|  | 

كوز قاراس

ورىسقا تابىنعان اباي قالايشا تاۋەلسىز قازاقتىڭ باس يدەولوگى بولادى؟

Facebook-تەگءى ولجاس ءابىل ەسىمدى قولدانۋشى «قازىرگى تاۋەلسىز قازاقتىڭ باس يدەولوگى، فيلوسوفى، يدەيالىق ۇرانى — اباي ەمەس، ماعجان بوپ كەلەدى»، دەگەن پىكىرىن جاريالادى.365info.kz

 

79d9f4c6b3c736ad019c56ebfed6aed4ايتىلماسا، ءسوز جەتىم. ءبىز وسى پىكىردى قاز-قالپىندا وقىرماندار نازارىنا ۇسىنۋدى ءجون كوردىك:

«ايتىلماسا، ءسوز جەتىم دەگەن… مەن مىنانى ايتقىم كەلەدى اعايىندار… شىن مانىندە، قازىرگى تاۋەلسىز قازاقتىڭ باس يدەولوگى، فيلوسوفى، يدەيالىق ۇرانى — اباي ەمەس، ماعجان بوپ كەلەدى. بىزگە قازىر وسى ەكى تۇلعانىڭ ورىنىن الماستىرۋ كەرەك. ابايدى تەك اقىن رەتىندە قالدىرىپ، ماعجاندى تاۋەلسىزدىك ۇرانى رەتىندە قاراستىرا باستاۋ كەرەك.

سەبەبى، كەزىندە بولشەۆيكتەر يدەولوگياسى ابايدى پايدالانىپ كەتتى، ولار ابايدى كادىمگىدەي مىقتى پايدالاندى. ال ماعجانعا تيىم سالىندى. ماعجان — ۇلتشىل، تۇركىشىل، ازاتتىق يدەياسىن جىرلاۋشى فيلوسوفشىل اقىن. ونى جۇسىپبەك فيلوسوف دەپ باعالايدى.

ماعجانعا زامانداستارى قاتتى ەلىكتەگەن، ودان ءسوز ۇرلاعان، تالانتىن جاۋلارى دا مويىنداعان. بولشەۆيك — جازۋشى س.مۇقانوۆ ونى «بۇگىنگىنىڭ ابايى» دەپ اتاعان. ماعجان قارا سوزدەر جازبادى، بىراق ونىڭ شىعارماشىلىعى تۇنعان — ازاتتىق يدەياسى جانە فيلوسوفياسى. ول سول ءۇشىن سوتتالىپ كەتە باردى، اقىرى قۇربان بولدى. جۇسىپبەك ونى «ەسكىشىلدىكتى جىرلايدى» دەيدى، الايدا مەن ونى «ماعجان ەسكىدەن مەملەكەتتىلىگىمىزدى كورگەن، سونى اڭساپ ىشقۇستا بوپ وتكەن اقىن» دەپ قابىلدايمىن. جۇسىپبەك تاعى بىلاي دەيدى «ماعجان 30 جىلدارى ەشتەڭە جازبادى» دەيدى، ال مەنىڭشە ماعجاننىڭ ول كەزدەگى جازبالارى جويىلعان، قولدى بولعان، نەمەسە ۇرلانعان. ماعجانداي اقىن ءبىر كەز ەشتەڭە جازباي قويدى دەگەنگە مەن ەش سەنبەيمىن. مەن كەم دەگەندە ماعجاننىڭ جازبالارىنىڭ جارتىسى بىزگە جەتپەدى دەپ ويلايمىن.

ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى، ايتار ءسوز كوپ، مىنا قىسقا پوستتا ايتپاعىم — ماعجاندى تۇعىرىنا قوندىرۋىمىز كەرەك. ماعجان دەگەنىمىز — ازاتتىق يدەياسى، سونى سويلەتۋىمىز كەرەك. ماعجان دەگەنىمىز — پانتۇركيزم — ماڭگىلىك يدەيا.

ال اباي يدەياسىن — كەدەندىك وداقشىلار، ەۋرازيالىق وداقشىلار پايدالانسا بولادى. ول يدەيا ەسكىرگەن، وتكەننىڭ يدەياسى، وتارشىلدىقتىڭ قۇرالى بولدى. Mاعجان — number one!».

ودان كەيىنگى پوستىندا اۆتور تاعى مىناداي وي تاستادى.

«اكەسى قازاق تاۋەلسىزدىگىنە قارسى سوعىسقان ابايدىڭ شىعارماشىلىعىندا، تاۋەلسىزدىك تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز جوق. اباي قالاي تاۋەلسىز قازاقتىڭ باس يدەولوگى بولادى؟ زامان دا وزگەرەدى، ەلۋ جىلدا ەل جاڭا دەگەندەي. قازىر «ونەر — ءبىلىم ورىستا» ەمەس، باتىستا بولدى عوي. ونىڭ تالانتىنا شاك جوق، ول ۇلى اقىن، بىراق اباي يدەياشىل رەتىندە ەسكىرىپ قالدى دەپ ويلامايسىڭدار ما حالايىق؟».

snimok-ekrana-ot-2016-10-10-10-43-19

snimok-ekrana-ot-2016-10-10-10-43-52

365info.kz

 

Related Articles

  • قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    Zhalgas Yertay         قازاقستان بيلىگى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ ءۇشىن قاتاڭ شەشىمدەرگە بارعىسى كەلمەيدى دەيىك. بىراق قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟ سونى ويلانىپ كورەيىك. قازاق ءتىلىن دامىتۋ جايىن ايتقان كەزدە قازاقستان بيلىگى قوعامدى ەكىگە بولەدى. ءبىرى – ءتىلدى دامىتۋدىڭ راديكال شەشىمدەرىن ۇستانادى، ەكىنشى جاعى – قازىرگى ستاتۋس-كۆونى ساقتاعىسى كەلەدى، ياعني ەشتەڭە وزگەرتپەي-اق قويايىق دەيدى. بىراق ەكى جولدى دا تاڭداماي، ورتاسىمەن ءجۇرۋدى ۇسىنىپ كورسەك قايتەدى!؟ باتىل قادامدارعا بارايىق، بىراق ول راديكال جول بولماسىن. قازاق ءتىلىن كۇشپەن ەمەس، ورتانى دامىتۋ ارقىلى كۇشەيتسەك بولادى. ياعني ادامدار ءتىلدى ۇيرەنىپ اۋرە بولماي-اق، حالىق جاي عانا قازاق ءتىلى اياسىندا ءومىر ءسۇرۋدى ۇيرەنسىن. نەگىزگى وي وسى. ءبىز وسى ۋاقىتقا دەيىن ادامدار ورتانى

  • ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    فوتو اشىق دەرەككوزدەردەن الىندا وتكەن اپتادا تۇركيانىڭ ۇلتتىق ءبىلىم مينيسترلىگى مەكتەپ باعدارلاماسىنا «تۇركىستان» دەگەن تەرميندى ەنگىزگەن ەدى. شەتەل باسىلىمدارىنىڭ جازۋىنشا، بۇل اتاۋ ەندى «ورتالىق ازيا» ۇعىمىنىڭ ورنىنا قولدانىلماق. ءبىلىم ءمينيسترى يۋسۋف تەكين جاڭا اتاۋ تۇركى الەمىنىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعانىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، ۇكىمەت وقۋ باعدارلاماسىنان يمپەريالىق ماعىناسى بار گەوگرافيالىق اتاۋلاردى الىپ تاستاماقشى. ەڭ قىزىعى، «تۇركىستان» اۋماعىنا قازاقستاننان بولەك، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركىمەنستان مەن تاجىكستان جاتادى ەكەن. سونداي-اق كەيبىر باسىلىمدار بۇل تەرميننىڭ قىتايدىڭ باتىسىندا ورنالاسقان شىڭجان ولكەسىنە قاتىسى بارىن دا اتاپ ءوتتى.  كەيبىر عالىمدار «ورتالىق ازيا» تەرمينى كولونياليزمنەن قالعانىن ءجيى اتاپ ءجۇر. حح عاسىرداعى الەمدىك اكادەميالىق عىلىمدى سول كەزدەگى ءىرى يمپەريالار قالىپتاستىرعاندىقتان، بۇگىندە مۇنداي تەرميندەر مەن اتاۋلار حالىق ساناسىنا ابدەن ءسىڭىپ

  • اباق انا جانە تاسبيكە انا

    اباق انا جانە تاسبيكە انا

    ءمامي بي جۇرتبايۇلىنىڭ شەجىرەسىندە ايتىلۋىنشا كەرەي ۇلىسىنىڭ ارعى تەگى – شەپ، سەپ، بايلاۋ، قويلاۋ، ەلدەي، كولدەي، يزەن، جۋسان سەكىلدى تايپالاردان تارالادى ەكەن. اتالعان تايپالاردىڭ ءبىرازى ەسكى تاريح بەتتەرىنەن كەزدەسسە، ەندى ءبىر ءبولىمى قازىرگە دەيىن كەرەي رۋىنداعى اتالاردىڭ ەسىمى رەتىندە اتالىپ كەلەدى. مۇنىڭ ءبىر سەبەبىن ارعى تاريحتاعى اتالاردىڭ اتى وشپەسىن دەپ كەيىنگى ۇرپاقتارىنىڭ اتالار اتىن قايتا جاڭعىرتىپ قويعان داستۇرىنەن قاراۋ كەرەك. اباق اتاۋىنا كەلسەك، ارىدا كەرەي حانزادالارى مەن حانىشالارىنىڭ اراسىندا اباق، اباقبەردى، اباحان، اباقتاي، اباقاي، اباق بيكە سىندى ەسىمدەر بولعان. سول اتا-اپالارىنىڭ جولىن جالعاعان، توزىپ كەتكەن كەرەي ەلىنىڭ باسىن قوسىپ، وعان ءاز انا بولعان اباق ەسىمدى قاسيەتتى انا ومىردە بولعان ادام. قازاق تاريحىندا رۋ اتىنا اينالعان ءاز انالار از بولماعان. كورنەكتى جازۋشى،

  • تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

         شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ.  كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.

  • جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

    جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

                          1. اماندىق كومەكوۆتىڭ ايتىپ جۇرگەنى – ايعاقسىز بوس سوزدەر        قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىندا عۇمىر كەشكەن ونەرپازدىڭ ءبىرى – جالبىرۇلى قوجانتاي  جايلى سوڭعى كەزدە قيسىنى كەلىسپەيتىن نەشە ءتۇرلى اڭگىمەلەر ءورىپ ءجۇر. مۇنىڭ باسىندا تۇرعانداردىڭ ءبىرى – اماندىق كومەكوۆ. بۇرىندا دا ونىڭ، باسقا دا كىسىلەردىڭ ەلدى اداستىراتىن نەگىزسىز سوزدەرىنە بايلانىستى ناقتى دالەلدەر كەلتىرىپ، «قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇرباقا قۇلاعىندا وينايدى» دەگەن اتاۋمەن تۇزگەن سىن ماقالامىزدى رەسپۋبليكالىق «تۇركىستان» گازەتى (28.09. 2023 جىل) ارقىلى جۇرت نازارعا ۇسىنعانبىز-دى. الەۋمەتتىك جەلىدە ازامات بيتان ەسىمدى بلوگەردىڭ جۋىردا جاريالاعان ۆيدەو-تۇسىرىلىمىندە ا. كومەكوۆ ءوزىنىڭ سول باياعى «الاۋلايىنە» قايتا باسىپتى. ءسوزىن ىقشامداپ بەرەيىك، بىلاي دەيدى ول: «1934 الدە 1936 جىلى (؟) ماسكەۋدە وتكىزىلەتىن

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: