ەرتاي ءنۇسىپجانوۆ:قىتايدا ءبىلىم الىپ جۇرگەن جىلدارى قىتايدىڭ كوپتەگەن ءىرى كومپانيالارىندا، جۋرناليستيكا سالاسىنداعى سستV سياقتى مەديا ورتالىقتارى مەن اگەنتتىكتەردە تاجىريبە جينادىم. سول جىلدارى-اق قازاقتى تانىتۋدىڭ ءتۇرلى تەتىكتەرىن قاراستىرىپ جۇرەتىنمىن. وقۋىمدى اياقتاپ، “قازاقستان” ۇتا-دا قىزمەت ىستەپ جۇرگەن كەزىم بولاتىن. ول 2014 جىلدىڭ قىسى ەدى. I Am a Singer جوباسىنىڭ 2-ماۋسىمى ءجۇرىپ جاتقان كەز. تەلەفونىمداعى ارنايى باعدارلاما ارقىلى وسى جوبانى ۇزبەي كورىپ ءجۇردىم. شەبەر ۇيىمداستىرىلعان ەكەن. شارتتارتى دا وتە قىزىقتى، سوڭىنا دەيىن ۇزبەي كوردىم. “وسىندا قازاقتىڭ ءبىر ءانشىسى شىقسا عوي” دەگەن ارمان كەۋدەمدە “بۇرق” ەتە قالدى. ول تۋرالى كوپتەگەن دوستارىما ايتىپ ءجۇردىم.

© Instagram.com/asspankz

كوپ ۇزاتپاي ينتەرنەتتەن ۇيىمداستىرۋشىلارىن تاۋىپ، تەلەارناعا دا، جەكەلەگەن ادامدارعا دا وي-ءوتىنىشىمدى ايتىپ حات جازدىم. بىراق قىتايداعى ميلليارد حالىقتى ايتپاعاندا، مەن سياقتى الەمنىڭ ءار بۇرىشىنان قانشاما وتىنىشتەر كەلەدى؟ جاۋاپ بولار دەگەن ۇمىتپەن ۇزاق كۇتتىم، بىراق حابار كەلمەدى. مەيلى ول قانداي ناتيجە بەرمەسىن، باستاعان ءاربىر ءىسىمدى سوڭىنا دەيىن جەتكىزۋ مەندە بۇرىننان قالىپتاسقان ادەت. ءبىرىنشى تالپىنىسىم ناتيجەسىز بولعانىمەن، ءارى قاراي جول ىزدەۋىمدى توقتاتقان جوقپىن. ءسال كەيىندەۋ قازاقستانداعى قىتاي ەلشىلىگىندەگى قىتايلىق قىزمەتكەرلەرمەن دە كەزدەسىپ، بۇل يدەيانىڭ ەكى ەل حالىقتارىنىڭ مادەنيەتىن تانىتۋدا وتە ۇلكەن ءرول اتقاراتىنىن جەتكىزدىم. ولار ويىمدى قولداعانىمەن، جوبانىڭ كوممەرتسيالىق سيپاتى بولعان سوڭ، جەكەلەگەن كومپانيالاردىڭ ىسىنە ارالاسا المايتىندىقتارىن ايتتى.

مەن جىل سايىن قىتايدا “شانحاي كينوفەستيۆالى” اياسىندا وتەتىن “فيلم ءتىلى، اۋدارما، دۋبلياج” تاقىرىبىنداعى حالىقارالىق سيمپوزيۋمنىڭ تۇراقتى مۇشەسىمىن. ونى قحر مادەنيەت مينيسترلىگى ۇيىمداستىرادى. وعان الەمنىڭ 60-قا جۋىق مەملەكەتتەرىنەن كينو ونەركاسىبى سالاسىنان ءارتۇرلى ماماندار قاتىسادى. 2015 جىلعى شانحاي قالاسىندا وتكەن قورىتىندى وتىرىسقا قىتايدىڭ اقپارات جانە مادەنيەت ۆيتسە-ءمينيسترى دين ۆەي مىرزانىڭ ءوزى قاتىستى. سوندا مەن ءتورت ادامنىڭ ءبىرى بولىپ بايانداما جاسادىم. ارتىنان ول كىسىنىڭ ءوزى ارنايى كەلىپ، «جاساعان بايانداماڭىز ءساتتى بولدى دەپ» قولىمدى الىپ، قۇتتىقتادى. جەكەلەگەن كەزدەسۋلەر كەزىندە قحر اقپارات مينيسترلىگى، حالىقارالىق دەپارتامەنتتىڭ باستىعى ما لي حانىممەن جولىعىپ، قازاق-قىتاي مادەنيەتىن دامىتاتىن جوبالار تۋرالى، ونىڭ ىشىندە I Am a Singer تەلەجوباسىنا قازاق ءانشىسىن قاتىستىرۋ ارقىلى ۇلكەن ناتيجەگە قول جەتكىزە الاتىندىعىمىزدى ايتىپ، ءوتىنىش ءبىلدىردىم. سول مەزەتتە-اق ول كىسى مەنى ءوزىنىڭ ورىنباسارى جاڭ ميڭ دەگەن كىسىگە تابىستادى. كەيىن مەن قازاقستانعا كەلگەننەن سوڭ ول كىسىمەن تۇراقتى بايلانىستا بولدىم. قىتايداعى ەڭ اۋقىمدى، كوممەرتسيالىق جوبا بولعان سوڭ بىردەن شەشىمىن تابۋ قيىنعا سوقتى. ول كىسى ارقىلى، تاعى بىرنەشە ادامدارمەن بايلانىس جاساپ ءجۇردىم. ءسويتىپ جۇرگەندە تاعى ءبىر جىل اياقتالدى. سوڭىندا ۇيىمداستىرۋشى تاراپتان ماعان قوڭىراۋ كەلدى. ء“بىزدىڭ جوباعا قىزىعۋشىلىق تانتىتقانىڭىزعا العىس بىلدىرەمىز. بىراق ءبىزدىڭ تالاپ جوعارى. حالقىمىزدىڭ تالعامى بيىك” دەپ، تەلەفونداعى ادام اڭگىمەسىن جىلى-جۇمساقتاي باستادى. “جاۋاپسىز قالدى دەمەسىن” دەگەن ويمەن عانا حابارلاسىپ، “قۇتىلعىلارى” كەلگەنىن بىردەن ءتۇسىندىم. مۇنداي مۇمكىندىكتىڭ ەندى قايتىپ بولمايتىنىن بىلگەن سوڭ مەن دە ويىمدى بۇكپەسىز ايتىم: “مەن سىزدەردىڭ شەشىمدەرىڭىزدى مەنىڭ وتانىم – قازاقستان دەگەن بۇكىل ءبىر مەملەكەتتى مەنسىنبەۋشىلىك دەپ ەسەپتەيمىن. بىزگە ەش مۇمكىندىك بەرمەستەن جوباعا قاتىستىرعىلارىڭىز كەلمەيدى. دەمەك، جوبانىڭ باسقا دا يدەولوگياسى بار. سالەمدەمەمدى باسشىلارىڭىزعا جەتكىزەرسىز دەپ ۇمىتتەنەمىن” دەپ ءسوزىمدى اياقتادىم.

© instagram.com/kudaibergenov.dimash

2016 جىلدىڭ كوكتەمى باستالدى. ۇيىمداستىرۋشىلارعا جاقىن جۇرگەن ادامدارعا تاعى دا حات جازا باستادىم. مەنىڭ تاباندىلىعىما ريزا بولدى ما، الدە ۇيالدى ما ەكەن، ايتەۋىر كاستينگكە جولداما بەردى. قۋانىشىمدا شەك بولمادى. قازاق مادەنيەتىندە ۇلكەن ءبىر سەنساتسيالىق سەرپىلىستىڭ بولاتىنىن سول كەزدە-اق سەزىندىم. كىمدى قاتىستىرامىن دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەۋگە كىرىسىپ كەتتىم. كوپتەگەن دوستارىممەن، مۋزىكانتتارمەن اقىلداستىم. ماقپال يسابەكوۆا، گاۋھار قاسپاقوۆا، مارجان اراپباەۆالارعا جوبا تۋرالى ايتىپ، قىزىعۋشىلىقتارىن بايقادىم. ايقىن، ءمادينا سادۋاقاسوۆا، جانار دۇعالوۆا سياقتى بىرقاتار انشىلەرگە بۇدان الدقايدا بۇرىنىراق حاباردار ەتتىم. بۇل تۋرالى ۇسىنىستى ديماشقا العاش اكەسى قانات ارقىلى جاسادىم. بىراق كوپشىلىگى بۇل كونكۋرستىڭ ماڭىزدىلىعىن اسا تۇسىنبەدى، بەلگىسىز سەبەپتەرمەن ءبىرازى باس تارتتى. بىراق قۇداي تاعالا بۇل جوباعا قاتىسۋدى ديماشقا بۇيىرىپ تۇرىپتى. كۇزدە كاستينگكە اپاردىم. جوبانىڭ باس پروديۋسەرى، ءارى باس رەجيسسەرى حوڭ تاو مىرزا ديماشتىڭ ونەرىنە دەگەن تاڭدانىسىن جاسىرمادى: ء“سىزدىڭ ەكى جىلدان بەرگى جاساعان زور ەڭبەگىڭىزگە ريزامىز، بىزگە وسىنداي تالانتتى تانىستىرعانىڭىزعا قۋانىشتىمىز” دەپ العىسىن ءبىلدىرىپ، كاستينگ ۋاقىتىنىڭ ءالى اياقتالماعانىن، ناقتى شەشىمدى كەيىندەۋ حابارلايتىنىن ايتىپ شىعارىپ سالدى. كوپ ۇزاماي قۋانىشتى حابار الدىق.

ە. ءنۇسىپجانوۆ:بۇل كونكۋرستىڭ ماقساتى تالانتتاردى تانىتۋ ەمەس، كەرىسىنشە، حالىق الدىندا تالاي جىلدان بەرى ونەرىن كورسەتىپ جۇرگەن ەڭ تانىمال جۇلدىزدار اراسىنداعى باسەكە. قاتىسۋشىلارعا ۇيىمداستىرۋشى تاراپ وزدەرى شاقىرتۋ جىبەرەدى. جوبا شارتتارى جىلدا وزگەرىپ وتىرادى. ونى ءار اينالىم باستالاردا نەمەسە اياقتالعاندا عانا رەسمي حابارلايدى. ءار اينالىمنىڭ جەڭىمپازىن زالعا جينالعان 20-60 جاس ارالىعىنداعى 500 كورەرمەن انىقتايدى. ولار كەلەسى اينالىمعا قاتىسپايدى. ءار كورەرمەننىڭ ءۇش انشىگە داۋىس بەرۋگە قۇقى بار. ءار اينالىمداعى ۇپاي سانى ەڭ از قاتىسۋشى جوبامەن قوشتاسىپ، ورنىن جاڭا ءبىر ءانشى تولىقتىرىپ وتىرادى. وعان الدىڭعى ۇشتىكتەن كورىنۋ سياقتى ۇلكەن تالاپتار قويىلادى. ول ۇدەدەن شىقپاسا، ونىڭ ورنىن تاعى ءبىر ءانشى تولىقتىرادى. وسى ماۋسىمنىڭ ەندىگى شارتتارى قانداي بولاتىنىن ۇيىمداستىرۋشى تاراپ قۇپيا ۇستايدى. باستى تالاپ - انشى كورەرمەننىڭ جۇرەگىن جاۋلاۋى، ءار جولى ءار قىرىنان، جاڭا ستيلدە، باسقا جانردا كورىنۋى كەرەك. سول سەبەپى باسى-اياعى 14 اينالىمنان تۇراتىن جوبا سوڭىندا مۇلدەم باسقا انشىلەرمەن جاڭارىپ، جەڭىمپاز اتانۋى ابدەن مۇمكىن.

ە. ءنۇسىپجانوۆ:جوباعا دەيىنگى بارلىق ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارى مەن اۋدارمانى ءوزىم جاسادىم. ديماشتىڭ قىتايشا سويلەۋى مىندەت ەمەس، بىراق قىتايشا ءان ايتۋى كەرەك بولادى. ءاربىر ءانشىنىڭ ۇيىمداستىرۋشى “حۋنان” تەلەارناسى تاعايىنداعان جەكە-جەكە اگەنتتەرى بولادى. قىتايدا تانىلعان ءانشى اراي ەكى تىلدە ەركىن سويلەگەندىكتەن ونى ديماشقا اگەنت رەتىندە شاقىرتتى. مۇندا ايتا كەتەتىن ءبىر جايت بار. ديماش كوكۋرس باستالعانعا دەيىن قىتايدىڭ مىقتى مۋزىكانتتارىنىڭ ءبىرى (1997 جىلى قازاقستاندا وتكەن “ازيا داۋىسى” فەستيۆالىنە قاتىسقان) - لان تيەن يان مۇعالىمنەن قىتايشا اندەردى دۇرىس ورىنداۋ، ەسترادا جانرىنىڭ تالاپتارىن مەڭگەرۋ باعىتتارىندا ارنايى ساباقتار الدى. بۇل كونكۋرس داۋىس مۇمكىندىگىن كورسەتەتىن ەمەس، ءانشىنىڭ جان-جاقتىلىعىن، ءتىپتى ءتۇرلى سۇحباتتار ارقىلى ءانشىنىڭ بىلىمدىلىگىن سىنايتىن الاڭ ەكەنىن ول كىسى ءوز تاجىريبەسى رەتىندە ءبولىستى. البەتتە، باق سىناۋشى ديماش بولعاندىقتان، سوڭعى شەشىمدى ءوزى قابىلداپ، قانداي ءان ورىندايتىنىن ءوزى بىلەدى.

ە. ءنۇسىپجانوۆ:كونكۋرسقا جول ىزدەگەن ەكى جىل ىشىندە وڭاي جۇمىس اتقارىلعان جوق. تالاي تابالدىرىقتار توزدىرىپ، ەسىكتەردى قاعىپ ءجۇرىپ، بىرقاتار كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ ءجۇرىپ، قۇدايدىڭ قالاۋىمەن جەتتىم. بەيجىڭ مەن شانحايعا وسى جۇمىستار ءۇشىن قانشاما رەت باردىم؟ كەزدەسۋ ناتيجەسىز بولىپ تالاي رەت بوس قايتقان كەزدەرىم بولدى. جوبا بارىسىندا، ديماشتىڭ قاتىساتىنى شەشىلگەنگە دەيىنگى قارجىلاي شىعىنداردىڭ بارلىعىن ءوزىم كوتەردىم. دەمەۋشى ىزدەپ سابىلعام جوق. ويتكەنى، جوبانىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن ديماش ەفيرگە شىعىپ ەكى ەل حالقىن ءدۇر سىلكىنتكەنگە دەيىن ەشكىم تۇسىنگەن جوق. باسقا ەمەس، اينالامداعى ادامداردىڭ ءوزى قاتارداعى ءبىر كونكۋرس دەپ قابىلدادى. سوندىقتان دا بۇل راسىمەن دە ديماشتىڭ باعى دەپ ويلايمىن. “تالەيىڭ بار ەكەن” دەگەندى ديماشتىڭ ءوزى دە كوپتەگەن قىتايلىق ارىپتەستەرىنەن، ۇيىمداستىرۋشىلاردار ەستىدى. ديماش ارقىلى ونەردە دە وسال ەمەس ەكەنىمىزدى قىتايعا دالەلدەدىك. سەبەبى، ءوزىن قىتاي نارىعىندا مويىنداتقىسى كەلىپ جۇرگەن قانشاما ەل بار؟! بۇل كونكۋرسقا الەمدىك دەڭگەيدە ۇلكەن سۇرىپتاۋلار جۇرەدى. جەتى قاتىسۋشىنىڭ قاتارىنا ءبىر عانا شەتەلدىك ءانشىنى تاڭدالاتىن بولسا، ول مۇمكىندىك قازاققا بۇيىردى! قىتايدا العان ءبىلىمىمدى ۇلتتىق مۇددە جولىندا يگىلىكتى ىستەرمەن ۇشتاستىرۋ بۇرىننان كەلە جاتقان ازاماتتىق ارمانىم ەدى. تاريحي جاعدايدىڭ سەبەپكەرى بولعانىما وتە قۋانىشتىمىن. سول ارمانعا قول جەتكىزىپ، قازاقتىڭ اتىن جارتى الەمگە تانىتۋ باقىتىنا يە بولدىق.

ە. ءنۇسىپجانوۆ:ءيا، قىتاي انشىلەرى بىزگە بەيمالىم بولعانىمەن، ولار حىتاي حالقىنىڭ الدىندا وتە بەدەلدى، ميلليونداعان جانكۇيەرلەرى بار انشىلەر. مىسالى، وسى جولى جاسى 60-تان اسقان گونكونگ تۋماسى، كانادالىق ءانشى دۋليشا (Teresa Carpio) قاتىسىپ جاتىر. وتە مىقتى ءانشى. لي ي لياننىڭ جاسى 51-دە. قىتايلار كوپ ءۇمىت كۇتىپ وتىرعان ءانشىنىڭ ءبىرى. قازىر ديماشتىڭ تالانتىنا ءتانتى بولىپ جاتقان حالىقتىڭ قاراسى وتە كوپ. ديماش قۇدايبەرگەننىڭ اتى weibo ىزدەۋ جۇيەسى بويىنشا ءبىرىنشى ورىندا كەلەدى. سايىستىڭ العاشقى كۇنى-اق 400 مىڭنان ارتىق ادام ىزدەۋ سالعان. فوللوۋەر سانى دا ءاندى ورىنداپ بىتكەنشە 60 مىڭنان 120 مىڭعا جەكەن. الايدا قىتايدىڭ بىرقاتار ەكسپەرتتەرى ەگەر ديماش وپەرالىق ءان ايتۋ ءستيلىن وزگەرتپەسە، كوپ ۇزاققا بارمايدى دەگەن ويلارىن ايتىپ جاتتى. ارينە، بىرەۋدىڭ الدىنا بىرەۋ شىعىپ كورگەن جوق. ءبارىن باق پەن باپ شەشەدى، ءبىر قۇدايدىڭ قالاۋى بىلەدى. ەڭ باستىسى – ديماشتىڭ ءوز-وزىنە سەنىمى مىقتى. وسى بەتىڭنەن تايما دەپ ءوزىم دە كەڭەس بەردىم. قالاي بولعاندا دا، “قازاقتىڭ ۇلى بايگەگە ءتۇسىپ جاتقاندا، كەز كەلگەن قازاق ۇيدە تاقىمىن قىسىپ”، تىلەۋىن تىلەپ وتىرعانى انىق! اللا جار بولسىن دەيمىن!

ە. ءنۇسىپجانوۆ:كەيبىر دەرەككوزدەرگە سۇيەنسەك، بۇل 5-ماۋسىم I Am a Singer جوباسىنىڭ سوڭعى ماۋسىمى. ديماشتى قاتىستىرۋ تۋرالى ءبىر شەشىمگە كەلمەس بۇرىن، كوپ ويلاندىم. ءبىر رەت بەرىلەتىن مۇمكىندىكتە قاتە تاڭداۋ جاساپ الماۋ كەرەك بولدى. I Am a Singer جوباسىنا جاسى 30-40-تان اسقاندار قاتىسىپ جاتقاندىقتان، ماعان ديماش بۇل ساحناعا تىم جاستاۋ بولىپ كورىندى، ءبىر كەزدەرى. ەگەر گاۋھار قاسپاقوۆا كوپتەگەن تالاپتاردى ورىنداسا، وسى جوبادا توپ جارادى دەگەن دە ءۇمىت بولدى. وكىنىشكە وراي، باسقا كوپ ەشكىمدى ەلەستەتە المادىم. ويتكەنى، ءبىزدىڭ ەسترادا توي-تومالاق دەڭگەيىنە ءتۇسىپ كەتكەنىن مويىنداۋىمىز كەرەك…

سۇحباتتاسقان بەللا ورىنبەتوۆا

 Kaz.tengrinews.kz