۇستاپ  وتىرعان  كروشكەگە  ءبىر  قاراپ  اپ،  ىدىستى  باسىنا  ءبىر-اق  توڭكەردى دە،  بەت-اۋزىن  تىرجيتىپ،  پياز  يىسكەدى. ورىس بوساعان  ىدىسقا  بوتەلكەدەن  ولشەپ  قۇيىپ  جاعالاتا  باستادى.  قوس  يەلەرىنە  ۇسىنعان  جوق. اس  ءىشىپ جىلىنعان  جولاۋشىلار  ءبىر-ءبىر تەمەكىدەن  تارتىپ  اپ،  كيىنىپ  سىرتقا  بەتتەدى. جانجىگىت  ەندى  بايقادى، اۋەس  شىنىندا  دا  زور  ەكەن.  كۇپايكەنىڭ  سىرتىنان  ۇزىن  سۋلىقتى  كيىپ  العاندا  توبەنى  تىرەپ، ەسىككە  سيمايتىنداي كورىندى.  قۇلاقشىننىڭ  باۋىن  تاماعىنىڭ  استىنان  بايلاپ  جاتىپ، بۇعان كوز  قيىعىمەن  قاراپ

– ۇزىنتۇرا، – دەدى، بۇگىن  اۋەستىڭ  قولى  تيمەگەنىنە  قۇداي  دە،  كەلەسىدە  مەنى  اينالىپ  ءجۇر.  جانجىگىت  ۇندەمەدى… قاراڭعى تۇسە  جاعادا  ىزعىرىق  قاتايا  باستاعاندا،  ەكى  جىگىت  بۇگىنگى  شىعارعان  ماتىلارىن  تەكشەگە  جيدى  دا  قوسقا  كىرگەن-ءدى.  ساماي  سارقامىستى  ورتەپ  جاعىپ، اياداي  ەكى بولمەنى  جىپ-جىلى  عىپ  قويىپتى.

– ال، قولدارىڭدى  شايىپ  وتىرا  قالىڭدار،   سىربازعا  ءبىر  بۇيىردەن  ءتيىپ  بەرەيىك، بۇيىرسا.

–  داۋىسىڭ  اجارلى،  اۋىڭ  مايلى  بولعان-اۋ  بۇگىن،  سىرباز  جەگىزبەك  بولعانىڭا  قاراعاندا،  دوسكە  ريزالىعىن  سابىرمەن  ءبىلدىرىپ.

–  وسى  ساماشتىڭ   ارقاسى   عوي  ءبىزدىڭ  كىسى   قاتارىندا   جۇرگەنىمىز. سوۆحوزدىڭ   قويىن  بىلمەيمىن،  ەكەۋىمىزدى  قىستان  كۇيلى  شىعارار  اماندىق  بولسا  بۇل  ەرىڭ – دەپ  جانجىگىت تە  قوستاپ  جاتىر  مىنا  جاقتان.

– ءاي،  اۋىزدارىڭنىڭ  سالىمى  دا، ايتپەسە، اۋعا  جويان  ەكى  سازاندى  مەن  نوقتالاپ  قويدى  دەيسىڭدەر  مە،  ودان  دا  تەز  وتىرىڭدار  داستارحانعا. سامايدىڭ كۇندەگىسى  وسى، جۇمىستىڭ  باسىندا  شابىلعان  قامىستى  قۇشاق-قۇشاق  تاسىپ،  ستانوكتى  اينالدىرا  جەتكىلىكتى  عىپ  ءۇيىپ  تاستايدى  دا،  قامىس  جاعادان  ارىرەك  قۇرعان  اۋىن  قارايدى،  كۇندەلىكتى    بالىعىن  الىپ،  ارتىعىن  قارعا  كومەدى،  «نا   چەرنىي  دەن» – دەيدى  ءوزى  ونىسىن. تاماق  دايىنداۋ، پەشكە  وت  جاعۋ  دا  وسىنىڭ  موينىندا.  ءومىرى  جاعادا  وسكەندىكتەن  بە، الدە  ءوزى  يكەمدى  مە، بالىقتى بىتەۋدەي  قۋىرا  ما، قاقتاي  ما، جوق   قۋىرداق  جاساي  ما،  ايتەۋىر  قولىنان  ءبارى  كەلەدى.  بۇگىنگى  سىربازىن دا  الدىمەن  قازانعا  سۋدى  از قۇيىپ،  قايناتىپ، وعان  بولىنگەن  سازانداردى  باتىرىپ،  ءبىر  بۇقتىرىپ  اپ،    وتتى  باسەڭدەتىپ،  قامىس  جانىپ  بىتكەندە  قازاندىق  پەشتىڭ  تابىنا  سورپاسى  سارقىلعانشا  ۇزاق   ۇستاعان.  مايىن  بويىنا  ءسىڭىرىپ،  سارتاپ  بوپ  پىسەتىن  وسى  تاعامدى  جاعالاۋ   جۇرتى «سىرباز» دەپ  اتايدى. كەشكە  دەيىن  سۋىق  سورعان جىگىتتەر  تاباققا  ەندى  قول  سالىپ، ۇساق  سۇيەگى  تۇگى  قالماي  ەرىپ  كەتكەن  اۋىزدا  ۇگىلىپ  تۇرعان  ماي  سازاندى  كومەيلەتە  بەرگەندە،  ساماي بۇرىشتاعى  جۇكتىڭ  اراسىنان    جاسىل  بوتەلكەنى  سۋىرىپ  اپ،  ستولعا  قويدى.

– ءۇي،  مىنانى  قايدان  تاپتىڭ؟

– بۇگىن  مەيرام   جاسادىڭ  عوي،  نەنىڭ  قۋانىشى  دەپ  قوسارلانا  جارىسقان  ەكەۋىنە.

–  تىزەم  قاقساسا  جاعايىن  دەپ  تىعىپ  ءجۇر  ەدىم – دەپ  كەمپىردىڭ  داۋىسىنا  سالىپ، –  «وسوبايا  موسكوۆسكايانى» ىشەيىك، باعاناعىلار  سياقتى  اششى  «پەرتسوۆكانى»  سىمىرە  بەرمەي. ۇشەۋى  اسىقپاي  وتىرىپ  ءبىر جارتىنى  دا،  ءبىر  تاباق   سىربازدى  دا  تاۋىستى،  اڭگىمە  تاۋسىلعان  جوق.

…اۋەسپەن  بەكەر  بايلانىستىڭ  – دەدى  دوسكە.  «پريبويدىڭ» كۇلىن  قاڭىلتىر  قۇتىعا  قاعىپ  وتىرىپ.  –  ول  قيىن  ادام. ساۋ  كۇنىندە  ودان  كەڭ، ودان  اقكوڭىل  كىسى  جوق. ال، اۋزىنا  بىردەڭە تيسە بولدى  قۇتىرىنىپ  شىعا  كەلەدى،  ودان كەيىن  ونى  توقتاتۋ  جوق،  سوزگە  سەنگىش، باعانا  جانىنداعىلار  سەنى  ايتىپ، «اناۋ ۇزىن سەنىمەن  ايقاسام – دەيدى»  – دەپ  قالجىڭداعان  بولىپ  ەدى، سول  جەتتى، ساعان  ۇرىندى، سەن  دە  شاق  ەتە قالدىڭ،  قايتا  بۇل  جولى.  اۋەستى  نە توقتاتقانىن  بىلمەيمىن، ايتپەسە  ءبىر  سويقاننىڭ  بولارى  انىق  ەدى. تەگىندە  ونىمەن  بايلانىسىپ  بەرەكە تاپپايسىڭ…

– ءوزى  عوي  ءبىرىنشى  باستاعان، ايتپەسە،  نەم  بار  العاش  كورىپ  وتىرعان  كىسىدە.مەن بەتىنە  قاراپ  ءسوز  ايتقام  جوق، وزدەرىڭ ەستىپ وتىرسىڭدار،   جانجىگىت  اقتالا  سويلەدى.

– اقتالماي-اق  قوي، بىلەمىز ساماي ءسوزدى  جالعادى. – پالە  نەدە  دەسەڭشى  ودان دا، پالە اۋەستىڭ  بالۋاندىعىندا،  بالۋان بولعاندا  كەزىندە  الماتىڭنىڭ  وزىنە  دەيىن بارىپ، جۇلدە  اكەلگەن پەرى، ۇيىندە كۇمىس  مەدال ءىلۋلى  تۇر  سوندا العان، ءوزىم  كورگەم. قازىر  ەندى، ارينە، بۇرىنعىداي  ەمەس، سوندا  دا  بۇل  ماڭايدا  ونىمەن  تىرەسەتىن  جاننان  بەزگەن  اقكوز  جوق،  بۇگىندە.

– ال، سوندا  مەندە  نەسى  بار؟

– كاك  نەسى  بار،  سەن  قىزىقسىڭ-ەي،  كيىكبايدى  جىقتىڭ  با،  بەكقازىنى  جىقتىڭ  با،  ەل  «كۇرەس» – دەگەندە  ءشايمۇرات  ساعان  قارسى  شىقپاي  قويدى  ما، زيل-دىڭ موتورىن  جالعىز  سالدىڭ  با، وسى  از  دەيسىڭ  بە باعاناعى  سياقتىلار  وسىنى  اۋەسكە  جەتكىزبەدى  دەيسىڭ بە؟   – سوندا  ماعان  نە  قىلمادىڭ  دەيدى؟

– ءتۇۇھ، مىناۋ  مەنىڭ  ميىمدى  شوقىپ  ءبىتىردى  عوي، ابدەن. – ساماي  قۇرداسى جانجىگىتكە  قاشاندا  ەركىن  سويلەيتىن ادەتىمەن.  ەندى  سەنىمەن  كۇرەسپەگەن  كىم  قالدى،  ءاھا،  سول قالدى، ءيا،  اۋەس، ەندى  جەتتى  مە،  ءوي،  سەنىڭ  اناۋ  توبەنى  تىرەگەن  باسىڭا  جەتكەنشە  قايدا  – دەپ  قولىن  تۇڭىلە  سىلكىگەن  سامايدىڭ  قىلىعىنا  ۇشەۋى  دە  كۇلدى.

– جارايدى، جىگىتتەر،  دەم  الايىق دەگەن دوسكەنىڭ  سوزىنەن  كەيىن  ۇيىقتاۋعا  جاتقانىمەن،  جانجىگىتتەن  ۇيقى  قاشتى. كوز  الدىنان  بۇگىنگى  ۋاقيعالار  وتە بەردى. اۋەستىڭ  باعاناعى  ءتۇرى ەلەستەدى  ەسىنە  بەكقازىنىڭ  قىلىعى  تۇسكەندە،  كۇلكىسى  كەلدى… بۇعان  بريگادير  قاپار  كومىر  ءتۇسىرىپ  الۋعا  تراكتور  بەرگەن،  سودان  جاناقتىڭ  جانىنا  سىعىلىسىپ  وتىرىپ  قۇيعانعا  كەلسە، ءبىراز كولىك  كەزەكتە  تۇر  ەكەن. بۇل  دا  كومىر بوساتاتىن  ارىق  سارى  كىسىگە  قاعاز  جازدىرىپ  العان سوڭ،  كەزەكتىڭ اياعىنا  تراكتورىن قويعىزىپ،  ءوزى  شەتكەرىرەك  شىعىپ  اياق-قولىنىڭ  سىرەسكەنىن  جازىپ  جۇرگەن.

–  جىگىتىم، – دەپ  ارتىنان  بىرەۋ  گۇر ەتكەندە،  سەلك  ەتىپ  جالت  قارادى.  قويمانىڭ  قورشاۋىنىڭ  ورتاسىنداعى  ۇيشىكتىڭ شالقاسىنان  اشىق تەرەزەسىنەن  بىرەۋ  جاسىل  فۋراجكالى  باسىن  شىعارىپ،  قول  بۇلعايدى. بۇل  جاقىنداپ كەپ  سالەم  بەرگەندە، ول  باسىمەن  ەسىكتى  نۇسقاپ:

–  زاحودي – دەگەن، بۇيىردەگى الاسا  ەسىكتەن  بۇكتەتىلىپ  ارەڭ  كىرگەن  بۇعان  ورنىنان  تۇردى  دا، – بەكقازى، پروششە  بەكا – دەپ  قولىن  ۇسىندى. جانجىگىت  ەندى  بايقادى، مىنا  ادامنىڭ  پوشىمى  بولەك  ەكەن،  بويى  قانشا  بولسا،  ەنى  سونشا  سياقتى، جاپ-جالپاق، جۇپ-جۇمىر،  تۇتاسىپ  جاتقان  ءبىر  الىپ  دەنە، ءسوزى  دە،  قىلىعى  دا  ەلدەن  ەرەك.

– كاك  زوۆۋت، اتىڭ  كىم ؟ –  ورىسشا-قازاقشا  سۇراپ  الدى دا، زناچيت، جاكو… سلۋشاي، جاكو، دەنەڭ  بار  ەكەن،  ۋۆاجايۋ،  مەنىمەن  كۇرەسىپ  بايقاساڭ  قايتەدى، وبەششايۋ، بوربا  بۋدەت  چەستنوي  –  دەپ  ماڭدايىندا  ەكى  بالعا  ايقاستىرىلعان  جاپسىرما  تەمىرى  بار  جاسىل  فۋراجكاسىن  شەشىپ  ستولعا  قويدى.  جانجىگىت  ەندى  بايقادى،  مىنا  ءداۋدىڭ  باسى  دا  دەنەسىنە  ساي  قازانداي  ەكەن، مويىن  جوق، يىققا  قوندىرا  سالعانداي   دوڭگەلەك   جالپاق  بەتتە  ەكى  قىسىق   كوزدەن  باسقانىڭ  ءبارى  مولىنان  پىشىلگەن. جانجىگىتكە  جاس  مولشەرى  قىرىققا   تاياپ  قالعان  بۇل  جىگىت  اعاسى  ۇنادى.

–  نۋ  چتو،  رەشايسيا،  كورەيىك  ايقاسىپ  –   دەدى قايتادان بەكقازى  مۇنىڭ  ۇندەمەگەنىن  كەلىسپەگەنگە  بالاپ.

– مەن  كومىرگە  كەپ   وتىرمىن  عوي ، كۇرەسكەلى  ەمەس،  جانجىگىت  شىن  قىسىلدى.

– زا   ۋگول  نە  بەسپوكويسيا،  ىلعي  كەسەگىن  تيەتىپ  بەرەم،  بەكا   سلوۆامي  نە  بروساەتسيا،  ليۋبويدان  سۇرا.  «جاكوعا»  شەگىنەر  جەر  قالمادى.

–  قايدا  كۇرەسەمىز؟

–  ۆوت  ەتو –  پراۆيلنىي  بازار،  ماعان  جۇرەكتى  جىگىتتەر  ۇنايدى،  كەتتىك. العا  ءتۇسىپ  اپ  تارتا  بەردى.  جالپاقتىعىنان   با،  جالعىز  جۇرگەندە  الاسا  سياقتى  كورىنەدى  ەكەن. كومىر  قويماسىنىڭ  الدىندا  ءبىر  توپ  كىسى  تۇرعان،  الگىلەرگە:

–  ءبارىڭ  جۇرىڭدەر،  ءبىز  جاكو  ەكەۋىمىز  كۇرەسەمىز،  سەندەر  بولەت  ەتەسىڭدەر – دەپ  گۇجىلدەپ  ەدى، كەزەك  توسىپ  تۇرعانى  بار،  ەرىگىپ  اڭگىمە  ىزدەپ  تۇرعانى  بار، ءبىر  توپ  كىسى  بەرى  قاراي  دۋىلداي  وشارىلدى.  بەكقازى   قورشاۋدى بويلاي ءبىراز  ءجۇرىپ  كەپ، كەڭ  قۇمداۋىت  الاڭقايعا  توقتادى،  جانجىگىتكە  الاڭقايدى  قولىمەن  نۇسقاپ.

– ۆوت  ناشە  پولە  براني،  تو  ەست،  مايدان  دالاسى –  دەپ  قارقىلداپ  كۇلدى  دە،  قورشاۋ  باعانىنىڭ  تۇبىندە  جاتقان  ەسكى  تەمىر  استاۋدى  اۋدارىپ،  استىنان  ءبىر تۇيىنشەك  سۋىردى.  جازىپ  ەدى، ونىسى  ۇزىن  ەنسىز  سۇرىپ  ەكەن.

–  بۇل – ءبىزدىڭ  ەكيپيروۆكا،  ءما،  تاق –  بىرەۋىن  بۇعان  لاقتىردى  دا، ەندى  بىرەۋىن  شيىرشىقتاپ  اپ بەلىنە  بايلاي  باستادى.  جانجىگىت  بەكقازىنىڭ  سابىرىنا  تاڭ  قالدى.  ءوزى، ءوزى  عانا ەمەس  تالايدى  بايقاپ  ءجۇر،  كۇرەسكە  تۇسەردە  سىرتقا  بىلدىرمەۋگە  تىرىسقانىمەن، قوبالجيدى،  ءتىپتى، كۇرەستى تاماشالاۋدا  دا،  شيرىعادى،  مىنادا  سونىڭ  ءبىرى  جوق، العاشقى  كورگەن  قالپى.  ورتاعا  شىقتى دا  جانىنا  كەلگەن  بۇعان.

– پوياستان  ۇستايمىز، سونسوڭ  ناچنەم  – دەدى  سول  گۇجىلدەگەن  قالپى.  جانجىگىت  شيرىعىپ،  ءوزىنىڭ  ماشىعى – وڭ قولدى  ىشتەن، سول قولدى  بەكانىڭ  جاۋىرىنىنان  اسىرىپ  بەلدەن  سالدى،  بەكقازى  ەكى  بۇيىردەن  ۇستادى. ەكەۋى  دە ءبىر  ساتتە  سىرەسە  قالدى.  جانجىگىت  سول  جاعىنا  بۇرىلا  بەرىپ، بار كۇشتى  بەلىنە  ساپ،  ەكى  قولمەن  شىرەنە  جوعارى  تارتتى،  ول  وسىلاي  تارتقاندا  تالايدىڭ  اياعى  جەردەن  كوتەرىلىپ، ءتىپتى  كوتەرىلمەگەندە  دە تابانىنان  ءبۇر  كەتىپ قالاتىن  دا  بۇل  سول  اياقپەن  توبىقتان  قاعىپ، وڭ  بۇيىرىنە  اۋا  بەرگەن  قارسىلاسىن  جۇلقا دەمەپ  جىبەرىپ  شالقاسىنان  تۇسىرەتىن. ول  ءتىپتى  سوناۋ  بالا  جىگىت كۇنىندە  ارعى  بەتتە  بۇلانباي  بالۋاننان  ۇيرەنگەن  كانىگى  ءادىسى  ەدى… بىراق، بەكقازى  ەكى  اياعىنان جەرگە  كومىپ  قويعانداي  قوزعالمادى، قوزعالعانىڭ  نە، ءوز كەزەگىندە  جانجىگىتتى  جەردەن  جۇلىپ  الا  جازدادى،  جۇلىپ  تا  الار  ەدى، بۇنى بويىنىڭ  بەكقازىدان  الدەقايدا  ۇزىندىعى  ساقتاپ  قالدى. ونىڭ  دەرتەدەي  اياقتارى  جەر سىزعانىمەن،  بەكا  ادىسكە سالا  المادى. ەكەۋى  دە  ءبىرىن-ءبىرى   اڭدۋمەن  ءبىراز  ءجۇردى. جانجىگىت  قولىن  بەلبەۋدى  ساۋمالاپ  ءجۇرىپ  قارسىلاسىنىڭ  بۇيىرىنە  سىرعىتىپ  الدى.  بەكقازىنىڭ   ءادىسى  شامالى  سياقتى،  شابۋىلدايتىن  ءتۇرى  كورىنبەيدى. جانجىگىت  تاعى  جۇلقي  تارتىپ  سول  جامباسقا  الدى،  بەكقازى  وڭ جاعىنا  بار سالماعىن اۋدارىپ  سىرەسە  قالدى، جانجىگىت  شالت  اينالىپ  وڭ جامباسقا  الدى،  بۇل – جالعان  قيمىل  ەدى، بەكقازى   سەنىپ قاپ  سول جاعىنا  اۋا  بەرگەندە  جانجىگىت  تە  بۇل جولى  سولعا   جالت  ەتىپ،  وڭ  اياقپەن  توبىقتان  قاعىپ  ۇلگەردى. تەڭدىگىن  جوعالتىپ  العان  بەكقازى  قىرىنداپ  قۇلاي  بەردى، جانجىگىت ونىڭ  وڭ  يىعىن  باسىپ  ۇلگەردى.  ەكەۋى  ۇستاسقان  كۇيى  قۇلادى، بىراق بەكا  جاۋىرىنىمەن  تۇسكەن  ەدى… جانجىگىت  كۇرەسكەندە  اينالانى  ۇمىتىپ  كەتەتىن-ءدى. بۇل  جولى  دا  ۋ- شۋ  بوپ  تۇرعان  ون  شاقتى  ادامدى  جاڭا  كورگەندەي  تاڭدانا  قاراپ  تۇرەگەلدى، بەكقازىعا  قولىن  بەرىپ  تارتىپ  تۇرعىزدى،  ول  مۇنى  قۇشاقتاپ

–  مولودەتس!  –  دەپ  ەنتىگە  گۇجىلدەدى، ءسويتتى  دە  ەكى  يىنىنەن  دەم  الىپ  تۇرعان  مۇنىڭ  وڭ  قولىن  كوتەرىپ،  جينالعاندارعا  بۇرىلىپ. – پوبەديل  سيلنەيشي  –  دەپ  ايعايلادى. جۇرت  دۋىلداسىپ  تاراي باستادى،  بەكقازى  بۇعان:

–  پوشلي  –  دەدى  دە  ەتەكتەگى  تاۋ  بوپ  ۇيىلگەن  كومىردى  ءبىر  شەتىنەن  كەۋلەي  تيەپ  جاتقان  شاعىن  ەكسكاۆاتورعا  جاقىنداپ، قول  بۇلعادى، جاس ورىستىڭ  جىگىتى  تراكتوردان  سەكىرىپ  ءتۇسىپ  بۇلاردىڭ  جانىنا  كەلدى.

–  ۆانەك، ۆون  متز ەشكۋ  ۆيديش  – دەدى  بەكقازى  جاناقتىڭ  تراكتورىن  نۇسقاپ  –  وفورميش  ەگو  پو-ناشەنسكي.

–  پونيال،  دياد  بەكا – جىگىت  تراكتورىنا بۇرىلدى.

– كەتتىك  – بەكقازى  ەندى  قاتار-قاتار  تىزىلگەن  ۇزىن قويمالارعا  بەتتەدى. شەتكى  قويمادا  توبەگە  دەيىن  تىرەپ  جەم  بە،  تۇز  با  قاپ جيناپتى.

– قازىر  كۇش  سىناسامىز – دەدى  دە، بەكقازى  قويمانىڭ  ارعى  تۇكپىرىنە  قاراي  سانات  –  دەپ  ايعايلاپ  ەدى.

–  مەن  مۇندامىن  –  ارت  جاقتان  بىرەۋ  تاسىر-تۇسىر  اسىعا  جەتتى.

– وي-ب-و-و-ي،  ەكى  الىپتىڭ   ايقاسىن  كورىپ  ەس  جيا  الماي…  تۋرا  جەر  سولقىلدادى  عوي  ءتىپتى… مۇنى  كورگەن  دە  ارماندا،  كورمەگەن  دە  ارماندا…

–  سانات، بىزگە  تياگا  دايىندا،  سموتري،  ءوزىڭ  سۋديت ەتەسىڭ.

– ءلاپپاي،  تاقسىر،  سانات  قۋانىپ  كەتتى.  اين  مومەنت.  جانجىگىت  ءالى  ەشتەڭە  ۇعا  قويعان  جوق.  سانات  ارعى  ءبىر  قۋىستان  ىستىك  تەمىرگە  تەكشەلەپ  تىزىلگەن  كوپ  كىردىڭ  تاسىن  الىپ  كەلدى.

–  نەشەدەن  باستايمىز – دەدى  بەكقازىعا.

–  ءۇش  ءجۇز.   سانات  بۇرىشتاعى  ۇلكەن  تارازىعا  الگى  تاستاردىڭ  بىرنەشەۋىن  ءىلىپ  جىبەردى  دە.

– باستاڭدار  –  دەدى  ءامىرلى  ۇنمەن… بەكقازى  تارازىنىڭ  ۇستىنە  مالداس  قۇرىپ  وتىردى  دا،  ەكى  شەتىندەگى  تۇتقادان  شىرەنە  تارتتى. جانجىگىت  بايقاپ  تۇر، تارازىنىڭ  استىڭعى  جاقتاۋدا  تىگىنەن جاتقان  جالپاق  ۇزىن  ءتىلى  سارت  ەتىپ  توبەگە  ءتيدى  دە  قايتا  قۇلاپ  ءتۇستى.

–  ۆەس  ۆزيات –  دەپ  حابارلادى   سانات  سالتاناتپەن: –  سلەدۋيۋششي  نا  پوموست. بەكقازىنىڭ  ورنىنا  جانجىگىت وتىردى،  ەندى  بايقادى  تارازىنىڭ  ورتاسى  قوزعالمالى  ءتورتبۇرىش  تەمىر ەكەن، تۇتقادان  تارتقاندا  ول تومەن ءتۇسىپ، ءتىلدى كوتەرەدى  ەكەن.  –  سالماق  – بۇرىنعى، ءۇش  ءجۇز  كيلوگرامم  سانات  ساڭقىلداپ  تۇر. جانجىگىت  تە  تارازى  ءتىلىن  توبەگە  تيگىزدى.  ەكەۋى  وسىلاي  كەزەك  تارتىپ  سالماقتى  ءتورت  جۇزگە  جەتكىزدى. جانجىگىت  جاڭا  ۇعا  باستادى،  مىنا  ويىن  باستابىندا  قاراپايىم   كورىنگەنىمەن، بۇعان  دا  ءتاسىل  كەرەك  ەكەن،  الدىمەن  ارقانى  ءتۇزۋ  ۇستاپ،  قولدى  شىنتاقتان  بۇكپەۋ قاجەت، تارتقان  كەزدە  سالماقتى  دەنەگە  تەڭ  بولۋگە  تىرىسپاق  كەرەك ەكەن. –  تاعى  ەلۋ  قوس  –  دەدى  بەكقازى  كەزەكتى  سالماققا  وتىرىپ جاتىپ.  –  ۆەس  رەكوردنىي –  دەپ  حابارلادى  سانات. جانجىگىت  بەكقازىنىڭ  تارازىمەن  تۇتاس  قۇيىلعانداي  پوشىمىنا  قاراداي  قىزىقتى. بەكقازى   جالپاق   جاۋىرىنىن  جازىپ، كەڭ  يىعىن  شالقايتا  ۇستاپ، سوزىلا  تارتتى، قىسقا  جۋان  موينىنىڭ  تامىرلارى  بالانىڭ  ساۋساعىنداي  بوپ  بىلەۋلەنىپ  شىعا  كەلدى، اقسارى  ءجۇزى  كۇرەڭىتىپ كەتتى.  تارازى  ءتىلى  ءسال كوتەرىلىپ  ەكى  جاققا بولماشى تەڭسەلىپ  توقتاي قالدى دا، ءبىر ساتتە  شاپشاڭ  جىلجىپ توبە  تەمىرگە  سارت  ەتتى.  قانشا  بارىن  سالعانىمەن  جانجىگىت  بۇل  سالماقتى  تارتا  المادى. ول  بەكقازىنىڭ  دۇلەي  كۇشىنە، سوعان  لايىق  ەر  مىنەزىنە  ريزا  بولعانى  سونشا،  قايتا-قايتا  قۇشاقتاپ  ارقاسىنان  قاعا  بەردى…

…كۇزدە  ۇيگە  وت  جاعا  باستاعاندا   ايەلى  ايتتى: – بيىلعى   اكەلگەن  كومىرىڭ  كەرەمەت، الدىندا   بىلمەي  بۇرىنعىشا  ءبىر  شەلەكتى  ءبىر-اق  سالىپ  ەم،  پليتانى  ايىرىپ  جىبەردى، قازىر  جارتى  شەلەك  سالسام  بولدى، قىزۋى  تاڭ  اتقانشا  كەتپەيدى – دەپ…

سودان  بەرى  ءۇش-ءتورت  جىل  وتكەنىمەن،  بەكقازى  باياعى  قالپى.  بۇل  جىلىنا  ءبىر  رەت  كومىرگە  بارادى،  ول  گۇجىلدەي  قۋانىپ،  قۇشاقتاي  قارسى  الادى. سودان  ماڭىنداعىلارعا.  –  بۇل  –  جاكو،  مەنىڭ   دوسىم،  وتە  مىقتى  جىگىت،  ءبىر  رەت  داجە  مەنى  جىققان.  ودين  راز  داجە  ساموگو  مەنيا  سبورول – دەپ  قازاقشا-ورىسشا تانىستىرادى.  جۇرتتىڭ  تالايى  ول  كۇرەستى  ءوز  كوزدەرىمەن  كورگەنىندە، ايتپەسە  جىل  سايىن  نەشە  ەستىگەنىندە  شارۋاسى  جوق. بۇنىڭ  كولىگىن  تاڭداپ  تيەلگەن  جىلتىر  كەسەك  كومىرگە  سىرەستىرىپ  بەرەدى،  بولدى. سودان  كەيىن… تاعى  ءبىر  بەيتانىس  بىرەۋگە  « …مەنىمەن  كۇرەسىپ  بايقاساڭ  قايتەدى»… سول  باياعى  ادەت.  جانجىگىت  بەكقازىنىڭ  وسىنىسىن  ۇقپايدى. مۇنىڭ  تۇسىنىگىندە  كۇرەس-ونەر.  ونى  ءتىپتى  ارعى  بەتتە  جۇرگەن  بالاڭ  جىگىت  كۇنىنەن  بۇلانباي  اعاسى  ساناسىنا  سىڭىرگەن.  بۇل  بىلگەندە  «اتتىڭ  ارقاسى  كەتەدى» – دەپ ىلعي  اربامەن  جۇرەتىن.  بۇلانباي  كۇرەستى  قويعان  كەزى. بىراق، زامانىندا  اتى  ءۇرىمشى  ايماعىنا  دۇركىرەگەن   الىپ  بالۋاندى  بىلەتىن  سىيلاستارى  كوپ  ەدى،  كۇرەسكە  قىزىعاتىن  جاستار  ءپىر  تۇتاتىن.  جانجىگىتتىڭ  سودان  قۇلاعىندا  قالعانى  «… كۇرەس  ونەر  بولماسا،  شاۋەشەك  پەن  ءۇرىمشىنىڭ  اراسىنا  قوجىكە  دومبىراشى  مەن   ءرات  بالۋاننىڭ  اتى  نەگە  قاتار  جايىلدى.  ول اللا  بويعا  دارىتقان  قانداي  دا  ءبىر  قاسيەتتى  ۇستاي  بىلگەننەن، ۇستاي  بىلمەگەندەردىڭ   سورى  قاينايدى. كۇشتىگە  كۇشى  اسقان  قايتسە  دە  ءبىر  جولىعادى،  ءومىرى  جىعىلماعان  جان  بولمايدى،  سوندىقتان  بەتتەرىڭ  ءجۇرىپ  تۇرعاندا   توستەرىڭدى  ۇرماڭدار، نامىس سىنالاتىن  جەردە  عانا  كۇشەيىڭدەر، ول –  كۇرەستى  سىيلاعاندارىڭ… »  اعانىڭ    ءسوزىن  جانجىگىت  وسى  كۇنگە  دەيىن   ۇستانۋعا  تىرىسىپ  كەلەدى.  ال،  بەكقازىنىكى  باسقا. كۇرەسكە  جاقىن  جۇرگەندىكتەن،  جانجىگىتتىڭ  دە  قۇلاعى  بالۋاندار  تۋرالى  اڭگىمەگە  تۇرىك  جۇرەدى، سوندا  بىلگەنى  –  بەكقازىنىڭ  وسى  تولايىم  ساۋدا  قويماسىنان  تىسقارى  شىعىپ  باسقا  جەردە  ءبىر كۇرەسكەنىن  ەشكىم  كورمەپتى  دە  ەستىمەپتى. سوعان  قاراپ  ونى   جۇرەكسىز  نە  جالعان  اتاققا  قۇمار  دەۋگە  بولمايدى،  مىنە،  جانجىگىتتەن    ءبىر    جىعىلعانىن  نەشە  جىل  ءوزى  ەلگە  جايىپ  كەلەدى.  قورقۋ، جاسقانۋ  دەگەندى  مۇلدە  بىلمەيدى،  كۇش  كەرەمەت،  ادىستەن  دە  كەندە  ەمەس. بۇل  شىنداسا   تالايدى  شايلىقتىرارى   انىق،  ال،  ىستەپ  وتىرعانى-الگى،  تەك  ورتالىق   قويمانىڭ   نوقتالى  بالۋانىنداي،  وسىندا  ءىسى  ءتۇسىپ  كەلگەندەردەن  وزىنە  قارسىلاس  ىزدەيدى.  جانجىگىت ءبىر  رەت  وسىنى  بەكقازىدان  سۇراعاندا،   ول: –   بوربا  دليا  مەنيا  –  ساموۋتۆەرجدەنيە  –  دەپ  قارق-قارق  ەتكەن.  جانجىگىت  بۇل  كەزدە  ورىسشا  ءبىراز  ۇيرەنگەندەي   بوپ  قالعان،  ءسوزىن  مولشەرمەن  ءتۇسىندى، ءمانىن  ۇقپادى.  ال، اۋەستىڭ   ءجونى   بولەك،  اۋەس  كۇرەس  ءۇشىن  تۋعان  جان.  العاشقى  كورگەندە  شالكەم-شالىس  كەلگەن  ەكەۋى  كەيىن  ءوزارا  ءتۇسىنىسىپ،  اعالى-باۋىر  بولىپ  كەتكەن  سىڭايلى. بۇلاردى  ەڭ  الدىمەن  جاقىنداستىرعان – ەكەۋىنىڭ  دە  كۇرەسكە  دەگەن  ادالدىعى  مەن  قۇرمەتى. ودان  كەيىن،  اۋەستىڭ  ىلعي  دا  كەسەك  تۋرايتىن  ەر  مىنەزى  مەن  جانجىگىتتىڭ  ۇلكەننىڭ  الدىن  كەسپەيتىن  كىشىپەيىلدىگى. – باۋىرىم،  –  دەگەن  اۋەس  ءبىر  جولىققاندا –  ەكەۋىمىز  كورگەن  جەردە  جالپىلداپ  الىسا  كەتپەيىك،  بىلاي  كەلىسەلىك،  كەلەسى  جازدا  اۋداندا بايگەدەن  باستاپ  جاياۋ  جارىسقا  دەيىن  نەتۇرلى   سايىس  وتەدى  ەكەن،  بۇل  ءبىرتالاي  بولدى  توقتاپ  قالعان،  ەندى  قايتا  جاڭعىرتپاق، سوندا  بەلدەسەلىك، اقىرعى  باسەكەگە  دەن  ساۋ  بولسا  ەكەۋىمىز  شىعارمىز-اق،  بۇل  بوسكەن  ەمەس،  شىندىعى  سول،  سوعان  دايىن  بول.  كىم  جەڭسە  دە  كۇشتى  جەڭەدى، كۇرەس  جەڭەدى، ەشقايسىمىزدا  وكپە  بولماسىن.  ال،  جارىسقا  كىرۋدى  ماعان  تاستا،  ءوزىم  جوندەيمىن.  جانجىگىت  ءۇنسىز  كەلىسكەن. سودان  بەرى  اركىمنەن  سۇراستىرىپ  بىلگەنى –  وراسان  كۇشتى  اۋەستىڭ  باستى ەكى  ءادىسى  بار، – ءبىرى   قارسىلاسىن  جەردەن  جۇلا  كوتەرگەن  بەتتە  ءۇيىرىپ  اكەتىپ،  جامباسقا  سالىپ  ۇرۋ، ەكىنشىسى – كەۋدەدەن اسىرا  قوندىرىپ  اپ، شالقالاي  بەرىپ،  بۇيىرگە  قۇلاۋ. دۇرىسى،  بۇل  ادىستەرگە  ءتۇسىپ  قالماۋدىڭ  امالىن  ويلاۋ،  ايتپەگەندە،  قارسى  ءادىس  جاساۋ،  ءاي،  قايدام…  مىنە  بۇل  اۋەستىڭ   ساۋ  كەزدەگىسى،  ال،  ءىشىپ  العانداعىسىن  قۇداي  باسقا  بەرمەسىن…  ەڭ  عاجابى،  مۇنى  ونىڭ  ءوزى  دە  بىلەدى  ەكەن،  بىلە  تۇرىپ   وزىمە  يە  بولا  المايمىن،  ارتىنان  وكىنگەنىڭ  نەگە  سەپ  –  دەپ  وتىرىپ،  ءبىر  اڭگىمە  ايتقان:

–  جاقىن  ءىنىم  ۇيلەنەتىن  بولىپ،  كەلىندى  الىپ  كەلۋگە   باس  قۇدا   بوپ  باردىم  كورشى  اۋداننىڭ  ءبىر  اۋىلىنا دەگەن.  –  ول  جاقتا  دا   بىزدەگى  سياقتى، تويدىڭ  الدىندا  قۇدالاردى   جەكە  كۇتەدى  ەكەن.  ءبىز –  ەكى  قۇدا، ەكى  قۇداعي،  ولار – جەتى-سەگىز  كىسى، داستارحان  باسىندا  العاشقى  تانىستىقتاعى  سىپايىلىقتى  ساقتاپ  وتىرعامىز،  تانىستىق  ءۇشىن ءبىر-ەكى  كوتەرگەنىمىز  بولماسا، اڭگىمە دە  ءالى  مال- باستان    اسپاعان.  توردەگى  مەنىڭ  جانىمدا،  مالداس  قۇرىپ   وتىرعاندا تۋرا  توبەدەي   قۇج  قارا  جايعاسقان  بولاتىن.            الگى   بۇرىننان  قىزۋ  ما، جوق، ادەيى  ىستەپ  وتىر  ما،  وزۋرەپ مەنى  جەكەلەپ  ءىش  تە،  ءىشتىڭ  استىنا  الا  باستادى.  ءوزىڭ  بىلەسىڭ  عوي، اعاڭنىڭ  ىشۋدەن  قايتپايتىنىن، بىراق، وسى جولى  مىنا  داۋمەن  ىشۋدەن  تارتىندىم. ءبىر  جاعىنان  قۇدا بوپ  وتىرمىن، ەكىنشى  مىنا  ءداۋدىڭ ماعان  وكتەمدىك  جۇرگىزە  باستاعانى  ۇنامادى.  – ءاي،  مىنا  سۆات  ازىرقانىپ  وتىر عوي،  اكەلىڭدەر  سيپامانى  – دەپ  ءامىر  ەتتى  قۇج  قارا، بايقايمىن، باسقالار  بۇدان  ىعاتىن  سياقتى، الدە  ءبىر  شاتاق  شىعىپ  كەتە  مە  دەي مە، ەشكىم  مۇنى  تىزگىنىنەن  تارتاتىن  سىڭايى  جوق. ءۇي  يەسى – باۋىزداۋ  قۇدامىز  باستالماعان  ءبىر  بوتەلكە  مەن  قىرلى  ستاقاندى اكەپ  قويدى.  جاڭاعى  ءداۋ  بوتەلكەنى  تۇبىنەن  ءبىر  ۇرىپ تىعىنىن  اتقىتتى  دا  ستاقاندى  شىپىلدەتىپ  تولتىردى، ءسويتتى  دە  الاقانىمەن  ىدىستىڭ  بەتىن  ءبىر  سيپاپ  ماعان  ۇسىندى. مەنىڭ  شىدامىم   وسىعان  عانا   جەتتى.  –  مەن  ەشكىمنىڭ  سىلەكەيى  مەن  شۋاشىن  ءىشىپ  كورگەم  جوق، ىشپەيمىن   –  دەدىم  تىكە  قاراپ.  باس قۇداعي – ءوزىمنىڭ  جاقىن  اپايىم   اقىرىن  بۇيىرىمنەن  نۇقىدى.  – وندا…  مەنىڭ  اتىم  –  تاسقارا، بوپ  جۇرمەڭىز  ماسقارا.  اكەل  تاعى  ءبىر  ستاقاندى  وعان  دا  تولتىرىپ  قۇيدى  دا – ال،  مەنەن قالىسپاي  ىشەسىڭ – دەپ  ءوزى سيپاعان ىدىستى  كومەكەيىنە   قۇيا  سالدى،  مەن  دە  ءسويتتىم. – قۇدا، – دەدى  تاسقارا   سودان  كەيىن.  – موينىڭ  جۋان  ەكەن،  جۇلىپ  الايىن  با؟  –  سىزدەردەن  ادام  الىپ  وتىرىپ  ءبىر  تۇتام  مويىندى  اياسام  كىم  بولعانىم، جۇل  دا  الا  بەر.  ول  تىزەرلەپ  تۇرىپ  اپ  مەنىڭ  باسىمدى  الاي  بۇرادى،  بىلاي  بۇرادى،  ەشتەڭە  شىعارا  الماي  ورنىنا  وتىرعاندا،  – قۇدا،  ەندى  كەزەك  مەنىكى  شىعار،  بىراق،  مەن  سەن  قۇساپ  داستارحاندى  ويراندامايمىن،  ءجۇر  دالاعا،  نەنى  قالاي  جۇلۋدى  كورسەتەيىن  ساعان – دەدىم. – ساپ، ساپ،  قۇدا،  مولشەرلەگەن  جەرىمنەن  شىقتىڭ،  اۋەس  بالۋان  بولارسىڭ، ءسىرا ؟  –  تاسقارا  ەندى  باسقاشا  سويلەدى –  جاڭا  قۇرىشتاي  مويىنىڭنان  بايقاپ  ەدىم… قويشى، سودان  ءبارى  جاقسى  بوپ  كەلىندى  الىپ  قايتتىق  قوي. ال،  مەن  سول  قىلىعىم  ءۇشىن  كەيىن  كىرەرگە  تەسىك  تاپپادىم  عوي، شىنىم  وسى،  باۋىرىم،  جەردىڭ تەسىگى  بولسا،  ويلانباي-اق  كىرىپ  كەتەر ەدىم، بىرەۋدىڭ  ارەكەسىنە  ەرىپ،  تۋعان  قۇدامنىڭ  داستارحانىن    تاپتاپ، قىزىعىن ويرانداي  جازدادىم  عوي  شىنىندا. وسىدان كەيىن  ەل سىرتىمنان  «اۋمەسەر  اۋەس»  دەسە  قاي  بەتىممەن،  كىمگە  رەنجىگەندەيمىن. جانجىگىت-اۋ، بۇل  يت مىنەز  بەن  يت  اراق  قوسىلىپ  اپ، جامان  اعاڭدى  تالاي  جاۋىرىننان  ءتۇسىردى عوي – دەپ زورلانا  كۇلگەن  بولدى. ىلعي  دا  كوپتىڭ الدىندا  ايدىنى  بيىك  اۋەستىڭ  سونشا  كۇيزەلىپ،  شىن  تاۋسىلعانىن  بۇل  ءبىرىنشى  رەت  كورگەن  سول  جولى. وسىنداي  تورىعۋدى  وتكەن  كۇزدە  بايتوق  اعاسىنان دا  بايقاعان…  تاعى  دا  ساماي  ەكەۋى  جاناقتىڭ  تراكتورىنىڭ  تىركەمەسىنە  سوۆحوزدىڭ  ۇراسىنان  تولتىرىپ  وتىرىپ  ءسابىز  تيەپ  بولىمشەنىڭ  ساۋلىق  وتارلارىن ارالاۋعا  شىققان.  ءسابىز –  كۇيەككە  تۇسەتىن  قوشقارلار  ءۇشىن. جاناقتىڭ  قاسىنا  جولداعى  ءبىر  قويشىنىڭ  ينتەرناتتاعى  بالاسى  ۇيىنە  قايتىپ  بارادى  ەكەن، سول وتىردى  دا،  بۇل  ەكەۋى  تىركەمەدەگى  ءسابىزدىڭ  ۇستىنە  جايعاستى.  كۇزدىڭ  قارا  سۋىعى،  جول  ۇزاق،  جامباستارىنا   مۇزداي  ءسابىز  باتىپ،  بەرەكەلەرى  بەك  كەتكەن  سوڭ،  ساماي  ايعايلاپ  تراكتوردى  توقتاتتى. بالا  كابينادا  قالىپ،  جاناق  دورباسىن  الا  ءتۇستى.  ۇشەۋى  تىركەمەنى  ىقتاپ  وتىرىپ  كوپ  اينالماي  باعاناعى  بىرىگىپ  العان   ءبىر  بوتەلكەنى  تەز  تاۋىستى  دا  ورىندارىنا  جايعاسىپ  ساپاردى  جالعاي  بەرگەن. موتوردىڭ  قىزۋىمەن  جىپ-جىلى  بولعان  اراق   ءىشتى  جىلىتقان  سياقتى، باستابىندا  جۇرەكتى  اينىتقانىمەن، بىرتە-بىرتە  اياق-قولعا  قان جۇگىردى.  ءجۇرىس  تە باعاناعىداي  ەمەس،  جايلى  سياقتى…  بۇلار  ءبىرىنشى –  بالانىڭ  اكەسى  ساعيدولدانىڭ  قوراسىنا  ءتۇسىردى  ءسابىزدى. ول  قالبالاقتاپ  شايعا  شاقىردى.  ءبىر  بوتەلكەسىن  قۇيىپ  بالاسىن  الىپ  كەلگەندەرگە  الىنشە  سىي كورسەتتى.  بويى  جىلىنعان  ساماي  ەندى  ورنىعا  باستاپ  ەدى،  جاناق  اسىقتىرىپ وتىرعىزبادى.  بۇلارعا  ءسابىزدى  ءۇش  وتارعا  ءبولۋ  تاپسىرىلعان.  سوڭعى  بولىكتى  وسىندا كەلگەلى  بەرى  ۇلكەن  ۇلى  بيعاليدى  كومەكشى عىپ  ءبىر  وتار ساۋلىق  باعىپ  وتىرعان  بايتوق   اقساقالعا  ءتۇسىردى. سودان  كەيىن  اقساقالدىڭ  شاقىرۋىمەن  بيعاليدىڭ  كەلىنشەگى  جاساپ  قويعان  داستارحانعا  وتىردى. ازداپ  كارتوپ  قوسىپ  ەتىن  مول  عىپ  قۋىرعان  مايلى  قۋىرداق  كۇنى  بويى  سۋىق  سورعان  بۇلارعا  باپ  بولدى.  ار  جاعىنا  ەل  قونعان  ساماي  وزدەرىمەن  شامالاس  بيعاليعا   ىمداپ  ەدى،  ول  اقىرىن  باسىن  شايقادى.  –  ءدام   الىڭدار،  بالالار،  جول ۇزاق،  جەتكەنشە  توڭاسىڭدار  –  دەدى  بايتوق   اقساقال.  ۇشەۋى  راحمەت  ايتىپ  داستارحاننان   كەرى  ىسىرىلدى. ىلعي  دا  بايىز  تاپپاي  بىردەڭە ىستەپ  جۇرەتىن  جاناق   جارىقتا   فاردى  قاراپ  الايىن  دەپ  كيىنىپ،  سامايعا   سەن  دە  ءجۇر  دەدى.  سولياركا  قۇيىپ  الماق  بولىپ  بيعالي  دا  ەرە  شىقتى.  قوزعالا  بەرگەن  جانجىگىتكە  بايتوق   قال دەگەندەي  باسىن  يزەدى.  – انالار   اسىعا  قويماس  ەندى، جاڭا  سامايدىڭ  ىمداعانىن  مەن  بايقامادى  دەيسىڭ  بە،  بەرى  وتىر. بۇل  جاقتا  وسى  كۇنگە دەيىن  مەن    ۇقپاعان ءبىر  نارسە،  باس-جامباس  تارتساڭ  دا،  الگى  اتى  وشكىردىڭ  ءبىر  بوتەلكەسى   تۇرماسا  داستارحانىڭ  كەمشىن  بوپ  تۇرادى  ەكەن.  جاڭا  جانىڭداعىلاردىڭ  قوڭىلتاقسىپ  وتىرعانىن  سەزدىم…  ءبىزدىڭ  ۇل  دا  قۇرداستارىنىڭ  الدىندا   قيپاقتاپ  وتىردى. مەنەن  باتپايدى،  ايتپەسە…  جاستاردى  قويشى،  توي-تومالاقتا   كەمپىر-سامپىر  بىتكەن  «وسى  ءۇيدىڭ  قىزىعىندا  نەگە  ىشپەيسىڭ، الدە  ىشكىڭ  كەلمەي  مە؟»  – دەپ  كەۋ-كەۋلەگەندە  قايدا  بارارىڭدى  بىلمەيسىڭ. وزدەرىنىڭ  ەڭ  جاقسى  ماتەلى  –  «شوشقاعا  دا  ءبىر  مەيرام…» نە  شارۋانىڭ  ءبارى   ءبىر  جارتىسىز  شەشىلمەيدى، نە  ءبىر قىزىق   «جۋىلماسا»  ءسانى بولمايدى.  بۇل  قازاقتىڭ  باسىنا  اشارشىلىق  تا  ءتۇستى،  قۋعىن-سۇرگىن  دە  تامىرىن  قيدى، سوعىستىڭ  تاۋقىمەتى  ءبىر  باسقا،  وسىنىڭ  بارىنەن  سۇلدەرىن  سۇيرەتىپ  شىعىپ،  ەندى  اياعىنا  تۇردىم   دەگەندە،  اراق  دەگەن  ىندەت  جايلاي  باستاپتى  قازىر.  باياعىدا   وبا  سۇزەكتەن  نەشە  اۋىل  بۇتىندەي  قۇرىپ  كەتكەنىن  ۇلكەندەر  ەسكە  الىپ  كۇيزەلۋشى  ەدى كەي-كەيدە. قازىر  مىناۋ  زاھار  بۇكىل  ەلدى  ۋلاپ  جاتىر. ەڭ  قيىنى  اركىم  وسى  مەرەزدى  وزىنە قۋانا  جۇقتىرىپ  وتىر  عوي.  ال، ول  بولسا  ىشكە  كىرىپ  اپ  ۇڭگىپ  جەپ  جاتىر-اۋ،  جەپ جاتىر. بۇل قالىپتا  ەندى  ءبىر  وتىز  جىلدا  قازاقتىڭ  اتى  ءوشىپ  بىتەر  مە  ەكەن، قايتەر  ەكەن. ەڭ  قيىنى، جاستار  وسىنى  تۋعاننان  كورەدى، وسىلاي  بولۋ  كەرەك  دەپ  وسەدى، انادا  اۋىلعا  بارعاندا  كوشەدە  ءالى  قالىپتاسپاعان  داۋىستارىمەن  شارىلداپ  ولەڭ  ايتىپ كەلە  جاتقان  ءۇش-ءتورت  قىز  بالا  جانىمنان  ءوتتى.  مەكتەپكە  بارا  قويماعان  شىعار ءالى، قولتىقتاسىپ، كوزدەرىن  جۇمىپ  اپ  شىرقاپ  كەلەدى، نە  ايتىپ كەلەدى  ەكەن  دەپ  قۇلاق  سالعانىمدا،  جۇرەگىم  مۇزداي  بولدى  عوي  «ستاكانى،  بوكالى  قىلقىلداتىپ  جۇتالى»  – دەپ شۇبىرتىپ  كەلەدى  الگى  بالالار.  ول  شىركىندەر  نە  ايتقانىن  وزدەرى  دە  ۇقپايدى  عوي ءالى،  بىراق،  ءتىلى  شىققاننان  قۇلاققا   ءسىڭىستى  بولعانى  جاڭاعى  ولەڭسىماق  بولسا، ولارعا  نە  جورىق. مىنە  سەندەر  دە  كەشتەۋ  قوسىلساڭدار  دا   توپقا  كىرىپسىڭدەر،  بيعالي  مەن قاسىندا  وتىرعاننان  زورعا  ءجۇر.  ول  ەكەۋىڭدى  قويشى،  كوپتەن  بولىنبەيمىز  دەپ  ءجۇرسىڭ دەر  عوي  وزدەرىڭشە،  انا  تۇلەكتى  ايتساڭشى،  باسقا  قونعان  باقتى  باسقا  تەپكەن  ەمەس  پە  مىنا  قىلىعى.  ارعى  بەتتە  جۇرگەندە،  شاۋەشەكتە –  داناش،  ۇرىمشىدە  وسى  تۇلەك  ەمەس  پە  ەدى  ەلدىڭ  اۋزىندا  جۇرگەن. بۇگىن  داناش  قايدا،  تۇلەك  قايدا.  مەنىڭ  بۇلانباي  قۇرداسىم  نەگە  شاۋ  تارتقان  شاعىندا  اربامەن  ەل  ارالاپ،  وزدەرىڭدى  كۇرەسكە  باۋلىدى، وسىنى  ويلادىڭ  با  سەن  ءبىر  ۋاق.  راس،  جاڭا  ورتا، جاڭا  ەلگە  كەلدىك، قيىندىعى  كوپ،  ءتىپتى  سويلەسۋدىڭ  ءوزى  قيىن. بۇل جاقتىڭ  كەمپىر-شالىنا   دەيىن  بىرەر  ورىسشا  قوسپاسا،  سوزىندە  قۇن  بولمايتىنداي. كەڭسەدەن  ءبىر  قاعاز  الۋ دەگەنىڭ ءبىر قيامەت، بالالاردى  ورىسشاعا بەرەدى.  ورىسشاسىز  ەرتەڭ  نان  سۇراپ  جەي  المايدى  دەيدى  وزدەرى، ونى  ەستىگەن  بالا  وڭا  ما،  كوبى  قازىردەن  قازاقشا  بىلمەيدى،  سوندا  ەرتەڭ  كىم  سويلەيدى  بىزشە… ە-ەە، قايسى  ءبىرىن  ايتارسىڭ، ايتەۋ، سەن  ءسوز  تىڭداي  بىلەسىڭ،  سودان  كەيىن  ءىشتى  ءبىر  بوساتىپ  الايىن  دەگەن  عوي  مەنىكى، جاستار  تۇگىل  تۇستاستاردىڭ  ءتۇرى  الگىندەي،  كەڭ  كوسىلىپ،  ەركىن  اڭگىمەلەسۋدىڭ  ءوزى  دە  ارمان  بولدى  بۇگىندە…  جانجىگىت  ۇرلانىپ  بايتوق   اعاسىنىڭ  جۇزىنە  قارادى،  اعاسى  قارتايىپ  كەتكەندەي  كورىندى، سوعان  ءوزىن  كىنالىدەي  سەزىنىپ،  ىڭعايسىز  قوزعالاقتادى…  سىرتقا  شىققاندا  ساماي، نەمەنە،  شال  مورال  وقىپ،  پوليتيچەسكي  پودكوۆات  ەتىپ  مىيىڭدى  سۋ  قىلدى  ما،  جارايدى، ەرتەڭنەن  باستاپ  ءتۇزۋ   جولعا  تۇسەسىڭ،  قازىر  مىنانى  تارتىپ  جىبەر،  ايتپەسە  ۇيگە  جەتكەنشە  قاتىپ  قالاسىڭ  دا  سەنىڭ  تۇزەلگەنىڭدى  كورە  الماي  قالامىز.  شال  وتىرعاندا  ۇيدە  قۇيا  المايسىڭ، رەنجىمە،  الىپ  قوي – دەدى  بيعالي  دا.  – تەزدەت،  جۇرەلىك  – دەپ  اسىقتىردى  جاناق. – بىراق،  بايقا، تۇنشىعىپ  قالما، تازا  سپيرت.   –  چيستىي مەديتسينسكي. توقسان  التى  گرادۋس. بيعالي  ۋگوششاەت  قوشقارلاردان  جىرىپ، شالعا  كورسەتپەي – دەدى  ساماي. –  ۋ-ۋ-ھھ دەپ  دەمىڭدى  رەزكو  شىعار  دا، اۋزىڭا  قۇيا  سال، ىشىڭە  بارعان  سوڭ، دەمىڭدى  جايلاپ  ال،  ايتپەسە  شاشالاسىڭ،  ءسپيرتتىڭ  تەحنيكاسى  وسىنداي، ۇيرەن. جانجىگىت  ءسويتتى  دە  قاتتى  دا  قالدى.  نە  ارى،  نە بەرى  دەم  الا المايدى. ءبىر  ۋاقتا  زورعا  تىنىس الدى،  كوزىنەن جاس  پارلاپ  قويا  بەردى، ونە  بويىن  ءبىر  ىستىق   جالىن  شارپىپ  ءوتتى دە  ءبىر  راحات  كۇيگە  ءتۇستى. – و، مولودەتس،  مىنە  ۇيرەندىڭ،  ەندى  مەنىڭ  تونىمدى  استىڭا  سال  دا تەلەجكادا  ىقتاپ  جاتا  بەر، مەن  كابيناعا  وتىرامىن. «تۇيەنىڭ  ۇلكەنى  كوپىردەن  تاياق  جەيدى»  تراكتورعا  سىيماعان  وزىڭنەن  كور – ساماي  ءدۇر-ءدۇر  ەتەدى. توقسان  التى  گرادۋس  شىناشاقتاي  بەيشارانى   بۋعا  ايلاندىرىپ  جىبەرەر  ءبىرازدان  كەيىن  مىنا  ەكپىنىنە  قاراعاندا. …جىگىتتەر  تىركەمەگە  قالىڭ  قىپ  سالعان  ءشوپتىڭ  ۇستىندە  الدىڭعى  جاقتاۋدى  ىقتاي، سامايدىڭ  شولاق  تونىن  جامىلعان  جانجىگىت  ءوزىن  كەلەردەگىدەن  الدەقايدا  جايلى  ورنالاسقانداي  سەزىندى. ارينە،  جاڭاعى  «تازانىڭ»  قىزۋى  جانە  بار. ءوزىنىڭ  اشىلىپ  سويلەمەيتىن،  بىراق، ارتىنان  بار  اڭگىمەنى  ويشا  قايتالاپ،  ىشتەي  پىكىر  ايتاتىن  ادەتىنشە،  بايتوق  اعاسىنىڭ  ايتقاندارىن  ەسكە  الدى. مۇنىڭ  ويىنشا،  ورىسشا  سويلەگەننىڭ   نەسى  ايىپ.  ەسەسىنە  سونى  بىلمەگەندىكتەن  قور  بوپ  ءجۇر  عوي  وزدەرى. ال،  ءتىلدى  شالا-شارپى  بىلگەندەردىڭ  نە  قازاقشا، نە  ورىسشا  ەمەس  سويلەگەندەرى  قۇرتادى  عوي  ءبارىن. كىشكەنە  بالالاردىڭ  اراق  تۋرالى  ايتقان  ولەڭدەرى،  ارينە،  جاقسى  ەمەس،  بىراق،  ەس  كىرە  كەلە  قويادى  وزدەرىنەن  ءوزى،  ءبارىمىزدىڭ  دە  ءتىلىمىز  بادىك  ولەڭدەرمەن  شىققان،  قازىر  ەسكە  تۇسسە  ۇيالاسىڭ،  ءتىپتى. ال،  اراق   دەگەنىڭىز  ءوزى  قۇيىلمايدى  عوي  اۋزىڭىزعا،  وسىنى  ىشە  ءجۇرىپ  ەلدىڭ  الدىنا   شىعىپ،  كوپكە  ءسوزىن  وتكىزە  الاتىنداردى  دا  كورىپ  ءجۇرمىز  عوي،  شامانى  بىلگەنگە  بۇدان  كەلگەن  زيان  شامالى  ما  دەيمىن.  ال،  تۇلەكتىكى،  ارينە،  قاتە.  ۇلكەن  قاتەلىك.  … تۇلەك  بۇل  جاقتا   تەز  تانىلدى.  اينالاسى  ءانشىنى  حان  كوتەرىپ  اكەتتى.  اۋدانعا  جۇمىسقا  الدى. تۇلەك  اۆتوكلۋبپەن  ءجۇرىپ  بار  جەردى  ارالادى،  تىڭداعاننىڭ  قۇلاق  قۇرىشىن  قاندىردى.  ءوزى  دە  قۇرمەتتەن  كەندە  بولمادى.  جۇرت   سىيلاپ  قۇيدى،  بۇل  جۇرتتى سىيلاپ ءىشتى.  ءسويتىپ  شالقىپ  جۇرگەندە،   كورشى  اۋدان  «تۇلەكتى  از  ۋاقىتقا  بىزگە  بەرىڭدەر»  – دەپ  قولقا  ساپتى  ءبىزدىڭ  باسشىلارعا.  ولار  «حالىق  تەاترى»  اتاعىنا  ۇمىتكەر  ەكەن.  سوعان  «قىز  جىبەكتە»  شەگەنىڭ  ءانىن  ايتاتىن  لايىقتى  ءانشى  تاپپاي  قينالىپ  وتىرعان   جايلارى  بار كورىنەدى… باستىعى  بۇنى  تۇلەككە  جەتكىزەدى، تۇلەك ، ارينە،  بىردەن  كەلىسەدى. سونىمەن  قويشى، اۋداننان، وبلىستان  ءوتىپ اۋىلدىڭ  تەاترى  الماتىدان  ءبىر-اق   شىققان عوي،  وندا  لاۋرەات، «حالىقتىق»  دەگەن  اتاقتاردى  ولجالايدى. ال،  تۇلەككە  قۇدا  تۇسۋشىلەر  ءتىپتى  كوپ  بولادى. تۇلەك  سولاردىڭ  ىشىنەن  «جاڭا  وقۋ  اشىپ  جاتىرمىز،  كۇزگە  تامان  وقۋشىلار  قابىلدايمىز،  سەنى  ءوزىمىز  شاقىرتامىز، مىندەتتى  تۇردە  كەل» – دەگەن  اق  باستى  اعانىڭ  ۇسىنىسىن  ءجون  كورىپ،  ءوزى تۋرالى  كەرەك  دەرەكتى  تۇگەل  بەرەدى، داناشتى  ىزدەگەن  ەكەن، ول  كونتسەرتپەن  ەلگە  شىعىپ  كەتىپتى.  سونىمەن  ەلگە  ابىرويلى  ورالعان  تۇلەك  بۇرىنعى  تىرلىگىن  جاساپ  ءجۇرىپ  جاتادى.  ايتىلعان  شامادا   شاقىرتۋ  دا  كەلەدى. تۇلەك  «اللا، وڭعار »  – دەپ  جولعا  شىعادى.  سودان…  –   اۆتوبۋسپەن  جاڭعىزتوبەگە   جەتىپ،  ەندى  الماتىعا  پويىزعا  بيلەت  ساتاتىن  جەردى  ىزدەپ  كەلە  جاتىر  ەدىم، «ويبو-و-ي-ي، ءتۇ-ءۇ-لە-ە-ەك»  – دەپ  بىرەۋ  بوزداپ  باس  سالماسىن  با؟!.  قاپەلىمدە ساسىپ  قاپ،  سونسوڭ   باجايلاپ  قاراسام، كىم  دەيسىڭ  عوي،  ءومىرى  تاپپايسىڭ،         ءشايىم،  كادىمگى   ءوزىمىزدىڭ  ۇيعىر  ءشايىم  بار  ەمەس  پە،   سونىڭ  ءدال  ءوزى.  –   قويشى-ەي،  ول  قايدان  ءجۇر –  دەپ  جانجىگىت  قۋانعاننان  اۋزىنا  باسقا  ءسوز  تۇسپەي  ابدىراپ  قالعان.  ابدىرايتىن  دا  ءجونى  بار.  ءشايىم   بۇل ەكەۋىنىڭ  بالا  كۇننەن  بىرگە  وسكەن دوسى.  بۇلار  بەرى   وتكەندە  ءشايىمنىڭ  اكە-شەشەسى،  تۋعان-تۋىسقاندارى  بار  ءبىراز  ۇيعىر  جان  باسى  ارعى  بەتتە  قالىپ  قويعان.  ءۇش  دوس  جىلاپ  زورعا  ايرىلىسقان.   سودان  حابارسىز  جۇرگەندە  ءشايىمنىڭ   جولداعى  ستانسادان  شىعا  كەلۋى،  شىنىندا  دا  «اشىق  كۇندە  اي  كوردىمنىڭ»  كەرى  بولدى  جانجىگىتكە. –  سودان  ءشايىم ەكەۋىمىز  قۇشاقتاسىپ  اپ   ال،  بوزداپ   كورىسپەيمىز  بە.  ودان   كەيىنگىسى   ءوز  الدىنا    ءبىر  ۇلكەن  اڭگىمە.  ونى  كەيىن  اسىقپاي  وتىرىپ  ايتام  وزىڭە.  قىسقاسى،   شايىمدىكىندە  ءبىر  جۇما  جاتىپ،  ەسىمىزدى  جيعان  سوڭ،  مەن  الماتىعا، ول  مەنى  شىعارىپ  ساپ، جۇمىسىنا   تارتپايمىز  با…  سودان   الماتىعا   جەتىپ،  الگى  وقۋدى  ىزدەپ  تاۋىپ  بارسام،  ەمتيحان  ءوتىپ  كەتىپتى،  الگى  اقباس  اعا  مەنى  ەرتىپ اپ،  نەشە  ەسىككە  كىرگەنمەن،  ەشتەڭە  شىعارا  المادى،  بارىندە  «ۋاقىت   ءوتىپ كەتكەن، ءتارتىپتى  بۇزا  المايمىز» – دەگەن  ءبىر  ءسوز.  اقىرى،  الگى  اعامىز  ىزا  بوپ  وزىمە  ۇرىستى  «نە  دەگەن  تالاپسىز  ەدىڭ – دەدى – اللا  ساعان  وسىنشا  داۋىس  بەرگەندە، كىشكەنە  سانا  قوسا  نەگە  بەرمەدى  ەكەن – دەدى. ال،  ۇيعىرىڭدى  تاپقان  ەكەنسىڭ، وسىدان  قايتار  جولدا  بارساڭ، وعان  دەيىن  ونىڭ  قىتايعا  قايتا  كوشىپ  كەتەر  دەدىڭ  بە» – دەدى.  سودان  ءبىر  ۋاقتا  «قايران  قازاقتىڭ  ەسىل  ونەرى، ەسەرلەر  قور  قىپ  قۇرتادى-اۋ  ءتۇبى  سەنى » – دەپ  شاشىن  ۋىستاپ  جۇلىپ  وتىرىپ  قالعاندا،  ءوزىم  شوشىپ  كەتتىم، شال  وقىس  بوپ كەتە مە دەپ. الدەن  ۋاقىتتا  –  كانديدات  بولۋعا  قالايسىڭ؟ – دەدى.   مەنىڭ  ۇقپاعانىمدى  بايقاپ  ءتۇسىندىردى. سويتسە،  كانديدات  ساباقتى  ەلمەن  بىردەي  وقيدى  ەكەن،  بىراق، وقۋشى ساناتىندا  جوق،  ستيپەنديا، جاتاق   جوق،  كەيىن  بىرەۋ-مىرەۋ  شىعىپ  كەتىپ  جاتسا، سونىڭ  ورنىنا  كىرۋى  مۇمكىن.   ول   ماعان  كەلمەيدى  ەكەن –دەدىم. سونىمەن،  قايتتىم  عوي –  دەدى  تۇلەك. …جانجىگىت  نە  دەرىن  بىلمەي  توسىلىپ  قالدى. مۇنداي  مۇمكىندىك  بولا  ما  ەندى  قايتا،  جوق  پا،  كىم  بىلسىن. تۇلەككە  ىزا  بولدى،  جەردەن  اپ جەرگە  سالعىسى  كەلدى، بىراق،  ودان  نە  ونەدى،  جاۋ  كەتكەن  سوڭ  قىلىشىڭدى… –  ەندى   اۆتوبازادان   شوپىر  وقيمىن – دەدى.   تۇلەك  سالدەن  سوڭ  – مىناۋ  جۇمىس   قول  بولمايدى  ەكەن  ماعان.  – سوندا  نە  قول  ساعان  جانجىگىت    وسى  جەردە  شارت  سىندى  –   وقۋعا  باردىڭ،  قول  بولمادى،  جۇمىسقا  كىردىڭ،  قول  بولمادى، ەرتەڭ   ءبىر  ەسكى  ءماشىندى  جۇرگىزە  الماي  تاعى  قول  بولمادى  دەمەكسىڭ  عوي،  وسى  بەرەكەتسىزدىگىڭنەن  نە   تاپتىڭ   سوندا،  ايتشى، كانە؟!.  سەنى   انا جاقتا   وشارلى  ەل   ءانشى  بولادى  دەپ  ءۇمىت  ەتتى،  مىنا   جاقتا   باسقالار  بارا  المايتىن   وقۋعا  جىبەرىپ  استى-ۇستىڭە  ءتۇستى،  سەن  سونىڭ  بارىنە  تۇكىرىپ،  قول  بولمايدى  ەكەن   دەپ  ءجۇرسىڭ.  نەگە  الگى  كىسىنىڭ  ايتقانىن تىڭدامادىڭ،  نەگە   كانديدات  بول  دەسە   بولمادىڭ.  بىرەر  جىل ءوزىڭ   شىداساڭ،  مۇندا   ءۇي-ءىشىڭ   ەل  ىشىندە  بىردەڭە  ەتىپ  كۇن  كورەر  ەدى  عوي. نەبىر  قيىندىققا  ءتوزىپ  ەدىڭ  عوي،  سوندا   الماتىدا   ءبىر  جىل  وقۋ  وقىپ،  اراسىندا  جۇمىس  ىستەسەڭ،  جالعىز  باسىڭدى  اسىراي  المايتىن با؟.. –  ەي-ەي،  توقتا،  باتىرەكە،  سەنىڭ  قولىڭا   تۇلەك  تۇسپەي  قور  بوپ  ءجۇر  ەكەنسىڭ  دە،  ءومىرى  بۋلى  اۋىزىڭ   بۇگىن  اشىلىپ  توگىلدىڭ  عوي-ەي.  مەنىڭ  ورنىمدا  ءشايىمدى  سەن  كورسەڭ  قايتەر  ەدىڭ، ءا،  شىنىڭدى  ايتشى  قايتەر  ەدىڭ.  –  تۇلەك  ويلاماعان  جەردەن  ۇستادى، جانجىگىت  توسىلىپ  قالدى.  –  مەن  دە  سويتەر  ەدىم،   دەدى  ءبىراز  ءۇنسىز  وتىرعان  سوڭ.  و-و ھ،  مىنە  شىنىڭدى  ايتتىڭ، ءشايىم  دە  سويتەر  ەدى، ايتپەسە،  ءبىز  «ءۇش  دوس»  اتانباس  ەدىك. ەگەر  مەن  سوندا  شايىمگە  قايرىلماي  الماتىعا  تارتا  بەرسەم،  سەن  نە  دەر  ەدىڭ، ءا ؟!  اقىلعا، ەسەپكە  سالساڭ – سەنىكى  دۇرىس،  مەنىكى  قاتە،  ال،  كوڭىلگە  كەلسەك،  سەنىكى  قاتە، مەنىكى  دۇرىس.  سونىمەن –  يتجىعىس،  قايتا  كۇرەسەمىز  بە؟ –  تۇلەك  جاۋىن  جەڭگەندەي  استامسي  كۇلدى،  جانجىگىت  تە  ەرىكسىز  جىميدى.  –  ال،  ەندى  مەن  تەرگەيىن – دەپ  تۇلەك  ۇدەي  ءتۇستى –  باياعىدا  ءبارىمىز  كۇرەسىپ  جۇرگەندە   بۇلانباي  اعامىز  سەنى  نەگە  الا-بولە  باۋلىدى؟  سەن  سوندا  سورايعان  بويىڭ  مەن  شيتيگەن  قول-اياعىڭنان  باسقا   نەمەن  ەرەكشەلەندىڭ؟  سول  كەزدە  بۇلەكەڭ  «بالۋاندىق تا  مىڭدا  بىرگە  قوناتىن  كيەلى  ونەر،  ۇستاي  ءبىل» – دەپ  ءبارىمىزدىڭ ىشىمىزدەن  ساعان  عانا  ايتتى. نەگە؟  سەن  ۇستانىپ ءجۇرسىڭ بە  سول  وسيەتتى؟  ماعان  ءجون  ايتقاندا  سوندايسىڭ،  وزىڭە نەگە قارامايسىڭ ءبىر  ۋاق؟  جانجىگىت  ۇندەي المادى. داۋلاسسا  ءۋاجى  كوپ  ەدى،  بىراق، تۇلەك  مۇنىڭ  ءىشى-سىرتىن  تۋرا  وزىندەي  كورە  بىلەدى.  جانجىگىت  ونىڭ   ءسوزىن  امالسىز مويىندادى. – جارايدى، جەتەر،  ءبىراز  شاپتىق،  ەندى  توقتايىق – دەدى. تۇلەك   ونى  جاندى  جەرىنەن   ۇستاعان-دى… تىركەمەنىڭ  ۇستىندە  ۇزاق جولدا   جانجىگىتتىڭ  كوز الدىنان  كوپ  جايلار  تىزبەكتەلىپ  وتە  بەردى. مىنە، ىشىندە  تۇلەك  بار،  ءشايىم  بار،  ءوزى  بار، ءبىر توپ  بالا  ەكىگە ءبولىنىپ  الىسىپ  جاتىر.  ويىننىڭ  ەرەجەسى – جىعىلعان  ويىننان  شىعىپ  قالادى دا،  جىققان  ءوز جاعىنىڭ  الىسىپ  جاتقاندارىنا  كومەككە  بارادى، ياعني، قارسى جاقتىڭ  مىقتىسىنا  ەكەۋلەپ، كەيدە ۇشەۋلەپ  جابىلۋعا  بولادى. ەڭ  سوڭعى  قارسىلاس جىعىلعان  سوڭ،  جەڭگەن جاقتىڭ  جەڭىمپازدارىنىڭ  سانى  انىقتالادى، جىققاندار  نەشەۋ بولسا،  سونشا  رەت  جەڭگەندەر  ءوزارا  اۋدارىسپاققا  شىعادى،  جەڭىلگەندەر  سونشا  رەت  ولارعا  «ات»  بولادى.  مىنە،  جانجىگىتكە  ءشايىم  مەن  ءپىتاش  جابىلىپ  الا  الماي  ءجۇر. تۇلەك  جۇماندى  جىقتى  دا   جۇگىرىپ  كەپ  جانجىگىتىڭ  ارتىنا  جاتا  كەتتى،  انا  ەكەۋى   جابىلىپ  يتەرگەندە،  جانجىگىت  تۇلەككە  شالىنىپ  قۇلادى. جانجىگىتتەر  وسىلاي  كۇيرەي  جەڭىلدى.  جۇمان،  ءپىتاش، ءشايىم  ءۇش  رەت  جانجىگىتكە  كەزەك  ءمىنىپ  اۋدارىسپاققا  شىقتى. ەكى  بۇيىرىنەن  ارەڭ  دەم  الىپ  تۇرعان  بەس  «اتتىڭ» جەڭىمپاز  بەس  باتىر  قانسورپاسىن  شىعاردى… مىنە، شاعىل  توبەنىڭ  باسىنا  قاراي  ءبىر  قورا  بالا  ورمەلەي  جارىسا  جۇگىرىپ  كەلەدى،  مىنە  ولار  ەكى  قولمەن  كەزەكتەپ  تاس  لاقتىرىپ  ءجۇر،  مىنە،  بۇلانباي  اعالارىن  اينالا  قورشاپ  اڭگىمە  تىڭداپ  وتىر.  بالۋان  ءوزى  ارالاپ  كەلە  جاتقان  اۋىلدارداعى  بالالاردىڭ  قانداي  جاڭا  ويىندار  وينايتىنىن، ولاردىڭ  ەرەجەلەرىن  ۇعىندىرىپ  وتىر… مىنە،  بوزبالا   جىگىتتەر  سۇندەت  تويدا  كۇرەسىپ  ءجۇر… مىنە،  نەشە  اۋىلدان  سايدىڭ  تاسىنداي   ىرىكتەلگەن  اتپال  جىگىتتەر  ناۋرىزدامادا   دوربىلجىڭگە  جينالىپ،  ەڭ  مىقتىنى  انىقتاۋدا. مىنە، ىشىندە تۇيە  بالۋان   اتانعان   جانجىگىت  بار، وتىز  شاقتى  جىگىتكە  بۇلانباي  تورەشى  جارىستى   قورىتىپ  وتىر.  الداعى  قىركۇيەكتە   قۇرمان  ايتتا   ءۇرىمشى  ءوڭىرىنىڭ  مىقتىلارى  جينالادى  ەكەن،  سوعان  ازىرلىكتى   باستاۋ  كەرەك،  كىم  باراتىنىن  ۋاقىتى  كەلگەندە  ءوزى  ايتادى.  ودان  وزعاندار  اماندىق   بولسا،  كەلەسى  جازدا   شاۋەشەكتىڭ  بالۋاندارىمەن   بەلدەسەدى. «ءرات  بالۋان   وسى  ۇلىجىڭگىر  باسەكەدە  وزعان،  سوندا  قوجىكە  وعان  ارناپ  كۇي  شەرتكەن،  مەنىڭ  كەزىمدە  مۇنداي  ۇلكەن  سايىس وتپەدى،  ءساتى  تۇسسە، سەندەر  باق   سىنايسىڭدار، قاپى  كەتتىم  دەمەيتىندەي  دايىندىق   كەرەك…».  بۇلانباي  بالۋاننىڭ  بۇل  جوسپارى  جۇزەگە  اسپادى.  ەلدىڭ   ىشىندەگى   بۇلعاق   وسى  جازدا  ءتىپتى  كۇشەيدى  دە  كۇزگە  سالىم   العاشقى  لەك  تۋعان  ەلگە  بەت  قويدى…  شەكارا  ءسال  ۋاقىت  قانا   اشىق  تۇردى  دا   سوڭىنان  تارس  جابىلدى.  ارعى   بەتتە    قالعان  ەلدەن،  اعايىن-تۋعاننان  حابار  الۋ  شورت  كەسىلدى. كىمنىڭ  قايدا  ەكەنىن  بىلمەي  پۇشايمان  بولعان  بۇلار.  ءسويتىپ  جۇرگەندە…  ەرتىستىڭ  سۋىن  تاعى  كوتەرگەن،  ميداي   جازىقتا   كوز  جەتپەيتىن  الاپتى  تۇگەل   قاپتاي  سۋ  جايىلىپ  كەلەدى. بۇلار  مىڭشۇقىردا  ءشوپ  شاۋىپ، جارتى  ايدان  كەيىن  ءبىر  كۇندىك  دەمالىسقا  اۋىلعا  كەلە  جاتقان.  الىستان  جارقىراپ  جاتقان  سۋ  ما، ساعىم   با،  تىركەمەنىڭ ءۇستىن  لىق  تولتىرىپ  وتىرعان  شوپشىلەردىڭ  اڭگىمەسى  دە  باعانادان  وسى  جايىندا  ەدى. جانجىگىت  بۇرىن  دا  ەستىگەن،  ەرتىستى  تومەنگى  جاعىنان  بوگەپ،  سۋدىڭ  دەڭگەيىن  كوتەرگەن  دە، سول بيىكتەن  قۇلايتىن  سۋدىڭ  كۇشىن  ەلەكتر  قۋاتىنا   اينالدىرادى ەكەن.  العاشىندا   وسى  قۋاتتى  شاقتاپ  كورىپ،  سوڭىنان  كەزەڭ-كەزەڭىمەن  كۇشەيتە  بەرمەك.  سۋدى  بوگەر  الدىندا  جاعالاۋ  اۋىلدارىنىڭ  ءبارىن  كوشىرگەن،  ولاردىڭ  دەنى  ەرتىستەن  اۋلاقتاۋ  يەن  جاتقان  بايشولاق   جازىعىنا  قونىستانىپ، وسى  وزدەرى  كەلە  جاتقان  جاڭا  اۋىلدى   قۇراعان.  باس-اياعى   ءتورت-بەس   جىلدىڭ   شاماسىندا   ءۇش  جۇزدەي  ءتۇتىنى  بار  جاڭا  مەكەن  بوي   كوتەرگەن.  بۇگىنگى  جايىلىپ  كەلە  جاتقان  سۋ  سول  كەزەكتى  بوگەۋ  بولار.  بۇلار  جايىلماعا  جەتكەندە  امالسىز  توقتادى. بۇرىنعى  جولدىڭ  سورابىن  سۋ  باسىپ  كەتكەن،  ەندى  سۋدى  جاعالاي  اينالمامەن  ءجۇرۋ  قالدى.  باعانادان  اشىق  كۇننىڭ  استىندا،  اشىق  تىركەمەنىڭ  ۇستىندە  تراكتوردىڭ  ارتقى  دوڭگەلەگىنەن  ۇزبەي  ۇشقان  شاڭدى  قاۋىپ  قاجىعان  جۇرت  تراكتور  توقتاي  سالا  جاپاتارماعاي  تىركەمەدەن  ابىر-سابىر  ءتۇسىپ، سۋعا  لاپ قويدى.  جاستاۋلارى  جۇگىرگەن  بويدا  شەشىنىپ،  تاياز  سۋدى  شالپىلداتا  شاپقىلاپ، تەرەڭدى  ىزدەپ  تالاي  جەرگە  كەتىپ  قالىپتى،  ۇلكەندەرى  جاعادا  بەتى-قولدارىن  شايىپ، جالاڭاياق   سۋ  كەشىپ  ءبىر  ىرعاپ  قالدى. ءبىرازدان  كەيىن  سەرگىگەن  جۇرت  ءبىرىن  ءبىرى  يتەرىپ،  كەيبىرەۋىن  جابىلا  يتەرىپ  سۋعا  قۇلاتا   باستادى.  سۋ  دەسە  زارەسى  ۇشاتىن،  بۇعان  دەيىن  بۇلاقتان  ۇلكەن  سۋ  كورمەگەن  جانجىگىت  اقىرىن  سىتىلىپ،  ارت  جاققا  شىقتى.  ونداعىسى –  انا  ساماي، جاناق  سياقتى  جىندىلاردان  قاۋىپتەنگەن ءتۇرى. ءسويتىپ  سىرتتاي  باقىلاپ  تۇرعان  بۇنىڭ  كوزىنە  انانداي  جەردە  ارى  قاراپ جەكە  تۇرعان  بەيتانىس  بىرەۋ،  سوعان  قاراي  باسپالاپ  بارا جاتقان  قاجىباي  ءتۇستى.  قاجىباي  دا  ارعى  بەتتەن  بىرگە  كەلگەن،  بۇدان  جەتى-سەگىز  جاس  ۇلكەندىگى بار. كىم  كورىنگەنمەن  ايتىسىپ-تارتىسىپ،  جاسىنا  قاراماي  الىسىپ-جۇلىسىپ  جۇرەتىن  اشىق  جىگىت.  قازىر  اناۋ  تانىمايتىن  كىسىنى  سۋعا  اتپاقشى-اۋ  وزىنشە،  بوتەن  ادامنان  ىڭعايسىزدانبايدى  دا،  بۇل  اعام.  جانجىگىت  سولارعا  قاراي  ءجۇردى، سويتكەنشە  بولعان  جوق،  قاجىباي  قۋانا  ايعايلاپ  بەيتانىستى  ارتىنان  قاۋسىرا  قۇشاقتاپ  سۋعا  قاراي  يتەرە  بەرگەن  ەدى، جانجىگىت  بۇيىردەن  بايقاپ  كەلەدى،  اناۋ  قاجىبايدىڭ  قوس  بىلەگىنەن  شاپ بەردى  دە  العا جۇلقىنىپ  قالىپ  ەدى، قاجەكەڭ   لوق  ەتىپ  انانىڭ  ارقاسىنا  جابىسا  بەردى، سول-اق  ەكەن  بەيتانىس  وڭ  تابانمەن  ارتىنداعى  كىسىنى  توبىقتان  ءىلدى  دە  وڭىنان  سولعا  قاراي  بۇرالا  قالىپ  ەدى،  قاجىباي  بۇرىلىستا  اۋدارىلعان  ارباداي  اينالا  بەرىپ  توڭكەرىلىپ  بارىپ  سۋعا  قۇلادى. ماڭايداعىلار  شۋ  ەتىپ،  تاياز   سۋدا  اۋىر  كيىممەن  تىپىرلاي   ۇيەلەپ  جاتقان  قاجىبايدى  قاۋمالاي  مازاقتاپ  قارق  بولدى.  بەيتانىس  بەرى  بۇرىلعاندا  باعانادان  ءدۇدامالدانىپ  تۇرعان  جانجىگىت  – سارتاي،  سارى… – دەپ   ىشقىنا  ايعايلاعانىن  ءوزى  دە  اڭداماي  قالدى.  ول  دا   ءبىر  ءسات  بۇعان  اڭتارىلا  قارادى  دا،  ەكەۋى  قاتار  جۇگىرىپ  كەپ  قۇشاقتاسا  كەتتى.  بۇل –  دوربىلجىڭدە  جانجىگىت  تۇيە  بالۋان  اتانعاندا،  قابادان  كەپ جۇلدەگە  ىلىككەن  سارتاي  بالۋان  ەدى…  ەكەۋى  دە   العاشقىدا  «ءوي،  سەن  قايدان،  سەن   قايداننان»  اسپاي  ءبىر-ءبىرىن  قۋانا  سىلكىلەي  بەردى. ءبىرازدان  سوڭ  قالىپقا  كەلىپ،  جاي  سۇراسۋعا  جارادى.  سارتاي  كورشى  اۋداندا  ەكەن.  ارعى  بەتتەن  بۇلاردان  كەيىن  ءوتىپتى.  بۇل  ەكى  اۋدان  ءۇش-ءتورت  جىل  بۇرىن  قوسىلىپ،  بيىل  قايتا  بولىنگەن.  سارتايلار  سول  بولىنۋدەگى  اۋىس-كۇيىس  مالداردى  الۋعا  كەلىپتى. ءار  بولىمشەدەن  توقتى-تورىم  جيىپتى،  بۇگىن  مالدىڭ  باسىن  تولتىرىپ  اۋىلدارىنا  بەت  الىپ  بارا  جاتقان  جايلارى   بار.  جانجىگىت  «قوناق   بول»  – دەپ  جاتا  جابىسسا  دا،  سارتاي  وتارلارىنىڭ  ۇلكەن ەكەنىن،  سەرىگى  ەكەۋى  عانا  ەكەنىن،  ءار  جەردەن  جيىلعان  جاس  مالعا   ءبىر  ادام   يە   بولا  المايتىنىن  ايتىپ  كەشىرىم  سۇراعانداي  قينالا  كەلىسپەدى.  رەتى  كەلگەندە  ءوزى  «كەلىنشەگىڭمەن  ءبىزدىڭ  جاققا  كەلىپ  قوناق  بولىڭدار»  – دەپ  قيىلا  شاقىردى. جانجىگىت ءسوز  اراسىندا  «كۇرەس  قالاي» – دەپ  قالدى  دا، ورىنسىز  سۇراعىنا   ءوزى  وكىندى،  ويتكەنى،  «كۇرەس  قالدى  عوي  بىزدەن،  بۇلانباي  اعامىزدىڭ  ءۇمىتىن  اقتاي  المادىق» – دەگەن  سارتايدىڭ  جۇزىندە  ۇلكەن  تورىعۋ  بار  ەدى.  ءبىر  ءسات  ورناي  قالعان  اۋىر  ىڭعايسىزدىقتى  مىنا  جاقتان  ايعايلاي  جەتكەن  قاجىباي  بۇزعاندا،   جانجىگىت  ىشتەي  قۋاندى.  – ەي،  جيەن،  ناعاشىڭدى  سۋعا  تۇنشىقتىرعاندا، الماعان   قىرىق  سەركەشىڭدى  كىم  تولەيدى  دەدىڭ، ءا؟  تىم  قۇرىعاندا  باتىپ  بارا  جاتقاندا   قول ۇشىن  بەرمەدىڭ-اۋ،  جيەن  ەل  بولماس  دەگەن  وسى  دا – قاجىباي  داۋرىعا  سويلەپ  كەلىپ،  سىقسا  دا  كەپپەگەن  سۋ  كيىمىمەن  سارتايدى  قۇشاقتاپ  بەتىنەن  ءسۇيدى.   ول  دا   قۋانا  قاۋىشىپ –  ارتىمنان  باسپالاپ كەپ  باس سالاتىن  ناعاشىما   باسقا  نە  ىستەيمىن؟..  ەسەپ  سەنىكى   دۇرىس،  جيەنىڭدى  سۋعا  باتىرساڭ،  قىرىق  سەركەشتەن  قۇتىلام  دەگەنىڭ  عوي – دەپ  داۋلاسىپ  جاتىر.  قاجىباي ارعى  بەتتىڭ  اماندىعىن  سۇراپ، سارتاي  ءوزى  كەتكەنشە  كورگەن  بىلگەنىن  ايتىپ،   ۇشەۋى  تاعى ءبىراز  اڭگىمەلەسكەن  سوڭ، قۇشاقتاسىپ  قوشتاستى.  تىركەمەنىڭ  ۇستىندە  جانجىگىت  سۋ جاعاسىندا   جالعىز  قالىپ  بارا جاتقان  سارتاي  كورىنبەي  كەتكەنشە  ۇزاق   قارادى،  جۇرەگى  سازىپ،  كوڭىلى  قۇلازىدى…

قالىڭ   ويدىڭ   قۇرساۋىنان   تراكتور  اۋىلعا   كىرگەندە   ارەڭ  بوساعان  جانجىگىت  تىركەمەدەن  سۇلەلەنىپ  زورعا  ءتۇستى.  سۋىق  سوردى  ما،  وي  قاجىدى  ما،  جوق،  اراقتىڭ  قىزۋى  ءبىتتى  مە  بەلگىسىز…

…بيىل  كوكتەم   ەرتە  شىقتى  دا  ناۋقاندىق  قاربالاس  ازىرلىكسىز  كۇرت  باستالىپ  كەتتى.  ەگىنشىلەر  كىسىسىن،  تەحنيكاسىن  جەتكىزە  الماي  جاتقاندا،  قوي  تولدەي  باستاپ،  بولىمشە  باسشىلارىنىڭ   باستارى  شاراداي  بولدى،  ولار،  تيىسىنشە،  وزدەرىنىڭ   بريگاديرلەرى  مەن  ماماندارىن  بيدايداي  قۋىردى،  بريگاديرلەر  ءبىرىن-ءبىرى  ءتۇتىپ  جەي  جازدادى، قول استىنداعىلارىنا  بۇيىدەي  ءتيىپ،  تاسقاياقتاي  قاعىستىردى.  قاشاندا  سورلىعا  شوقپار  بۇرىن  تيەتىنى  بەلگىلى،  زارداپتىڭ  ۇلكەنىن  ادەتتەگىدەي  جانجىگىت  سياقتى  «قارا  جۇمىسشىلار»  شەكتى.  بۇگىن  تراكتوردىڭ  تىركەمەلى  سوقاسىندا  وتىرسا،  ەرتەڭ  ءشوپ  تيەپ  جاتادى،  بۇرسىگۇنى  جاس  تولدەردى  بولەتىن  شارباق  تاراتىپ  جۇرەدى  قىستاۋلارعا، ودان  ارعى  كۇنى، وسىلاي  جارتى  ايداي  ساندالعان  ونى،   اقىرى،  بولىمشەنىڭ  ەڭ  قيىرىندا  وتىرعان  ماقتايدىڭ  وتارىنا   ساقمانعا   جىبەرىپ  تىنىشتالدى-اۋ  باستىقتار.  الدەبىر  دۋالى  اۋىزدان  شىعىپ  ەلگە  «كولىما» اتى  تارالىپ  كەتكەن  بۇل  قىستاۋ  شالعايلىعىنا   قوسا  ورتالىق  جولدان  كوپ  قيىس  تا  ەدى. مۇندا  جىبەرىلگەن  جان  جۇمىس  تولىق  بىتپەي  ورالمايتىن-دى.  سونان  دا  باستىقتارعا  «كولىماعا»  كىسى  جىبەرۋ،  جاي  ادامعا  «كولىمادان»  قايتىپ  ورالۋ  ازاپتىڭ  ازابى  بولاتىن.  جانجىگىت  مۇندا  كەلگەن  كۇننەن  قاربالاستىڭ  ىشىنە  كىردى  دە كەتتى.  كۇندىز  ورىستەگى  وتاردان  تۋعان  قويلاردى  قوزىسىمەن  ارباعا   تيەپ قىستاۋعا  تاسيدى،  اراسىندا  ىرگەدەگى  مايانى  بۇزىپ  تۋعان  ساۋلىقتارعا  ءشوپ  شاشادى،  موتوردى  تامىزىپ،  ۇزىن  بەتون  ناۋالاردى  سۋعا  تولتىرادى،  ودان  قايتادان  ورىسكە  شابادى… وسىنداي   سۇرگىنمەن  جۇرگەندە  ءبىر  كۇنى  جاناق   «كولىماعا»  ءبىر  تىركەمە  جەم  مەن  تۇز  اكەلدى. وعان  قوسا  ءبىر  جايسىز  حابار  اكەلدى. – اۋەس  ءۇش  جىلعا  ايدالىپ  كەتىپتى. جانجىگىتكە  توبەسىنەن  جاي  تۇسكەندەي  بولدى  بۇل جامانات.  ەسى  شىققانى  سونشا،  جاناقتىڭ  ءسوزىن  تىڭداماي  «نەگە، نە  ءۇشىن…» – دەي  بەردى  قايتا-قايتا.  جاناق  نەشە  قايتالاعاندا  ۇققانى،  جاعداي  بىلاي  بولىپتى…

…نايمان  اقتايلاق  بي: «ءار  اۋىلدىڭ  كەمى ءبىر  باتىرى،  ءبىر  اقىنى،  ءبىر تورەسى، ءبىر  مولداسى  بولسىن. ولاردىڭ  شىعىنى –  اۋىلدىڭ  ەسەبىنەن» – دەپ  كەسىم  ايتقان  دەيدى.  بۇل ءسوز  قانشالىقتى  راس،  ونى  ءبىر  اللا   بىلەدى،  بىراق، بايقاساڭىز  وسى  اتالعان  «تۇلعالار»  بۇگىنگە دەيىن  ءار  اۋىلدا  بار  سياقتى.  مىسالى، ءبىر  ۇيگە  باسقا  جاقتان  قۇدا  كەپ  ءتۇستى  دەيىك،  الگى  ءۇي  ماجىلىسكە  مىندەتتى  تۇردە  ءسوز  ۇستايتىن  اۋىلدىڭ  بەلگىلى   ءبىر  ادامىن  ادەيىلەپ شاقىرادى. ول  ۇتىمدى  سويلەپ،  كەلىسسوزدى  باستان-اياق  جۇرگىزۋگە  مىندەتتى. بۇل  – اۋىلدىڭ  اقىنى  دەپ  قويىڭىز.  ونىڭ  باسقا  دا  تولىپ  جاتقان  مىندەتتەرىن  ءتىزۋدى  ۋاقىت  كوتەرمەيدى.  سول  سياقتى  تورەنىڭ دە، مولدا  مەن  باتىردىڭ  دا   ءوز  ورىندارى  بار. وسىنداي  ءبىر  اۋىلدىڭ  قوس  «باتىرى»   شەتتەن  كەلەر  جاۋ  جوق،  اۋىلداستارىنا   قىسپاق   كورسەتۋمەن  جۇرەدى  تالاي  ۋاقىت. قىسپاقتىڭ  باس  ماقساتى – اراق  العىزۋ،  ودان  كەيىن  وزدەرىنىڭ  كىم  ەكەنىن  باسقالاردىڭ  ەسىنە  ۇدايى  سالىپ  وتىرۋ.  «ەل  ىشىندە  ءبىر  تەنتەك …» –دەپ  قانشا  جاۋىردى  جابا  توقىعانىمەن،  كوپشىلىك  قاجي  باستاعان  كەزدە،  وسى  كوكتەمدە  اۋىلعا  ارىق  تازالاۋشىلار  كەلەدى.  بۇلار  ءوزى – بۋلدوزەرى، ەكسكاۆاتورى،  سكرەپەرى  بار،  سۇيرەتپەلى  تۇرعىن  ۆاگونى  بار  نەداۋىر  قوسىن  اۋىلدىڭ   شەتىنە  جايعاسادى. ءبارىنىڭ  الدىندا     ۇيدەي  جالعىز  ءتىلدى  سوقا  سۇيرەتكەن   س -  100   دەگەن  الىپ   تراكتورمەن  اۋەس  جۇرەدى.  باس  ارىقتاردى  تازالاۋ   جىل ارالاتىپ  ەرتە كوكتەمدە  اتقارىلاتىن  اۋقىمدى  شارۋا.  ارىق  تابانىنىڭ  ءوسىپ  كەتكەن  قاباتىن  قىرۋ، ارناسىن  كەڭەيتۋ،  جيەگىن  قومداۋ  جۇمىستارى  سۋ  سالعانشا  ءبىتۋى  كەرەك.  بۇل  جاقتا  ەگىستىك  تۇگەل  سۋارمالى  بولعاندىقتان،  مۇنداي  شارالارعا  باسا  نازار  اۋدارىلادى  ىلعيدا.  بريگادا  وسى  اۋىلدان  قاراما- قارسى  ەكى  جاققا  ون  شاقىرىمنان  تازالاۋى  ءتيىس  ەكەن.  اۋەستى  بۇل   ايماقتا  تانىمايتىن  كەمدە-كەم.  مۇندا  دا  ونى  كەلگەن  كۇننەن  كەزەك-كەزەك   شايعا  شاقىرادى. ەكى-ءۇش  ۇيدە  اڭگىمە  وسى  اۋىلدىڭ  «قوس  باتىرىنا»  اۋىپ  كەتىپ  وتىرادى.  اۋەس  ۇندەمەي  ىشىنە تۇيە  بەرەدى.  اقىرىنداپ  سۇراستىرىپ  بۇلاردىڭ  ەرلىكتەرىنە  قانىق  بولعان  سوڭ،   ىشتەرىندەگى   جاستاۋ  جىگىتتى جۇمساپ،  الگى  ەكەۋىنە  جۇمىس  اياعىندا  وزدەرىنىڭ  قوسىنىنا  كەلۋدى  تاپسىرادى.  بۇلار  اۋەس  كەلگەلى  بەرى  تايساقتاپ،  ونىڭ  كوزىنە  تۇسپەۋگە  تىرىسىپ  جۇرگەن-ءدى، ەندى  امالسىز  الدىنا  بارۋعا  تۋرا  كەلەدى. ءبىرى  مال  قاراعان  بوپ،  ءبىرى  بريگادادا  بالەندەي  شارۋاسى  بولعان  سياقتى  تاعى  ءتورت-بەس  ادام   جينالىپ  قالادى  سول  تۇسقا.. اۋەس  سوقانى  اعىتىپ  جاتىر ەكەن،  سالدەن  كەيىن   ونىسىن  قالدىرىپ،  تراكتورىمەن  بۇلاردىڭ  قاسىنا  كەپ  توقتاپ،  ءوزى  ءتۇسىپ  بارىمەن  قول  بەرىپ  امانداسادى.  بريگادانىڭ  دالادان  ورالعان  جۇمىسشىلارى  الىستان  باقىلاپ جۇرەدى. اۋەس   ءوزى  شاقىرتقان  ەكەۋگە  جاقىن  كەپ  «ۇلكەندەردى   نەگە  رەنجىتەسىڭدەر»  –  دەپ  العاشىندا  ادەپپەن  سۇرايدى.  انا  ەكەۋى  ءبىر  جاعىنان  اۋەس،  ءبىر  جاعىنان  اۋىلدىڭ  كىسىلەرى  قاراپ  تۇر،  ۇندەمەي  قاباقتارىنىڭ   استىنان  سىزدانا  قاراپ،  دوڭايبات  جاساپ  تۇرا  بەرەدى.  اۋەستىڭ  سىپايىلىعى  وسىعان  عانا جەتەدى،  ەكەۋىن  جاعادان  شاپ  بەرىپ  ۇستايدى  دا   ۇيىرە  سۇيرەپ   قۇلاشىن  جازىپ  قالعاندا،  انالار  ونىڭ  قاتارىنا  قالاي  كەلىپ  قالعانىن  سەزبەي  دە  قالادى. اۋەس  ەكى  قولىنداعى  ەكەۋگە  كەزەك  قاراپ  الادى  دا،  جويقىن  شاپشاڭدىقپەن   ورتاعا  جۇلا  تارتىپ   سىلكىپ  قالعاندا،  انالار   ءبىر-بىرىنە باسپەن  وڭباي  سوعىلادى،    دۇڭك  ەتكەن  ساقاۋ دىبىس  شىعادى.  كورىپ  تۇرعانداردىڭ  بىرەۋى  كەيىن  ايتىپتى  «انالاردىڭ  مىيى  اۋىزدارىنا  ءتۇستى-اۋ  دەپ  ويلادىم». قوشقارلار  شەگىنىپ  بارىپ-بارىپ، ودان  كەيىن  اتىلا  شاۋىپ  كەپ  سۇزىسكەندە  مۇيىزدەرىنەن  وت  شىققانداي  بولاتىن  دا  ەداۋىر  ۋاقىت  ماڭگىپ  باستارىن  شايقاپ  تۇرىپ  قالاتىن  ەمەس  پە،  تۋرا  ءسويتىپ  تۇرعان  مىنا  ەكەۋىن  اۋەس  جەلكەلەپ  كۇركىلدەپ  ىستەپ  تۇرعان  تراكتوردىڭ   ارتىنا   اپارادى  دا،  جاڭا  عانا   دىمقىل  جەرگە  باتتيىپ  تۇسكەن  شىنجىر  تاباننىڭ  ءىزىنىڭ   ۇستىنە    شالقالاپ  جاتۋعا  بۇيىرادى،  انا  ەكەۋى  شاراسىز  ءبىر- بىرىنە  توبەلەرىن  ءتۇيىستىرىپ  ءىزدىڭ  ۇستىنە  ۇزىنىنان  ۇزاق   جاتقان  عوي  اسپانعا  قاراپ.  «ولگىلەرىڭ  كەلمەسە،  تىرپ  ەتپەڭدەر»  –  دەپ  شەگەلەگەن  اۋەس   جىلدام    بارىپ  تراكتورعا   وتىرادى.  ءسال   العا  جىلجىپ  بارىپ،  ورنىندا  شىرق  ۇيىرىلگەن  الىپ تراكتور  ەندى  جاتقاندارعا   قاراي  سەلكىلدەپ  بەتتەيدى.   سول  بەتىندە   توقتالماستان  الگىلەردىڭ  ۇستىنەن  وتە  باستاعاندا   قاراپ  تۇرعاندار  شىداماي  تەرىس  اينالادى.  قازىر  تراكتوردىڭ  استىنان  قان- قان،  مىلجا-مىلجا   دەنەلەر  شىعاتىنداي  كورىنەدى.  الدەن  ۋاقىتتا   شىداماي  بۇرىلىپ  قاراعاندارىندا   اناداي  جەردە   كۇركىلدەپ  س- 100  تۇر،   تىرپ  ەتپەي   انا  ەكەۋى  جاتىر، جۇرەكتەرى  جارىلىپ  كەتپەسە، امان  سياقتى،  سولارعا  قاراي  اۋەس  كەلە  جاتىر. …ول ەكەۋىن  دە  جۇلىپ  تۇرعىزادى   دا  «ەسكەرتكەن  دەگەن  وسى، كەلەسىدە  مەنەن  جاقسىلىق   كۇتپەڭدەر،  ەندى  جوعالىڭدار»  –  دەيدى، ءوزى تراكتورىن  سوقانى  تىركەۋگە  اپارادى.  انا   ەكەۋى  ەستەرىن  جيا  الماي  ءالى  ءبىراز  دەلديىپ  تۇرىپ-تۇرىپ،  اقىرىندا   سۇلەلەنىپ  اۋىلعا   بەتتەيدى،  جينالعاندار  دا  ءۇنسىز  تارايدى.  بۇدان  كەيىن  وقيعا  جەدەل  ءوربيدى،  الگى  ەكەۋى  شامالى  ەستەرى  كىرگەن  سوڭ ،  تۋرا  تارتىپ  اۋىلدىق   كەڭەستىڭ  دەپۋتاتىنىڭ  ۇيىنە بارادى،  دەپۋتات- ول  وكىمەت  ادامى،  حالىقتىڭ  سەنگەن  وكىلى،  ءوز  سايلاۋشىلارىنىڭ  ءوتىنىش-شاعىمىنا  نەمقۇرايلى  قاراي  المايدى، شۇعىل  شەشۋگە  كىرىسەدى، جاپا  شەگۋشىلەردەن،  كۋالەردەن  ارىز، تۇسىنىكتەردى  الىپ  اپ،  ءۇش  اياقتى  موتوتسيكلىمەن  اۋدان  ورتالىعىنا  ءبىر-اق  تارتادى،  ويتكەنى،  اۋىلدىق  كەڭەس – ورتالىقتا،  ميليتسيا  – ورتالىقتا،  ءبارى  ورتالىقتا.  قىسقاسى،  ءتۇن  ورتاسىندا  قوعامدىق  ءتارتىپ  ساقشىلارى  اۋەستى  الىپ  كەتەدى،  تەرگەۋ  دە  تەز،  سوت  تا  تەز،  ويتپەگەندە  شە،  بارلىق، ايىپ  دالەلدەنگەن،  ايىپكەر  ءوزى دە مويىندايدى،  جابىرلەنۋشىلەر  مەن  كۋالەردىڭ  دە  سوزدەرى  دۇرىس.  ەندەشە،  قىلمىسكەر  جازالانۋى  ءتيىس.  تاعىلعان  ايىپ-سوۆەت  ازاماتتارىنىڭ   ومىرىنە  قاۋىپ  توندىرگەن. ولاردىڭ  مورالدىق  قۇقىن  اياققا  باسقان،  زورلىققا  باعىنۋعا  ماجبۇرلەگەن… قىسقاسى،  باس-اياعى  جيىرما   شاقتى   كۇننەن  سوڭ  اۋكەڭ   ايدالىپ  كەتە  باردى  عوي ساباز ،  نە  دەرسىڭ؟..

… جانجىگىت  وسىدان   كەيىن  كوپكە  دەيىن  وزىنە-ءوزى  كەلە  المادى.  كۇندىز  جۇمىستا – سۇلەسوق، تۇندە-ۇيقىسى  جايسىز.  ءبىر  رەت  تۇسىندە  اۋەس  مۇنى  تراكتورمەن  تاپتاعالى  كەلەدى.   باستىرىلىعىپ  جاتقاندا  كورشىسى  جۇلقىلاپ  وياتىپ  جىبەردى. اۋەستى   اللا   تاعالا   تۋمىسىنان  بالۋان  عىپ  جاراتقان  ەدى،  ونىڭ   ورنى   اۋىلدا  ءارتۇرلى  جۇمىس  ىستەپ،  كۇشىن  قايدا  جىبەرەرىن  بىلمەي  ءجۇرۋ  ەمەس،  ۇلكەن  قالادا  كۇرەستىڭ  جولىن  قۋ  ەدى،  امال  قانشا، اقىرى  مىنانداي  بولدى، ءبىرى  كەم  دۇنيە.  كىم  كىنالى – ءوزى  مە،  ورتاسى  ما،  جوق، مىناۋ  زامان  با ؟..  «اسقىن  قايرات   بويعا  قور»  –  دەپ  ءجيى  ەسكەرتۋشى  ەدى  بۇلانباي  اعاسى  بۇلارعا،  مۇمكىن  سونداي  ءسوزى  جۇرەتىن  ۇلكەن  بولمادى  ما   اۋەسكە،  ايتەۋىر،  ءبىر  جەردەن  قيىس  كەتكەنى  انىق   جانە  ول  قيسىق   بۇگىن  ەمەس، كەشە  ەمەس،  باياعىدا  كەتكەن  سياقتى… وسى  شىم-شىتىرىق   ويلار  شىرماپ،  ءبىر  جاعىنان  اۋەس  ءۇشىن  ەش   قايران  جاساي  الماعانىنا  نالىپ  جانجىگىت  ءجۇنجىپ  كەتتى.  سىرت  قاراعان   بەيتانىس  ادامعا  وسى  ۇزىن  بويلى،  جالپاق  جاۋىرىندى  ەڭكىشتەۋ  سيدا  جىگىتتىڭ  اياعىن  سۇيرەتكەن  سىلبىر  ءجۇرىسى،  اربيىپ  اتقا  مىنگەنى،  اربانىڭ  ورتاسىندا   توبەدەي  بوپ  ۇيقىلى-وياۋ  وتىرعانى  سولەكەت  كورىنەر  ەدى. ءوستىپ  جۇرگەندە  ساقمان  دا  اياقتالىپ،  ماقتايدىڭ  ءۇي  ىشىنە  حوش  ايتىپ،  جانجىگىت  «كولىمادان» قايتتى. ماي  مەيرامى  دا  تاياپ  قالعان…

ۇيدە  ەكى-ءۇش  كۇن  دەمالعاننان   كەيىن  بۇلاردى،  ساماي، جانىبەك  ۇشەۋىن  اقتۇماعا  قىرىقتىققا  ورىن  دايىنداۋعا  جىبەردى.  جايىلمانىڭ  جاعاسىندا  ورنالاسقان  بۇل  قىستاقتا   قىستا   بويداق   قويدى  ۇستايدى  دا،  ەرتە  كوكتەمنەن  ولاردى  قىرعا  قۋادى.  جازدا  مۇندا  قىرىقتىق   پۋنكتى  ورنالاسادى.  بۇلاردىڭ  جۇمىسى  قورانىڭ  قيىن   ويىپ  شىعارۋ،  ودان  كەيىن   كەشە  اكەپ  توگىپ  كەتكەن  تاقتايلاردان  ۇزىننان  ۇزاق   قىرقاتىن  قويدى  جاتقىزاتىن  ساكى  شەگەلەۋ،  قىسقاسى  شارۋا  شاش – ەتەكتەن.  وسىنداي  كۇندەردىڭ  بىرىندە  قىستاققا  اعىزىپ  وتىرىپ  گاز-69  كەلدى. بۇل  جاقتا  نەگە  ەكەنى  بەلگىسىز «ۆيلليس»  دەپ  اتايتىن  بۇل ماشىنمەن  سوۆحوز  ديرەكتورى،  ودان  جوعارى  باسشىلار  عانا  جۇرەدى. بۇل  كەلگەندەر  دە  اۋداننىڭ  مىقتىلارى  ەكەن.  جانجىگىتتىڭ  تانىعانى – وزدەرىنىڭ  فەرما  باستىعى، تەگى،  مىنالارعا  شارۋاشىلىقتى  كورسەتىپ  جۇرگەن  سياقتى،  ودان  كەيىن – نازاربەك،  كادىمگى  كۇرەستىڭ  وقۋىن  بىتىرگەن  نازاربەك،  ەكى  جىلدان  اسىپ  كەتتى،  ونى  اۋىلدان  اۋدان  ورتالىعىنا  قىزمەتىن  ءوسىرىپ  الىپ  كەتكەن.  سودان  بەرى  كورىپ  تۇرعانى  وسى. ءبارى  جانجىگىتتەرمەن  سىپايى  عانا  قول  بەرىسىپ  امانداستى  دا  توپتالىپ، ۇزىنداۋ  كەلگەن  قاراسۇر  جىگىت  اعاسىنىڭ، تەگى  وسىلاردىڭ  ىشىندەگى  مىقتىسى  سول  بولۋى  كەرەك،  سوڭىنان  ىلەسىپ  ءجۇر. ول  انانى-مىنانى  سۇراپ،  فەرما  باسشىسىنىڭ  كۇيىسىن  كەتىرىپ  ءجۇر.  جانجىگىتتەر  قابىرشاق  قارا  قىيدى  ۇشەۋلەپ  اۋدارىپ  جاتقان،  جۇمىستارىن  جالعاستىرا  بەردى. ءبىر  كەزدە  نازاربەك  توپتان  ءبولىنىپ  بەرى  شىقتى  دا  داۋىستاپ  مۇنى  شاقىردى،  ءوزى  سىرتقا  بەتتەدى،  جانجىگىت  تە  دالاعا  ەرە  شىقتى.  – ال،  جاكو،   نازاربەك  تە مۇنى بەكقازى  سياقتى  وسىلاي  اتايتىن  ۋاقىت  تىعىز –  دەدى قىسقا  اماندىق-ساۋلىقتان  كەيىن.  انا   كىسىگە،  اۋداننىڭ  ەكىنشى  حاتشىسىنا  ءوزىم  سۇرانىپ  ەرىپ  شىقتىم،  سونداعى  شارۋام  ساعان  جولىعۋ،  ەكى  جۇمادان  كەيىن ورتالىقتا   ۇلكەن  كۇرەس  بولادى،  ءتورت  اۋداننىڭ  تەك  تۇيە  بالۋاندارى  عانا  قاتىساتىن  وسى  جارىسقا  ەكەۋدىڭ  بىرەۋىنە  سەنى  قوستىم،  ەكىنشىسىن  ىزدەستىرۋىم  كەرەك، اۋەس بولعاندا   ەكەۋىڭدى  شىعارار  ەدىم دە  ەش  قينالماس  ەدىم،  كوردىڭ  بە  جاعدايدىڭ  قالاي  وزگەرگەنىن. نازاربەكتىڭ  تۇرىندە  ءبىر  وكىنىش  بار  ەدى.   قالعان  اڭگىمە كەيىن،  جارىستى  باستىقتارىڭا  حابارلايمىن، سولار  ايتادى  وزىڭە.  ال، نازاربەك  بۇنى  قۇشاقتاپ يىعىنان  قاقتى دا   ارتىنا  بۇرىلىپ  سامايلارعا  قولىن  كوتەردى، ءسويتتى  دە جەدەل  باسىپ،  قورادان  شىعىپ  ماشيناعا  بەتتەپ  بارا  جاتقان  حاتشىنىڭ  توبىنا  جەتۋگە  اسىقتى.  جانجىگىت  دەل-سال  بوپ  تۇرىپ  قالدى.  ءبىر جاعىنان   نازاربەكتىڭ  ءوزىن  ادەيى  ىزدەپ  كەلگەنىنە  قۋاندى،  شىنىندا  اۋەس  انانداي  بولعان  سوڭ، بۇل  جارىستان  كۇدەرىن  ۇزگەن-ءدى،  ەكىنشى،  ءتورت  اۋداننىڭ  مىقتىسى  جيىلعاندا، وزىندە  دايىندىق  جوق. بۇندايدا  بۇلانباي  اعاسى  ءبارىن  جيىپ  اپ  قارا  جارىس  جاسايتىن،  جۇگىرتىپ،  تاس  كوتەرتىپ،  ءبىر-بىرىمەن  الىستىرىپ  ارام  تەرلەرىن  شىعاراتىن. سودان  كەيىن  عانا    كۇرەسكە  سالاتىن…. –  ەي،  نەمەنە،  نازاربەك  باسىڭدى  دۋالاپ  كەتتى  مە،  ايلانبا  قويداي  ماڭگىرىپ  تۇراسىڭ  با  وسىلاي  باستىقتاردىڭ  سوڭىنان  تەلمىرىپ،  بارىپ   ءشاي  قويا  بەر،  ءبىز  مىنا  بۇرىشتى  اۋدارىپ  تاستايىق  –  سامايدىڭ  ايعايىنان  سەلك  ەتىپ  بارىپ  قاراسا،  كۇن  تۇسكە  تارماسىپ  قالىپتى،  جانجىگىت  قوسقا  بەتتەدى…  كەلەسى  جۇمادا  تاڭەرتەڭ  جۇمىسقا  بارعالى  تۇرعان  جەرىنەن  ۋپراۆ – فەرمانىڭ  باستىعىن  بۇندا  وسىلاي  اتايدى  شاقىرتتى.  ۋپراۆتىڭ  ءوزىن  ادەيىلەپ ءبىر  شاقىرعانى  وسى  بولار، ايتپەسە،  بريگادير بار،  ەسەپشى  بار، باسقالارى  بار  بۇيرىق  بەرەتىن،  بۇل  سياقتى  «قارا  جۇمىسشىلار»  سولاردىڭ  ايتقانىمەن-اق   جۇرە  بەرەتىن  دە  فەرما   باستىقتىڭ  الدىن،  تەك  وزدەرىنىڭ  كەيدە  عانا  ءبىر  ارىز-وتىنىشتەرىنە  قول  قويعىزعاندا  بولماسا، كورمەيتىن.  «تەگى  نازاربەكتەن  كەلگەن  شىعار  ءبىر   ءدۇمپۋ» – دەپ  جانجىگىت  كابينەتكە  جاسقانا   كىردى.  –  ءا-ءا،  بالۋان  جاكو،  امانسىڭ  با،  ءۇي-ءىشى  تەگىس  ساۋ  ما؟  ۋپراۆ. ورنىنان  تۇرىپ  مۇنىڭ  ۇسىنعان  قولىن  الدى. – ءوزىڭدى  ۇكىلەپ  ۇلكەن  جارىسقا  قوسايىن  دەپ  شاقىردىم،  اعاڭنىڭ  ساقالدى  باسىن  ۇياتقا  قالدىرماي  ءبارىن  قيراتا  جەڭىپ  باس جۇلدەنى  بىزگە  الىپ  كەل،  اۋداندا  اجارلى  جۇرەيىك.  وتكەندە  نازاربەك  ايتقان  شىعار  وزىڭە،  وندا  سەن  بۇگىن  دەم  ال،  مونشاعا ءتۇسىپ  دەگەن  سياقتى.  ەرتەڭ  ورتالىققا  تارت  تا،    نازاربەكتى  تاۋىپ  ال،  قالعانىن  سول  شەشەدى. ال،  جارىس  بىتكەنشە  سەنى  جۇمىستان  بوساتتىم،  قازىر  بالشىقتان  بالا  جاساي  الماي  وتىرعانىمدى  ءوزىڭ  كورىپ  ءجۇرسىڭ،  ەندەشە  وسىنىمدى  اقتا،  اگاركي  جەڭىپ  كەلسەڭ، ءبىر  وكلاد  پرەميا،  ءبىر قوي  بەرەم،  ءسوزىم  ءسوز.  ال،  الىسقانىڭدى  الىپ  جىق،  شالىپ  جىق،  قايتسەڭ  دە  جىق، جولىڭ  بولسىن،  ءاۋمين. – ۋپراۆ  بەتىن  سيپادى  دا  قولىن  بەردى،  بۇل  «راحمەت، راحمەت»  –  دەپ  كۇڭگىرلەپ ونىڭ  قولىن  قىستى  دا  شىعىپ  جۇرە  بەردى. ەلۋدەن  ەندى  اسقان  وسى  كىسىنى  ادامدى  جادىلايدى  دەپ  ءسوز  قىلاتىن سىرتىنان  قول  استىنداعىلار. ويتكەنى، بۇل  كىسىمەن  قانداي  قىزىلكوز  پالە  دەگەنىڭ  ءوزى  ۇرسىسا  المايتىن. قانداي  كورسەتكىش   بۇنىڭ  ۇستىنەن  جازا  المايتىن. نە  سىيقىرى  بارىن  ەشكىم  تاپ  باسا  المايدى، بىراق، ءبارى  ايتقانىنا  كونەدى، ايداعانىنا جۇرەدى.  سولاي  بولعان  سوڭ  فەرماسى  دا  اۋداندا  ۇزدىكتەر  قاتارىندا.  جانجىگىت  سىرتقا  شىقان  سوڭ  عانا   ءوزىنىڭ  اۋزىنىڭ  جىگىن  اشپاعانىن  ەسىنە  ءتۇسىردى، كىرگەندە  امانداسىپتى، كەتەردە  راحمەت  دەپتى، باسقا  دىبىس  شىعارماپتى. مۇمكىن، بۇل  كىسىنىڭ سىيقىرى  دا  باسقانىڭ ويىنداعىسىن  تاپ  باسىپ، ودان  بۇرىن  شەشىپ  تاستايتىنىندا  شىعار.  ايتەۋىر،  جانجىگىت  ۋپراۆتان  ريزا  بوپ  شىقتى.  سوعىستا   باستان-اياق   بولعان، ودان  بەرىدە   اۋىلدىڭ  تىرلىگىن  وگىزدەي  ورگە  تارتىپ  كەلە  جاتقان  بۇل  كىسىنىڭ   ومىردەن  كورگەنى  كوپ،  كوڭىلگە  تۇيگەنى  كوپ،  ماسەلە –  سونىڭ  ءبارىن  كادەگە جاراتا  العانىندا  بولۋ   كەرەك.  ونىڭ  ءوزىن  بالۋان  جاكو  دەگەنىنە  كۇلكىسى  كەلدى.  و  باستا  بەكقازىنىڭ  دۋالى  اۋزىنان  شىققان  جاكو  كەيىن  وزگەرىسكە  ۇشىراپ  جاكوگە  اينالعالى   دا  ءبىراز  جىل  بولىپ قالعان،  ونىڭ  ۇستىنە بۇل  اۋىلدا  جاناق  تا  جاكو،  جانىبەك  تە  جاكو، جاراسباي  دا  جاكو،  بۇلاردى  ءبىر-بىرىنەن  ايىرۋ  ءۇشىن  سارى،  قارا، جالاق،  سۋايت  جاكو  دەپ  ەن  تاعىپ قويعان. ەندى  وسىلارعا   بالۋان  جاكو  عىپ   جانجىگىتتى  قوسقان.   قازىر  سونى  ءوزى  الدىن  نەشە  جىل  كورمەگەن   ۋپراۆ  ايتىپ  وتىر.

جانجىگىت  كىرگەندە   تار  كابينەتتى  تولتىرىپ   ءتورت-بەس  كەسەك  جىگىت  وتىر  ەكەن،  نازاربەك  مۇنى  توسقان  سىڭايلى،  بۇل  كەلگەن سوڭ،  كوپ  سوزباي  ءبارىن  كوشەنىڭ  قارسى  بەتىندەگى  ەكى  قاباتتى  جاڭا  ۇيگە  باستاپ  الىپ  باردى.  استىڭعى  قاباتتاعى   بيىك  تە  كەڭ  بولمەنىڭ  شەتىن  الا  ەدەنگە  ۇلكەن  كىلەم  جايىلىپتى.  ءىرىلى-ۇساقتى  جيىرما  شاقتى  بالا   سونىڭ  ۇستىندە،  اياعىندا  بىلعارى   ءماسى،  ۇستىندە  جاعا- جەڭىندە  اق  جولاعى  بار  كوك  ءجۇن  كەۋدەشە  مەن  سونداي  شالبار  كيگەن  الاسا  بويلى  قارا  جىگىتتىڭ  نۇسقاۋىمەن  نەشە  ءتۇرلى  جاتتىعۋلار  جاساپ  جاتىر. جانجىگىتتىڭ  كوزى  شىراداي  جاندى،  مىنە،  بالالاردى  باۋلۋ  دەپ  وسىنى  ايت،  قانداي  جاعدايدىڭ  ءبارى  جاسالعان،  نەگە  كۇرەسپەسكە،  نەگە  ۇيرەنبەسكە، ءبىزدىڭ  كەزىمىزدە  بولعاندا  عوي.   ويى  شاشىراپ  سان  ساققا  جۇگىردى.  مىنا  بالالارعا  قىزىعۋشىلىق   باسىم  ەدى، ءتىپتى  ەپتەگەن  قىزعانىش  تا  ويانعان  سەكىلدى. قارا  جىگىت  موينىندا    تاعۋلى  ىسقىرىعىن  اۋزىنا  سالىپ   شىرىلداتسا،  بالالار  توقتاي  قالادى،  اناۋ ورتاعا  شىعىپ  ءبىر  قيمىلداردى  ءوزى  كورسەتەدى  دە  بالالار  قايتالايدى. وسىلاي  جالعاسا   بەرەدى. نازاربەك  كىلەمنىڭ  شەتىنە  بارىپ  انا  جىگىتكە  بىردەڭە  دەدى،  اناۋ ىسقىرىپ  بالالاردى  توقتاتتى  دا  جاتتىعۋ  اياقتالدى  دەپ  ەدى،  ولار  ۋلاپ-شۋلاپ  تۇكپىردەگى  كەڭ  ەسىككە  كىرىپ  جوعالدى.  نازاربەك  بۇلاردى  ەرتىپ  بۇيىردەگى  بولمەگە  كىردى  دە  كەۋدەنى  جالاڭاشتاپ،  شالباردىڭ  بالاعىن  تىزەگە  دەيىن  ءتۇرىپ، اياقكيىمدى  شەشىپ،  شۇلىقشاڭ  قالۋعا   بۇيىردى.  قابىرعاداعى  تۇتاس  تىزىلگەن  شكافتاردىڭ  بىرىنەن  ۇلكەن  سومكەنى  سۋىرىپ  الدى  دا، ءوزى  قارا  جىگىتتىكى  سياقتى  ءماسى  مەن  شالبار  كيدى، كەۋدەسى  جالاڭاش. بۇلار  سايلانىپ  بولعان سوڭ،  ءبارىن  ەرتىپ  جاڭاعى  زالعا  قايتا  شىقتى  دا   قارا  جىگىتكە   يەك  قاقتى،  ول  بۇلار  بەس  جىگىت،  نازاربەكپەن  التاۋ،  ساپقا  ءتىزدى  دە،  ءوزى  الدىعا  ءتۇسىپ  جۇگىرە  جونەلدى،  بۇلار  ىلەستى،  وسىلاي  كەڭ  زالدى  ەكى- ءۇش  اينالعاندا- اق   جانجىگىت  سىر  بەرىپ  قالدى،  ول  عانا  ەمەس  نازاربەكتەن  باسقالاردىڭ  ءبارى  دەمىگە  باستادى.  قارا  جىگىت  بۇلاردى  اياڭعا  كوشىرىپ،  ءوزى  ورتاعا  شىقتى  دا،  قايتالاڭدار  دەپ  بۋىنداردى  سوزاتىن  قيمىلداردى  كورسەتە  باستادى.  بۇلار  دا  كەلسىن-كەلمەسىن، ايتەۋىر،  نوبايلاپ  قايتالاعان  بوپ  ءجۇر. وسىنىڭ  ءوزىن  اۋىرلاپ، بۇزىلعان  تىنىستارىن  قالپىنا  كەلتىرە  الماي  جۇرگەندە،  ءبارىن  كىلەمگە  شىعاردى.  ودان  بارىنە،  الدىن  الا  دايىنداپ  قويعان  بولار،  جاعا-جەڭى  مەن  ءوڭىرىن  نەشە  قايتارا  سىرىپ  كەنەپتەن  تىككەن شولاق  جەڭ    تىزەگە  جەتپەيتىن  قىسقا  شاپان  تاراتتى،  جالپاقتىعى  ەكى  ەلى  جىڭىشكە  بەلبەۋى  بىرگە  ءجۇر.  جانجىگىتكە  ەڭ  ۇلكەن  دەگەن  شاپاننىڭ  ءوزى   تار  بوپ  شىقتى.  –  ازىرگە  جارايدى،  سونسوڭ  كورەمىز – دەدى  نازاربەك.  قارا  جىگىت –  اتى  سەرجان  ەكەن،  ءبىر ءادىستى  كورسەتپەك  ەدى،  ونى   كەرەك  ەمەس  دەپ  توقتاتتى،  ودان  دا   اركىم  ءوزى  بىلەتىن  ادىستەرىن  ۇشتاسىن،  ايتپەسە،  قالعان  ءتورت-بەس  كۇندە  جاڭا  ەشتەڭە  ۇيرەنىپ  ۇلگەرمەيدى – دەدى. جىگىتتەر  ءۇش  جۇپ  بوپ  ءبىراز  الىستى،  سونىڭ  وزىنە  توق  كۇيىندە  شاپقان  اتتاي  دەمىگىپ  قالدى.  ەندى  بيلىكتى  نازاربەك ءوزى  قولىنا  الدى.  جانجىگىت  پەن  ءبىر  جىگىتتى  ورتاعا  شاقىردى،  قالعاندارىنا  باقىلاتىپ  قويدى، ءوزى   سەكۋندومەرگە  قاراپ،  «ءبىر  مينۋت  كۇرەسەسىڭدەر،  باستاڭدار» – دەدى. جانجىگىت  وزىنە  ۇمتىلعان جىگىتتى  ءبىر  قولىمەن  قولتىقتان،  ءبىر  قولىمەن  جاعادان  ۇستاي بەردى  دە  جۇلا  تارتىپ بۇرىلا  بەرىپ  وڭ  اياعىن الدىنا  قويا  قويىپ  ەدى، جىگىت  ەكپىنىن  توقتاتا  الماعان  كۇيى  بۇنىڭ  اياعىنا  شالىنىپ  وماقاسا  قۇلادى. «جيىرما  بەس  سەكۋند،  تازا  جەڭىس،  كەلەسى  جۇپ»  نازاربەك  وسىلاي  جۇپتاردى  اۋىستىرىپ  وتىرىپ  ءبارىن  بىرنەشە  رەت  كۇرەستىردى. جىگىتتەردىڭ  دەنى  قالجىراپ  قالدى، جانجىگىتتىڭ  ءبىر  بايقاعانى  بۇل  جىگىتتەر   ىسىلماعان، جاي  قىزىق  ءۇشىن  كۇرەسە  سالاتىنداردان  سياقتى. نازاربەك  جانجىگىتتەن  باسقاسىن  قويا  بەردى. –  مىنالاردى  سەن  ءسال  دە  بولسا   كۇرەسەتىندەي  كۇيگە  ءتۇسسىن  دەپ شاقىردىم،  ايتپەسە، ىشىندە  شىن  بالۋان  جوق  ەكەنىن  ءوزىڭ  دە  بايقادىڭ.  ال،  جان-جاقتان  كەلەتىندەردىڭ  اراسىندا  كۇرەستىڭ  ءتۇر-تۇرىمەن  شىن  اينالىسقاندار  بولادى. ەندى،  ەنتىگىڭدى  باسساڭ،  ەكەۋىمىز  الىسىپ  كورەيىك، – دەپ  كىلەمنىڭ  ورتاسىنا  بەتتەدى.  جانجىگىت  ۇيرەنشىكتى  ادەتپەن  وڭ  قولىن  العا  سوزا  بەرگەن، كەنەت  ءبىر تەرەڭ  شۇڭقىرعا  وقىستا  ءتۇسىپ  بارا  جاتقانداي  بولدى، ساتتە  اۋەدە  اينالىپ  بارىپ  شالقاسىنان  ءتۇستى. نازاربەك   مۇنى  قولىنان  تارتىپ  تۇرعىزدى  دا   «كەل  قايتادان» – دەدى،  بۇل  ءوزى  دە  ءبىر  بۇراۋعا  كەلمەي  جالپ  ەتە  تۇسكەنىنە  شامىرقانىپ  ارەڭ  تۇرعان،  تاپ  بەردى،  نازاربەك  بۇنىڭ  قولىن  قاعىپ  تاستادى  دا ،  ارتقا  شەگىنىپ  كەتتى،  ەنتەلەپ  ۇمتىلعان  جانجىگىتتىڭ  وڭ  بۇيىرىنە  جالت  بەرىپ  شىعا  بەرە  ونىڭ  وڭ قولىن  بىلەزىگى  مەن  مەن  يىعىنان  قوس  قولىمەن  شاپ بەرىپ  ۇستادى  دا  سەكرىپ  اۋدارىلا بەرىپ  سول  اياقپەن  كەۋدەدەن،  وڭ  اياقپەن  قوس  قىلتادان  ۇرعاندا،  جانجىگىت  بۇكتەتىلىپ  بارىپ  تاعى    دا  جاۋىرىنىمەن  ءتۇستى.  نازاربەك  بۇراتىلا  سول  جامباستاي  قۇلادى.  جانجىگىتتىڭ  ءۇشىنشى  رەت  كۇرەسۋگە  زاۋقى  بولمادى.   ەكەۋى  ەنتىكتەرىن  باسىپ  قابىرعاداعى  ەنسىز  ۇزىن  ورىندىقتا  ءبىراز  ءۇنسىز  وتىردى.  «قالاي  ءتۇسىپ  قالدىم،  مىنانىڭ  ادىستەرى  نە دەگەن»  –  وزىنە  ىزا  بوپ،  قارسىلاسىنا  تاڭ  قاپ  وتىرعان  جانجىگىتتىڭ  ارقاسىنان  قاققان  نازاربەك: –  قالاي  جىعىلدىم  مىنادان – دەپ  وتىرسىڭ  عوي، ءيا، – دەپ  كۇلدى.  جانجىگىت  تە  قىسىلا  ىرجيىپ. –  شىنىندا  ەكى  اياعىمنىڭ   قالاي  كوكتەن  كەلگەنىن  ۇقپاي  قالدىم – دەدى.  ونىڭ  كۇرەستى  ۇستانعالى  ون-ون بەس  جىلدىڭ  كولەمىندە  ءبىرىنشى  جىعىلعانى  بولاتىن.  –  وعان  قينالماي-اق  قوي، مەن  ساعان  بوتەن  كۇرەستىڭ  ءادىسىن  جاسادىم.  تازا  قازاقشا  كۇرەسسەك  الدىرمايتىنىڭدى  بىلەم  عوي،  ونداعىم  ەرتەڭگى  جارىستا  مەن  سياقتىلار  بولۋى  ابدەن  مۇمكىن، سەن  قاپى  قالماسىن، ساق ءجۇرۋدى  ۇمىتپاسىن  دەگەنىم.  جانجىگىت  قاسىنداعى  نازاربەككە  كوزىنىڭ  قيىعىن  سالدى.  وزىنەن  الدەقايدا  الاسا،  سالماعى  دا  كوپ  جەڭىل  سياقتى،  بىراق ،  قيمىل-قوزعالىسىندا  ءبىر  ەركىندىك،  نىعىزدىق  بار، وتە  يكەمدى، كۇشى  قانشا  ەكەنىن  باعامداي  المادى،  ال،  شاپشاڭدىعى  سۇمدىق. بۇنىڭ  ءوزى  دە  قارسىلاسىنىڭ  اڭىسىن  الدىن  الا  اڭداپ، قارسى  ءادىستى  بۇرىن  جاساپ  جىبەرەتىن، بۇگىن  ەكى  رەتتە  دە  جاۋىرىنىمەن  تۇسكەنىن  ءبىر-اق  ءبىلدى، جانجىگت  ءوزىنىڭ  دەرتەدەي  اياقتارى  كوكتەن سالاقتاپ  قۇلاپ  كەلە جاتقانىن  كوزىنە  ەلەستەتكەندە  قىسىلعاننان  ورنىندا  قوزعالاقتاپ  كەتكەنىن  بايقامادى.  –  سەن  ساسپا – دەدى. نازاربەك  تاعى  دا بىلە  بىلسەڭ  قازاق  كۇرەسى  تەك  قازاقتار  ءۇشىن،  باسقالارعا  كوپ  كۇرەستىڭ  ءبىرى  عانا،  ءار  ەلدىڭ  ءوز  كۇرەسى بار، بىرەۋلەرى  مىندەتتى  تۇردە  بەلبەۋدەن  ۇستاسىپ  كۇرەسسە،  بىرەۋلەر  ەركىن  كۇرەسەدى،  ءتىپتى، اياقتان  الادى. ولاردىڭ  ەرەجەلەرى  دە  ءار  ءتۇرلى،  بىرەۋلەردە جاۋىرىن  تيگىزۋ  شارت  بولسا،  بىرەۋلەردە  تىزەرلەتسەڭ  جەڭىس  سەنىكى، ەندى   بىرەۋلەردى  سىزىپ  قويعان  شەڭبەردەن  يتەرىپ  شىعارساڭ  جەتىپ  جاتىر… كەزىندە  حارلامپيەۆ  دەگەن  ورىس  باپكەرى  ون بەس  وداقتاس  ەلدەردى  تۇگەل  ارالاپ،  سسسر- داعى  بارلىق  كۇرەس  تۇرلەرىن، ىشىندە  بىزدىكى  دە  بار، جيناعان،  سولارداعى  ادىستەردى  توپتاپ،  جاڭا  تاسىلدەر  قوسىپ  كۇرەستىڭ  ءبىر  جاڭا  ءتۇرىن  ەنگىزگەن. ونىڭ  اتى –  سامبو.  مەنىڭ  ساعان  جاساعانىم، سول سامبونىڭ  ادىستەرى.  –  سوندا  جاڭاعى  ايتقانىڭ   كەرەمەت  ادام  بولعان-اۋ، تەگى –  جانجىگىت  تاڭدانعانىن  جاسىرا  المادى.  –  ءبىر  ادام   بۇتىندەي  ءبىر  كۇرەستى  ويلاپ  تاۋىپ،  ونى  بۇكىل  ەلگە  تاراتۋ  وڭاي  شارۋا  بولماعان- اق  شىعار…  –  ارينە،  حارلامپيەۆتىڭ  ەڭبەگى  وراسان،  ونىسى  باعالاندى  دا،  بىراق،  سامبو  دا  وداق  كولەمىندە  عانا،  ال،  دۇنيە  جۇزىندە  ەركىن  كۇرەس،  كلاسسيكالىق  كۇرەس  جانە  دزيۋدو   دەگەن  ءۇش  كۇرەس  زاڭدى  دەپ  تانىلعان.  بۇكىل  جەر  بەتىنىڭ  بالۋاندارى  وسى  تۇرلەردەن  الەمدىك  جارىستارعا  قاتىسادى،  ەڭ  ۇلكەن   ءتورت  جىلدا  ءبىر  وتەتىن  وليمپياداداعى  سپورت  تۇرلەرىنىڭ  ىشىنە  دە  وسى  ۇشەۋى  ەنەدى. –  وندا  كۇرەسىپ  جۇرگەن  ءبىزدىڭ  جىگىتتەر  بار  ما؟ –  جانجىگىتكە  اڭگىمە  ۇناعانى  سونشا،  بۇتىندەي  ەڭسەرىلىپ  نازاربەكتىڭ  اۋزىن باقتى.  –  جوق،   سول وكىنىشتى،  بىراق،  ءالى  كۇنگە  جالعىز  قاجىمۇقان  اتامىزدان  باسقا  اۋىزعا  الار  ەر  بولماي  جۇرگەنى  انىق. –  نازاربەكتىڭ  ءتۇسى  بۇزىلىپ  كەتتى،  وداقتا   جۇلدەگەرلەر  بار،  ودان  اسقاندار  جوق.  – نەگە،  نە  سەبەپ؟  –  جانجىگىت  تاقىمداپ  قويمادى.  –  سەبەپ  كوپ،  ەڭ  نەگىزگىسى،  قالالاردا  قازاقتار  از،  اۋىلداردا  كۇرەس  مەكتەبى  جوقتىڭ  قاسى،  بالا  كۇرەستى  جەتىك  مەڭگەرۋ  ءۇشىن  سەگىز-ون  جاستان  باستاپ  ۇزبەي  اينالىسۋى  كەرەك،  سوندا  عانا  ون جەتى – ون سەگىزگە  كەلگەندە  ول  ءادىس-ءتاسىلدى  تولىق  يگەرەدى،  جارىستارعا  قاتىسىپ  تاجىريبە  جينايدى،  قىسقاسى،  ۇلكەن  سايىستارعا  دايىن  بولادى، اۋىلدىڭ  بالاسىنىڭ  ىلەۋدە  بىرەۋى     سول  جاستا  وقۋعا  تۇسسە  عانا   كۇرەستىڭ  ءالىپبيىن  باستايدى، ودان  ارعىسى  بەلگىلى. ال، بىزدە  ءوزىڭ  قارا،  ءبىر  اۋدانعا  ءبىر  مەكتەپ  اشىلعالى  ەكى-اق   جىل بولدى.  باسقالاردا  ول  دا  جوق،   سوندا  قايتپەك  كەرەك. … نازاربەك  تە  كوپتەن  ىشىنە  جيناپ  جۇرگەن  شەرىن  توگىپ  ۇزاق  كوسىلدى. جانجىگىت  تە  سەلت  ەتپەي  تىڭدادى.

– سوندا  بىزدىكى  بوس  دالباسا  بولعانى  ما؟ – دەدى  الدەن  ۋاقىتتا.

–  نەنى  ايتىپ  وتىرسىڭ؟ – نازاربەك  ۇقپاي  اڭتارىلدى. –  ءبىزدىڭ  كۇرەستى  ايتام، قازاق  كۇرەسىن…

–  قالاي  دەۋگە  بولادى،  ۇلتتىق  سپورت  تۇرىنە  ەنگەن، ەرەجەسى  بەكىتىلگەن،  بىراق، ارنايى  اينالىساتىندار  از، كوبىندە  جارىسقا  باسقا  كۇرەستىڭ   بالۋاندارى   بارادى  كوماندا  ءۇشىن، اتاق  ءۇشىن. شىنىنا كەلسەك،  قازاقتىڭ  تازا  بالۋاندارىنىڭ  سوڭى  وزدەرىڭ  بولار  ما  ەكەنسىڭدەر،  بىلمەيمىن… – نازاربەك  تالاي  ءۇنسىز  وتىردى  دا – سالماعىڭ  قانشا؟ ءجۇر،  ولشەيىك –  جانجىگىتتى  شاعىن  تارازىعا  تۇرعىزىپ  تاستارىن  قوزعاپ  كوردى،  ودان  تىگىنەن  قويىلعان  تاقتايعا  اپارىپ  بويىن  ولشەدى. –  «تياج» وت  بوگا  –  دەدى  وزىنە-ءوزى. سودان  كەيىن  اڭتارىلىپ  تۇرعان  بۇعان  قاراپ:  سالماعىڭ – 99,  بويىڭ –  196,  جاقسىلاپ  اينالىسقاندا  اۋىر  سالماقتا  كۇرەسەر  ەدىڭ … –  ونداي  اتتى  كۇن  قايدا    دەپتى  ءبىر  كەمپىر؟..  –  جانجىگىت  كۇرسىندى. –  جارايدى، ونىڭ  ءبارى –  ليريكا،   بۇگىن، ەرتەڭ  جاقسىلاپ  دەم  ال،  بۇرسىگۇنى  دايىن  تۇر – نازاربەك  بۇنىڭ  كوڭىلىنىڭ  ءپاس  ەكەنىن  اڭداپ  بۇيىرا  سويلەدى…

ۇلى  وكتيابر  رەۆوليۋتسياسىنىڭ  جارتى  عاسىرلىق   مەرەيتويىنا  دا  بىرنەشە  عانا  اي  قالعان،  ونى  اتاۋعا  ارنالعان  شارالار  جىل  باسىنان  بەرى  ۇزدىكسىز  جۇرگىزىلىپ  جاتقان، سولاردىڭ  ىشىندە  ايدىگى  بۇگىن  باستالاتىن  سپورتتىق  مەرەكە  شىعار  ءبىزدىڭ  اۋدان  ءۇشىن. سەبەبى،  بىرنەشە  جىل  وتكىزىلمەگەن  بايگە،  كۇرەس، كوكپار  سياقتى  قازاقتىڭ  ويىندارى  وسى جولى  ايرىقشا  مارتەبەگە  يە  بولىپتى.  وبلىس  باسشىلارى  ەرتىستىڭ  وڭ  جاعالاۋىنداعى   كورشىلەس  ءتورت  اۋداننىڭ   كىل مىقتىلارىن  ءبىزدىڭ  اۋداننىڭ  ورتالىعىنا  جيىپ،  بۇرىن-سوڭدى  بۇل  وڭىردە بولماعان  ۇلى  جىڭگىر  الامان  سايىس  وتكىزبەككە  شەشىپتى. اۋدان  باسشىسى  بۇعان  جاۋاپتىلاردى  ەكى  اي  بويى  بەل  شەشكىزبەي  زىر  جۇگىرتىپ، ازىرلىك  جۇمىستارىن كەشە  عانا  اياقتاتىپتى.  اۋىلدىڭ  كۇنگەي  بەتىندە   اينالىمى  بەس  شاقىرىمدىق  تاقتايداي  بايگە  جولى،  ونىڭ  بەرگى  بەتىندە  كىسى  بويى  توپىراق  ءۇيىپ،  شەتىن  جاپ-جاسىل  شىممەن   كومكەرگەن  كۇرەس  الاڭى،  ودان  ءارى  بايگە  شەڭبەرىنىڭ  ىشىندە  كوكپار  تارتاتىن  ورىن،  جۇگىرەتىن،  سەكىرەتىن،  دوپ  وينايتىن   ۇلكەن  قالاشىق   بۇگىن  جارىستى  كۇتىپ  جارقىراپ  تۇر.   ءتورت  اۋداننىڭ  سايىپقىراندارى  ساپقا  تۇرىپ،  باسشىلار  قۇتتىقتاۋ  ايتىپ، ساتتىلىك  تىلەگەننەن  كەيىن  كوپتەن  كۇتكەن  مەرەكە  باستالىپ  تا  كەتتى.  … اۋىر  سالماقتا  ءار  اۋدان  ەكى  بالۋاننان  اكەلىپتى. باس  تورەشى  نازاربەك   ءار  اۋداننان   ءبىر  ۇمىتكەردى  شاقىرىپ، جەرەبە  تارتقىزىپ  قارسىلا سىن  انىقتاتتى. جانجىگىت  كورشى  نارىن  اۋدانىنىڭ  مىقتىسىمەن   ءۇشىنشى  جۇپتا  بەلدەسەتىن  بولدى.   ءبىرىنشى  بولىپ   قاراعايلى  اۋدانىنىڭ  وكىلىمەن  مارقادان  كەلگەن  سارتاي  شىقتى.  ونى  كەشە  كورە  ساپ،  جانجىگىت  جاتا  جابىسىپ   سپورتشىلار  تۇسكەن  قوناق  ۇيگە  جاتقىزباي  اۋىلعا  الىپ  كەتكەن.  ەكەۋى  ءتۇنى  بويى  اڭگىمە  سوعىپ،  تاڭ  الدىندا  عانا  ۇيقىعا  جاتسا  دا   بۇگىن  سەرگەك  تۇرىپ،  مۇندا  ەرتە  كەلگەن.  جانجىگىت  ادەتىندە  كۇرەسەر  الدىندا   باسقالارعا  قاراماي  وزىمەن- ءوزى  بوپ  وقشاۋ  جۇرەتىن.  قازىر  كۇرەس  الاڭىنان  كەتە  المادى.  … قاراعايلىنىڭ  الىبى  دا  وسال  ەمەس  ەكەن،  ءبىر  ءساتى  كەلگەندە   سارتايدىڭ  سول  اياعىن  ىشتەن  وراپ  اپ  جۇلا   كوتەردى،  ءسويتتى دە  جاۋىرىنعا  تاستاماققا  قايقايىپ  وڭ  بۇيىرگە  بۇرالا بەرگەندە،  سارتاي  وڭ  اياقتىڭ  باسىمەن  ونىڭ  سول  اياعىنىڭ  وكشەسىن  ىشتەن  ءىلىپ  ۇلگەردى. انا  جىگىت سارتايدى  كوتەرە  بەرگەن  ءوزىنىڭ دەنەسىن  يگەرە الماي  شالقاسىنان  ءتۇستى. جانجىگىت  قۋانعانى  سونشا،  قايدا  وتىرعانىن  ۇمىتىپ  ايعايعا  باسىپ  جاتقان،  بىرەۋ  يىعىنان  قاتتى  جۇلقىلاعاندا  ارتىنا  قاراسا،  انا  جولعى  باپكەر  الاسا  قارا  جىگىت  ەكەن.  – قايدا  ءجۇرسىڭ،  ارەڭ  تاپتىم  عوي،  ءما،  تەز  كيىن،  شىعاتىن   ۋاقىتىڭ   بوپ  قالدى  –  دەپ  ءبىر  دوربانى   ۇستاتتى  دا،  جەتەلەپ  وڭاشا  الىپ  شىقتى.   اياعىنا   نازاربەكتەر  «بورتسوۆكا »  دەيتىن  بىلعارى  ءماسى،  ۇستىنە  جاعا-جەڭى  كوكپەن  ادىپتەلگەن  اق  ءسۇر  كەنەپ  شاپان،  بۇتىنا  سونداي  قىسقا  دامبال  كيگەن  جانجىگىت  جۇتىنىپ  شىعا  كەلدى.  ءبارى  وزىنە  قۇيىپ  قويعانداي، اسىلى،  وعان  كيىم  ءدال  كەلۋى  قيىن  بولاتىن. «نازاربەك-اۋ  وسىنىڭ  ءبارىن  ىستەپ   جۇرگەن» –  دەپ  ويلادى  ريزا  كوڭىلمەن. وسىنداي  كوتەرىڭكى  كۇيدە  ورتاعا  شىققان  ول  بىردەن  قارسىلاسىن  ىشتەن  شالىپ  الدى  دا  اۋەلەتە  كوتەرىپ ءبىر-اق  تاستادى،  قارسىلاسى  ءتىپتى  نە  بولعانىن  ۇقپاي  قالعان  بولۋى كەرەك، ورنىنان  اتىپ  تۇرىپ،  اياعىندا  تۇرعان  جانجىگىتكە  قايتا  ۇمتىلدى.  تورەشى  ىسقىرىپ، ەكەۋىنىڭ  اراسىنا  كىرىپ  ارەڭ  توقتاتتى.  سوڭعى  جۇپتا  بەلدەسكەن  ءبىزدىڭ  ەكىنشى  بالۋان  دا  ساتتە  جىعىلىپ  قالدى.  ەندى   جەڭىسكە  جەتكەن  ءتورت  جىگىت  ەكى  جۇپ  قۇراپ  كۇرەسەتىن  بولدى. جارىستىڭ  ەرەجەسىنە  قانىق  بولعان جانجىگىت  ءدال  قازىر  سارتايمەن  جولىقتىرماسا  ەكەن  دەپ  تىلەپ  ەدى، قۇداي  بەرگەندە  وڭىنان  بەرىپ، ەكەۋى  باسقالارمەن  شىقتى،  شىقتى  دا  ەكەۋى  دە   جىقتى.  باسقا  سالماقتاعىلار  كۇرەسىپ  جاتقاندا،  بۇلار  اقتىق  سايىس  الدىندا  تىنىستاپ  ەكى  جاقتا  ارى-بەرى  جۇرگەن. جانجىگىت  سارتايمەن  اقتىق  بەلدەسۋدە  جولىققانىنا   قۋاندى  دا  قىسىلدى.  قۋانىشى – تۇسىنىكتى،  قىسىلعانى،  سارتاي – ەسكى  دوس،  سارتاي-قوناق، دوربىلجىڭدە   بۇدان  ۇتىلعانى  تاعى  بار،  بىلە  بىلسە  بۇگىنگى  جول – سارتايدىكى،  بىراق … بىرەۋ  يىعىنا  قول  سالعاندا،   ويى  ءۇزىلىپ  كەتكەن  جانجىگىت  ارتىنا  قاراسا،  سارتاي ەكەن.  –  جاقان، –  دەدى  ول  بۇنىڭ  ارعى  بەتتەگى  ەكىنشى  اتىن  اتاپ  –  بۇلانباي  اعامىز  «ادال  كۇرەسىڭدەر،  كۇرەسكە  قيانات  جاساۋعا  بولمايدى»  – دەگەنى  ەسىڭدە  مە.  بۇل  ءۇنسىز  باس  يزەدى. – ەندەشە،  بىلاي  كەلىسەلىك،  كىم  جىعىلسا، سول  ءبىر  ايدىڭ  ىشىندە جىققاننىڭ  ۇيىنە  قوناققا  كەلەتىن  بولسىن.  جاي  ەمەس،  ءۇي-ىشىمەن،  بالا-شاعاسىمەن …جانجىگىت  قۋانا  كەلىستى،  ويتكەنى  بۇلار  العاش  جاعادا  كورىسكەلى  بەرى،  كەشەگىنى  ساناماعاندا  ءبىر-ءبىرىنىڭ  ءۇيىن  كورگەن  جوق،  بىرەۋلەردەن  سالەم  ايتقاندارى  بولماسا، وزدەرىنىڭ  دە  جولىققانى كەشەدەن  بەرى  عانا، ەكەۋى  دە  ىشتەي  ءوزى  بارعاننان  دوسىنىڭ  بۇرىن  كەلگەنىن  كوپ  قالايتىن  سىڭايلى…

ولار  ۇزاق  اڭدىستى، جاستارى  دا،  كۇش-قايراتتارى  دا  شامالاس  بۇلار  ءۇشىن  ەڭ  ۇلكەن  قيىندىق  –  ەكەۋىن  دە  كەزىندە  ءبىر  ادام،  بۇلانباي  اعالارى  باپتاعان،  ەكەۋى  دە  ايلا-تاسىلگە  جەتىك،  ءبىرىنىڭ  جاساماق  ءادىسىن  ءبىرى  ساتتە  تانىپ، قارسى  امال  جاساپ  ۇلگەرەدى.  وسىلاي  ۋاقىتتىڭ  جارتىسى  ناتيجەسىز  ءبىتتى.  تۇيە  بالۋاندى  انىقتايتىن  بۇل  سايىسقا   ءوزى  تورەلىك  ەتىپ  جۇرگەن  نازاربەك  ىسقىرىپ،  ەكەۋىن  ەكى  بۇرىشقا  ءسال  تىنىستاۋعا  جىبەردى.  جانجىگىت  ءوزىنىڭ  قاتتى  شارشاعانىن  جاڭا سەزدى،  ەكى-ءۇش  رەت  ىشقىنا  اۋا  قارماعان  وعان  كۇرەستىڭ  اياعىنا  دەيىن  شاماسى  جەتپەيتىندەي  كورىندى. جانتالاسا  جۇمىس  ىستەپ  جاتقان    مىيىندا  انادا   باپكەر  قارا  جىگىتتىڭ  بالالارعا  كورسەتىپ  جاتقان  ءادىسى  ءبىر  ساتتە  جارق   ەتىپ  جوق  بوپ  كەتتى.  ونى  جانجىگىت  ءبىرىنشى   رەت  سول  جولى  كوردى،  ءوزى  بۇرىن  جاساماق   تۇگىلى،  مۇلدەم  بىلمەگەن  ءتاسىل،  ەندەشە،  سارتاي  دا  ودان  حابارسىز  بولۋى  ابدەن  مۇمكىن،  بىراق، بۇل  ءبىر  دەگەندە  جاساپ كەتە  الار  ما  ەكەن؟..  نە  بولسا  دا،  تاۋەكەل …  نازاربەك  ىسقىرىپ  ورتاعا  شاقىرعان  سوڭ،  جانجىگىت  بىردەن  سول  قولىمەن  سارتايدىڭ  وڭ  قولتىعىنان  تاس  قىپ  ۇستادى  دا،  سولعا  اينالا  بەرىپ  وڭ  قولىمەن  سارتايدىڭ  موينىن  جەلكەسىنەن  قىسپاققا  ارەكەت  جاسادى.  ول، ارينە،  بۇعا  قالىپ،  موينىنان  ۇستاتپادى. جانجىگىتتىڭ  وڭ  قولى  اۋا  قارماپ   قاپى   كەتكەندەي،  سول اينالعان  كۇيىندە  سارتايدىڭ  وڭ  قارىن  توپشىعا   جاقىن  تۇستان  قولتىققا  قىستى  دا، سول  ساتتە   ونىڭ  وڭ  اياعىن  قىرقاي  شالا   وڭ  بۇيىرگە  بۇرالىپ  قۇلادى،  سارتاي  جاۋىرىنىمەن  ءتۇستى …كۇرەس  اياقتالعان  سوڭ  نازاربەك   ءبارىن  جيىپ  اپ،  ەشقايدا  تاراماۋدى   تاپسىردى.  مىنا  مەرەكەنىڭ  سوڭعى  سايىسى-الامان  بايگە  بىتكەن  سوڭ،   جارىستىڭ  جابىلۋ  سالتاناتى  وتەدى  ەكەن،  ونىڭ  الدىندا  جۇلدەلەر  تاپسىرىلادى.  جانجىگىت  كۇرەس  كيىمدەرىن  شەشىپ،  نازاربەككە  اكەپ  ەدى،  ول  « بۇل سەنىكى، كەيىن  كۇرەسسەڭ،  فورما  ىزدەمەيسىڭ» –  دەدى. «ەندى  كۇرەسكەن  قايدا، ءتىپتى  مىناۋ  سايىس  تا  سەنىڭ  ارقاڭ  عوي،  ايتپەسە  بۇگىن  قىرىقتىق  باسىندا  جۇرەر  ەدىم  عوي» – دەپ  ءوزىنىڭ  ىشكى  رازىلىعىن  جەتكىزگەن  بۇنى  نازاربەك  ءتۇسىندى، ارينە،  سوندا  دا  بولسا،  «كۇرەسپەسەڭ  ۇيدە  ساقتاپ  قوي،  كەيىن  شال  بولعاندا  كيىپ  اپ،  بالالارعا  «اتالارىڭ  زامانىندا   مىنانداي  بولعان» – دەپ  ەرتەگى   ايتاسىڭ» –  دەپ  كۇلدى  دە  جارىس باسشىلارى  جينالىپ  جاتقان  ۇيشىككە  اسىعىس  كەتىپ  قالدى.  كەشكە  تامان  جانجىگىت  ءبىر  كىلەم،  ءبىر  ماقتاۋ  قاعاز  الىپ،  سارتايعا  ماقتاۋ  قاعاز  بەن  ماگنيتولا  ءتيىپ،  سارتاي  كەلەسى  ايدىڭ  باسىندا  ءۇي-ىشىمەن  قوناققا  كەلەتىن  بولىپ،  ونى اۆتوبۋستارىنا  وتىرعىزىپ،  جانجىگىت  كەشتەتە  ۇيگە قايتتى…

ونىڭ  بۇل  ەرلىگى  اۋىلعا  ءبىر  جۇما  جىر  بولدى.  كوبى  جارىستى  ادەيىلەپ  كەلىپ  كورگەن،  ءوزارا  داۋرىعا  تالداپ،  كورمەگەندەرگە  ءتورت  اۋداننىڭ  تۇيە  بالۋانى  وزدەرى  بولعانداي  اسىرەلەي  اڭگىمەلەپ،  تالايدان  ايىزدارى  ءبىر  قانعانى  وسى  شىعار-اق. ۋپراۆ  ايتقانىندا  تۇردى،  ەرتەڭىندە-اق   كاسسير  ۇيگە  ءوزى  كەپ،  قاعازىنا  قول   قويدىردى  دا،  جەتپىس  سومدى  قولىنا  ۇستاتتى،  ونىڭ  ەرتەڭىندە  جاناق   تايىنشاداي  ىسەكتى  «ساعان  بەرىپ  جىبەردى» – دەپ  تراكتورىنان  ءتۇسىرىپ  كەتتى.  ەكى  كۇن (ۋپراۆتىڭ  ايتۋىمەن)  دەم  العان   جانجىگىت  سارسەنبىدە  قىرىقتىققا  شىقتى. قوي  وسىرەتىن  بولىمشە  ءۇشىن  قىرىقتىق  –  اسا  جاۋاپتى  ناۋقان،  ول كۇننىڭ  قاتتى  ىسىپ،  قويدىڭ  ءجۇنى  شايىرلانعان  كەزىنە  ءدوپ  كەلۋى  كەرەك، ودان  كەيىن  مالدىڭ  كۇيىن  كەتىرمەي  ناۋقاندى  تەز  اياقتاپ  وتارلاردى  جايلاۋعا  ايداۋ  مىندەتى  تۇرادى.  سوندىقتان  دا مۇندا  باسقا  جۇمىستاردا  جۇرگەن  مىقتى  قىرىقتىقشىلاردى  تۇگەل  جينايدى. ادامدار  دا  بۇل  ىسكە  ىنتامەن  كەلەدى، سەبەبى، ەڭبەكاقىنىڭ  ۇستىنە  سىياقى  تولەنەدى،  ودان  باسقا، جىل  كولەمىندە ءبىر  جەرگە  ەڭ  كوپ  ادام  جينالاتىن  جۇمىستىڭ  ءتۇرى دە –  وسى  قىرىقتىق.  كوپتىڭ  ورتاسى،  قيىندىق  تا،  قىزىق  تا  وسىندا.  جانجىگىتتى  مۇندا  دا   كوپشىلىك  حان  كوتەردى.  ال،  ازشىلىق…

ول  تۋرالى  اڭگىمەنى  تاراتىپ  ايتۋ  كەرەك  شىعار. وسى  جانجىگىت  ەڭ  العاش  كيىكبايدى  جىققاننان  باستاپ،  ونىڭ  قاي  جەڭىسىن  بولسىن،  كەزدەيسوقتىققا ساياتىندار   كوپتىڭ  ىشىندە  بولعان  جانە  سولار  ۋاقىت  وتكەن  سايىن  قاتارىن  كوبەيتىپ  كەلە  جاتقان.  وعان  سەبەپ – جانجىگىتتىڭ  كەۋدەسىنە  نان  پىسپەيتىن  سالماقتىلىعى،  كوپتىڭ  اراسىندا  كوزگە  ۇرماۋعا  تىرىساتىن  ۇياڭدىعى،    ءوزى  ارعى  بەتتەن  كەلگەن  جالعىز ىلىكتى  جىگىت. جاقتىرمايتىندارعا   ونىڭ  ۇياڭدىعى – ەزدىك،   سالماقتىلىعى6  ارامزالىق،  جالعىزباستىلىعى –  شاماسىنا  قاراماي  وسكەن  اتانىڭ  ۇلدارىنا   توپىراق   شاشاتىن  ەسەرلىك  بولىپ  كورىنگەن. ەندەشە،  ءوزى – ەز،  ءوزى – ارامزا،  ءوزى  قاڭعىپ  كەلگەن  ءبىر  «قىتايدى»   نەگە  توبەمىزگە  ويناتامىز،  قاشانعى ويناتامىز؟  سونىڭ   كەسىرى  ەمەس  پە، ونىڭ  ءتورت  اۋداننىڭ  تۇيە  بالۋانى  بوپ  وتىرعانى. ونىڭ  ورنىندا  ءبىزدىڭ  اناۋ،  ءبىزدىڭ  مىناۋ،   ءبىزدىڭ  باسقا  جىگىتتەر  سول  اتاقتى  الماس  پا  ەدى،  الار  ەدى، ەگەر…  ونىڭ  وسىلاردان  بويى  دەمەسەڭ،  نەسى  ارتىق، كۇشى  ارتىق  پا،  ءادىسى  ارتىق پا،  الدە  وقۋى  ارتىق  پا؟!  ولاي  بولسا، ونى  ورنىنا  قويۋ  كەرەك،  قويعاندا  دا  ەسىنەن  كەتپەيتىندەي  قىپ قويۋ  كەرەك  اياعىن  اڭداپ  باسىپ  ءجۇرۋى  ءۇشىن. قالاي  قويامىز،  ول  جاعىن  اقىلداسىپ  شەشەمىز  جانە  كوپ  كەشىكتىرمەي،  تەك  قانا  ول   شەشىمدى   ۋاقىتى  كەلگەنشە،  ول  ەستىمەسىن،  اۋىزدارىڭا  بەرىك  بولىڭدار…

…قىرىقتىق  تا  بەل  ورتادان  اۋدى.  جىلداعىداي  بۇل  باسەكەدە   ساماي  مەن  جاناق  تاعى سۋىرىلىپ  العا  شىقتى.   وسى  شاپاتى   دەنەلى  جىگىتتەردىڭ  قيمىلىنا  قاراداي   قىزىعاسىڭ. ولار  قورامەن  ىرگەلەس  اشىق  شارباقتا  قاماۋلى  تۇرعان  كوپ  قويدىڭ  بىرەۋىن  ارتقى  اياعىنان  اپ  سۇيرەي  جونەلگەندە،  قوي  دا   سونى  كۇتىپ  تۇرعانداي،  ءۇش اياقتاپ  ارتىمەن  دەدەكتەي  ەرەدى. سول  بەتىندە  بەلۋاردان  كەلەتىن  جالپاق  ساكىگە  الگى  قويدى  دىك  ەتكىزىپ  شىعارادى  دا   يت  سياقتى  قۇيرىعىنا  شوقيتىپ  وتىرعىزا  قويادى، سودان  كەيىن  قويدىڭ  باسىن  ەكى  اياعىنىڭ  اراسىنا  قىسىپ  العان  جىگىتتەر  ەلەكتر  قايشىلارىن  جوسىلتا   جونەلەدى. الدىمەن  تاماقتان  باستاپ  سىرىلداتىپ  تىقىر  باۋىر  ءجۇندى  تۇسىرەدى.  ودان  قالىڭ  ءجۇندى  جەلكەسىنەن  قۇيرىعىنا دەيىن  اۋدارىپ  وتىرىپ  ءبىر-اق  سىپىرادى  دا  قويدى  ساكىدەن سۇيرەپ ءتۇسىرىپ  ەسىك  جاققا  باسىن  بۇرسا  بولدى،  جانۋار  باسىن  شايقاپ  اپ  بىرەر مەكىرەنىپ  سىرتقا  ءوزى  بەتتەي  جونەلەدى.  جانجىگىت  وسىعان  قايران  قالادى،  بۇنىڭ،  بۇنىڭ  عانا  ەمەس  كوبىنىڭ  قويى  سۇيرەسە  جاتىپ  الادى،  ساكىگە  جاتقىزسا  تىپىرلاپ  بوي  بەرمەيدى، ءتىپتى،  قىرىققان  قويى  ايداسا  اينالا  قاشىپ  قورادان  شىقپاي  قويادى.  ال،  قويدى  وتىرعىزىپ  قىرقۋ  بۇلاردىڭ  تۇسىنە  دە  كىرمەيتىن  شەبەرلىكتىڭ  شىڭى.  دەگەنمەن،  قارا  جۇمىسقا  ءپىسىپ-قاتقان،  قارۋلى  جىگىتتەر  مەن  ايەلدەر  بۇل  شارۋانى  دا  بەل  جازباي  ىستەپ،  جيىرمادان  استام  وتاردى  قىرقىپ،  جايلاۋعا  اتتاندىرىپ  جىبەردى.  قىرقىلعان  ءجۇندى  بۋىپ،  تايلايتىندار  دا  زىر  جۇگىرىپ،  كۇنى  بويى  دەم  المايدى.  قىسقاسى،  جۇمىس  زار  كۇيىنە  كەلىپ،  قارقىن  – كۇنىنە  ەكى  وتاردى  شىعارۋعا   جەتكەن  كەز.

كورەگەن  ۋپراۆ   باسشىلارعا   دالەلدەپ  ءجۇرىپ، قىرىقتىق   پۋنكتىن   بۇرىنعى  ورنىنان  وسى   «اقتۇما»  قىستاعىنا   كوشىرگەندەگى   كوپ  ەسەبىنىڭ  ءبىرى  –  جۇمىستىڭ  ەكپىنىن  ۇدەتىپ،   قىرىقتىق   مەرزىمىن  قىسقارتۋ  بولعانىنا    وسى   سوڭعى  ءۇش   جىل   ەلدىڭ  كوزىن  تۇگەل  جەتكىزدى. بۇرىن  پۋنكت   اۋىلدىڭ   جانىندا  بولعاندا   ادامدار  جاياۋلاپ  ۇزدىك- سوزدىق    بارىپ،  ەرتە  قايتۋعا   اسىعىپ  تۇراتىن. ىستىق  كۇندە  شۋاش  ءيىسى  بۋىپ  تۇرعان  قورادا  پىسىناعان  قويمەن  الىسقان  كىسىنىڭ  قاندايى  بولسىن  تۇستەن  كەيىن  قالجىراپ  قالاتىن  دا،  جۇمىس  ونبەيتىن،  ناتيجەسىندە  قىرىقتىق  ناۋقانى   قىرىق  كۇنگە  دەيىن   سوزىلىپ،  مالدىڭ  دا، ەلدىڭ  دە  بەرەكەسى  بەك  كەتەتىن. قازىر  كىسىلەر  ءبىر  ۋاقىتتا   ماشيناعا  وتىرادى،  ون  بەس-جيىرما  مينۋتتا  «اقتۇماعا»  جەتەدى  دە  جۇمىستى  باستاپ  كەتەدى،  ۋپراۆ  تۇسكى  ۇزىلىسكە  ەكى ساعات  بەرگەنى  دە  باپ  بولدى.  تۇسكى ىستىقتا  تەرلەپ قالجىراعان  كىسىلەر  ىرگەدەگى  جايىلماعا  ءبىر  سۇڭگىپ  شىققاندا،  ۇيقىسى  قانىپ  جاڭا ويانعانداي  سەرگىپ  شىعا  كەلەدى. سودان  ءبارى  ۇزىن  قالقانىڭ  استىنداعى   ۇزىن  ۇستەلگە   قاراما-قارسى  جايعاسىپ  اپ،  ءبىرىن-ءبىرى  ىرەپ  سويىپ،  دۋىلداسا  وتىرىپ  تۇستەنەدى،  ودان  كەيىن  بىرەۋلەرى  ءسال  مىزعىپ  الۋعا  جاتسا، كوبى  جايىلماعا  بارىپ  سۋدا  جۇزەدى. وسىلاي  تىنىستاعان  جۇرت  تۇستەن  كەيىن  تىڭ  كۇشپەن  كىرىسىپ  كۇن  باتقانشا  جۇمىستى  جاپىرىپ  جىبەرەدى.  ءار  ادامدى  وزىندەي   سەزىنەتىن  ۋپراۆتىڭ   وسى  كورەگەندىگى   بيىل  دا  قىرىقتىقتى   اينالاسى  جيىرما-جيىرما  بەس  كۇندە   بىتىرەتىن  جاعدايدى  تۋعىزىپ  وتىرعانداي.

بۇگىن  دە   تۇسكى  استان  كەيىن  قارا  ءشايدى  تەرلەپ-تەپشىپ  اسىقپاي  سىلتەپ  وتىرعان  جۇرت  ادەتتەگىشە  ماسكبيشتى  اينالدىرا  باستادى. وعان  سەبەپ –  ماسكبيشتىڭ  جۇرت  جينالعان  جەردە   ىلعي  كوسەمسىپ   ءبىرىنشى  بوپ  ءسوز  باستاۋعا  اۋەستىگى.  بۇگىن  دە   اڭكىلدەي  سويلەپ:  – اي،  وسى  كينونى  جاس  تا، كارى  دە  كورەدى،  سونى  ويلاعاندا،   كينوداعىلاردىڭ  اشىقتان-اشىق  سۇيىسكەندەرى  دۇرىس  ەمەس  ءتىپتى… –  دەپ  كەڭىنەن  تولعاپ  كەلە  جاتىر  ەدى، قۇرداسى  ماردان.  –  سوندا،  سەنىڭ  ساڭىراۋ  قاتىنعا  سۇيىسپەي  بارعانىڭ  دۇرىس  پا ؟ –  دەپ  ءبولىپ  جىبەردى، مىنا  جاقتان  جاستاۋ  بىرەۋ: –  ماكە-اۋ،  ونداي  دا  ونەرىڭىز  بار  ما  ەدى،  ەستىمەپپىز-اۋ –  دەپ  مونتانىسىدى.  ماسكبيشتىڭ  كوشەلىلىگى  وسىمەن  ءبىتتى  دە،  ماردانعا  –  شاتىپ …  شايناپ،  قىرىققا  كەلگەنشە…  بالا  وتىر،  شاعا  وتىر،  مىي  كىرمەگەن  جارمەس –  دەپ شۇيلىگە  بەرگەندە،  تاعى بىرەۋ:  – ماكە،  اشۋلانباڭىزشى،  نە  بولسا دا  قايىرىمەن  بولسىن – دەدى. ەستىپ  وتىرعاندار  تۇگەل  قاۋقىلداسىپ   دۋىلداي  جونەلدى.   ال،  وسىدان  كەيىن  اقتىعىڭدى  دالەلدەپ  كورشى،  كانە…  بىراق،  تەز  دىزىلداپ،  تەز  قايتاتىن  ماسكبيش  سالدەن كەيىن قايتا  ەلەۋرەپ  شىقتى… –  اي،  وسى  ماسكبانى  بەس  جىل  تاپتاعاندا  كوكەڭنىڭ  كوزى  جەتكەنى –  جۇمىستىڭ   جاقسىسى – اپەسەردىكى.  كيىم  تەگىن،  تاماق  تەگىن،  ءۇيىڭ  دايىن، سولداتتارعا  بۇيرىق  بەرىپ  قويادى  دا  جاتا  بەرەدى.  وسى  سەندەر،  جاستار،  اپەسەردىڭ   وقۋىنا  نەگە  بارمايسىڭدار،  وسى، –  دەپ  ءجۇن  تايلاپ  جۇرگەن  بالالارعا  ءشۇيىلدى.  بۇل    اڭگىمەنى  ءارى  قۋزاۋعا   ەشكىمنىڭ زاۋقى  بولمادى.  ماسكبيش –  اپەسەر  بولۋ  ءۇشىن  جىگىت  قارۋلى،  مىقتى  بولۋى  كەرەك،  سەندەر  ءبىر  اياق  كوجەنى  تاۋىسا  المايسىڭدار،  تەگىندە  كۇش –  تاماقتا،  ءبىزدىڭ  بەسىنشى اتامىز  قۇدىققا  قۇلاعان  اتان  وگىزدى  مۇيىزىنەن  سۇيرەپ  شىعارعان،  سول كىسى   باستەسىپ  ءبىر  تايدى  جەپ  قويىپتى،  انە  كۇش  قايدان  كەلەدى، بىلدىڭدەر مە؟  – دەپ  ءجون  ايتا  باستاپ  ەدى. تاعى  ماردان:  – ونى  كىم  كورىپتى  – دەدى.  –  نەنى؟  – سەنىڭ   بەسىنشى  اتاڭدى   ايتام… ماسكبيش   ءمۇدىرىپ  قالدى،  مىنا  جاقتان  ساماي: –  ماكە،  «قاسقا  ايعىردىڭ  بالاسى  قاسقا  شىقپاسا  دا  توبەل  شىعادى»  – دەيدى،  وزىڭىزدە  اتاڭىزدان  ءبىر  جۇعىن   بار  شىعار،  –  دەپ  كوپشىكتى   تاستاپ  جىبەرىپ ەدى،  باسقالار  بۇل  تەگىن  ەمەسىن  سەزىپ  ەلەڭدەي  قالدى  دا،  ماسكبيش  ۇقپاي  جايىلىپ  ءتۇستى. –  ە،  قۇداي  بەرگەن  بويدا   ءبىر  كىسىگە  قاپتال  جەتەتىن قارۋ  بار.  باياعىدا   ماسكبانى  بەس  جى… –  قارۋىڭىزدى  كورىپ  ءجۇرمىز،  اتاڭىز  تاي  جەگەندە…  دەگەنىم  عوي.   ء…وي،  مىناۋ  قوي  جەيد  دەپ  تۇرسىڭ  با،  بۇل  كوبىك  اۋىزدىكى   انشەيىن  ءسوز  ەمەس  پە  – دەپ  ماردان  تاعى  ءتيىستى –  مىناعان  ءبىر  جۇمىردى  اساتشى،  سوندا  كورەسىڭ  اۋسەلەسىن.    –  ەي،  تازشا،  مەنىڭ  جىنىما  تيسەڭ،  ءبىر  ەمەس  ون جۇمىرىڭ   جۇمىرىما  جۇق  بولمايدى، سوندا  باسىنە  نە بەرەسىڭ، ءا… –  كوپشىلىكتىڭ  نازارى  وزىنە  اۋعانىن  سەزگەن  ماسكبيش  ءتىپتى ايقۇلاقتانىپ  كەتتى.  –  ەكى  جارتى –  دەدى،  ساماي  مارداننان  بۇرىن –  بىرەۋىن  ماردان  اعام، بىرەۋىن مەن  تىكتىم. –  ەستىدىڭدەر  عوي، –  ماسكبيش  اينالا  قاراپ  شىقتى  –  وندا،  نە مايىڭ،  نە  اراعىڭ  جوق،  نەمەنەڭە  شىرەپ  باستەسپەكسىڭ  –  دەپ  باعانادان  ءوزىنىڭ  ەسەسى  كەتىپ  وتىرعان  ماردانعا  ءتۇيىلدى. – جەي  الماساڭ   ەكى  جارتىنى  سەن  قوياسىڭ، كەلىستىك پە، –  ماردان  ارتىنا  بۇرىلىپ  يەك  قاعىپ  ەدى،  ساماي  لىپ  ەتىپ باردى  دا، اسكەري  جورىق  قازاندىعىنىڭ  قالقاسىنان  بەتى  اق  شۇبەرەكپەن  جابىلعان  ءداۋ  تەگەنەنى  ەرنەۋىن ىشىنە  تىرەي  قوس قولداپ الىپ  كەلدى  دە   ماسكبيشتىڭ الدىنا  ۇستەلگە  ءدۇرس ەتكىزىپ قويا  سالدى. ماردان  قايدان شىعارعانى بەلگىسىز، جاسىل  بوتەلكەنى  تەگەنەنىڭ  قاتارىنا  تۇرعىزدى. ەشكىم  ۇندەمەدى.  –  بابام، قولداي  كور ماسكبيش  بەتىن  سيپادى  دا تەگەنەگە  جابىلعان  شۇبەرەكتى  سىپىردى، ودان  بوتەلكەنى  ۇستەلدىڭ  قىرىنا  تيگىزە بەرىپ  تىعىنىن  جۇلىپ  الدى  دا  ماردانعا، سەن  قاراپ وتىرماي  ىستىق سورپا اكەپ  تۇر – دەدى. «جول  سالسىن» – دەپ جارتى  ستاقان  اراقتى وندىرشەگىن  سالقىلداتىپ  جۇتا  سالدى دا   ۇيەمە  تەگەنە  مايدان  ۋىسىن  تولتىرىپ  قورق-قورق  ەتىپ  جۇتتى. كەلەسى  ۋىستاعاندا  ۋىلدىرىك  شاربى  ماي ءىلىنىپ  ەدى، ونى  وڭ  الاقانىنا  تولتىرىپ  الدى دا   سول  قولىمەن  ەسەلەپ  بىلەگىنىڭ  جارتىسىنا  دەيىن  جالداپ  ءۇيدى، سودان  كەيىن  شەتىنە  اۋزىن  توسەپ  سىلپىلداتىپ  سورا  باستادى.  اسقا  ءومىرى  سۇعىنبايتىن  جانجىگىت  بۇدان  ءارى  ماسكبيشكە  قاراۋعا  شىداماي   دالاعا  شىعىپ  كەتتى. وسى  بالەنىڭ  ءبارىن  ويلاستىرىپ  جۇرگەن  ساماي  ەكەنىن  ول  بىلەتىن.

بۇل  جاقتا  قىرىقتىققا  قوي اكەلگەن  قويشى  ءبىر  قويىن سويىپ،   اراعىن  قۇيىپ  قىرىقتىقشىلاردى  كۇتەتىنى  باياعىدان  كەلە  جاتقان  زاڭدىلىق، قالاي  ويلاساڭ  ءوزىڭ  ءبىل.   كەشە  جولدىبەكتىڭ وتارى  جاي  كەلىپ، بىتپەي  قالعان، وسى  ساماي  وعان  قويدى دا  سويدىرماي  قويعان. بۇگىن  تۇسكە دەيىن  جولدىبەك ءبىر قوي،  وتارىن  تاڭەرتەڭ  اكەلگەن  جۇماعۇل  ءبىر  قويدى  سويىپ  تاستاعان، ورتاق  قازانعا تۇسەتىن  كۇندەلىكتى  ەت  ءوز  الدىنا.  جاناق پەن ساماي  «جۇرت  ەتتەن  شىقتى» – دەپ  ار جاققا قۇرعان  اۋلارىنان  دوڭكيگەن  ون  شاقتى  قارا  سازاندى  اكەپ  اسپاز  اپايعا جانە  بەرگەن  جۇمىستىڭ  الدىندا.

ءجۇنى  بيازى  دەپ  وسىرەتىن  وسى  اق  قويدىڭ  ءبىر  ەرەكشەلىگى – تەز  سەمىرىپ،  تەز  اريتىندىعىندا. قازىر  قىردىڭ  ۇشى قاتپاعان  سەلەۋىنە  جايىلعان  بۇل  جانۋاردىڭ ابدەن  شايلاعان  كەزى.  تاڭداماي-اق  سويا بەر،  ەتىنەن  قاراكەسەك  تاپپايسىڭ.  ساماي  قۋ وسىنىڭ  ءبارىن  ەسەپتەپ  مارداندى  ماسكبيشكە  قارسى   شىعارعان  عوي…  جانجىگىت  جايىلماعا   سۋعا  ءتۇستى. جاعادا  جان  جوق،  ءبارى  ماسكبيشتىڭ  ونەرىن  تاماشالاپ  وتىرعان  شىعار-اق…  تۇستەن  كەيىن  كەلەتىن  وتار  دا  كەشەۋىلدەپ  جاتىر.  جانجىگىت  بەلۋارىنا  دەيىن  كەشىپ  كەلدى  دە  ارتىنا  قاراي  شالقالاي قۇلاپ  اياعىمەن  جەر تىرەپ  ۇزاق   قيمىلسىز  جاتتى.  جىپ-جىلى  سۋدا  ءوزىن  قاڭباق  تاي  جەڭىل  سەزىندى.  ول   بەلۋارىنان  ءارى تەرەڭگە  ءومىرى  جالدامايدى.  قىرىقتىق  وسىندا  كوشكەن  العاشقى جىلى  عوي،  بۇل  تاعى  دا ءوستىپ  تۇرعان،  انانداي  جەردە   مويىندارىنا  دەيىن  بويلاپ  جاناق   پەن  ساماي  قاستارىنا  شاقىرعان  سوڭ،  سولارعا  قاراي  جىلجىپ  كەلە جاتىر  ەدى،  ءبىر ساتتە  شىم  باتىپ   كەتىپتى  ءوزى  دە  ۇقپاي  اياق-قولىن  جانتالاسا  سەرمەپ  سۋدىڭ  بەتىنە  شىعىپ  ەدى،  قايتا   باتتى.  ۇزىن  قولدارىمەن سۋدى  شالپىلداتا  سوعىپ،  ءبىر  باتىپ، ءبىر  شىعىپ  جۇرگەن بۇنى  انا  ەكەۋى تايازعا  دەمەپ  شىعاردى.  اياعىنا  جەر  تيگەندە  عانا  ەسىن جيعان  جانجىگىتتە  ەس-ءتۇس  جوق،  سۋ  دا  جۇتىپ  جىبەرگەن  بە،  جۇرەگى  اينيدى. جاناق  پەن  ساماي  مۇنى  ارقادان  شاپالاقتاپ  كۇلكىلەرىن  تيا  الماي  ءجۇر. – ەي،  مىناۋ  قۇلاشتاعاندا  بار  عوي،  تۋرا  ەسكەكتى  قايىق  سياقتى،  ەكى  قولدى  قاتار  سەرمەيدى. –  ال،  جۇزگەندە  العا  ەمەس،  شىم  تەرەڭگە  زۋلايدى  ەكەن…  – دەپ  ءبىرىن-ءبىرى  قوستاپ، مۇنى  ءىلىپ – شالۋدا.  سويتسە، سۋ  جاعاسىندا  وسكەن  بۇل  قۋلار  كىسى  بويلامايتىن  تەرەڭدە  قوزعالماي  تۇرا  بەرەدى  ەكەن  عوي.  جايىلمانىڭ  ويلى-قىرلى  تابانىنان  شۇڭعىمانى  تاۋىپ اپ، مۇنى  شاقىرعان… جانجىگىتتىڭ  بۇل  ونەر  مىيىنا  كىرمەدى. – قالاي  جاسايسىڭدار – دەسە،  انالار وي، بۇل نە،  بۇرىن  اۋىلدا  ءبىر  اقساقال  بولدى،  سوعىستا  ءبىزدىڭ  اسكەر  شەگىنىپ  ۆولگاعا  تىرەلگەندە    كوكتەمدە   تاسىپ  جاتقان  وزەننەن  ءجۇزىپ  وتكەن عوي  الگى  كىسى،   سودان  بەرگى  جاعادا    قىزىل  جاعالىلار،  ەسىنەن  تانىپ  جاتقان  جەرىنەن  تاۋىپ اپ سوتتاماي  ما،  شترافباتتا  بولعان،  قۇداي  ساقتاپ  امان  قايتقان. بۇل – زامانداستارىنىڭ  ايتقانى، ءوزى سوعىس  تۋرالى جاق  اشپايتىن.   سول كىسىمەن  بالىق  اۋلاۋعا  كولدىڭ  ورتاسىنا  شىعىپ  جۇردىك  بەرتىندە. سوندا  دەيمىز-اۋ،  اقساقال   قايىقتان  تۇسەدى  دە،  سۋدىڭ  ۇستىنە  مالداس  قۇرىپ  بەلۋارىنان  شىعىپ  وتىرادى،  سوسىن اسىقپاي  قۇلاعىنا، مۇرنىنا  سۋ جۇگىرتىپ، باسىن سۋلاپ   كادىمگىدەي  دارەت  الادى  عوي، ءبىز  قانشا  ىستەپ  كورمەك  بولدىق، تۇك شىقپايدى.  تاڭ  قاپ  باسىن  شايقاعان  جانجىگىتكە سەنبەيسىڭ  بە، سول  كەزدە  سەنى  اپارسا  عوي  جانىنا،  كورسەتەر  ەدىڭ  قۇلاشتاعاننىڭ  كوكەسىن – دەيدى  ساماي…

ول  جاعاعا  شىققاندا  كىسىلەر  داۋرىعا سويلەسىپ  بەرى  بەتتەگەن  ەكەن.  ساماي  مۇنىڭ  قاقسىنا  كەپ شەشىنىپ  جاتىپ:  – اللا-اي،  مىناۋىڭ  تۋرا  جالماۋىز  ەكەن،  ىشىندە  جىلانقۇرتى  بار  شىعار، ايتپەسە،  قايدا  سيادى  انا  قۇرشا  ماي.  باسقا  بىرەۋ  ايتسا  سەنبەس  ەم،  ءوزىم  اپاي  ەكەۋىمىز  كىرگە  ولشەپ  سالدىق  قوي  ەكى  شىنى  شەلەكتى  تولتتىرىپ،  تۋرا   ون  ءبىر  كەلى  شىققان – دەپ  باسىن  شايقادى. – باعاناعى   ۇيەمە  تەگەنەنى  تاۋىسىپ  قويدى  ما؟ –  سەنبەي  بەتىنە  ۇركە  قاراعان  جانجىگىتكە، تاۋىسقاندا  تۋرا  تاقىر-تازا  قىلدى،  ەششە،  ماردان  اعاما، «كوزىڭدى  ساتىپ  وتىرسىڭ  عوي،  ءوزى  جەپ  وتىرىپ  ءبىر  ۋىس  اساتپادى دەپ  كورمەي  كەتەرسىڭ   ءما،  جۇرەگىڭدى  جالعا،  كەيىن  كوكەڭنىڭ  قولىنان ەت اساپ   ەدىم – دەپ   ماقتانىپ  جۇرەسىڭ» – دەپ  تەگەنەنىڭ  تۇبىندە  قالعانىن سىپىرىپ-سىيىرىپ   الاقانىن  تولتىرىپ، الاقانى  قانداي  كاپىردىڭ تۋرا   كۇرەك،  ۇسىنا  بەرىپ  قايتا  تارتىپ الدى.  – قوي، پالەگە  قالارمىن  سەنى  تويدىرام – دەپ،  ەرتەڭ  ەلگە  جايارسىڭ، كوكەڭ  تاۋىسا  الماي  ماعان  جەگىزدى – دەپ. ال، قارا،  مەنىڭ  اۋزىم  ويناعاندا  سەنىڭ  كوزىڭ  ويناسىن – دەدى  دە  الگى  ۋىسىنداعىنى  اسىقپاي  اۋزىنا  نىعاپ  مالجاڭداپ  جەپ  تاۋىستى،   تەگەنەنى  ماردان  اعامنىڭ  الدىنا  توڭكەرىپ  تاستادى. – اعاڭ   قايتتى؟  – قايتۋشى  ەدى،  «مىناۋ  تازا  تاجال  ەكەن» – دەدى،  باسقا  نە  دەيدى.  – قازىر  ءوزى  قايدا؟  – قارا   شايدى  ءسىمىرىپ  ءوزىنىڭ  موسكۆانى  بەس  جىل  تاپتاعانىن   تاعى  ەزىپ  وتىر. –  ونى  كىم  تىڭداپ  وتىر؟  –  ماردان  اعام،  ەندى  جەڭىلىپ  قالدى  عوي،  امالسىز  وتىر،  اپاي،  تاعى ءبىر-ەكى  ۇلكەندەر.

ماسكبيشتىڭ  شىن  اتى –  كوكبالاق ،  ءوزى  ابدەن  كۇش-قايراتى  تولىسقان  بۇركىتتى   وسىلاي  اتايدى  دەپ  ماقتانادى،  كىم  ءبىلسىن،  بۇل  جاقتا  بۇركىتشى  دەگەن  ءومىرى  بولعان  ەمەس  – دەيدى  ۇلكەندەر.   «مىنا  كوكەڭ» – دەپ ءوزى  عانا  ءوزىن  كوتەرمەلەگەنى  بولماسا، باسقا  جۇرت  تۇگەل  ماسكبيش  دەيدى. اسكەري مىندەتىن  موسكۆانىڭ تۇبىندە  اتقارىپ،  ەندى  ەلگە  قايتقالى  جۇرگەندە،  كاريب  داعدارىسى  باستالىپ،  تاعى ءبىر  جىلدان  اسا  اسكەردە  قالعان، سودان  كوكەڭ  «ماسكبانى  بەس  جىل  تاپتاپ» ورالادى  عوي.   ال  ماسكبيشتى  شىعارىپ  جۇرگەن  بەكقازى  ەكەن.  ول  كوكبالاق   كومىرگە  بارعاندا،  باياعى  «مەنىمەن  كۇرەسىپ  بايقاساڭ  قايتەدىسىن»  – ايتقان  عوي،  بۇل  دا  ءوزىنىڭ «ماسكبانى  بەس  جىل  تاپتاعان  كوكەڭ  بالا-شاعا  قۇساپ   توپىراققا  اۋناپ  الىسىپ  جاتپايدى» – ۇيرەنشىكتى  جاۋابىن  بەرگەن.  سوندا  بەكقازى  «و-و، كونستاتيرۋەم  فاكت،  موسكۆيچ  بوروتسيا  وتكازالسيا» – دەيدى  جانىنداعىلارعا، سويتەدى  دە  كەزەكشىلىك  كىتابىنا  ايى-كۇنى،  ساعاتىنا  دەيىن  جازىپ  قويادى، ودان كەيىن  كەلگەن-كەتكەندەردىڭ  بارىنە  بۇل  جازۋدى  وقىماسا  ول  بەكا  بولا  ما. بەرتىن  جۇرتتىڭ  ءبارى  بەكقازى  قويعان  اتتى  وزىمىزگە  بۇرىپ  ماسكبيش  اتاپ  كەتكەن  كوكەڭدى. ماسكبيشتىڭ  قارۋىن  جانجىگىت  بىلتىر  كورگەن.   وسى  قىرىقتىقتان  كەيىن  تراكتورىنا  قايتا  وتىرعان  جاناقتىڭ  تىركەمەسىنە  جايلاۋعا  اپاراتىن  كيىز  ءۇيدىڭ  جابدىعىن  تاۋ-توبە  قىپ  ءۇيىپتى  دە،  ەندى  سونىڭ  ۇستىنە  اربانىڭ  دوڭگەلەكتەرىن  تيەۋ  كەرەك  ەكەن. تيەپ  جۇرگەندەر – ەكى  جاس  جىگىت  پەن  ماسكبيش. ەكى  كىسى  بويىنداي  جۇكتىڭ  ۇستىنە   ونشاقتى تەمىر  شەندى  ۇلكەن  دوڭگەلەكتەردى   تيەۋ  وڭاي  شارۋا  ەمەس  ەكەن. جىگىتتەر  بىرەۋى  جەردەن، بىرەۋى  تىركەمەنىڭ  بورتىنا  تۇرىپ   جۇكتىڭ  ۇستىنە  ءۇشىنشى كىسىنى  شىعارىپ، سوعان  اپەرەمىز – دەپ  ەدى، ماسكبيش.  – ءاي،  ءويتىپ  نايقالىپ  جۇرەمىز  بە،  بىرەۋىڭ  ۇستىنە  شىعىپ،  بايقاستاپ  تۇرىڭدار، دوڭگەلەك  سىرعىپ  كەتپەسىن،  ەكەۋىمىز  جەردەن  لاقتىرامىز، –  جىگىتتەر  كەلىسپەگەندەي  راي تانىتتى،  ويتكەنى،  اناۋ  بيىككە  مىنانداي  دوڭگەلەكتى  لاقتىرىپ جەتكىزە  المايتىندارى  كامىل  ەدى. – ايتپەسە، ەكەۋىڭ  دە  ۇستىنە  شىعىڭدار  –  دەپ  بولماي  وتىرىپ  ايتقانىن  ىستەتتى. ءسويتتى  دە  ءوزى   ءبىر  دوڭگەلەكتى  شەنىنەن  ەكى  قولىن  الشاق  ۇستاپ  جەردەن تىك  كوتەرگەن  كۇيىندە  قۇلاشتاي  شىرقاپ  ەدى، ونىسى اينالعان  كۇيى  بارىپ  ۇيىلگەن  كيىزدىڭ  توبەسىنە  جابىسا  قالدى.  جانجىگىتتەر  اناداي جەردە  ەكىنشى  تىركەمەگە  كەسەك  تۇز  تيەپ  جاتقان.  مىنانى بايقاپ  قالعان  ول اڭتارىلا  قارادى.  ماسكبيش  ەكىنشى،  ءۇشىنشى  دوڭگەلەكتى  دە  سولاي  شىرقادى، ءوزى  اۋزىن  جاپپاي  سامپىلداپ  انالارعا  بىردەڭەنى  ايتىپ  ءجۇر.  ولار دوڭگەلەكتەردى  جۇكتىڭ  ۇستىنە  جايىپ  شەندەرىنەن  ماتاپ بايلاپ  جاتىر.  مىنانداي  سۇراپىل  قيمىلعا  قانشا  كۇش  كەرەك  ەكەنى  باسقا-باسقا، جانجىگىتكە  تۇسىنىكتى   ەدى.  ءبىر  ءسات  ءوزىن  سىناپ  لاقتىرىپ  كورگىسى  كەلدى، بىراق،  جەتكىزە الماسام  ۇيات  قوي  دەگەن كۇدىك  جىبەرمەدى. سول جولى بۇل  ماسكبيشتىڭ  قارۋىنا   ءدان  ريزا  بولعان-دى. ال، ماسكبيش  ءوزى  كۇرەس  تۋرالى  سويلەگەندە  اعىن  سۋدى  تەرىس  اعىزادى.  كۇرەستە  بۇنىڭ  بىلەتىنى – كۇش…  ءادىس-ايلا، شاپشاڭدىق،  يكەمدىلىكتى  كۇشى  جوقتاردىڭ  امالى  دەپ  تۇسىندىرەدى. ادامداردى  دا  ەكى-اق  توپقا  بولەدى،  بىرەۋلەر-قارۋلى،  قالعاندارى ءوزىنىڭ  ايتۋىنشا،  «سلابيلاۋ».  ايتۋىنشا،  اۋەس پەن جانجىگىتتەن  باستاپ  وسى  ماڭايداعىلاردىڭ  ءبارىن  جىعۋعا  بولادى، ويتكەنى،  بۇلاردىڭ  ءبارى – «سلابيلاۋ»، بىراق، جەمە-جەمگە  كەلگەندە   ماسكبيشتىڭ  نە  بەلى  شويىرىلىپ  تۇرادى، نە  ءسىڭىرى  جانشىلعان  بوپ شىعادى. سونان دا  ەشكىم  ونىڭ  كۇرەسكەنىن  ەستىگەن دە،  كورگەن  دە  ەمەس. بۇگىن  سول   ماسكبيش باسقا  قىرىنان  ەرلەپ  وتىر، شىنىندا  دا   بيىلعى  قىرىقتىقتىڭ  ايتۋلى  وقيعاسى  وسى  بولار،  ءالى  نەشە  قىرىقتىقتا  بۇل  ەرلىك  سان  قايتارا  ايتىلار،  مىنە،  «ەر  ەسىمى – ەل  ەسىندە» – دەگەن  اتالى  ءسوز  وسىندايدان  شىققان   بولار، ءسىرا…

… جانتالاسپەن  وتكەن  بيىلعى  قىرىقتىق  تا   اياقتالدى-اۋ  بۇگىن.  سوڭعى  وتاردى  تۇسكە  جەتكىزبەي  قىرقىپ  تاستاعان  كوپشىلىك  مۇقاليدىڭ  قويىن  جەدى،  اراعىنان  اۋىز  ءتيدى، وعان  «جول  بولسىن،  جايلاۋ  شۇيگىن بولسىن» –  ايتىپ  وتارىمەن  قوسا  شىعارىپ  سالدى  دا،  كۇندەلىكتى  تىنىس الۋعا  كوشتى. تۇستەن  كەيىن  باسشىلار  كەلىپ  جينالىس  وتكىزبەك. كۇن بەسىنگە  تاياعاندا،  قىرىقتىق  باسىن  شاڭداتىپ  ماشينالار  جۇيتكىپ  كەپ  توقتاپ  جاتتى. سالتاناتتى  جينالىستى  ۋپراۆ  اشىپ  ءسوزدى  رايكومنىڭ  كىسىسىنە  بەردى،  ول بيىلعى  جىلدىڭ  ەرەكشە  ەكەنىن،  وكتيابردىڭ  ەلۋ  جىلدىعىن  كۇللى  سوۆەت  حالقى  ەرەن  ەڭبەكپەن  قارسى  الۋدا  ەكەنىن،  سونىڭ  ءبىر  ايعاعى – مىنا وزدەرىڭىز… – دەپ  كوپشىلىكتى  ايرانداي  ۇيىتىپ  ۇزاق  سويلەدى، ودان كەيىن ءسوز العان سوۆحوز  ديرەكتورى – ەڭبەك   سىزدەردىكى،  ابىروي – بولىمشەنىكى،  ودان  سوۆحوزدىكى – دەدى. كاسىپوداق   تا،  كومسومول  دا  جالىندى  سوزدەر  ايتتى.  سوڭىنان  ماراپاتتاۋ  باستالدى. ساماي  مەن  جاناقتىڭ  يىقتارىنا  قىزىل  لەنتا  تاعىپ  ءبىر-ءبىر  فوتواپپارات  بەردى.  ماسكبيش، ماردان،  جانجىگىتتەرگە  دە  ماقتاۋ  قاعاز بەن  ساقال  قىرعىش  ءتيدى.  اۆتوكلۋبپەن  كەلگەن  تۇلەكتەر  كونتسەرت  قويدى. باسشىلار  ونى  توسپاي  قايتىپ  كەتتى.  ۋپراۆ  ەش  شۋ  شىقپاۋىن،  اۆتودۇكەندى  تەز  قايتارۋدى،  قىزىپ  العان  كىسىلەردى  سۋعا  جىبەرمەي  اۋىلعا  قايتارۋدى  پۋنكت  باستىعىنا شەگەلەپ تاپسىردى  دا   باسشىلارمەن  بىرگە  كەتتى.  قىرىقتىق  باسىندا  ماس بولۋ، كوزگە  ءتۇسىپ  اراق  ءىشۋ  قاتاڭ  جازالانادى، بىلايشا  ايتقاندا – «سۋحوي زاكون». اۆتودۇكەن  يەسى  قىدىرمولدا  قىرىقتىقشىلاردىڭ  ءتىزىمىن الىپ، ءۇش  كىسىگە  ءبىر  جارتىدان  تىعىپ  بەردى. ناراۋ  بولعاندارعا  «مەنىڭ  باسىم   ەكەۋ  ەمەس،  بالا-شاعا   مەندە  دە بار» – دەپ  زارلاندى. ارينە،  ءۇش  كىسىگە  ءبىر  جارتى  – وزدەرىنشە  ايتقاندا، «اۋىز  شايۋعا»  عانا. تويدىڭ  ەندىگى  قىزىعىن  اۋىلدا جالعاستىرۋعا  اسىققان  جۇرت  ماشيناعا  تيەلىپ  وتىرا  باستادى. جانجىگىت  تە  بولماشى  جۇگى  سالىنعان  دورباسىن  الىپ  كولىككە  بەتتەپ  كەلە  جاتقان-دى،  مىرزا   جەڭىنەن  تارتىپ  «سەن  قالا  تۇر»  – دەدى. بۇل  ونىڭ  بەتىنە  اڭتارىلىپ  ەدى،  «ۇندەمە،  كۇرەس  بولادى»  – دەپ  سىبىرلادى  دا، انانداي  جەردە  كىسىلەردى   تولتىرىپ  اپ  جۇرگەلى  تۇرعان  ماشينا  جاققا،  – بارا  بەرىڭدەر،  ءبىز  ءوزىمىز  جەتەمىز –دەپ  بارىلدادى. سالدەن  كەيىن  قىرىقتىق  باسىندا  جىم-جىرت  تىنىشتىق  ورنادى. پۋنكتتىڭ  الدىندا  جاناق  پەن  ساماي  ءۇش  اياقتى  «يج-ءدى»  شۇقىلاپ  جاتىر.  جاعاعا  تاياۋ  اۆتودۇكەن  مەن  كينو  قوياتىن  اۆتوكلۋب  تۇر. ارتيستەر  باعانا  باسقاسىمەن  كەتىپ  قالعان.

– ءجۇر،  – دەدى  مىرزا.  جانجىگىت  ءوزىنىڭ  مىرزانىڭ  سوزىنە  كونە  قاپ، ماشينادان قالىپ  قويعانىنا   ىزا  بوپ  تۇرعان:

– سەن  ماعان  قاشاننان  بەرى  بۇيىراتىن  بولعانسىڭ  –  دەپ  ىلىنىسە  كەتتى.

–  ءۇي-ي،  مەن  بۇيىرىپپىن  با،  انا  جاقتا  جىگىتتەر  كۇرەسەمىز –دەپ  جاتىر، سەنى  ادەيىلەپ  شاقىر،  – دەگەن  سوڭ  عوي مەنىكى…

– كىم  كۇرەسپەكشى؟

–  ءوي،  ءجۇرشى، بارا  كورەسىڭ  عوي،  ءبارى  ءوزىمىز،  بوتەن  ەشكىم جوق.  سولاي  بەتتەي  بەرگەن  بۇلاردى  ارت  جاقتان  ساماي  ايقايلاپ  توقتاتتى  دا جۇگىرە  جەتىپ:

–  ەي،  نەمەنە  بولەكتەنىپ،  تىققاندارىڭ  بار  ما،  ءبىز  دە  ورتاقتاسايىق  –  دەپ  سامپىلداي  سويلەپ   قاتار ءجۇردى.  مىرزا  ونىڭ  ىلەسكەنىن  جاقتىرماسا  دا  ۇندەمەدى.  ماشينالاردىڭ  ار  جاعىندا  ۇلكەن  قۇمداۋىت   الاڭقايدا   ونشاقتى  كىسى  وتىر  ەكەن.

–  وي،  جاكو،  كەلگەنىڭ  جاقسى  بولدى،  سەنسىز  قىزىق  بولماس  ەدى،  كۇرەسەيىك  دەپ  جاتىرمىز، – دەپ  دۋىلداپ  باسىلدى.

– كىم  كىممەن  كۇرەسپەك  –  مىنا  جاقتان  ساماي  كيلىگە  كەتتى.  –  نە  تىگەسىڭدەر  باسكە ؟

– نە،  سەن  دە  كۇرەسەيىن –  دەپ  ەڭ، ەكى  جارتىڭدى  قوي  دا   شىق  ورتاعا – كيىكباي  جاقتىرماي  سىزدانا  قارادى. – جوق  مەن  ەڭ  مىقتىمەن  كۇرەسەم   كۇرەسسەم،  الدىمەن  «سلابيلاۋلارىڭ»  شىقسىن – دەدى  ساماي  ماسكبيشكە  قاراپ.

– ءجا،  بوس  ءسوزدى  قويايىق،  الدىمەن  قىدىرمولدادان  ءبارىڭ  ەكى  جارتىدان  الىڭدار. كىم  جىعىلادى، سول  مىنا  جاشىككە  ەكى  جارتىسىن  ءوز  قولىمەن  سالادى، تولى  جاشىك ەڭ سوڭعى  جىققاندىكى، ويتكەنى،  كۇرەسەتىن  كىسى  تاۋسىلعانشا  ۇستاسامىز –  مىرزا  بارىلداپ  ەرەجەنى  ءتۇسىندىردى.  جانجىگىت  ونشا  ۇققان  جوق  ەشتەڭەنى،  باسقالارىنا  تۇسىنىكتى  سياقتى، ۇندەمەيدى، ويتكەنى،  بۇل  جەرگە  ساماي  ەكەۋىنەن  باسقاسى  سايلانىپ  كەلگەن.  ولار  الدىندا  بىز  ايتقان  ازشىلىق  توپتىڭ  وكىلدەرى  ەدى…  ءبارى مىرزانىڭ  ايتقانىن  ىستەپ،  اقشاسىن  تولەپ  اراقتارىن  الدى.  سودان  كەيىن  ورتاعا   شىناشاقتاي  داۋلەتباق  اتىپ  شىقتى  دا.

– ۇرىستا   تۇرىس  جوق.  جاكو،  قورىقپاساڭ  شىق  ورتاعا،  قورىقساڭ  سال  انا  جاشىككە  سالاتىنىڭدى –  دەپ  ۇراندادى،  قۇددى،  جەكپە-جەككە  شاقىرعان  بۇرىنعىنىڭ   باتىرى  دەرسىڭ.  جانجىگىت  ساسقالاقتاپ  قالدى،  ول  كۇرەسسە  ءوز  شامالاستارى  ماسكبيش،   كيىكبايلارمەن   شىعارمىز  دەپ  ويلاعان. ەندى  مىناۋ،  بويى  مۇنىڭ   بەلۋارىنان  ءسال  اساتىن   داۋلەتباقتىڭ  تەپسىنىپ  تۇرعانى.  كوپشىلىك  تە  شىق  شىقتىڭ  استىنا  العان  سوڭ،  ورتاعا  امالسىز  بەتتەپ  ەدى،  داۋلەتباق  مۇنى  بەلدەن  شاپ  بەرىپ  ۇستاسا  كەتتى.  جانجىگىت  باسىندا   الىمسىنباپ  ەدى،  كىشكەنەنىڭ  مىسكەنەسى   ەكەن  داۋلەتباق، ونىڭ  ۇستىنە  تىم  قىسقا  كىسىمەن  شىنداپ  كۇرەسۋدىڭ  ءوزى  ءبىر  قيامەت  كورىنەدى. داۋلەتباقتى  اسكەردە  بوكسەر  بوپتى،  اسكەري  ءبولىمنىڭ  چەمپيونى،  ءبىرىنشى  رازريادقا  ءسال  جەتپەي  قاپتى،  قانداي  مىقتىڭ  ءبىر  ۇرعانىنان  قالمايدى  ەكەن  دەپ  جۇرت  جىر  قىلادى.  بەكەر  ەمەس  سياقتى،  كيىكتىڭ  اسىعىنداي  شاعىن  جىگىتتىڭ  سۇيەگى  سىرتىنان سىڭىرمەن  ءورىپ  قويعانداي،  سىپ-سىپ  ەتىپ  قولدى- اياققا  تۇرمايدى. بۇل   جەردەن  جۇلىپ  الماق  بولسا،  اناۋ  يىعىن  بۇنىڭ  ەكى  اياعىنىڭ  اراسىنا  تىرەي   قويىپ،  قوس  قولداپ  سانىنان تاس  قىپ  قۇشاقتاپ  الادى.  ال،  جۇلىپ  كور مىقتى  بولساڭ. داۋلەتباقتىڭ  ءادىس  جاساماق   ارەكەتى  بالانىڭ  ويىنى  سياقتى. جانجىگىت  ونىڭ  قوس  قارىنان   سىعىمداپ  ۇستادى   دا  وزىنەن  اجىراتىپ،  الىستاتىپ  الدى،  ءسويتتى  دە  جۇلقا  تارتىپ  قالىپ ەدى،  داۋلەتباق    ءسۇرىنىپ  ەكپەتتەي  قۇلاي  بەردى،  جانجىگىت ونى  سول ۇستاعان  كۇيى  بۇراپ  قاپ  جاۋىرىنىنا  ءتۇسىردى  دە  شامالى  سۇيرەپ  قويا  بەردى. بويىن  جازا  بەرگەنى  سول  ەدى، ەندى  جارىلقاس  كەپ  ۇستاسا  كەتتى.  جانجىگىت  وزىنە  ىزا  بولا  باستادى.  «مىرزانىڭ  ايتقانىنا  ەرە  كەتكەنىم  نە،  مىنانداي  كۇرەس  كىمگە  كەرەك».  سول  شيرىققان  بەتىندە  ءوزى  دە  اڭداماي،  جارىلقاستى  جۇلا  كوتەرىپ  جامباسقا  سالىپ  ءبىر-اق   ۇرىپ  ەدى، اناۋ  ەداۋىر جاتىپ، ورنىنان  سۇيرەتىلىپ  ارەڭ  تۇردى. بىراق،  ونى  كەرەك  قىپ  جاتقان  ەشكىم   بولمادى، مىنە،  ءمامي  الدىنا  شىعا  كەلىپتى. جانجىگىت  ءماميدى  دە،  ودان كەيىنگى  بويلارى  الاسا  ۇشەۋىن  دە   ءبىر ادىسپەن،  وڭ  اياقپەن  سىرتتان  شالىپ  قۇلاتتى.  التى  كىسىمەن  ءبىر  دەمدە  الىسۋ  وڭايعا  تۇسپەگەن  ەكەن،  تىنىس  جەتپەي  ىشقىنا  دەم  الىپ  ەدى،  وڭەشى  ۋداي  اشىدى،  اياق-قولىندا   ءبىر  جايسىز  ءدىرىل  باسىلماي  قويدى. جەتىنشى  بوپ  شىققان  مىناۋ  ءىرى  دەنەلى  جاستاۋ  جىگىتتى  جانجىگىت ونشا   تانىمايدى. ول  اۋىلدا  سيرەك  بولادى،  كوبىندە  ەمدىك  ءشوپ  جيىپ،  ماتى  باسىپ،  جالدانىپ  ءۇي  كوتەرىپ  باسقا  جاقتا  ساياق جۇرەدى.  بيىل  دا  قىرىقتىقتا  عانا وسىندا  بولدى. ەكەۋى  ءبىراز  الىستى.  جانجىگىتتىڭ   ۇققانى،  مىناۋ  تەگىن  ەمەس،  كەزىندە  نازاربەك  سياقتى  كۇرەستىڭ  باسقا  تۇرىمەن  اينالىسقانداي  سىڭايى  بار.  جانجىگىتتىڭ  بوساڭسي  قالعان  ءبىر  ءساتىن  پايدالانىپ  لىپ  ەتىپ  ارتقا  شىقتى  دا   بەلدەن  قاپسىرا  قۇشاقتاپ،  شالقايا  كوتەردى.  جانجىگىت  تە  جانۇشىرىپ  ەكى  اياقپەن  بىردەي  انانىڭ  اياقتارىن  وراپ   الدى  دا  قايقايا  قالدى.  ەكى  اياعى  بىردەي  ماتالىپ  تىرەكتەن  ايرىلىپ  قالعان  انا  جىگىت  جانجىگىتتى  كوتەرە  شالقايعان  قالپىندا  ءسال  تۇردى  دا  سول  ۇستاسقان كۇيى  شالقاسىنان  ءتۇستى. جانجىگىت  ۇيقىلى-وياۋ  ءبىر  كۇيگە  تۇسكەندەي،  ايتەۋىر،  ءوزىنىڭ  جىققانىن  بىلەدى،  ودان  كەيىن  قىدىرمولدامەن  الىستى، ونى  انادا  سارتايعا  جاساعان  ادىسكە  سالىپ  قۇلاتتى. ەندىگى  قارسىلاسى  كيىكباي  ەكەن،  ونىمەن  ورىنباساردىڭ  تويىنان  كەيىن  دە  ەكى-ءۇش  رەت  كۇرەسىپ  جىققان.  بىراق، بۇل  قازىر  اياعىنان  زورعا  باسىپ  تۇر،  كيىكباي  بولسا-تىڭ،  امالسىز  تاعى  بەلدەستى.  كيىكباي  جاڭا  بالە  باستادى.  جانجىگىتتىڭ  بەلبەۋىنەن   سوپ  قولى  شىعىپ  كەتكەندەي  قيمىل  جاسادى  دا،  بۇنى  وڭ  قابىرعانىڭ   استىنان  ءىلىپ  اپ  جوعارى  تارتتى.  جانجىگىتتكە  وڭ  جاق  ءبۇيىرى  تۇگەل  سوگىلىپ  بارا  جاتقانداي  كورىندى، كوز  الدىنان  بۇلانباي  اعاسى  جالت  بەرىپ  وتكەندەي  بولدى.  «ادال  كۇرەسىڭدەر،  ارام  ادىسكە  ءتۇسىپ  قالماڭدار،  اسىرەسە،  قارسىلاستارىڭنىڭ  قولىن  اڭدىپ  ۇيرەنىڭدەر،  ايتپەسە،  مويىننان  ۇستاعان  بوپ  بىلەكپەن  شىقشىتتان  سالىپ  جىبەرەتىندەر،  يىقتان  قولى  شىعىپ  كەتكەن  بوپ  بۇعانا  سۇيەكتى  ىلە  تارتىپ  سىندىرىپ  جىبەرەتىن،  بولماسا  باۋىردى  مىتىپ،  قابىرعانى  مايىستىراتىن  ارامزا لار  كەزدەسىپ  قالۋى  بەك  مۇمكىن. وندايلارعا – مىنانداي  امالدار –  دەپ  بىرنەشە  قارسى  ادىستەردى  كورسەتكەن.  –  بىراق، بۇنى  تەك  وزدەرىڭدى  مەرتىگۋدەن  ساقتاۋ  ءۇشىن  جاسايتىندارىڭدى  ەستەن  ەش  شىعارماڭدار»  – دەپ  شەگەلەگەن.  ارينە،  بۇنىڭ  ءبارىن  ەسكە  ءتۇسىرىپ،  ساراپتاپ  جاتاتىن  جانجىگىتتە  جاي  دا  مۇرشا  دا  جوق  ەكەنى  بەلگىلى  ەدى، تەك  ساناسىندا  الدەنە  شىڭ  ەتىپ،  كوز  الدىنان  جاڭاعى  ەلەستەر  جالت  ەتكەنى  بولماسا. جانجىگىت  بۇعان  دەيىن  ءومىرى  ىستەمەگەن  ادىسكە  كوشتى. كيىكباي  قابىرعادان  العاندا  بۇنىڭ  وڭ  بۇيىرىنە  قوسا،   كوزعالسا   قولتىعىنا  دەيىن  شانىشقىلاپ  كوتەرتپەي  قالعان    وڭ  قولىن   زوردىڭ  كۇشىمەن  كوندىرىپ،  كيىكبايدىڭ  سول  بوكسەسىن  شەڭبەكتەي  مىتىپ تومەن   باستى  دا   وڭ  بوكسەسىن  سول  قولىمەن  جوعارى  قاراي  شىرەنە  تارتتى.  جانجىگىت   كيىكبايدىڭ   اياق-قولى  بىلقىلداپ  قالعانىن  سەزدى. بۇلانباي  اعاسى  بۇل  ءادىس  ادامنىڭ  جۇلىنتۇتاسىنا   ءتيىپ،  دەنەسىن  قوزعالىستان  ايىرادى  دەپ  تۇسىندىرگەن.  كيىكبايدىڭ  تىزەسى  بۇگىلە  بەرگەندە،  جانجىگىت  قولىن  قويا  بەرىپ ەدى،  اناۋ  بۇكتەتىلە  شالقالاي  قۇلاپ، سالماعىمەن  جانجىگىتتى  دە  تارتىپ  اكەتتى. ەكەۋى  دە  ورىندارىنان  سيىرشىلاپ  ارەڭ   تۇرعان  سوڭ،  كيىكباي  كيرەلەڭدەپ  ءارى  كەتتى  دە  جانجىگىت  ءبۇيىرىن  باسىپ،  ەنتىگىن  باسا  الماي  ورنىندا   تۇرىپ  قالدى.  وڭ  جاعىنا  ۇزىن  ءبىز قاداپ  قويعانداي  تۇگەل  شانشىپ  سىزدايدى.  وسى  قالپىندا  ماسكبيشپەن  ۇستاستى.  ونىڭ  قارۋلى  ەكەنىن  دە،  كوپ  جاعدايدا  قارۋلى  ادامنىڭ  تەز  بۇرلىعاتىنىن  دا  جانجىگىت  بىلەدى،  سونان  دا  اسىقپاۋعا  تىرىستى.  ماسكبيش  ۇستاسقان  بەتتە  جۇلقىلاۋعا  كوشتى.  شالىپ  تا  كوردى،  جامباسقا  دا  سالماق  بولدى، بىراق،  جانجىگىت  سوزىلىپ  ءجۇرىپ  بۇل  ادىستەردەن  سىتىلىپ  شىعا  بەردى. ماسكبيش  ەندى  كۇشكە  سالدى.  وڭ  قولىمەن  ىشتەن  تىرەپ،  سول  قولىمەن   بەلدەن  الىپ  شىرەنە  كوتەرگەندە  جانجىگىت  اياعىنىڭ  ۇشىمەن  جەر  سىزدى. بۇل  جەردە  دە  ونى  بويىنىڭ   تىم  ۇزىندىعى  قۇتقاردى،  ءوزى  شامالاس  بىرەۋ  بولعاندا  ماسكبيش  مىنانداي  دۇلەي  كۇشپەن  جۇلىپ  الار  ەدى. ماسكبيشتىڭ  جانجىگىتتەن  سالماعى  دا  ازداۋ  ەكەن.  ەندەشە،  ءوز  ءادىسىن  وزىنە  جاساپ  كورسە،  بىراق،  قابىرعاسى  جىبەرمەي  تۇر  ەمەس  پە،  سوندا  دا   بايقاساق…  جانجىگىت  وڭ  قولىنا كۇش  ساپ  كوردى،  بۇكپەي  جايلاپ  تارتۋعا  بولاتىن  سياقتى،  تاۋەكەل. وڭ  قولىمەن بەلدەن  الدى، سول قولىن  شىنتاعىنان  بۇگىپ  تۋرا  كىندىكتەن  تىرەپ   بار  سالماقتى  سول  جاعىنا  سالىپ شىرەنە   كوتەرگەندە،  ماسكبيشتىڭ  اياعى  جەردەن  ءبىر  شىنتاقتاي  اجىراپ  اۋادا  ءىلىنىپ  قالدى،  سول  بەتىندە  بۇرىنعى  ماشىقپەن  قوسقولداپ  بۇراپ  قالعاندا  وڭ  ءبۇيىرىن  وتكىر  شانشۋ  ءتىلىپ  ءوتتى  دە  بۇل  شىداي  الماي  قۇلاي كەتتى.  اۋادا  اينالىپ  كەتكەن  ماسكبيش  ەكى  اياعى  كوكتەن  كەلگەن  قالپى  بۇنىڭ  استىنا  تۇسكەن  ەدى…  جانجىگىت  تۇرا  بەرىپ  قايتادان  قۇيرىعىنا  وتىرا  كەتتى.  باسىن  تىزەسىنە  قويىپ  شوكەلەگەن  قالپى  تالاي  وتىردى. ءبىر  اۋىرلىق  ونەبويىن  ەزىپ  قوزعالۋعا  شاماسى  قالماعانىن  جاڭا  ءبىلدى.

–  كىم  بار  ەندى  شىعاتىن – دەپ  ايقايلاعان  سامايدىڭ  داۋىسىن  ەستىگەندە  عانا  باسىن  كوتەرىپ  جان-جاعىنا  قاراسا،  ەشكىم  تاراماپتى،  انانداي  جەردە  ۇيلىعىپ  وتىر  ءبارى.

–  وندا  –  دەدى  ساماي  ەشكىم  ۇندەمەگەن  سوڭ. – وندا  مەن  شىعام    جانجىگىتتىڭ  الدىنا  كەپ  قوس  مىقىنىن  تايانىپ  شىرەنە  قالىپ  ەدى. «مەن  كۇرەسپەي  بەردىم  ساعان  بايگەنى» – دەدى  جانجىگىت  ءوزىنىڭ  داۋىسىنىڭ  جارىقشاقتانىپ  قىرىلداپ  قالعانىنا  تاڭ  قاپ.

– ەستىدىڭدەر  عوي – ساماي  قايتا  ايقايلادى.  تاعى  ەشكىم  ءۇن  قاتقان  جوق.  وسى  كەزدە  پۋنكت  جاقتان  موتوتسيكلىن  دارىلداتىپ  جاناي  جەتتى  دە  ونىسىن  وشىرمەگەن  قالپى:

– ەي، ساماي، جانجىگىت  بولىڭدار  تەز،   ۇلكەن  ارىقتان   مۇقاليدىڭ  كوپ  قوزىسى  وتپەي  ءبولىنىپ  قاپتى  بەر  جاقتا،  ار  جاقتا   قويلارى  بىتىراپ  كەتىپتى…

–  ونى  كىم  ايتتى؟  –  دەگەن  سامايعا.

– ءوي،  بولىڭدارشى-ەي،  انا  جەزدەڭ  قاراڭعىدا  مالىنان  ايرىلادى، –  دەپ  جاناق  كۇيىپ-ءپىستى. مىنانى ەستىگەن  سوڭ  جانجىگىت  سوزالاڭداپ  تۇرىپ  موتوتسيكلگە  بەتتەدى.  ساماي  بۇل  ەكى  ارادا   ءبىر  جاشىك  اراقتى  اپارىپ  تاستاپ،  قايتا  جۇگىرىپ  كەپ  جەردە  جاتقان   كۇرتكەنى  جازدى  دا  ىشىنەن  ەكى  بوتەلكەنى  سۋىرىپ  الدى.  بۇل  باعاناعى  جانجىگىتتىڭ  كۇرەسكە  قاتىسۋ  «جارناسى»  بولاتىن.

–  مىناۋ  سەندەرگە،  مەنىڭ  جەڭىسىمدى  جۋعانىم  –  دەپ  انا  توپتىڭ  الدىنا  ەكەۋىن  دە  دومالاتا  ساپ،  جۇگىرىپ  كەپ  ليۋلكاعا  وتىرا  كەتتى  دە:

–  اپەر  تەز –  دەپ  يەگىمەن  جەردەگى  جاشىكتى  نۇسقاپ  جانجىگىتكە   ءامىر بەردى، جاشىكتى   الدىنا  جايعاستىرعان  سوڭ.

–  نە  قىپ  تۇرسىڭ، وتىر  بول – دەدى  زىركىلدەپ،  جانجىگىت ونسىز  دا   ارتقى  ورىندىققا  وتىرا  بەرگەن،  موتوتسيكل  ىشقىنىپ  الا  جونەلدى.

شاڭى  بۇرقىراعان  قارا  جولدا  زۋلاعان  «يج»  جەر  اپشىسىن  قۋىرىپ  كەلەدى. قىرىقتىق  كوزدەن  تاسا  بولعالى  ەداۋىر  ۋاقىت.  جاناق   جولدان  كىلت  بۇرىلدى  دا   انانداي  جەردەگى  جاسىل  الاڭقايعا  كەپ  توقتادى.  ساماي  جانجىگىتكە

– ءتۇس  تە  مىنانى  ال –  دەپ  الدىنداعى  جاشىكتى  مەڭزەدى.

– ءوي،  نەگە  توقتادىق،  مۇقالي  قايدا،  قوي  قايدا؟ – دەگەن  جانجىگىتكە

–  مانەۆر  بەز  بويا،  بولشى، ەي،  سەندەر  ءۇشىن  اياعىم  تالدى –  ساماي  جاشىكتى  قوزعاي  بەردى.  جانجىگىت  تۇسكەن  سوڭ  عانا  سەزدى، ونە  بويى  سىرەسىپ  سالدىراپ  قاپتى،  زورعا  يكەمگە  كەلەدى. جاناق  جەرگە  برەزەنت  جايىپ  ۇستىنە  ءبىر  جارتى  قويىپ،  موتوتسيكلدىڭ  ارتقى  قاقپاعىن  اشىپ، الدەبىر  تۇيىنشەكتەردى  اكەلىپ  جايعاستىرىپ  ءجۇر.  ساماي  اناداي  جەردەگى  ارىقتىڭ  جيەگىنە  بارىپ  شەشىنىپ  جاتىپ،  بۇلاردى  شاقىردى.

–  ءبىر-ءبىر  سۇڭگىپ  شىقساق  كوزىمىز  شىراداي  اشىلادى،  جاكو،  قورىقپا،  اعىپ  بارا  جاتساڭ،  ۇيالماي  ايعايلا،  ەكەۋلەپ  قۇتقارارمىز  سەنى – دەپ،  كىبىرتىكتەپ  تۇرعان  بۇعان  ءتيىستى.  سۋ  شىنىندا  دا  راحات  ەكەن،  تىزەدەن  كەلەتىن  تەرەڭگە  ۇزىنىنان  جاتا  كەتىپ، باسىمەن  قوسا   باتقاندا،  ونە  بويىنان  اششى  تەر،  كۇنى  بويعى  ىستىق،  قولاڭسا  ءيىس  قولقانى  قاۋىپ  مۇڭك  ەتە  ءتۇستى  دە، ساتتە  اعىن  سۋ  سونىڭ ءبارىن  سىپىرىپ  اكەتىپ  تازارىپ  شىققانداي  بولدى. بۇلار  قولدارىمەن  ارىقتىڭ  تابانىن  تىرەپ،  اياقتارىمەن  سۋ  شالپىلداتىپ،  شالقالاپ  جاتىپ،  قايتا-قايتا  سۇڭگىپ  ۇزاق  ءتۇستى.

–  داۆاي،  ەندى  جاكونى  سۋعا  باتىرايىق –  دەپ  ساماي   ايقايلاعاندا،  ەكەۋىنىڭ  ويىنىنان  زارەزاپ  بولعان  جانجىگىت، شىنىندا  دا   سەكەمدەنىپ  ەدى،  جاناق:

–  قوي-ەي،  بۇل  دۇلەيدىڭ  جۇرەگى  ۇشىپ  كەتسە،  مىنا  تاياز  سۋدا ەكەۋىمىزدى  ارىقتىڭ   ەكى  جيەگىنەن  اسىرىپ  لاقتىرادى،  سۇيەگىمىز  شاشىلىپ  قالار،  ونان  دا   امانىمىزدا  شىعايىق –دەگەن  سوڭ  بارىپ  كوڭىلى  جايلاندى. «سۋ  جارىقتىق،  شىنىندا  دا  قاسيەتتى  عوي» – دەپ  ويلادى  ول،  ءوزىنىڭ  سەرگىپ- قۋناپ  قالعانىنا  تاڭ  قاپ،  ءبۇيىرىنىڭ  دە  شىداتپاي   شانىشقىلاعانى  باسىلعانداي،  تەك  سىزداعانى  بولماسا.  ۇشەۋى برەزەنتتىڭ  ۇستىنە  جايعاسقان  سوڭ،  جاناق  تۇيىنشەكتى  شەشىپ  ىشىنەن  ەت،  نان،  سارىمساق  شىعارىپ،  ساماي  قالايى  كرۋجكانى  قۇتىمەن  جاڭا  اكەپ  قويعان  سۋعا  شايدى  دا، بوتەلكەنى  اشىپ، كرۋجكانى ورتالاي  قۇيىپ،  جانجىگىتكە  ۇسىنىپ:

– ال،  داۆاي،  ءىشىپ  قوي،  شارشاعانىڭدى  سىپىرىپ  الادى – دەگەندە،  ۇشەۋى  بىردەي  كۇلدى.  … بۇل  جاقتا   باسقالار  قۇساپ  تىلەك  ايتىپ، توست  كوتەرىپ  جاتپايدى. «ال، داۆاي» – دەسە  جەتەدى،  بارىنە  ءبارى  تۇسىنىكتى، قىسقا  دا  نۇسقا.  سونى  قىجىرتىپ  اعاش  شەبەرى  بوپ  ىستەيتىن  اۋىلداعى  جالعىز  ورىس – ەفيم   ءفوميننىڭ  ايتقانى  ماتەل  بوپ  كەتكەن.  ونىڭ   اپايى  ەۆدوكيا   بەكدايىنعا   تۇرمىسقا  شىققان،  سودان  «مەن  قىز  بەرىپ  وتىرعان  جاقتان   جالعىز  قۇدامىن،   جولىم  ۇلكەن. سەندەر  بار  قازاق   مەنى  كۇتۋگە  مىندەتتىسىڭدەر» – دەپ  جۇرەدى.   بەكدايىن  انا  ءبىر  جىلدارى  جۇگەرىنى  جاقسى  وسىرگەنى  ءۇشىن  بۇكىلوداقتىق  كورمەنىڭ  قولا  مەدالىن  الىپ،  ونى  جۋماي  ما.  ەرتەڭىندە  جۇمىستاعىلار  ەفيمنەن  جەزدەسىنىڭ  تويى  قالاي  وتكەنىن  سۇراسا،  ول: «…ۆسيۋ  نوچ پيلي  زا  كاكوگو-تو  الدابايا. يا  تاكي    نيچەگو  نە  پونيال، سلۋشاي، – دەپ  الىپ  ءارى  قاراي  قازاقشا  زاۋلاپتى. –  مەن  بىلمەيتىندەي  جەزدەمنىڭ  ونداي  تۋىسقانى  بار  ما  ەدى،  الدە،  بەكدايىنعا  مەدالدى  الداباي  دەگەن   بىرەۋ  اپەرگەن  بە؟»  ءسوز  بارىنە  ءتيىپ  تۇرعان  سوڭ،  ەستىگەندەر  ۇندەي  الماي  قالىپتى. كەيىن  «ەفيم  ايتتى» –  دەگەن  وسى  اڭگىمە ەلگە  تاراپ  كەتتى.  جۇرت   ۇيالعانىن  كۇلىپ  جاپقانسيدى،  بىراق   «ال،  داۆاي» شىعا  بەرەدى.  – جارايدى،  الداباي  ءۇشىن  الىپ  قويايىن –  دەپ    جانجىگىت  ىدىستى  سىزدىقتاتىپ  ۇزاق  ءىشتى. ول تىجىرىنىپ  كرۋجكانى  قايتا  ۇسىنعاندا،

ء–تۇۇھ،  وسى    تۇيەشە  سوراپتايتىنىڭ-اي،  سەن  تاۋىسقانشا  مەنىڭ  جۇيكەم  دە  قۇرىپ  بىتەتىن  بولدى اۋزىڭا  قاراپ. – سامايدىڭ  ۇيرەنشىكتى   ءسوزىن  قالعان  ەكەۋى  ەلەڭ  قىلمادى.  جاناق  جامباستىڭ   سۋىق   ەتىن  قيدالاي  تۋراپ،  قالىڭدىعى   ەكى  ەلىدەي  مايى  بار   ءبىر  جاپىراقتى  جانجىگىتكە  ۇسىندى. ونىڭ  ۇركە  قاراعان  تۇرىنە  قاراپ:

–  جە،  جەگىڭ  كەلمەسە  دە  ءوزىڭدى  زورلاپ  جە،  ايتپەسە،   قانجىلىك  بوپ  كەتەسىڭ.  بۇرىن  بايگەدەن  شارشاپ  جەتكەن  اتتارعا  ۇلكەندەر   قۇيرىق  جۇتقىزىپ  جاتقانىن  كورگەم  –  دەدى.

–  وندا  انىق  اقجىلىك  ەكى  شەلەك  ماي  جەگەن  ماسكبيش  ەكەن،  بىراق، ەرتە  جەپ  قويىپ  ساركوبەڭ  كۇيىن  جوعالتىپ  الدى  ما،  ەكى  اياعى  كوكتەن  كەلدى  عوي  باعانا – دەگەن  سامايدى.

–  ەندى  بوسكەندى  قوياتىن  شىعار،  ءاي،  قايدام،  ونىڭ  نە  نارسەگە  سىلتاۋى  دايىن  ەمەس  پە – دەپ  جاناق  قوستادى.

–  قالاي  دەسەڭ  دە  قارۋى  مىعىم،  مەنى  جەردەن  جۇلىپ  الا  جازدادى  عوي،  اياعىمنىڭ  ۇزىندىعى  عانا  ساقتاپ  قالدى،  ايتپەسە،  – دەي  بەرگەن  جانجىگىتتى.

– ايتپەسە  نە،  ءبىر  جاشىك  اراقتى  ماسكبيش  ۇتىپ  اپ،  اۋزىمىزدى  قۋ  شوپپەن  ءسۇرتىپ  وتىراتىن  ەدىك  قازىر  دەمەكسىڭ  عوي – دەپ  ساماي  تاعى  ءبولدى.  –  قالاي  ماقتاساڭ  دا  ماسكبيش  سەنىمەن  تىرەسە  المايتىنى – فاكت.

– سول  ونىڭ  ىشىندەگى  مىقتىسى   ماسكبيش  قوي،  قالعاندارىنىكى  نە  سوندا؟ –  جانجىگىتتىڭ  بۇل  سۇراعىنا   جاناق  ءۇنسىز  مۇرتىنان  كۇلىپ  تومەن  قارادى  دا،  ساماي  ەلەۋرەپ  كەتتى:

–  كاك  نە؟  سەن  بىلەسىڭ  بە  ولاردىڭ  ىشىنە  قان  قاتقالى  قانشا  بولعانىن. ۆو،  بىلمەيسىڭ،  ويتكەنى  سەن كۇرەسەسىڭ،  باسقا  ۋاقىتتا  ۇيىقتاپ  جۇرەسىڭ.

–  ءوي،  جاكو  كورمەيدى   دەيمىسىڭ،  جاي  نازار   اۋدارمايدى عوي – جاناق  سامايدىڭ  تىزگىنىن  تارتا  سويلەدى. – ولار   ءبىر  بالەنى   ويلاستىرعانىن  وسى  قىرىقتىق  باستالعالى  بولەكتەنىپ  جۇرگەندەرىنەن-اق  ءبارىمىز  دە  بايقادىق  ەمەس  پە.  ال،  ماسكبيشتى  بۇلار  ەڭ  سوڭىندا   قوسقان  سياقتى.  ويتكەنى،  نە  دەسەڭ  دە،  ونىڭ   ارامدىعى  جوق   جانە  اۋزىندا  ءسوز  تۇرمايتىنى   دا  راس،  ودان   كەيىن – ماقتانشاق،  مەن  بىلسەم،   انالار  ۇرلەپ- ۇرلەپ   ونى  دا  جاكو  سياقتى،  تۋرا  كۇرەسەردىڭ  الدىندا  شىعارعان بولار .

– جوق، ونى  قويشى،  سەن مىنانى  ايتساڭشى، –  ساماي   جانجىگىتتى  يەگىمەن  نۇسقادى. –  مەن  بايقاپ  وتىردىم مىرزا   كەپ  كۇبىر  ەتىپ  ەدى،  ەمىزىك  كورگەن  بۇزاۋداي  ەرە  جونەلگەنىن   ايتساڭشى  انانىڭ  سوڭىنان.

– سوندا  نە،  «كۇرەسپەيمىن» – دەۋىم  كەرەك پە ەدى؟

–  جانجىگىت  وعان  اڭتارىلا  قارادى. –  مەن  بىلگەم  جوق  قوي،  انانداي  كۇرەس  بولاتىنىن.

–  جوق،  سەن  نەگە  بىرەۋ  ايتسا ەرە  جونەلەسىڭ ءا، –  ساماي  اۋىز  اشتىرمايدى  ءتىپتى –  مىنا  ەكەۋىمىز،  جاناقتى  نۇسقاپ  بولماساق، نە  بولارىن  ويلادىڭ با؟!

– نە   بولۋشى  ەدى؟

–  جارايدى،  ءبارىن  جىقتىڭ  دەيىك،  سوندا  انالار  سەنى  جايىڭا  جىبەرىپ  قويا  بەرەدى  دەيسىڭ  بە  ءبىر  جاشىك  اراعىڭمەن.  جوق، ولار  سەنىڭ  اراعىڭدى  ىشەدى، وزىڭە  دە  ىشكىزەدى،  سودان  كەيىن  اراق  پەن  كۇرەستىڭ  اياعى – توبەلەس،  ولار – ون،  سەن – جالعىز.  كۇرەسكەن  جەرىڭدە  سۇيەگىڭ  قالار  ەدى…

– سوندا  ماعان  نە  قىلمادىڭ   دەيدى؟

– ءتۇۇھھ،  مىنانى-اي،  تى  نا  ساموم   دەلە  دۋراك  يلي  پريكيدىۆاەشسيا.  ەي،  مىناعان  سەن  ۇقتىرشى، ايتپەسە  مەنىڭ  ءسوزىم  تاۋسىلدى.  – ساماي  جاناققا  بۇرىلدى.

– ىشتارلىق  دەگەن  بىزدەن  قالمايتىن  اۋرۋ،  جاناق  تومەن  قاراپ  اپ،  ءار  ءسوزدى  شەگە  سۋىرعانداي  ءبىر-بىرلەپ  اسىقپاي  سويلەدى.  –  سەن، جاكو، باسقا  جاقتىكى   بولشى، مىسالعا   مىنا   ىرگەدەگى مارقادان  دەلىك  ءتىپتى. وندا  سەنىڭ  ءتورت  اۋداننىڭ  تۇيە  بالۋانى  بولعانىڭدى  جاڭاعىلار  جىر  قىلىپ  ايتار  ەدى، ءوسىرىپ-وڭدەپ  ايتادى  ايتقاندا، ويتكەنى،  ولار  سەنى  تانىمايدى،  سودان  دا   قىزعانىش  جوق.  تانىمايتىندى  ماقتاۋ – بۇل  سياقتىلارعا  وزدەرى  ماقتانۋ   ءۇشىن  كەرەك.  ال، ءوزىمىزدىڭ  ىشىمىزدە جۇرگەنگە،  اتاماڭىز،  جاقسى  لەپەستى  ولشەمەي ايتۋعا  بولمايدى.  ويتكەنى،  ونىڭ  اتى   وزسا،  ءبىزدىڭ  ءيتىمىز  قىرىن  جۇگىرەدى. نەگە  ول  الدا   جۇرەدى،  قاتاردا  ءجۇرسىن، قاتاردى  بۇزباسىن، بولمايدى  ەكەن،  ونى  ارتتا  جۇرگىزەمىز.  ويتە  الماساق   ەرلىگىمىزگە  سىن،  ەلدىگىمىزگە  سىن.  مىنە، بار  ساياسات – وسى.

– ۋاي، دەسەڭشى، – ساماي  مىنا  جاقتان  تاعى  شىداماي  جاناققا  ءتيىستى  –  سەن  وسى  اقتايلاق  ءبيدىڭ  جيەنى   ەمەسسىڭ  بە،  سلۋچاينو.  شىركىن،  زامانىڭنان  كەش  تۋىپ  تراكتوريست  بوپ  ءجۇرسىڭ  عوي، ايتپەسە،  مالداستى  قۇرىپ،  قامشىنى  تايانىپ  بيلىك  ايتىپ  وتىرار  ەدىڭ.

–  مىنە،  ونى  دا  كورە  المايدى – جاناق  جانجىگىتكە  يەگىمەن  سامايدى  نۇسقادى – جاڭاعى  ءسوزىمنىڭ  مىسالى.

ۇشەۋى  بىردەي  كۇلدى.

–  ە-ە،  سەنىڭ  «ماعان  كىم  شىعاد»  – دەپ ۇرانداعانىڭ،  جاناق   ايتقان  مۇقاليدىڭ  قويى، ءبارىن  جاڭا  ۇقتىم  –  دەدى  الدەن  ۋاقىتتا  جانجىگىت  دوستارىنىڭ  مۇنىڭ  سىرتىنان جاساپ  جۇرگەن  قامقورلىقتارىنا  شىن  كوڭىلدەن  ريزا   بوپ:

– بەس  ساعاتتا  جەتتى-اۋ  انە-ە-ەۋ-ۋ  باسقا – ساناق  جانجىگىتتىڭ  توبەسىنەن  اسا  قارادى. –  وعان  دا  ءتاۋبا.  ءبارى  تاعى  كۇلدى.

–  ال،  جىگىتتەر،  اتقا  قونالىق… قاراڭعى  تۇسپەي  جاعاعا  جەتەيىك،  اۋدى  قارايمىز. – جاناق  داستارحاندى  جيىستىرىپ  سويلەپ  ءجۇر. – سودان  كەيىن  ۋحانى  ءپىسىرىپ  قويىپ   اڭگىمەنى  اسىقپاي  جالعاستىرامىز،  بۇيىرسا، ءتۇن  بىزدىكى.

–  سوندا  دالاعا  تۇنەيمىز  بە،  ۇيدەگىلەر  الاڭداماي  ما؟ – دەگەن  جانجىگىتكە.

– داۋىسىڭ  جامان  شىقتى  عوي،  كەلىنشەگىڭ  ءبىر  تۇنگە  شىدار،  الاڭدامايدى،  باعانا  بالالاردان  ايتىپ  جىبەرگەمىز، بول  جينال،  –  دەدى  ساماي.

موتوتسيكلدىڭ  ارتقى  ورىندىعىندا  شايقالىپ  كەلە  جاتقان  جانجىگىت  ەكى  جاعىندا   زىرىلداي  اينالىپ  قالىپ  جاتقان  شي،  قاراعانعا  قاراي  وتىرىپ   ويعا  شومدى. «دوس  بولسا  وسىلارداي-اق  بولسىن – دەپ  ويلادى  ول. –   مەن  ءۇشىن  باستارىنا  بالە  ىزدەپ،  دالاعا  تۇنەپ  جۇرگەندەرىن  ايتساڭشى.  انالار  ءتۇنى  بويى  اۋىلدان  بۇنى  ىزدەيتىنىن  ءبىلىپ  وتىر،  سونان  دا  ۋحا  ءپىسىرىپ  جاتپاقشى،  ونى  ماعان  بىلدىرمەگەن  تۇرلەرى،   وزدەرىنشە…».

…بۇلار  ەرتەڭىندە  اسىقپاي  اۋلارىن  تاعى  قاراپ،  اۋىلعا  ساسكە  تۇستە  جەتتى.  بىردەن   ءبايجۇسىپ  اقساقالدىكىنە  توقتاپ،  جانجىگىتتى  سۇيرەگەندەي  قىپ  سىنىقشىنىڭ  الدىنا  اكەلدى. قارت  ونىڭ  ارقاسىن  قازدىڭ  مايىمەن  سىلاپ،  اقىرىن  باسىپ  وتىرىپ،  وزىنە  عانا  تۇسىنىكتى  ءبىر  قيمىلدار  جاساپ،  جانىن  ابدەن  قينادى.  ءبىر  ۋاقتا  «سۇبە  قابىرعاڭ  مايىسىپ،  كوك  ەتكە  تىرەلىپتى،  ومىرتقاعا  بەكيتىن  تۇسىندا  دا  زاقىم  بار،  ءالى  ءۇش-ءتورت  كۇن  كەلەسىڭ» – دەپ  قويا  بەردى. جانجىگىت  ءبىر  جۇماداي  دەل-سال  بوپ  ءجۇردى.  اقساقالدىڭ  قولى  شيپالى  ەكەن،   ايتقان  ۋاقىتتا   ءبۇيىرىنىڭ  شاعىپ  سىزداعانى  باسىلدى،  تەك  وقىستا  شالت  قيمىل  جاساپ  قالسا    شانىشقانى  بولماسا. بىراق،  ساناسىندا  الدەنە  سىنعانداي.  العاش  رەت  ءوزىن  ءوزى  جەك  كوردى،  كۇرەستى  جەك  كوردى،  وزىمەن  كۇرەسكەندەردى  جەك  كوردى. «بۇلانباي  اعا،  سەنىمىڭىزدى  اقتاي  المادىم،  قازاقتىڭ  كۇرەس  دەگەن  ونەرى  وزدەرىڭىزبەن  ءبىتىپ،  ءبىز  ءۇشىن  توبەلەستىڭ  باسى  بوپ  قالدى،  ءسىز  بىزگە  ءبورىن  ۇيرەتىپ  ەدىڭىز،  ءبىز  ۇيرەتپەك  تۇگىلى،  ۇيرەتكەنىڭىزدى  ۇستانا   المادىق».  نەشە  كۇن  سۇلەسوقتانىپ  جۇرگەندە  وسى  ويلاردان  ارىلا  المادى.  دۇيسەنبىدە  مۇنى  ۋپراۆتىڭ  ءوزى  شاقىرتىپتى.

–  بالۋان  جاكو،  امانبىسىڭ،  قالاي  قىرىقتىقتان  كەيىن  دەمىڭدى  الدىڭ  با؟  ءۇي- ءىشىنىڭ  جاعدايى  جاقسى  ما؟   قاجەت  كومەك  بولسا، ايت –  دەپ  الدىمەن  ادامنىڭ  جاعدايىن  سۇرايتىن  ادەتىمەن. –  ولاي  بولسا،  جاكو،  مەنى  تىڭدا،  وتىزدى  ورتالادىڭ،  قىسى-جازى  قۋالاندى  جۇمىستا  شاپقىلاي  بەرمەي،  ءبىر  شارۋانىڭ  باسىن  ۇستايتىن  كەزىڭ  جەتتى.  كۇزدە  ءبىر  وتار  ۇرعاشى  توقتى  بەرسەم  دەيمىن  ساعان،  قالاي  ويلايسىڭ،  كورمەگەن  مالىڭ  ەمەس. –  جانجىگىتتىڭ  توسىلىپ  قالعانىن  كوردى  دە  – وندا،  كەلىستىك،  قولىڭنان  كەلەتىنىنە  سەنەم – دەپ  باستىرمالاتتى. –  ال،  قازىر  شاقىرعانىم،  اناۋ  ءرابىلدى  بىلەسىڭ،  قالادا  اسقازانىنا  وپەراتسيا  جاساتىپتى،  ايەلىمەن  سويلەستىم،  جاعدايى  ءتاۋىر  دەيدى.  بىراق،  پىشاققا   تۇسكەن  وڭاي  دەيسىڭ  بە،  ەكى-ءۇش  ايسىز  جۇمىسقا  جاراماس.  سەن  سونىڭ  ورنىنا  لسپ * عا  بارا  تۇرساڭ،  ەندى  كۇزگە  دە  قانشا  قالدى.  جانجىگىت  ءوزى  دە  مىنا  سۇرگىن تىرلىكتەن  كەيدە  قاجىپ،  «ءبىر  وتاردىڭ  سوڭىندا  ءوز  قوتىرىمدى  ءوزىم  قاسىسام…»  – دەپ  ويلايتىن، بىراق،  ءبارى  مۇنشا  تەز  شەشىلگەندە  ابدىراپ  قالدى.  ءبىرتالايدان  كەيىن  «بارسام  بارايىن»  – دەپ  كۇڭگىرلەدى.  – ال،  وندا  جاقسى، ءوزىڭدى  شاقىرعاندا  ايتپاعىم  وسى  ەدى، قالعانىن  بريگاديرلەر  ايتار،  ۋپراۆ  قولىن  ۇسىندى.  بۇل  ەسىككە  بارىپ  قالعاندا –  جانجىگىت،  –   دەپ  داۋىستاپ  قايتا  توقتاتتى،  مۇنىڭ  جانىنا  جاقىنداپ  كەلدى دە.  ءوزىڭ  بىلەسىڭ،  بالۋاندىعىڭا بەك  ريزا  اعالارىڭنىڭ  بىرەۋى – مەنمىن. انەۋكۇنى  اۋىلدىڭ،  اۋىلدىڭ  ەمەس- اۋ  اۋداننىڭ  ابىرويىن  اسقاقتاتقانىڭدا   بۇكىل  اۋىل،  باسى  مەن  بوپ  قالاي  ايقۇلاقتاندىق. ونىڭ  – ەرلىك،  ونداي  اتاق  اپەرەتىن  سىنعا  ءتۇسىپ  جاتساڭ  قۇبا-قۇپ.  شاتاق  اكەلەتىن  الىس-جۇلىستان  اۋلاق  ءجۇر  دەر ەدىم،  بۇل  مەنىڭ  اعالىق  اقىلىم  تىڭداساڭ، ال،  جاقسى  جولىڭنان  قالدىرمايىن.  «ەستىگەن  ەكەن  عوي،  ۇيات  بولدى،  بۇل  كىسى  مۇنى  ايتار  دەمەپ  ەدىم».

… جانجىگىت  سول  كەتكەننەن  مول  كەتتى.  جۇرت  ونى  جىلىنا  ءبىر  رەت  قىرىقتىققا  قويىن  ايداپ  كەلگەندە  عانا  كورەتىن  بولدى. بىرەۋلەر –  بالۋان  جاكو  ون كىسىنى  ءبىر  دەمدە  جەڭىپ سودان  كوكجۇلىن  بوپ  كەتىپتى – دەدى،  بىرەۋلەر – قابىرعاسىن  مايىپ  قىپ،  قاتتى-قايىرىمعا  كەلمەيتىن  بولدى –  دەدى. ماسكبيش –  كۇرەستى  ۇستاي  الماعاندى  كۇرەستىڭ  كيەسى  ۇرادى،  سودان  ونىڭ  كۇشى  قايتتى – دەپ  دانىشپانسىدى. جۇرتتىڭ  ايتقانىنىڭ  ءبىرى  دە  شىندىققا  كەلمەيتىن،  ءبايجۇسىپ  اقساقال  قابىرعاسىن  دا  ورنىنا   كەلتىرىپ  بەرگەن،  قازىر  بىلىنبەيدى  دە،  كۇشى  دە  قالپىندا.  بار  بالە – مۇنىڭ  ىشىندە،  بىراق، ول  تۋرالى  ەشكىمگە  ءتىس   جارمايدى  جانجىگىت…

…سول  سيىر  تابىنىن  باعىپ  جۇرگەندە  كورگەنىمنەن  كەيىن  دە  ءۇش-ءتورت  جىل  ءوتىپ  كەتىپتى. ورتالىقتىڭ  شەتكى  كوشەلەرىنىڭ  بىرىندە  الاسا  شاعىن  ۇيدە  تۇراتىنىن  بىلەتىنمىن. شالقاسىنان  اشىق  سىرتقى  ەسىكتەن  كىرگەندە  دومبىرانىڭ  كۇڭگىرلەگەن  قوڭىر  داۋىسى  ەستىلدى. اۋىز  ۇيدە ەسىككە  ارقاسىن  بەرىپ، تومەن  قاراپ  كوزىن  شالا  جۇمىپ،   بالۋان  جاكو  مۇلگىپ  وتىر.  قولىنداعى  ءبىر  تۇتام  قالاق  دومبىراعا  اناداي  ساۋساقتار  قالاي  سيادى – دەپ  تاڭ  قالدىم.  مەن  ءوزى  ونەردەن  ەنشى  الماعانداردىڭ  قاتارىنانمىن، سونان  دا  دومبىرا،  سىرناي  دەگەندەردى  ۇعا  دا،  تىڭداي  دا  بىلمەيمىن.  بىراق، بۇل  جەردە  مەنى  اۋەننىڭ  تىم-تىم  جاقىندىعى،  تىم  جىلىلىعى  توقتاتتى.  اقىرىن  باسىپ  ارت  جاعىنان  كەپ  تىزە بۇكتىم.  كۇي  مەنى  بەسىكتە  الديلەگەندەي،  ەندى، مىنە  شىبىق  ءمىنىپ  شاپقىلاعاندايمىن.  مىنە،  كوپ  بالا  وزەنگە  قاراي  ۇشىپ  بارامىز…  كەنەت   ءتاتتى  قيال  شورت  ءۇزىلدى. باسىمدى  كوتەرسەم،  ول  ارتىنا  بۇرىلىپ ماعان  قاراپ  وتىر  ەكەن.  قوس  قولىمدى  ۇسىنىپ  سالەم  بەردىم. ماعان  توسىرقاي  قاراعانىنان  تانىماعانىن  اڭدادىم.  مەنى  تاڭ  قالدىرعانى- بىلاي  دا  سالالى  جىڭىشكە  كورىنگەن  ساۋساقتارى   ۇستاعاندا  قالىڭ  سۇيەكتى  تەرىمەن   عانا  قاپتاپ  قويعانداي  سەزىلەدى  ەكەن،  الاقانى  دا  سولاي،  ەتسىز  جۋان سۇيەك.  جۇرتشىلىق   مۇنداي  پوشىمدى  جاندى  «سۇيەگى  اۋىر»  –دەيدى  ادەتتە.  اكەمدى  ايتقان  سوڭ   بارىپ  تانىدى.  –  جاڭاعى  تارتقانىڭىز  كىمنىڭ  كۇيى؟ –  دەدىم  كۇيدەن  بىردەڭە  ۇعاتىنداي، اڭگىمەنى  سوزباق  نيەتپەن. – ە-ە،  قوجىكەنىڭ سارىنى  عوي،  بالا  كۇننەن  قۇلاققا  ءسىڭىستى  بولعان.  اۋىلدا  بىرەر  شال  شەرتەتىن،  سولاردان ەستىگەنىم  دە  انا  جاقتا  – يەگىمەن  ءبىر باعىتتى  نۇسقادى   «تۇسىنىكتى» – دەپ  ويلادىم. ەلەكتر  شاينەككە  شەلەكتەن  باقىرمەن  الىپ  سۋ  تولتىرىپ  توكقا  قوستى،  داستارحان  جاساۋعا  كىرىستى.  مەن  اقىرىن  ءۇيدىڭ  ءىشىن  شولىپ  وتىرمىن. كونەنتوز  زاتتار  تازا،  شاشىلعان  دۇنيە  جوق،  بىراق  بارىندە  ءبىر  ۇيلەسىم  جەتىسپەيتىن  سياقتى.  سونى  اڭداعانداي  ەكى  جىلدان  استى  كەمپىرىم  قايتقالى،  جالعىز  ۇل  اسكەري  قىزمەتتە،  كونتراكتنيك  دەيدى.  قولىما  كەل – دەپ  بولماعان  سوڭ، بىلتىر  قىزمەت  اتقاراتىن  جەرى –  اتىراۋ  جاققا  بارىپ  كەلدىم  كورەيىن  دەپ. ەكى  بالامەن  ەكى  كىشكەنتاي  بولمەدە  تۇرادى  ەكەن،  نە  اسۇيىنە   سىيماي، نە  توسەگىنە   سىيماي   بەك  قولايسىزداندىم   ءبىر  جۇما  جاتقاندا. كەلىن  ەكەۋى  دە  جۇمىستا،  بالالار  باقشادا.  سىرتقا  شىقسام   ءبىر  تانىس  جوق،  ءبارى  اسكەري، ءبارى   اسىعىس  جۇرت،  ءوزىم  شامالاس  جان  كورمەدىم. ۇلعا   ايتتىم،  شامام  باردا  ساعان  سالماق  سالمايىن،  ءوزىم   دە  قىسىلماي  ءوز  جەرىمدە  جۇرەيىن   دەدىم  دە  قايتتىم. اۋىلدا  ءبىر  تۋعانداي  بىتە  قايناسىپ  كەتتىك  قوي  شايعا   كەل –  دەدى  ءسوزىن  ءۇزىپ.  پىسكەن  ءسۇتتىڭ  قايماعىن  ەزىپ  قوسقان  قويۋ  كۇرەڭ  شايدىڭ  ءدامى  ەرەكشە  ەكەن.  باۋىرساق، قۇرت،  سارى  ماي  سالعان  داستارحان  دا   جالعىز  ادامنىڭ  تىرلىگىنە  كەمشىن  ءتۇسىپ  تۇرعان   جوق…

–   … ءتىپتى،  ءبىر  ماسكبيشتىڭ  ءوزى  نەگە  تۇرادى،  قازىر  ول  دا  زەينەتتە،  مەنەن  ەكى  جىلداي  بۇرىن  شىققان.  جۇمىسى –  تاڭەرتەڭنەن  تۇسكە   دەيىن  اۋىلدى  ءبىر  ارالاپ  شىعادى،  تۇستەن  كەيىن  سول  جاڭالىعىن  ءوزىن  تىڭدايتىن  ءبىز  سياقتى  شالدارعا   جەتكىزەدى. مىنەز  وزگەرمەيدى  ەكەن   عوي،  سول  باياعى  قالپى –  ءوزىنىڭ  بۇل  وڭىردە  جاۋىرىنى  جەرگە  تيمەگەن  بالۋان  بولعانىن  ايتادى  جانە  ونى  ماعان  ايتادى.  نە  دەرسىڭ،  كۇلەسىڭ  دە  قوياسىڭ.  بىرەن-ساران   ەسكى  كوزدەردىڭ  ءبىرى  دە  وسىنداعى.  تۇرعىلاستاردىڭ  كوبى  جان-جاققا  كەتتى  بالالارىنىڭ  سوڭىنان.  ساماي   مەن   جاناق   تا  كوشتى  وسى  كوكتەمدە. «كوش  بايسالدى» ايتىپ  جۇك  تيەسكەن  بوپ  ۋاقىتتى  وزىمىزشە  سوزعانمەن  بولا  ما،  قوشتاساتىن  كەز  دە  كەلدى. «جاكو،  اماندىقپەن  كورىسۋگە  جازسىن،  ارتىق – اۋىسىم   بولسا  كەش» – دەپ  ساماي  جىلامسىراپ  كەلىپ  قۇشاقتاعاندا   مەن  دە  ەكى  كوزىمە  ەرىك  بەردىم  عوي،  جارتى  ايدان  كەيىن  جاناقتى  دا  سولاي  شىعارىپ  سالدىم.  ەكەۋىنە  دە  اۋىلعا  ادەيىلەپ  بارعام.  مەن  كەمپىر  اۋىرا  بەرگەن  سوڭ اۋدان  ورتالىعىنا   زەينەتكە  شىعىسىمەن    كەلدىم  عوي. ورىندارىن  ءالى  وگەيسىپ  ءجۇرمىن ،  ولارعا   ءتىپتى  قيىن  شىعار، ءبىز  ەلدىڭ  ىشىندەمىز  عوي. –  باعانادان  سامبىرلاپ  قاتتى  سويلەپ  وتىرعان  داۋىسىنا  ءدىرىل  ارالاسىپ   قوجىراپ  كەتتى. –  تاعى  ءبىر  شىنى  ءىش. مەن  كەسەمدى  قايتا  ۇسىندىم.

–  اندا-ساندا   بەكقازى  سوعىپ  كەتەدى.  ول  زەينەتكە  شىققان  سوڭ  تاعى  ءبىر  ونەر  باستاپ  ساقال  قويا  بەرگەن.  كەيدە  ءبىر  جيىنداردا   ءتوسىن  جاپقان  اق   ساقالىن  تارامداپ  توبەدەي  بوپ  وتىرعاندا،  تانىماعان   ادام   ونى  ساليقالى  قاريا  ەكەن  دەپ  قالاتىن  شىعار –  جانجىگىت  كەڭكىلدەپ  كۇلدى. –  وتكەن  قىستا   جۇزگە  تاياپ  بارىپ  ءبىر  اپامىز  دۇنيەدەن  قايتتى، شوبەرە  تۇگىلى،  شوپشەك  كورىپتى،  ارمانى  جوق.  جان-جاقتاعى  ۇرپاقتارىنىڭ  كەلىپ  جەتكەنىن  توسىپ،  سۇيەكتى  شىعارماي  ءتۇس  اۋعانشا  ايالداتتى.  كۇن  سۋىق، توڭا  باستادىق…  «اپامىزدىڭ  ساپارى – توي  عوي» – دەپ   جۇرت  ءبىرازدان  كەيىن  قالجىڭ، قاعىتپا  ايتا  باستادى.  سوندا  عوي،  بەكقازى: –  ەي،  جاكو، – دەپ  ايقاي  سالعانى.  ءبارى  كۇرەكتەي  ساقالى  ءتوسىن  جاپقان  ەڭگەزەردەي  شالعا  قارادى.  اناۋ  ونى  كەرەك  قىلعان  جوق. –  پومنيش سەن  مەنى  باياعىدا   ءبىر  رەت  سبورول.  سونىڭ  وتۆەتىن  بەرۋ  كەرەك،  داۆاي  شىق  ورتاعا،  ۇستاسىپ  كورەيىك  –  دەپ  كۇركىرەپ  تۇر.  ال،  نە  دەيسىڭ؟..  ە-ە، بۇنىڭ  ءبارى  ءبىر  كۇنگى  تىرلىكتەگى  قىزىق  قوي – دەپ  كۇرسىنىپ  بارىپ  توقتادى.  قۇلاعى  توساڭ ەستيتىندەردىڭ  ادەتىنشە،  باعانادان  سامبىرلاپ  قاتتى  سويلەگەن  جاكو  ۇندەمەي  قالعاندا،  ءۇيدىڭ  ءىشىن  ءبىر  مەڭىرەۋ  تىنىشتىق  باستى. مەن  قابىرعاعا  سۇيەۋلى  تۇرعان  دومبىرانى  الىپ  قاراي  باستادىم…  مويىنى   ەكى  قارىستان  ءسال  اساتىن  شاۋىپ  جاساعان، شاناعىن  قاشاۋمەن  ويىپ،  بەتىنە  جۇقا  تاقتاي  شەگەلەگەن  ەسكى  دومبىرا   ۋاقىتتان  قاراقوڭىر  تارتىپتى.  پەرنەسى  دە  سيرەك  بايلانعان،  ىشەگى  تىم  جۋان  سياقتى  كورىنگەن.

–  ساعىنتاي  بەرگەن. «اكەيدىڭ  كوزى  دەپ  ساقتاعانىم  بولماسا،  ءبىزدىڭ  ۇيدە  مۇنى  ۇستايتىن  جان  جوق.  سەن  ال،  ءبىر  كادەگە  جاراسىن   تەككە  قاڭسىپ  جاتقانشا»  – دەپ.  مىناۋ  ماگازيننىڭ  دومبىراسىنا  ۇيرەنە  المايمىن.  داۋىسى  دا  قاتتى،  دىبىسىندا  دا  بيازىلىق  جوق  سياقتى.  بۇل  شىركىن   ادامعا  سەرىك  قوي،  قاجىساڭ  سەرگىتەدى،  قينالساڭ  ويلاندىرادى،  جالعىزدىعىڭدى  جاسىرادى. – جاكەڭ  تاعى  ۇندەمەي  قالعان.  مەن  دومبىرانى  قولعا  السا  ەكەن  دەپ  اينالدىرىپ  وتىرعام،  بەتتەمەيتىن  ءتۇرىن  تانىعان  سوڭ  ورنىنا  سۇيەي  سالدىم.

– ە-ە،  اللانىڭ  بەرگەن  ولشەۋلى  عۇمىرىن  ەل  قاتارلى  كەشىپ  كەلەمىز، ءوز  ورەمىزدە  ءوز  تىرلىگىمىزدى  جاسادىق،  ەتكەن  ەڭبەگىمىز  ەسكەرۋسىز  قالعان  جوق. ماقتاۋىن  دا  الدىق، مەدالىن  دە  تاقتىق، قازىر  مىنە،  وكىمەت  بەينەتتىڭ  زەينەتىن  بەرىپ  وتىر.  شۇكىر،  قاناعات  بولسا  بۇيىرعان  ريزىق  جەتەدى  عوي.  تەك  قينالاتىنىم – توپىراعى  تورقا  بولعىر،  بۇلانباي  اعامنىڭ  ايتقانىن  ورىنداي  الماعانىم.  «كۇرەسكە  قىزمەت  ەتىڭدەر، سوندا  عانا   ول  دا   بار  ونەر  سياقتى،  سەندەرگە  وڭ   قارايدى » – دەپ  ەدى. سول  اعام  اربامەن  اۋىلداردى  ارالاپ  ءجۇرىپ  قانشا  بالانى  كۇرەسكە  تارتتى،  ماقسات-كۇرەستى  جوعالتپاۋ. ال،  ءبىز  اۋەس،  سارتاي،  بەكقازى، مەن – ءبارىمىز  جابىلىپ  ءبىر  بالانى   شىعارعامىز  جوق،  جارايدى،  ءوزىمىزدىڭ  ورەمىز  ونى  باۋلۋعا  جەتپەسىن،  قۇرىعاندا   ءبىر  بالانى  نەگە  نازاربەكتىڭ  قولىنا  تابىستامادىق.  ەكىنشى،  وسىندا  كەلگەلى  ءبىر- اق  رەت  ۇلكەن  دوداعا  قاتىسىپپىن. نەگە  ءوزىم  شىنداپ  كۇرەستىڭ  سوڭىنا  تۇسپەدىم؟  وسى  ەكى  شارۋانىڭ  ءبىرىن  جەرىنە  جەتكىزگەنىمدە،  مەنىڭ  كۇرەسكە  قىزمەت  ەتكەنىم  سول  بولار  ەدى-اۋ. قايتەرسىڭ،  قايراتىڭ  تولعاندا  اقىلىڭ  تولماي،  اقىلىڭ  كىرگەندە  كۇشىڭ  قايتقان،  وكىنىشى  كوپ،  ءبىرى  كەم  دۇنيە..  –  تالايدان  كەيىن  بارىپ،  وزىنە  ءوزى ايتقانداي، كۇبىرگە  تاياۋ  ۇنمەن –  بالۋاننىڭ  وقۋىنا  تۇسە  المادىم –  دەدى  دە  ۇزاق  ءۇنسىز  قالدى.  مەن  مالداس  قۇرىپ  وتىرعاندا   مەنىڭ  بەلۋارىمداي  ۇزىن  بويلى،  ەڭكىش  جاۋىرىندى  شالدىڭ  قۇنىسقان  جالپاق  يىعىنا،  تومەن  سالعان  اق  باسىنا   ەلەۋسىز  كوز  تاستاپ  اڭگىمەنىڭ  ەندى  قيىسپايتىنىن  ۇقتىم.  ءبىر  تۇسىنىكسىز  اۋىرلىقتان  قاشىپ  سىرتقا   شىعۋعا  اسىقتىم.  ول  «امان  ءجۇر» – دەپ  قولىمدى  الدى  دا   سول  تۇنجىراعان  .

kerey.kz