|  | 

كوز قاراس

ەلباسىعا ەسكەرتكىش  قويۋعا بولادى، ەگەر…

aa8f3454fa2f85d7a3c968b5d5515d73

قازاقستاندا نۇرسۇلتان نازارباەۆقا كوزى تىرىسىندە الماتىدا، استانادا، ەسكەرتكىش اشىلعان. ەندى، مىنە، تالدىقورعاندا كادىمگىدەي ايدىك ەسكەرتكىش ورناتىلىپتى. بۇعان دەيىن مۇنداي ەسكەرتكىشتەر رەسەي مەن تۇركيادا دا قويىلعان. قاراپ وتىرساق، بۇل ەتەك الىپ بارا جاتقان ءۇردىس پە قالاي…

ايىرىقشا ەڭبەك سىڭىرگەن ادامدارعا كوزى تىرىسىندە ەسكەرتكىش قويۋ تاجىريبەسى ومىردە بۇرىننان بار. مىسالى، ماسكەۋ تۇبىندەگى بوگورودسك (نوگينسك) قالاشىعىندا ۆ.ي.لەنينگە كوزى تىرىسىندە ەڭ العاشقى ەسكەرتكىش قويىلعان. تۋرا سول ەسكەرتكىش اشىلاتىن كۇنى 1924 جىلعى 22-قاڭتاردا لەنين قايتىس بولىپ كەتكەن. ال بۇدان باسقا بۋەنوس-ايرەستە ايگىلى فۋتبولشى مارادوناعا، اقش-تا ارنولد شۆارتسەنەگگەرگە (وگايو شتاتىندا), سيلۆەستەر ستالونەگە (فيلادەلفيادا ءوزىنىڭ زاكازىمەن قويىلعان), ۆۋدي اللەنگە (نيۋ-يوركتە) قويىلعان شاعىن ەسكەرتكىشتەر بار. رەسەيدىڭ پسكوۆ دەگەن قالاسىندا ۆ.ۆ.پۋتينگە ەسكەرتكىش ورناتىلعان ەكەن، الايدا ۆۆپ ءارتىس ەمەستىگىنەن ۇيالعان بولۋ كەرەك، ءبىر تاۋلىكتەن سوڭ ونى الدىرتىپ تاستاپتى.

ءسوز جوق، ن.نازارباەۆتىڭ قازاقستانعا سىڭىرگەن ەڭبەگى بار. بۇل ەڭ الدىمەن ەل كىندىگىن باتىل تۇردە الماتىدان اقمولاعا كوشىرۋى جانە كورشى ەلدەرمەن شەكارامىزدى دەليميتاتسيالاۋى، ەلدىڭ تىنىشتىعىن ساقتاۋى دەر ەدىك. ال ەكونوميكادا ەرەن جەتىستىكتەرگە جەتە قويمادىق. تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا شيرەك عاسىر وتسە دە بىردە ءبىر ءموز سالىنبادى، ازىق-تۇلىك پەن كۇندەلىكتى تۇتىنۋ زاتتارى، كيىم-كەشەك باسىم بولەگىندە شەتەلدەردەن تاسىلادى. اۋىلشارۋاشىلىعى ءوندىرىسى باياعى 1990 جىلعى دەڭگەيگە ءالى جەتە قويعان جوق. ءجىو جان باسىنا شاققاندا $13 مىڭ دەگەنىمىزبەن بۇل «قۇلاعىنان سۇيرەلگەن» تسيفر سياقتى كورىنەدى. ويتكەنى شيرەك عاسىر ءتۇرلى باسشىلىق قىزمەتتەردە جۇرگەنىمە قاراماستان مەنىڭ جىلدىق تابىسىم (پەنسيامدى قوسقاندا) الگى تسيفردىڭ جارتىسىنان ءسال اسادى.

ادەتتە پرەزيدەنتكە ءوزىنىڭ مىندەتىن ورىنداعانى ءۇشىن ەسكەرتكىش قويىلمايدى. ەسكەرتكىش ايىرىقشا قىزمەتى ءۇشىن قويىلادى.
ءيا، ءبىز شىنىمەن كوزى تىرىسىندە ەسكەرتكىش قويۋدى قالايمىز، ەگەر پرەزيدەنت:

–قازاق حالقىنىڭ قامقور اكەسىنە اينالىپ، قازاق ۇلتتىق مەملەكەتتىلىگىن نىعايتسا (اتاتۇرىك سياقتى),
–قازاقستان پايداسىز الدەبىر ەكونوميكالىق وداقتارعا بايلانباسا،
–شەتەلدەردەگى قانداستارىمىزدان كەمىندە تاعى 5 ميلليونىن كوشىرتىپ الدىرتىپ حالىق سانىن 25 ميلليونعا جەتكىزسە،
–مەملەكەتتىك ءتىل ءوز مارتەبەسىنە قونسا،
–كورشى مەملەكەت ءتىلى باسىمدىق جاساماسا،
–كورشى ەلدىڭ اقپاراتتىق ەكسپانسياسى ۇستەمدىك جاساماسا،
ء–جىو جان باسىنا شاققاندا ەڭ بولماسا كانادا، دانيا، گەرمانيا، بەلگيا سياقتى كەمىندە 40 مىڭ دوللارعا جەتسە،
–بيلىككە تۋىستارىن ارالاستىرماسا،
–ەلدە ساياسي تۇتقىندار بولماسا،
–كوررۋپتسيا مەن جاعىمپازدىق جويىلسا،
–ەلدە تازا، دەموكراتيالىق قوعام ورناتا السا!

مۇنىڭ ءبارى قازىر ارمان بولىپ تۇر. حالىقتىڭ ارمانى البەتتە، كەز-كەلگەن پروگراممادان جوعارى. حالىقتىڭ وسى ارماندارىنا جەتۋ جولىندا كۇندەلىكتى مىندەتىن اتقارىپ وتىرعان پرەزيدەنتكە ەسكەرتكىش قويۋ مەنىڭشە تىم ەرتە سياقتى. جۇزەگە اسپاعاندى جۇزەگە استى دەپ كورسەتۋ – جاعىمپازدىقتىڭ جارقىن كورىنىسى. مۇنى ەلباسىنىڭ ءوزى دە قالامايدى.
سوندىقتان حالىقتىڭ اتالعان ارماندارى جۇزەگە اسىپ، پرەزيدەنتكە شىنايى ەسكەرتكىش قوياتىن كۇنگە جەتەيىك!

P.S. كەز كەلگەن ساياسي، الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق جاڭالىقتى پرەزيدەنتپەن بايلانىستىرۋ – بۇل جەكە باسقا تابىنۋشىلىق بولىپ تابىلادى!

مارات توكاشباەۆتىڭ facebook پاراقشاسىنان الىندى%d0%b0%d0%ba%d0%b0

Related Articles

  • قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    Zhalgas Yertay         قازاقستان بيلىگى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ ءۇشىن قاتاڭ شەشىمدەرگە بارعىسى كەلمەيدى دەيىك. بىراق قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟ سونى ويلانىپ كورەيىك. قازاق ءتىلىن دامىتۋ جايىن ايتقان كەزدە قازاقستان بيلىگى قوعامدى ەكىگە بولەدى. ءبىرى – ءتىلدى دامىتۋدىڭ راديكال شەشىمدەرىن ۇستانادى، ەكىنشى جاعى – قازىرگى ستاتۋس-كۆونى ساقتاعىسى كەلەدى، ياعني ەشتەڭە وزگەرتپەي-اق قويايىق دەيدى. بىراق ەكى جولدى دا تاڭداماي، ورتاسىمەن ءجۇرۋدى ۇسىنىپ كورسەك قايتەدى!؟ باتىل قادامدارعا بارايىق، بىراق ول راديكال جول بولماسىن. قازاق ءتىلىن كۇشپەن ەمەس، ورتانى دامىتۋ ارقىلى كۇشەيتسەك بولادى. ياعني ادامدار ءتىلدى ۇيرەنىپ اۋرە بولماي-اق، حالىق جاي عانا قازاق ءتىلى اياسىندا ءومىر ءسۇرۋدى ۇيرەنسىن. نەگىزگى وي وسى. ءبىز وسى ۋاقىتقا دەيىن ادامدار ورتانى

  • ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    فوتو اشىق دەرەككوزدەردەن الىندا وتكەن اپتادا تۇركيانىڭ ۇلتتىق ءبىلىم مينيسترلىگى مەكتەپ باعدارلاماسىنا «تۇركىستان» دەگەن تەرميندى ەنگىزگەن ەدى. شەتەل باسىلىمدارىنىڭ جازۋىنشا، بۇل اتاۋ ەندى «ورتالىق ازيا» ۇعىمىنىڭ ورنىنا قولدانىلماق. ءبىلىم ءمينيسترى يۋسۋف تەكين جاڭا اتاۋ تۇركى الەمىنىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعانىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، ۇكىمەت وقۋ باعدارلاماسىنان يمپەريالىق ماعىناسى بار گەوگرافيالىق اتاۋلاردى الىپ تاستاماقشى. ەڭ قىزىعى، «تۇركىستان» اۋماعىنا قازاقستاننان بولەك، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركىمەنستان مەن تاجىكستان جاتادى ەكەن. سونداي-اق كەيبىر باسىلىمدار بۇل تەرميننىڭ قىتايدىڭ باتىسىندا ورنالاسقان شىڭجان ولكەسىنە قاتىسى بارىن دا اتاپ ءوتتى.  كەيبىر عالىمدار «ورتالىق ازيا» تەرمينى كولونياليزمنەن قالعانىن ءجيى اتاپ ءجۇر. حح عاسىرداعى الەمدىك اكادەميالىق عىلىمدى سول كەزدەگى ءىرى يمپەريالار قالىپتاستىرعاندىقتان، بۇگىندە مۇنداي تەرميندەر مەن اتاۋلار حالىق ساناسىنا ابدەن ءسىڭىپ

  • اباق انا جانە تاسبيكە انا

    اباق انا جانە تاسبيكە انا

    ءمامي بي جۇرتبايۇلىنىڭ شەجىرەسىندە ايتىلۋىنشا كەرەي ۇلىسىنىڭ ارعى تەگى – شەپ، سەپ، بايلاۋ، قويلاۋ، ەلدەي، كولدەي، يزەن، جۋسان سەكىلدى تايپالاردان تارالادى ەكەن. اتالعان تايپالاردىڭ ءبىرازى ەسكى تاريح بەتتەرىنەن كەزدەسسە، ەندى ءبىر ءبولىمى قازىرگە دەيىن كەرەي رۋىنداعى اتالاردىڭ ەسىمى رەتىندە اتالىپ كەلەدى. مۇنىڭ ءبىر سەبەبىن ارعى تاريحتاعى اتالاردىڭ اتى وشپەسىن دەپ كەيىنگى ۇرپاقتارىنىڭ اتالار اتىن قايتا جاڭعىرتىپ قويعان داستۇرىنەن قاراۋ كەرەك. اباق اتاۋىنا كەلسەك، ارىدا كەرەي حانزادالارى مەن حانىشالارىنىڭ اراسىندا اباق، اباقبەردى، اباحان، اباقتاي، اباقاي، اباق بيكە سىندى ەسىمدەر بولعان. سول اتا-اپالارىنىڭ جولىن جالعاعان، توزىپ كەتكەن كەرەي ەلىنىڭ باسىن قوسىپ، وعان ءاز انا بولعان اباق ەسىمدى قاسيەتتى انا ومىردە بولعان ادام. قازاق تاريحىندا رۋ اتىنا اينالعان ءاز انالار از بولماعان. كورنەكتى جازۋشى،

  • تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

         شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ.  كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.

  • جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

    جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

                          1. اماندىق كومەكوۆتىڭ ايتىپ جۇرگەنى – ايعاقسىز بوس سوزدەر        قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىندا عۇمىر كەشكەن ونەرپازدىڭ ءبىرى – جالبىرۇلى قوجانتاي  جايلى سوڭعى كەزدە قيسىنى كەلىسپەيتىن نەشە ءتۇرلى اڭگىمەلەر ءورىپ ءجۇر. مۇنىڭ باسىندا تۇرعانداردىڭ ءبىرى – اماندىق كومەكوۆ. بۇرىندا دا ونىڭ، باسقا دا كىسىلەردىڭ ەلدى اداستىراتىن نەگىزسىز سوزدەرىنە بايلانىستى ناقتى دالەلدەر كەلتىرىپ، «قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇرباقا قۇلاعىندا وينايدى» دەگەن اتاۋمەن تۇزگەن سىن ماقالامىزدى رەسپۋبليكالىق «تۇركىستان» گازەتى (28.09. 2023 جىل) ارقىلى جۇرت نازارعا ۇسىنعانبىز-دى. الەۋمەتتىك جەلىدە ازامات بيتان ەسىمدى بلوگەردىڭ جۋىردا جاريالاعان ۆيدەو-تۇسىرىلىمىندە ا. كومەكوۆ ءوزىنىڭ سول باياعى «الاۋلايىنە» قايتا باسىپتى. ءسوزىن ىقشامداپ بەرەيىك، بىلاي دەيدى ول: «1934 الدە 1936 جىلى (؟) ماسكەۋدە وتكىزىلەتىن

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: