Қазақ шежіресі | Kerey.kz/Керей.кз

Тарих

Алаш және ататек

kerey.kz
| Jan 12, 2020 | 133 views

Байахымет Жұмабайұлы жазушы, этнограф Ататек жайында сөз қозғар болсақ «Алаш» аты шықпай қоймайды. Ал «Алаш» туралы кеңестің соңы ата текке ұласары шындық. Бұл халқымыздың тек пен тарихты бір тұтас ұғым ретінде қарауының негізі болмақ. Ендеше кеңесті «Алаштан» басталық. Халқымыздың сөз тіркестерінде «Алаштың азаматы», «Алаш – Алаш болғанда», «Алты Алаш» деген сияқты ұғымдар кездеседі. Ол олма біздің осы «Алаш» сөзіміз туысқан ұлттар арасында да өз – өздерінің тілдік қорында әксентіне қарай: Сақалар — дъиэ, Құмыттар — уъй. Түріктер — алачуг, Қырғыздар — Алаччк. Орыстар — лачуг, Ноғайлар — Алаш. Тұнғұстар — алан…[1] т. б. Дейді. Міне бұлар «Алаштың» олардың тарихымен қатыстылығы дегендік емес. «Алаш» созының таралу аясының қаншалықты кеңдігін дәлелдеу. Зерттеушілер
51
Көз қарас

Арқадан Алтайға ауған елдің ізі (Яғни Арқадан Алтайға ауған Абақ Керейдің керуен көші жәйінда)

kerey.kz
| Dec 29, 2019 | 627 views

Байахмет Жұмабайұлы Кіндік сөз: Керей тайпасының ежелгі мекендері Арқадан Алтай бетіне іргелі елдің қақпайынан ауғаны распа?». «Абақ Керей елді Арқадан Алтайға «Ақмырзаның өліміне себепші болып көшкені» рас па? «Бұқар жырау Абылай ханның бұйрыуымен Керей көшін тоқтатуға алдынан шығып жотасын көрсеткені распа?» т. б. Сұрақтар төңірегінде тарихшы болмасамда ызденістің натижесінде өз әлімше көзғарас білдіруді жөн көрдім. Артық – кемін кешірммен қарарсыздыр. Шыны керек, осы тақырыпқа қатысты жазба деректер аз болғандықтан, дәлелсіз сөздің дәрмені шамалы болар деген оймен, тартыншақтап келген едім. Жуықтан бергі әлеуметтік желілерде бұл тақырып төңірегінде талас-тартыстар малыға бастағанын көріп қолыма қалам алып, осыдан бір қанша жыл бұрын «Қазақтың қысқаша тарихы» деген еңбегімен екі миллярд қытайға ғана емес, шет елдердегі
307
Тарих

«Отан тарихындағы тұлғалардың рөлі» атты ғылыми-теориялық конференция өтеді.

kerey.kz
| Dec 12, 2019 | 632 views

Тәуелсіздік мерекесіне орай Ақмола облысы, Көкшетау қаласы, “Достар” мәдениет сарайында, «Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Ұлы даланың жеті қыры» мақаласын жүзеге асыру аясында Отан тарихындағы тұлғалардың рөлі» атты ғылыми-теориялық конференция өтеді. Шыңғысхан және одан кейінгі қазақ хандары дәуірінің қалыптасуына ықпал еткен тұғырлы тұлға Тұғырылханның өмір жолы мен ерлік іздері моңғол, парсы, түрік, қытай, орыс, жапон жазбаларында кезігіп қана қалмай, Марко Поло, А.Андреев, Н.А.Аристов, Г.Ф.Миллер, т.б. еңбектері арқылы да әлемге әйгілі. Тарихи тұлға – Тұғырылхан есімін көтеру Ел басының «Болашаққа бағдар: Рухани Жаңғыру», «Ұлы даланың жеті қыры» мақаласы мен президентіміз Қ.Тоқаевтың «Алтын орданың 750 жылдығын мерекелеу» аясындағы үндеуіне сай қолға алынып отыр. Ұлы дала тұлғаларын көтеруде ҚР Білім және Ғылым минстрлігі Ш.Ш.Уәлиханов атындағы тарих
136
Тарих

Сібір хандығы немесе керей Тоғырұл ханның ұрпағы Тайбұға әулеттері билік құрған мемлекеттің қилы тағдыры мен тарихи аренадан жоғалуы

kerey.kz
| Oct 24, 2019 | 987 views

Тарлан тарихтың бізге беймәлім тұстары көп, ақиқаты ашылмаған және әлі күнге дейін құпия парақтарынан өзіндік орын алған Тайбұға әулеттерінің орта ғасырларда билік құрған жұрты Сібір өлкесі немесе Сібір жұрты екендігі баршамызға аян. Керей Тоғрыл ханның Үкіден (кейбір шежіре аңыздарда Ұйқы дейді, ал қытай деректерінде Тоғрыл ханның бір ұлының есімі Ойху) туған немересі Тайбұға бұл аймақта он үшінші ғасырдың бірінші жартысында інісі Тайшықпен бірге Керей хандығынан қалған бір қауым елді соңына ертіп өз алдына жеке хандық құрып жер көлемі орасан зор аумаққа билігін жүргізді. Шыңғыс хан империясының ұлан-ғайыр Еуразия кеңістігінде билік құрған дәуірінде осы империяға тәуелді жеке өз алдына мемлекеттік құрылымы бар ел болған Тайбұға династиясы немесе Тайбұға жұртының тарих сахнасына
251
Тарих

МӨДЕ ЖӘНЕ ҰЛЫ ДАЛА

kerey.kz
| Oct 22, 2019 | 1,057 views

Жанымхан Ошан Р.Б. Сүйлейменов атындағы Шығыстану институтының Жетекші ғылыми қызметкері, т.ғ.к. МӨДЕ, Маодунь, Модун шаньюй (б. з. б. 234? – б.з.б. 174 жж.) – Ұлы ғұн империясының негізін қалаушы, және б. з. б. 209 – б. з. б. 174 жылдары империяға билік жүргізген әйгілі шаньюй. ӨМІРБАЯНЫ Отандық тарих ғылымында «Ғұн» деген атпен [1. 25-436 бб] көпшілік қауымға әйгілі болған көне этнос туралы ең көне деректі Қытай тарихшысы Сыма Цянь өзінің әйгілі шығармасы болған «Шицзи» (Тарихи жазбалар) атты еңбекте бірінші рет Сюнну (匈奴) деген екі иероглифпен жазып қалдырған. Қазіргі қытай тілінде «Xiōngnú» деп оқылатын осы екі иероглифтің көне дәуірдегі қытай тіліндегі оқылуы туралы ɕjʊŋ.nǔ *, qʰoŋ.nˤa, т.б. деп оқылады деген пікірлер
313
Тарих

Жолымбет алтын кенішінің атауы туралы

kerey.kz
| Oct 19, 2019 | 776 views

Атақты Жолымбет биден – Қали, Қалидан – Бектаза, Бектазадан – Азнабек тарайды. Азнабек Алексеев ауданына қарайтын «Искра» совхозы бөлімшесін басқарып келген. Азнабектен – Амангелді, Алтынбек, Дәулетбек, Асылбек, Азаматтар тарайды. Жолымбет жайлауын басып өтіп Ащылы-айрық өзені 92 шақырым ағып Сілеті өзеніне құяды. Күрсары керей – Жебеке – Жанғабыл – Дәулетбай – Құдайбарген – Тәңірберген – Шақабай – Сыздық. Қамаш (Қамаридден) аға Сыздықов 1915 жылы дүниеге келген. Атасы Шақабай Қына ауылында туған. Қимаш Сыздықов 77 жасында ата-бабасының зиратына дұға бағыштауға жолға шығады. Қына ауылында жасы сексенге келген Нұртаза Шәріповпен кездеседі, «Шақабай желісін» көрсетуді сұрайды. Жасы келіп қалған Нұртаза сіздермен жүру оңай болмас қоймас деп, Азнабек Бектазаұлы Қалиевтің үйін көрсетеді. Жалпы осы маңайдағы
162
Тарих

Қазақ ру-тайпаларының отбасы саны тралы тізім дәптері

kerey.kz
| Oct 6, 2019 | 1,319 views

(Цяньлуна жылнамысының 23-жылы 1-ай) 1758-жылы ақпан 21-құжат 1758 жылғы ақпан айында хатталып, тіркелген «Қазақ тайпаларының саны туралы» тізбеде: «Орта жүзде: тарақты, арғын, найман, керей, уақ, төлеңгіт, қыпшақ қатарлы 7 тайпа бар», екендігі көрсетіледі де, олардың саны, кімнің билігінде екендігі құжат түрінде жазылған. Көне тарихи мағлұмат ретінде , бұл деректер «Қожаберген батыр» атты зерттеу кітабтің 192-194 беттерінде толық берілген. Мұнда біз әуелі 21-құжатты ерекше атағымыз келеді, өйткені, өзгеқұжаттарда сақталған мағлұматтарға қарағанда, бұл құжаттың арғытүпнұсқасын өзге емес, Абылай ханның өзі жазып берген. Демек, мұндағыаталған тұлғалар – Абылай хан мойындаған, санасқан Орта жүз қазақбасшылары. Ашамайлы-керейдің 10 000 отбасы Тұрсынбай батырдың (Балта-керей Тұрсынбай атанаған батыр. –З.Т.)
469
Тарих

ДӘСТЕМ САЛ ҚАРАБАСҰЛЫ

kerey.kz
| Oct 2, 2019 | 1,159 views

Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы биылғы жылдың сәуір айында еліміздің бас газеті «Егем- енді Қазақстан» газетінде жариялаған мақаласында туған жер тарихын, оның тәуел-сіздігі мен бостандығы үшін күрескен тұлғалар есімін қайта жаңғыртуды ұсынды. Осы ретте бүгінгі қазақ елінің солтүстігінде өмір сүрген ру-тайпалар тарихы осы күн- ге дейін маман-тарихшылар назарынан тыс қалып келе жатқандығ белгілі. Бүгінгі жастар түгіл ақсақалдардың өзі елдің кешегісі турал жарытып ештеңе айта алмайды. Оған оларды кіналаудың өзі қиын сияқты. Кешегі кеңес үкіметі заманындағы қысаң саясат өткенімізді білуге мұрша бермегендін қалай жасыра аламыз. Қазақстанның солтүстігі мен Батыс Сібір өлкесі орта ғасырда біріңғай саяси-этника- лық аумақ болған. Керейдің тайпасының Тайбұға әулеті негізін қалаған, тарихта «Сібір хандығы» деп аталатын мемлекет аумағында тек керейлер
255
Тарих

ҚОЖАБЕРГЕН БАТЫР

kerey.kz
| Oct 2, 2019 | 936 views

Бахыт Еженханұлы тарих ғылымдарының докторы , «Қожаберген батыр» кітабының авторы 1756-1767 жылдарда қалыптасқан мәнжу-қытай мұрағат құжаттары негізінде 1. Кітабымызға енгізілген Қожаберген батырға қатысты тарихи құжаттар Қолыңызға тиген бұл кітап абақ крейдің шыбарайғыр руынан шыққан Қожаберген батырдың 1756-1767 жылдары аралындағы тарихы туралы сыр шертетін, өз дәуірінде қалыптасқан нақты мұрағат құжаттар негізінде жазылған. Кітап үш бөлімнен тұрады: 1. Аталмыш тарихи кезеңде қалыптасқан қазақ-цин қарым-қатынасы және ондағы Қожаберген батырдың ықпалы сынды тақырыптарға арналған зерттеулер; 2. Қожабергенге қатысты мәнжу-қытай тілдерінде қалыптасқа нақты мұрағат құжаттардың қазіргі қазақ тіліне аудармалары (тарихи-деректанулық ғылыми талапқа сай, мұнда мәнжу тілдегі құжаттардың транскрипциялары да берілген); 3. Құжаттардың факсимиле көшірмелерінің таңдамалы топтамасы. Кітапқа жалпы 70 құжат енгізілді. Уақыт жағынан айтқанда, бұл
195
Тарих

Бозтөбе немесе Омбыдағы Қаржас ауылдарының тарихы

kerey.kz
| Oct 2, 2019 | 818 views

Бозтөбе – бұл он тоғызыншы ғасырдың 40 жылдарында Ертіс өзенінің солтүстік жағалауынан орын тепкен, қазіргі Омбы қаласының промзона аумағына кіретін шағын ғана орманды алаңқайы бар дөңесті жер осылай аталатын. Омбы қаласы әлі іргесін жая қоймаған дәуірде Бозтөбе осы өңірді ғасырлар бойы ата-қоныс еткен қалың керей ішіндегі Құрман руының байы Телжанның ағайындарымен бірге көшіп-қонатын жайлауы болды. Қазіргі Омбы қаласының орналасқан аумағы бағызы заманда Сібір жұртына Он ханның ұрпақтары иелік еткен Тайбұға-Тайшық әулеттері тұсында «Көшебе шілігі» аталатын еді десетін көнекөз қариялар. Мал жайылымына қолайлы, шөбі шүйгін бұл жер сол кезде жергілікті патшы ұлықтарының көз құртына айнала бастады. Көктемде Ертіс тасығанда Бозтөбенің ат шаптырым айналасын су ала қоймайтын. Телжан бай ауыл-аймағымен сол аймақтағы
149