Мәдениет

Көз қарас

ТӘҢІРШІЛДІК — қазақтың көнермейтін көне дүние танымы

kerey.kz
| May 18, 2020 | 956 views

Тәңіршілдік — қазақтың көнермейтін көне дүние танымы. Тәңіршілдік ұғымында көп діндер қатарлы Жаратушыны бар деп есептейді, бірақ Ол адамдарға елші жібермейді, Көктен кітап түсірмейді, жаратылысқа (сіз бен бізге) “сәлем” жолдамайды — деген наным-сенім бар. Жаратушы барлығын жерге қалдырған, бәрі айналып тұратын механизм. Сондықтан жақсылық жасасаң да, жамандық жасасаң да өзіңе айналып келеді. Сол себепті Тәңіршілдік ұғымындағы ең негізгі ғибадат — шын көңілден жақсылық жасау, барыңды бөліп беру. Оны репрессия жылдарында Қазақ даласына айдалып келген өзге ұлттар жақсы біледі. Ал қазақ неге қырғынға ұшырады..? Оған Ислам жауап бере алмайды, оған Тәңіршілдік жауап береді: қазақ қашан да жауынгер халық болған, кеше ғұндар қытайларға қауіп төндірсе, бүгін сол қытайлардың ұрпақтары бізге қауіп төндіріп
291
Мәдениет

АҚСЕЛЕУ СЕЙДІМБЕК СЫНАҒАН ФИЛЬМ

kerey.kz
| Apr 19, 2020 | 1,984 views

Ақселеу Сейдімбектің күнделігінен: “Құлагер” фильмі жайында Кино үйінен «Құлагер» фильмін көріп қайттым. І.Жансүгіровтің әйгілі «Құлагер» поэмасының ізімен депті. Өнер атаулы, оның ішінде кино өнеріне не үшін керек? Кім үшін керек? Әсіресе белгілі бір ұлт өнері алдымен сол ұлттың өзіне керек пе, жоқ әлде өзге ұлтқа керек пе? Белгілі бір ұлттың өнері алдымен өз болмысын көрсетуі керек пе, жоқ әлде өз болмысынан кіндік үзіп, жалпыадамзаттық өз болмысын көрсетуі керек пе, жоқ әлде өз болмысынан кіндік үзіп, жалпыадамзаттық дейтін әсіре патетикаға бой алдырғаны жөн бе? Өнердің парқы мен нарқы ұлттық талғам таразысына түскені жөн бе, жоқ әлде сырт көз сыншының айтқанына көніп, айдауына жүргені дұрыс па? Тарихи тұлғалардың өмірбаяны қай шек-шекараға дейін
416
Мәдениет

Кйіз үйдің жабдықтарының атаулары

kerey.kz
| Apr 18, 2020 | 629 views

Болат Бопайұлы Қазақ кйіз үйі- 7-8 ғасырларда кеңінен қолданылған. Осынау ұлы даланы қоныс еткен ата – бабаларымыз осыдан үш мың жыл бүрын да кйіз мәдениетін жарыққа шығарғанын күллі әлем көзіндегі ғылымй деректер дәлелдейді. Қазақ халқының арғы ата- бабалары саналатын Сах, Ғүн, Қаңлы, Үйсін, Аландар заманында-ақ Кйіз үй мәдениетін толық қалыптастырғаны шындық. Мен бұл жерде Кйіз үй тарихын айтқалы отырғам жоқ. Жақыннан бері оқушылардан маған Кйіз үйдің жабдық атаулары туралы өте көп сүрақтар келіп тұсті. Жеке- жеке жауап та бердім. Бырақ сүрақтар көбейе берді. Ақыры ФБ желісінде ортақ жауап беруді жөн көрдім. Қазақ кйіз үйінің сыртқы жабдықтарына қарай : 1. Үзікті кйіз үй, 2. Көтерме турдықты кйіз үй, 3. Бітеу турдықты
180
Мәдениет

Мифологиядағы «Ит-құс» пен «Ителі» атанған ру аттары

kerey.kz
| Apr 13, 2020 | 1,658 views

«Ғылым инемен құдық қазғандай» деп бекер айтылмаған. Өйткені, шүйліккен тақырыбыңның түп негізін анықтау үшін үн, әуен, дыбыс, із, әріптермен сөз-сөйлемдердің ауыспалығын, құбылмалығын оның түбірі мен түркілік негізін, тіпті бейнелердің бейімділігіне дейін анықтау арқылы қорытынды жасауға тура келеді. Мұндай жіңішкелікке қарағанда өзі «мен мұндалап» айғалап тұрған анықтамалықтан жалтақтау ғылым – білім, тарихқа деген жауапсыздық екенін ескеріп, ежелден тарих бетіне қатпарлы түскен «Ителі» атауы мен бүгінгі Абақ керейдің бір табы болған «Ителі» руы атының қалайша ұқсастығын өз әлімізше дәлелдей кетуді жөн көрдім. Әрине, қазақ ұлты рудан құралғандығы шындық. Ендеше, руды зерттеу арқылы ұлтты, тіпті дүние тарихына үңілуге болатын сияқты. Алдымен оқырманның есіне саларым, халқымыздың ежелден бүгінге дейін «Ит», «Бөрі», «Қасқыр», «Көкбөрі», «Құртқа»,
513
kerey.kz TV

Елордалық филармонияның әртістері ақ халаты абзал жандарға ән арнады.

kerey.kz
| Apr 8, 2020 | 1,991 views

https://youtu.be/scqqgINrA6U Елордалық филармонияның әртістері Қазақстанның және Татарстанның Халық әртісі, ҚР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Нұржамал Үсенбаева, ҚР еңбек сіңірген қайраткері Алтынай Жорабаева, Мәдениет қайраткерлері Естай Мұқашев, халықаралық байқаулардың лауреаты Ақбота Құснадин ақ халаты абзал жандарға ән арнады. Короновируспен алдыңғы қатарда күресуде өз уақытын өз-өзіне немесе жақындары мен туыстарына емес, науқастарға арнай отырып, үлкен ерлік пен батылдық танытқан қазақстандық дәрігерлер де болды. Нұр-Сұлтан қаласы әкімдігі мемлекеттік академиялық филармониясының әртістері ақ халатты абзал жандардың ерлігін жырлап “Дәрігерлер” әнін жазды және оны дәрігерлерге арнады. Жаңа әннің мәтінін Қуат Ежембек, музыкасын Мәдениет қайраткері, “Қорқыт” этно ансамблінің көркемдік жетекшісі Шолпан Қорғанбек жазды. Қуат Ежембек осы шығармашылығы арқылы науқастар палатасында ұйқысыз түндер өткізіп, ауыр ауыртпалықты
179
Мәдениет

24 жастағы өнерпаз «Алтын Орда» күйін шығарды

kerey.kz
| Mar 31, 2020 | 585 views

Нұр – Сұлтан қаласы әкімдігінің мемлекеттік академиялық филармониясының “Қорқыт” этно-ансамблінің өнерпаздары жан-жақты өнерлерімен танылуда. Таяуда ғана Гиннестің Рекордтар кітабына енген өнерлі ансамбль қазақтың өнер қоржынын домбыраның күмбірімен үндескен тағы да бір туындымен толықтырмақ. Күй – тарихи сипатқа ие. Оның авторы мен орындауы да шығармашылық топ үшін айтарлықтай жаңалыққа айналары сөзсіз. Жиырма төрт жастағы домбырашы, әрі топтың концертмейстрі Айбек Әрімбек Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев Кемелұлының Алтын Орданың 750 жылдығын өткізу туралы халыққа жария еткенін естіген соң, соған арнап күй шығару туралы ой келгенін айтады. Домбырамен қатар шаңқобыз, сыбызғы аспаптарын да жақсы меңгерген күйшінің айтуынша алғашқы туынды бір жетінің ішінде туған. -”Күй өте жылдам темппен орындалады. Бұдан қазақ батырларының бейнесін көруге болады.
197
Мәдениет

«Алтын Ордаға-750 жыл». Бабалар мұрасын насихаттау балабақшадан басталу керек – Ұстаздар

kerey.kz
| Feb 18, 2020 | 1,348 views

Батыр бабалардың мұрасын насихаттау балабақшадан басталу керек. Биыл Алтын Орданың құрылғанына -750 жыл. Күллі ел көлемінде еске алып жатқан тарихи оқиғаны кішкентай бүлдіршіндерге тәрбиешілер өзгеше әдіспен жеткізді деп хабарлайды kerey.kz ақпараттық порталының тілшісі. Алматы қаласы, Алатау ауданы КМҚК №37 бөбекжай – балабақшасында болған семинарға тек балалар ғана емес, қаланың өзге мекемелерінен де ұстаз-тәрбиешілер қатысты. «Алтын Ордаға -750» жыл атты семинарға ұзақ уақыт дайындалған балалар бір сәт өздерін бұрынғының жауынгері ретінде сезінді. Ел қорғауда ерлердің рөлінде ойнаған балалардың қылышпен шайқасуы көріністің көркін аша түсті. Хас батыр ретінде негізгі жаттығуларды жасап, денелерін шынықтырды. «Жекпе- жек», «Туыңды тік» ойындары ойнатылды. Көрініс соңында жеңістен сүйінші сұраған әжей Алтын Орданың төл теңгесін таратты. Бүлдіршіндерге
659
Мәдениет

Оспан батырдың ертоқымы елге жетпей жатыр

kerey.kz
| Sep 19, 2019 | 1,190 views

Осыдан 63 жыл бұрын, Оспан батырды соңғы оғы таусылғанша осы ертоқымға жастанып өз қызы қорғады, батыр апамыздан мұра боп қалған ертоқымды ұрпақтары елге оралтуды ойлайды. Ерлік рухтың , батырлықтың куәсі болған мұраны орталық мұражайға аман жетуіне тілектес Алаш жұрты осы іске қол үшін беруді сұрайды! kerey.kz
488
Мәдениет

ҚАЗАҚТЫҢ АДАМТАНУ ІЛІМІ

kerey.kz
| Sep 5, 2019 | 1,127 views

Әрбір халықтың табиғи жаратылысында өзін басқалардан ерекшелеп тұратын кемел қасиеті болады. Айталық, ағартушы Ыбырай Алтынсарин 1879 жылы Орынборда жарық көрген «Қазақ хрестоматиясы» атты еңбегінде, қазақ жаратылысы өте таза халық, оның сана-сезімі мен сұңғылалығы біреу салып берген тар шеңберге сыймайды десе, ХІХ ғасырда өмір сүрген поляк зерттеушісі А.Янушкеевич күнделігінде, «қазақтардың ақыл-ой қабілеті мен сұңғылалығына еріксіз таңырқай, таңданбасқа басқа амал жоқ» деп халқымыздың басқалардан артық кемел қасиеті жайлы тамсана жазады. Демек, халықтың басқа жұрттан ерекшелігі – оның сұңғылалығы екен. Бірде атақты Қаз дауысты Қазыбек би таң бозымен жылқы үйірін шолып келе жатып, беткейде ерін жастанып ұйықтап жатқан жиені Жәнібек батырды көріп: «Еліңді ел етерсің, Ежелгі жерге жетерсің, Екі бөрің тұрғанда, Екеленбей не
295
Мәдениет

Ясин Құмарұлы: Ежелгі Түркі тайпаларындағы төтемдік аң – құстардың аңыздық негіздері

kerey.kz
| Aug 20, 2019 | 2,939 views

Анотация Мақалада грифон, көкбөрі (Құсбөрі) тәңір ұғымдары мен атаулары төңірегіндегі сондай-ақ Сақ, Ғұн, Үйсін, Түркілердің бөрі төтемділігі және аттарының да бөріге байланыстылығы зерттеледі. Грифон және көкбөрі Грифон (griffon) қазірге дейінгі анықтамаға сай жартылай арыстан, жартылай құмай немесе басы, қанаты құс, денесі арыстан аңыздық мақұлық (狮鹫). Біреулер оны жауыздықтың символына баласа енді біреулер ізгіліктің (тіпті Христостың)нышаны деп біледі. «Этимология» атты еңбекте: «Христос – арыстан, өйткені онда теңдессіз парасат және қүш-қуат бар, Христос әрі құзғын, өйткені ол қайта тірілген соң аспанға көтеріліп, жұмаққа шығады», – деп жазылған. Грифон көбіне грек аңыздарында жолығады. Оның арғы және кейінгі заманғы мәдениет, этнос, т.б. танудағы орны маңызды. Ол қиыр шығыстың айдаһары сияқты бір дәуір мәдениетінің символы. Десе де, грифон грек аңыздарында ғана сақталып қалмастан, басқа аймақтарда да кеңінен таралғандығы байқалады. Әсіресе оның археологиялық дерегі Орталық Азия өңірінен көп байқалады. Байырғы Еламдықтар оны архитектурада кеңінен пайдаланған. Геродоттың «Тарих» атты ұлы еңбегінде griffon бірнеше жерде жолығады, барлығы сақтарға байланысты. Геродот және сақтар жерінде грифонның әйгілі болғандығын да жазады. (IV.79) Тарихи деректерге, аңыздарға негізделгенде грифон Украинадан Орта Азияға дейінге скиф даласында болған деп қаралады. Сақтардың грифон әсем өнері туралы: сақ молаларында бар. Берелде, Пазырықта, Есікте, Алагуде, тіпті ғұндардың көші және жойқын жорығымен бірге Қиыр Шығыс жеріне дейін жеткендігі байқалады. Геродоттың айтуынша, исседондардың жоғарғы жағында аримаспы, яғни жалғыз көзділер тұрады. Ал олар тұрған жерде алтынды қорып жатқан грифон болады десе, ол тағы, исседондардың аримаспы жағынан ығыстырылып, одан скифтер исседондар жағынан ығыстырылғандығын жазады [1]. Геродот: «Бұл арадан шалғайдағы жағдайлар туралы мәліметтерді тек исседондардың айтқандарынан ғана білеміз. Олар жалғыз көзділер мен алтын қорып жатқан грифон туралы әңгімелейді. Скифтер бұл әңгімелерді исседондардан естиді. Одан скифтер оны гректерге жеткізеді. Сонымен біз оларды жалғыз көзділер деп атадық. Скифтер Arimaspi дейді. «Arima» бір дегенді, «spu» көз дегенді білдіреді», – дейді [2].
1051