Қазақ хандығына 550 жыл Қазақ шежіресі
Қайы Қаңлылардың Анадолы жеріне баруы туралы
СҰЛТАННЫҢ СҰРАҒЫНА ЖАУАП
немесе Қайы Қаңлылардың Анадолы жеріне баруы туралы
Сұлтан Сүлеевтің “Ертұғрыл” фильмінде айтылатын Қайы руы туралы сұрағына жауап бере кеткенді жөн көрдім. Ондағы рудың аты “қайлы” емес – “Қайы”. Қайы – Қаңлы тайпасының бір бөлігі (Шәкәрім Құдайбердіұлы). Қайы қаңлылар 1280 жылдары бүгінгі қазақ топырағынан ауып, қазіргі Түркменстан арқылы жылжып, Фрат (Ефрат) өзенінен өткен. Өзеннен өту кезінде Қайы Қаңлылардың көсемі Сүлеймен суға кетіп, Дундар деген баласы мұны жаман ырымға жорып, 50 мың түтінді ертіп кері қайтып кеткен. Ал Ертұғрыл Хайым анасының қолдауымен 440 түтін қаңлыларды бастап жорық жолын жалғастырған. Мақсат – қаңлылардың алдыңғы легі селжүктер барып орныққан Анадолы жеріне жету болған.
Анадолыға жеткенде қатты шайқастың үстінен түседі. “Не істесек болады? Кімге көмектесеміз?” деген сұрақ туғанда Хайым ана “Қай жақ жеңіліп жатса – соған көмектесіңдер!”,-дейді. Ертұғрылдың қолы жеңіп бара жатқан қолдың ту сыртынан тиісіп быт-шытын шығарады. Сөйтсе – қан майданға түсіп жатқан селжүктер мен монғол әскері екен. Қайы қаңлылардың арқасында селжүктер жеңіп, оған қатты риза болған патшасы Алаеддин Кейқуат Қайы қаңлыларға Доманиш деген жерді – жайлау, Сөгүт деген жерді – қыстау етіп беріпті.
Қаңлылар ұзақ жорықтан тоқтаған жерінде қаңлы палауын жасап “Жорық мерекесін” (түрікше Иорук байрамы) той өткізіпті. Сол мереке жыл сайын қыркүйек айының екінші жексенбісінде Түркияның Сөгүт қаласында әлі күнге өткізіледі. (2012 жылы арнайы шақырумен барып сондай бір мерекесіне қатысқаным бар).
Ертұғрыл халқын орналастырып, аймағына қосымша жер қосып билігін кеңейтеді. Гректермен кезекті соғыста селжүктер талқандалып Ертұғрыл бөлек падишахқа айналады. Ол дүниеден өткен соң 1299 жылы билікке оның ұлы Оспан (Осман) келеді. Осман падишах үш құрлыққа, әлемнің 57 мемлекетіне жеті ғасырдай билігі жүрген әйгілі Османлы империясының негізін қалайды. Қайы қаңлылардың қысқаша тарихы осындай!
P.S.Толығырақ деректерді менің жеке парақшамнан өткен жылы жарияланған посттардың бірінен табуға болады.
Пікір қалдыру