Jügirtpeler
 |  |  | 

Qazaq handığına 550 jıl Qazaq şejiresi

Qayı Qañlılardıñ Anadolı jerine baruı turalı

<span>kerey.kz</span>kerey.kz
 |  Apr 17, 2016

SWLTANNIÑ SWRAĞINA JAUAP
nemese Qayı Qañlılardıñ Anadolı jerine baruı turalıEr Tugril

Swltan Süleevtiñ “Ertwğrıl” fil'minde aytılatın Qayı ruı turalı swrağına jauap bere ketkendi jön kördim. Ondağı rudıñ atı “qaylı” emes – “Qayı”. Qayı – Qañlı taypasınıñ bir böligi (Şäkärim Qwdayberdiwlı). Qayı qañlılar 1280 jıldarı bügingi qazaq topırağınan auıp, qazirgi Türkmenstan arqılı jıljıp, Frat (Efrat) özeninen ötken. Özennen ötu kezinde Qayı Qañlılardıñ kösemi Süleymen suğa ketip, Dundar degen balası mwnı jaman ırımğa jorıp, 50 mıñ tütindi ertip keri qaytıp ketken. Al Ertwğrıl Hayım anasınıñ qoldauımen 440 tütin qañlılardı bastap jorıq jolın jalğastırğan. Maqsat – qañlılardıñ aldıñğı legi seljükter barıp ornıqqan Anadolı jerine jetu bolğan.

Anadolığa jetkende qattı şayqastıñ üstinen tüsedi. “Ne istesek boladı? Kimge kömektesemiz?” degen swraq tuğanda Hayım ana “Qay jaq jeñilip jatsa – soğan kömektesiñder!”,-deydi. Ertwğrıldıñ qolı jeñip bara jatqan qoldıñ tu sırtınan tiisip bıt-şıtın şığaradı. Söytse – qan maydanğa tüsip jatqan seljükter men monğol äskeri eken. Qayı qañlılardıñ arqasında seljükter jeñip, oğan qattı riza bolğan patşası Alaeddin Keyquat Qayı qañlılarğa Domaniş degen jerdi – jaylau, Sögüt degen jerdi – qıstau etip beripti.

Qañlılar wzaq jorıqtan toqtağan jerinde qañlı palauın jasap “Jorıq merekesin” (türikşe Ioruk bayramı) toy ötkizipti. Sol mereke jıl sayın qırküyek ayınıñ ekinşi jeksenbisinde Türkiyanıñ Sögüt qalasında äli künge ötkiziledi. (2012 jılı arnayı şaqırumen barıp sonday bir merekesine qatısqanım bar).
Ertwğrıl halqın ornalastırıp, aymağına qosımşa jer qosıp biligin keñeytedi. Grektermen kezekti soğısta seljükter talqandalıp Ertwğrıl bölek padişahqa aynaladı. Ol dünieden ötken soñ 1299 jılı bilikke onıñ wlı Ospan (Osman) keledi. Osman padişah üş qwrlıqqa, älemniñ 57 memleketine jeti ğasırday biligi jürgen äygili Osmanlı imperiyasınıñ negizin qalaydı. Qayı qañlılardıñ qısqaşa tarihı osınday!
P.S.Tolığıraq derekterdi meniñ jeke paraqşamnan ötken jılı jariyalanğan posttardıñ birinen tabuğa boladı.

Marat Tokaşbaevtıñ facebook paraqşasınan alındı.

Related Articles

  • SARBAS RUI JÄNE SARTOQAY BATIR

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Tarihtı tügendeu, ötkenniñ şejiresin keyinge jalğau – atadan balağa jalğasqan ejelgi dästür. Şejire, wlt-ru, taypa tarihı – atanı bilu, arğı tarihtı bilu bolıp qalmastan wlttıñ wlt bolıp qalıptasuı jolındağı bastan keşken san qilı oqiğaları men auır tağdırınan da mol derek beredi. Şejire – twtas halıq tarihınıñ irgetası ğana emes, wlt pen wlıs tanudıñ älippesi  sanaladı. «Qazaq halqı 200-den asa rudan qwralsa da är rudıñ öz şejiresi bolğan. Şejireşiler jüz, taypa, ru, ata tarihın tereñ talday bilgen»(1). Patşalıq reseydiñ däureni ayaqtalar twsta qazaqtıñ memlekettigin qalpına keltirudi maqsat twtqan Alaş kösemi Älihan Bökeyhan (1866-1937) alğaşqı bolıp qazaq tarihınıñ qajettiligin alğa tartıp, başqwrttıñ äygili ğalımı Uälidi Toğanmen kezdesipti. Uälidi Toğan öziniñ esteliginde: «Men birneşe

  • Gerb auıstıru mäselesi nemese «teristeu sindromı» qalay payda boldı?!

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Elimizdiñ gerbin auıstıru turalı Prezidenttiñ wsınısı (o basta wsınıs suretşi-dizayner mamandardan şıqqan siyaqtı) twtas qoğamda bolmağanmen, äleumettik jelilerde äjeptäuir qarsılıq tudırdı. Biraq, bayıptap qarasaq, bwl qarsılıqtıñ qazirgi gerbtiñ qazaq üşin erekşe qasterli nemese estetikalıq twrğıdan minsiz boluına eş qatısı joqtığın añğarasız. Soñğı uaqıttarı, auır indetpen qatar kelgen qañtar tragediyasınan bastap, halıq aytarlıqtay küyzeliske wşıradı. Qazaqstannıñ erkinen tıs, soğısqa, basqa da sebepterge baylanıstı bolıp jatqan ekonomikalıq qiındıq saldarınan halıqtıñ äl-auqatı tömendedi. Osınıñ bäri qazir qoğamda bayqalıp qalğan «teristeu sindromına» türtki boldı. «Teristeu sindromı» – dwrıstı da bwrısqa şığaratın, qanday bastamağa bolsın qarsı reakciya şaqıratın qwbılıs. Äleumettik psihologiyanı zertteuşilerdiñ payımdauınşa, osı qwbılıstı barınşa küşeytip twrğan faktor – äleumettik jeliler. YAğni, aldağı uaqıtta

  • Aytpay ketti demeñiz… (Tibet arhivi turalı)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Altaydan auğan el turalı tarihi jazbalarda oqtın-oqtın aytılğanı bolmasa isi qazaq jwrtına Tibet turalı tüsinik äli künge deyin beymälim. Äsirese Tibet jazba derekterinde külli türki balasınıñ tarihı turalı tıñ derekterdiñ kömuli jatqanın tipten bile bermeymiz. Tibet- tarihi derektiñ eñ köp saqtalğan aymağı sanaladı. Mädeni, ädebi, ruhani jäne tarihi türli derekterdiñ ıqılım zamannan beri jaqsı saqtaluımen sırt älemdi özine baurap kegen Tibet jwrtına 19 ğasırdan bastap Batıs ekspediciyası basa nazar audarıp keşendi zertteuler jasadı. Sonıñ negizinde Tibettegi keybir salalıq bayırğı derekter Batısqa köşirildi. Esesine Tibettanu ğılımı qalıptastı. Jağırafiyalıq ornalasuı tım wzaq bolğandıqtan Tibettanu ğılımı qazaq jwrtına qajettilik tudırmadı. Tibettanumen negizinde alpauıt küşter aynalıstı. Olar tibet jwrtın igerudi basqa qırınan bağaladı. Tibette

  • Demografiyalıq saraptama

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

  • Nwralı batırdıñ kesenesi  jöninde

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz

    Keyingi kezde Nwralı batırdıñ kesenesi jöninde ärtürli äñgimeler şığıp jürgen körinedi. Onıñ biri Moñğoliyadan kelgen bir tuısqanımız basqa bir belgili jerlesimizdiñ Nwralı batırdıñ ziratı dep kigiz üy siyaqtı saman kirpişten qalanğan  ädemi zirattıñ janına barıp qwran oqığanına kuä bolğanın keltiripti. Ol jigittiñ  körgeni de, aytıp otırğanı da şıñdıq. Öytkeni 1982 jılğa deyin eldiñ köpşiligi, onıñ işinde  men de solay  oyladım. Äñgime tüsinikti bolu üşin men sol kezdegi oqiğadan bastap bayandayın. Men 1961 jılı Semeydiñ  mal därigerlik institutın bitirip keldim. Meni  sol kezdegi  S.M. Kirov atındağı  kolhozğa mal därigeri etip jiberdi. 1962 jılı bwl kolhoz «Gornıy» sovhozına aynaldı. Biz bala kezimizden: «Nwralı atamızdıñ ziratı S.M Kirov atındağı kolhozdıñ jerinde ornalasqan,   Babamız batır bolğan kisi, al onıñ janındağı qabırdıñ  wzındığı jeti kez, bizdiñ  babamızdan  da  asqan

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: