|  |  | 

كوز قاراس ساياسات

ۇكىمەت وزگەرىپ ەدى رۋشىلدىق كۇشەيدى. نەگە؟ 

كەزىندە ەل اراسىندا ءماسىموۆ ۇكىمەتىنىڭ قابىلەتسىزدىگىنەن گورى ونىڭ، ەكس-پەرمەردىڭ ەتنيكالىق تەگى كوپ ءسوز بولاتىن. «پرەمەرلىك تاقتا تەك قازاق وتىرۋى كەرەك» دەگەن زاڭ بار سەكىلدى تالاي جاننىڭ بۇرا تارتىپ، داستارحان باسىنداعى اڭگىمەنى ۇلكەن ساياسات ساحناسىندا ايتقانىن دا كوزىمىز كوردى. 2012 جىلدىڭ كىركۇيەگىندە بۇل قىزمەت سەرىك احمەتوۆكە بۇيىرا قالدى. سول-اق ەكەن، كەشە عانا باعا جەتپەس لاۋازىم سانالعان پرەمەرلىكتەن ءمان كەتتى. ەشكىم ەلەپ-ەسكەرمەيتىن قاراپايىم قىزمەت ساناتىنا قوسىلىپ، احمەتوۆ اتقارۋشى بيلىكتىڭ باسىندا بار ەكەندىگىن ارەدىك كورسەتىپ قانا ءجۇردى. امال نە، بۇل پرەمەرىمىز 2014 جىلى تەمىر توردىڭ ار جاعىنان ءبىر-اق شىعىپ، كارىم ءماسىموۆ ەسكى كرەسلوسىنا قايتا قونجيدى. سول-اق ەكەن، باياعى اڭگىمە تاعى باستالدى.

شىنىن ايتايىق، ءماسىموۆ ۇكىمەتى كوپ قاتەلىكتەر جىبەردى. ەل ەكونوميكاسىن قايراڭنان الىپ شىعا المادى. رەفورمالارى ساتسىزدىكتەرگە ۇشىراي بەردى. جەر ماسەلەسىن تىم كۇردەلەندىرىپ جىبەردى. ۇلتتىق قورداعى اقشا سارقىلىپ، سىرتقى قارىز كۇن ساناپ ءوسىپ جاتتى. ال، ءبىزدىڭ ەكس-پرەمەرىمىز بولسا، حالىققا جاعۋ ءۇشىن ەل ارالاپ كەتتى. ءوزىنىڭ قىزمەتىنە جارناما جاساماق بولىپ تالاي مارتە تالپىنىپ كورىپ ەدى، ونىسى قوعامنىڭ ءاجۋاسىنا اينالىپ شىعا كەلەتىن بولدى. امالى تاۋسىلعان ءماسىموۆ مينيسترلەردى قاسىنا ەرتىپ الىپ، كوشەگە شىعىپ جۇگىرەتىندى شىعاردى. «قۋعان جەتپەيدى، بۇيىرعان كەتپەيدى» دەيدى قازاق. اياق استىنان ەكى ءتۇرلى شۇلىق كيىپ «قۋىپ» جۇرگەن ەكس-پرەمەرىمىز ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ توراعاسى بولىپ تاعايىندالدى دا، ۇكىمەت باسىنا بۇرىڭعى-سوڭعى قىزمەتىندە ىسكەرلىگىمەن كوزگە تۇسكەن ازاماتتار كەلدى.

ۇقك-ءنىڭ تىزگىنى ماسىموۆكە بۇيىردى دەلىك. ال، ەلدىڭ كوز قۇرتىنا اينالعان ۇكىمەت «باسىلىق» مىندەت باقىتجان ساعىنتاەۆقا جۇكتەلىپ، جەر كوميسسياسىندا ەلدىڭ ءسوزىن سويلەي بىلگەن ىسكەر ازاماتتىڭ ەكى جاعىنا يمانعالي تاسماعانبەتوۆ پەن اسقار مىرزاحمەتوۆ سەكىلدى اۋىر سالماقتاعى جايساڭدار جايعاستى.

مىنە، تاپ وسى كەزدە بەلگىسىز ءبىر كۇشتەر رۋارالىق ارازدىقتى تۋعىزاتىن اڭگىمەلەردى «گۋلەتە» باستادى.

بيلىكتە «نايمانداردىڭ» كۇشى السىرەپ كەتتى. «كىشى جۇزگە» تىزگىن بەرىلمەدى. «ارعىنداردىڭ» مىسىن باسىپ جاتىر. «دۋلاتتار كۇشەيىپ بارادى»، ت.س.س.

كەشەگى ۇكىمەت باسىنىڭ ەتنيكالىق تەگىن قازبالايتىندار، ەندى ۇكىمەت تىزگىنىن ۇستاعان ازاماتتاردىڭ رۋىن تۇگەندەپ الەك.

جالپى، بۇل – ارانداتۋشى كۇشتەردىڭ ويلاپ تاپقان ايلاسى بولۋى مۇمكىن.  بۇنىڭ ار جاعىندا ۇكىمەتكە سەنىمسىزدىك تۋعىزىپ قانا قويماي، جۇزشىلدىك پەن جەرشىلدىكتىڭ اڭگىمەسىن شىعارىپ، قازاقتى شىرعالاڭعا سالاتىن قۋلاردىڭ تۇلكى بۇلاڭى كورىنىپ تۇرعان سياقتى.

قازاقتىڭ «ءبىر جەڭنەن قول، ءبىر جاعادان باس» شىعارۋىنا قارسى توپتار تاعى دا ىسكە كىرىسكەنگە ۇقسايدى. ونى الەۋمەتتىك جەلىدەگى كەيبىر تۇسىنىكسىز جانداردىڭ ءسوز ىڭعايى مەن سايتتارداعى پىكىرلەردەن-اق كورۋگە بولادى.

تاسادا وتىرىپ تاس اتۋ باستالدى.

اباي بولايىقشى. ء“بىز – ءبىر قازاقتىڭ بالاسىمىز”…

ءشارىپحان قايسار

Abai.kz

Related Articles

  • قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    Zhalgas Yertay         قازاقستان بيلىگى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ ءۇشىن قاتاڭ شەشىمدەرگە بارعىسى كەلمەيدى دەيىك. بىراق قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟ سونى ويلانىپ كورەيىك. قازاق ءتىلىن دامىتۋ جايىن ايتقان كەزدە قازاقستان بيلىگى قوعامدى ەكىگە بولەدى. ءبىرى – ءتىلدى دامىتۋدىڭ راديكال شەشىمدەرىن ۇستانادى، ەكىنشى جاعى – قازىرگى ستاتۋس-كۆونى ساقتاعىسى كەلەدى، ياعني ەشتەڭە وزگەرتپەي-اق قويايىق دەيدى. بىراق ەكى جولدى دا تاڭداماي، ورتاسىمەن ءجۇرۋدى ۇسىنىپ كورسەك قايتەدى!؟ باتىل قادامدارعا بارايىق، بىراق ول راديكال جول بولماسىن. قازاق ءتىلىن كۇشپەن ەمەس، ورتانى دامىتۋ ارقىلى كۇشەيتسەك بولادى. ياعني ادامدار ءتىلدى ۇيرەنىپ اۋرە بولماي-اق، حالىق جاي عانا قازاق ءتىلى اياسىندا ءومىر ءسۇرۋدى ۇيرەنسىن. نەگىزگى وي وسى. ءبىز وسى ۋاقىتقا دەيىن ادامدار ورتانى

  • ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    فوتو اشىق دەرەككوزدەردەن الىندا وتكەن اپتادا تۇركيانىڭ ۇلتتىق ءبىلىم مينيسترلىگى مەكتەپ باعدارلاماسىنا «تۇركىستان» دەگەن تەرميندى ەنگىزگەن ەدى. شەتەل باسىلىمدارىنىڭ جازۋىنشا، بۇل اتاۋ ەندى «ورتالىق ازيا» ۇعىمىنىڭ ورنىنا قولدانىلماق. ءبىلىم ءمينيسترى يۋسۋف تەكين جاڭا اتاۋ تۇركى الەمىنىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعانىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، ۇكىمەت وقۋ باعدارلاماسىنان يمپەريالىق ماعىناسى بار گەوگرافيالىق اتاۋلاردى الىپ تاستاماقشى. ەڭ قىزىعى، «تۇركىستان» اۋماعىنا قازاقستاننان بولەك، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركىمەنستان مەن تاجىكستان جاتادى ەكەن. سونداي-اق كەيبىر باسىلىمدار بۇل تەرميننىڭ قىتايدىڭ باتىسىندا ورنالاسقان شىڭجان ولكەسىنە قاتىسى بارىن دا اتاپ ءوتتى.  كەيبىر عالىمدار «ورتالىق ازيا» تەرمينى كولونياليزمنەن قالعانىن ءجيى اتاپ ءجۇر. حح عاسىرداعى الەمدىك اكادەميالىق عىلىمدى سول كەزدەگى ءىرى يمپەريالار قالىپتاستىرعاندىقتان، بۇگىندە مۇنداي تەرميندەر مەن اتاۋلار حالىق ساناسىنا ابدەن ءسىڭىپ

  • اباق انا جانە تاسبيكە انا

    اباق انا جانە تاسبيكە انا

    ءمامي بي جۇرتبايۇلىنىڭ شەجىرەسىندە ايتىلۋىنشا كەرەي ۇلىسىنىڭ ارعى تەگى – شەپ، سەپ، بايلاۋ، قويلاۋ، ەلدەي، كولدەي، يزەن، جۋسان سەكىلدى تايپالاردان تارالادى ەكەن. اتالعان تايپالاردىڭ ءبىرازى ەسكى تاريح بەتتەرىنەن كەزدەسسە، ەندى ءبىر ءبولىمى قازىرگە دەيىن كەرەي رۋىنداعى اتالاردىڭ ەسىمى رەتىندە اتالىپ كەلەدى. مۇنىڭ ءبىر سەبەبىن ارعى تاريحتاعى اتالاردىڭ اتى وشپەسىن دەپ كەيىنگى ۇرپاقتارىنىڭ اتالار اتىن قايتا جاڭعىرتىپ قويعان داستۇرىنەن قاراۋ كەرەك. اباق اتاۋىنا كەلسەك، ارىدا كەرەي حانزادالارى مەن حانىشالارىنىڭ اراسىندا اباق، اباقبەردى، اباحان، اباقتاي، اباقاي، اباق بيكە سىندى ەسىمدەر بولعان. سول اتا-اپالارىنىڭ جولىن جالعاعان، توزىپ كەتكەن كەرەي ەلىنىڭ باسىن قوسىپ، وعان ءاز انا بولعان اباق ەسىمدى قاسيەتتى انا ومىردە بولعان ادام. قازاق تاريحىندا رۋ اتىنا اينالعان ءاز انالار از بولماعان. كورنەكتى جازۋشى،

  • زەلەنسكيدىڭ “جالعىز سەنەرى ءارى وڭ قولى”. اندرەي ەرماك كىم؟

    زەلەنسكيدىڭ “جالعىز سەنەرى ءارى وڭ قولى”. اندرەي ەرماك كىم؟

    رەي فەرلونگ اندرەي ەرماك (سول جاقتا) پەن ۋكراينا پرەزيدەنتى ۆلاديمير زەلەنسكي (وڭ جاقتا). 2019 جىل. اندرەي ەرماك ۇشاقتان تۇسە سالا ءوزىنىڭ باستىعىن قۇشاقتادى. 2019 جىلى قىركۇيەكتە پرەزيدەنت زەلەنسكيمەن جىلى جۇزدەسۋ جاڭادان باستالىپ كەلە جاتقان ساياسي سەرىكتەستىكتىڭ باسى ەدى. بۇل – ەرماكتىڭ رەسەي تۇرمەسىندە وتىرعان 35 ۋكراينالىقتى ماسكەۋدەن الىپ كەلگەن ءساتى. ال 2020 جىلى ەرماك زەلەنسكي اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى بولدى. بىراق ۋكرايناداعى جەمقورلىق شۋىنان كەيىن ونىڭ قىزمەتىنە جۇرتتىڭ نازارى اۋدى. سەبەبى ەرماك ۋكراينا ەنەرگەتيكالىق ينفراقۇرىلىمىنا بولىنگەن قارجى جىمقىرىلعان كوررۋپتسيا سحەماسىندا نەگىزگى رولدە بولعان دەگەن اقپارات تاراعان. بىراق تەرگەۋشىلەر بۇل جايتتىڭ جاي-جاپسارىن تولىق اشقان جوق. ەرماكتىڭ ءوزى ازاتتىقتىڭ ۋكراينا قىزمەتىنىڭ رەسمي ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرگەن جوق. سونىمەن زەلەنسكيدىڭ كەڭسەسىن باسقارىپ وتىرعان ەرماك كىم؟ تەلەۆيدەنيەدەن

  • تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

         شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ.  كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: