جۇگىرتپەلەر
 | 
  • تاريح

    ءسىبىر حاندىعى نەمەسە كەرەي توعىرۇل حاننىڭ ۇرپاعى تايبۇعا اۋلەتتەرى بيلىك قۇرعان مەملەكەتتىڭ قيلى تاعدىرى مەن تاريحي ارەنادان جوعالۋى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Oct 24, 2019  |  384 views

    تارلان تاريحتىڭ بىزگە بەيمالىم تۇستارى كوپ، اقيقاتى اشىلماعان جانە ءالى كۇنگە دەيىن قۇپيا پاراقتارىنان وزىندىك ورىن العان تايبۇعا اۋلەتتەرىنىڭ ورتا عاسىرلاردا بيلىك قۇرعان جۇرتى ءسىبىر ولكەسى نەمەسە ءسىبىر جۇرتى ەكەندىگى بارشامىزعا ايان. كەرەي توعرىل حاننىڭ ۇكىدەن (كەيبىر شەجىرە اڭىزداردا ۇيقى دەيدى، ال قىتاي دەرەكتەرىندە توعرىل حاننىڭ ءبىر ۇلىنىڭ ەسىمى ويحۋ) تۋعان نەمەرەسى تايبۇعا بۇل ايماقتا ون ءۇشىنشى عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا ءىنىسى تايشىقپەن بىرگە كەرەي حاندىعىنان قالعان ءبىر قاۋىم ەلدى سوڭىنا ەرتىپ ءوز الدىنا جەكە حاندىق قۇرىپ جەر كولەمى وراسان زور اۋماققا بيلىگىن جۇرگىزدى. شىڭعىس حان يمپەرياسىنىڭ ۇلان-عايىر ەۋرازيا كەڭىستىگىندە بيلىك قۇرعان داۋىرىندە وسى يمپەرياعا تاۋەلدى جەكە ءوز الدىنا مەملەكەتتىك قۇرىلىمى بار ەل بولعان تايبۇعا ديناستياسى نەمەسە تايبۇعا جۇرتىنىڭ تاريح ساحناسىنا

    86
  • تاريح

    مودە جانە ۇلى دالا

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Oct 22, 2019  |  395 views

      جانىمحان وشان ر.ب. سۇيلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتىنىڭ جەتەكشى عىلىمي قىزمەتكەرى، ت.ع.ك. مودە، ماودۋن، مودۋن شانيۋي (ب. ز. ب. 234? – ب.ز.ب. 174 جج.) – ۇلى عۇن يمپەرياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، جانە ب. ز. ب. 209 – ب. ز. ب. 174 جىلدارى يمپەرياعا بيلىك جۇرگىزگەن ايگىلى شانيۋي. ومىربايانى وتاندىق تاريح عىلىمىندا «عۇن» دەگەن اتپەن [1. 25-436 بب] كوپشىلىك قاۋىمعا ايگىلى بولعان كونە ەتنوس تۋرالى ەڭ كونە دەرەكتى قىتاي تاريحشىسى سىما تسيان ءوزىنىڭ ايگىلى شىعارماسى بولعان «شيتسزي» (تاريحي جازبالار) اتتى ەڭبەكتە ءبىرىنشى رەت سيۋننۋ (匈奴) دەگەن ەكى يەروگليفپەن جازىپ قالدىرعان. قازىرگى قىتاي تىلىندە «Xiōngnú» دەپ وقىلاتىن وسى ەكى يەروگليفتىڭ كونە داۋىردەگى قىتاي تىلىندەگى وقىلۋى تۋرالى ɕjʊŋ.nǔ *, qʰoŋ.nˤa, ت.ب. دەپ وقىلادى دەگەن پىكىرلەر

    87
  • تاريح

    جولىمبەت التىن كەنىشىنىڭ اتاۋى تۋرالى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Oct 19, 2019  |  298 views

    اتاقتى جولىمبەت بيدەن – قالي، قاليدان – بەكتازا، بەكتازادان – ازنابەك تارايدى. ازنابەك الەكسەەۆ اۋدانىنا قارايتىن «يسكرا» سوۆحوزى بولىمشەسىن باسقارىپ كەلگەن. ازنابەكتەن – امانگەلدى، التىنبەك، داۋلەتبەك، اسىلبەك، ازاماتتار تارايدى. جولىمبەت جايلاۋىن باسىپ ءوتىپ اششىلى-ايرىق وزەنى 92 شاقىرىم اعىپ سىلەتى وزەنىنە قۇيادى. كۇرسارى كەرەي – جەبەكە – جانعابىل – داۋلەتباي – قۇدايبارگەن – تاڭىربەرگەن – شاقاباي – سىزدىق. قاماش (قاماريددەن) اعا سىزدىقوۆ 1915 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. اتاسى شاقاباي قىنا اۋىلىندا تۋعان. قيماش سىزدىقوۆ 77 جاسىندا اتا-باباسىنىڭ زيراتىنا دۇعا باعىشتاۋعا جولعا شىعادى. قىنا اۋىلىندا جاسى سەكسەنگە كەلگەن نۇرتازا شارىپوۆپەن كەزدەسەدى، «شاقاباي جەلىسىن» كورسەتۋدى سۇرايدى. جاسى كەلىپ قالعان نۇرتازا سىزدەرمەن ءجۇرۋ وڭاي بولماس قويماس دەپ، ازنابەك بەكتازاۇلى قاليەۆتىڭ ءۇيىن كورسەتەدى. جالپى وسى ماڭايداعى

    51
  • تاريح

    قازاق رۋ-تايپالارىنىڭ وتباسى سانى ترالى ءتىزىم داپتەرى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Oct 6, 2019  |  726 views

    (تسيانلۋنا جىلنامىسىنىڭ 23-جىلى 1-اي) 1758-جىلى اقپان 21-قۇجات 1758 جىلعى اقپان ايىندا حاتتالىپ، تىركەلگەن «قازاق تايپالارىنىڭ سانى تۋرالى» تىزبەدە: «ورتا جۇزدە: تاراقتى، ارعىن، نايمان، كەرەي، ۋاق، تولەڭگىت، قىپشاق قا­تارلى 7 تايپا بار»، ەكەندىگى كورسەتىلەدى دە، ولاردىڭ سانى، كىمنىڭ بيلىگىندە ەكەندىگى قۇجات تۇرىندە جازىلعان. كونە تاريحي ماعلۇمات رەتىندە ، بۇل دەرەكتەر «قوجابەرگەن باتىر»  اتتى زەرتتەۋ كىتابتىڭ  192-194 بەتتەرىندە تولىق بەرىلگەن. مۇندا ءبىز اۋەلى 21-قۇجاتتى ەرەكشە اتاعىمىز كەلەدى، ويتكەنى، وزگەقۇجاتتاردا ساقتالعان ماعلۇماتتارعا قاراعاندا، بۇل قۇجاتتىڭ ارعىتۇپنۇسقاسىن وزگە ەمەس، ابىلاي حاننىڭ ءوزى جازىپ بەرگەن. دەمەك، مۇنداعىاتالعان تۇلعالار – ابىلاي حان مويىنداعان، ساناسقان ورتا ءجۇز قازاقباسشىلارى.                  اشامايلى-كەرەيدىڭ 10 000 وتباسى تۇرسىنباي باتىردىڭ (بالتا-كەرەي تۇرسىنباي اتاناعان باتىر. –ز.ت.)

    289
  • تاريح

    داستەم سال قاراباسۇلى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Oct 2, 2019  |  559 views

    ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى بيىلعى جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا ەلىمىزدىڭ باس گازەتى «ەگەم- ەندى قازاقستان» گازەتىندە جاريالاعان ماقالاسىندا تۋعان جەر تاريحىن، ونىڭ تاۋەل-سىزدىگى مەن بوستاندىعى ءۇشىن كۇرەسكەن تۇلعالار ەسىمىن قايتا جاڭعىرتۋدى ۇسىندى. وسى رەتتە بۇگىنگى قازاق ەلىنىڭ سولتۇستىگىندە ءومىر سۇرگەن رۋ-تايپالار تاريحى وسى كۇن- گە دەيىن مامان-تاريحشىلار نازارىنان تىس قالىپ كەلە جاتقاندىع بەلگىلى. بۇگىنگى جاستار تۇگىل اقساقالداردىڭ ءوزى ەلدىڭ كەشەگىسى تۋرال جارىتىپ ەشتەڭە ايتا المايدى. وعان ولاردى كىنالاۋدىڭ ءوزى قيىن سياقتى. كەشەگى كەڭەس ۇكىمەتى زامانىنداعى قىساڭ ساياسات وتكەنىمىزدى بىلۋگە مۇرشا بەرمەگەندىن قالاي جاسىرا الامىز. قازاقستاننىڭ سولتۇستىگى مەن باتىس ءسىبىر ولكەسى ورتا عاسىردا بىرىڭعاي ساياسي-ەتنيكا- لىق اۋماق بولعان. كەرەيدىڭ تايپاسىنىڭ تايبۇعا اۋلەتى نەگىزىن قالاعان، تاريحتا «ءسىبىر حاندىعى» دەپ اتالاتىن مەملەكەت اۋماعىندا تەك كەرەيلەر

    124
  • تاريح

    قوجابەرگەن باتىر

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Oct 2, 2019  |  437 views

    باحىت ەجەنحانۇلى تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ، «قوجابەرگەن باتىر» كىتابىنىڭ اۆتورى 1756-1767 جىلداردا قالىپتاسقان ءمانجۋ-قىتاي مۇراعات قۇجاتتارى نەگىزىندە 1. كىتابىمىزعا ەنگىزىلگەن قوجابەرگەن باتىرعا قاتىستى تاريحي قۇجاتتار قولىڭىزعا تيگەن بۇل كىتاپ اباق كرەيدىڭ شىبارايعىر رۋىنان شىققان قوجابەرگەن باتىردىڭ 1756-1767 جىلدارى ارالىنداعى تاريحى تۋرالى سىر شەرتەتىن، ءوز داۋىرىندە قالىپتاسقان ناقتى مۇراعات قۇجاتتار نەگىزىندە جازىلعان. كىتاپ ءۇش بولىمنەن تۇرادى: 1. اتالمىش تاريحي كەزەڭدە قالىپتاسقان قازاق-تسين قارىم-قاتىناسى جانە ونداعى قوجابەرگەن باتىردىڭ ىقپالى سىندى تاقىرىپتارعا ارنالعان زەرتتەۋلەر; 2. قوجابەرگەنگە قاتىستى ءمانجۋ-قىتاي تىلدەرىندە قالىپتاسقا ناقتى مۇراعات قۇجاتتاردىڭ قازىرگى قازاق تىلىنە اۋدارمالارى (تاريحي-دەرەكتانۋلىق عىلىمي تالاپقا ساي، مۇندا ءمانجۋ تىلدەگى قۇجاتتاردىڭ ترانسكريپتسيالارى دا بەرىلگەن); 3. قۇجاتتاردىڭ فاكسيميلە كوشىرمەلەرىنىڭ تاڭدامالى توپتاماسى. كىتاپقا جالپى 70 قۇجات ەنگىزىلدى. ۋاقىت جاعىنان ايتقاندا، بۇل

    62
  • تاريح

    بوزتوبە نەمەسە ومبىداعى قارجاس اۋىلدارىنىڭ تاريحى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Oct 2, 2019  |  398 views

    ​بوزتوبە – بۇل ون توعىزىنشى عاسىردىڭ 40 جىلدارىندا ەرتىس وزەنىنىڭ سولتۇستىك جاعالاۋىنان ورىن تەپكەن، قازىرگى ومبى قالاسىنىڭ پرومزونا اۋماعىنا كىرەتىن شاعىن عانا ورماندى الاڭقايى بار دوڭەستى جەر وسىلاي اتالاتىن. ومبى قالاسى ءالى ىرگەسىن جايا قويماعان داۋىردە بوزتوبە وسى ءوڭىردى عاسىرلار بويى اتا-قونىس ەتكەن قالىڭ كەرەي ىشىندەگى قۇرمان رۋىنىڭ بايى تەلجاننىڭ اعايىندارىمەن بىرگە كوشىپ-قوناتىن جايلاۋى بولدى. قازىرگى ومبى قالاسىنىڭ ورنالاسقان اۋماعى باعىزى زاماندا ءسىبىر جۇرتىنا ون حاننىڭ ۇرپاقتارى يەلىك ەتكەن تايبۇعا-تايشىق اۋلەتتەرى تۇسىندا «كوشەبە شىلىگى» اتالاتىن ەدى دەسەتىن كونەكوز قاريالار. مال جايىلىمىنا قولايلى، ءشوبى شۇيگىن بۇل جەر سول كەزدە جەرگىلىكتى پاتشى ۇلىقتارىنىڭ كوز قۇرتىنا اينالا باستادى. كوكتەمدە ەرتىس تاسىعاندا بوزتوبەنىڭ ات شاپتىرىم اينالاسىن سۋ الا قويمايتىن. تەلجان باي اۋىل-ايماعىمەن سول ايماقتاعى

    56
  • تۇلعالار

    ەر جاباي (اباق كەرەي) بابانىڭ جاتقان جەرى تابىلىپتى. 

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Sep 27, 2019  |  511 views

    سلامبەك جۋماگالي بۇل ۇلكەن قۋانىش! ۇرپاقتارى ءۇشىن ۇلكەن ونەگە، رۋحاني ازىق. اتاقتى ابىلايدىڭ اق تۋىن ۇستاعان، ءارى تالىمگەر ۇستازى، ەرلىك جانە تەڭدەسسىز باتىرلىعىمەن كوزگە ءتۇسىپ، جىراۋلار مەن اقىنداردىڭ ۋىتتى سوزىنە ارقاۋ بولعان ەر جاباي باتىردىڭ جەرلەنگەن جەرىنىڭ تابىلۋى قازاق تاريحى ءۇشىن دەماڭىزدى. ۇرپاقتارى تىنىمسىز ىزدەنىپ، قازاقتىڭ الىپ تۇلعاسىنىڭ جەرلەنگەن جەرىن سونوۋ قوستاناي وڭىرىندەگى اتباسار ماڭىنان تاۋىپ، ءسۇيىنشى سۇراعان جىلى حابار ەستىدىك. تالاي عاسىرلار بويى تاريح قويناۋىندا قۇپيا بولىپ قالعان جاباي بابامىزدىڭ قايتا تاريح بەتىنە ورالىپ، ۇرپاعىمەن قاۋىشۋى “رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ” جەمىسى. البەتتە، ءالى دە قازاقتىڭ قانشاما ءباھادۇر باتىرلارى مەن ەل باستاعان كوسەمدەرى، ءسوز باستاعان شەشەندەرى بەلگىسىز كۇيىندە قالىپ وتىر؟ بۇل دا ىشكە تۇسكەن “جىلىم قۇرتتاي” ساياساتتىڭ سالقىنى بولعانى اقيقات. قازاقتىڭ باسىنا

    122
  • تۇلعالار

    ەسبول كۇرسارىۇلى (1550-1654)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Sep 21, 2019  |  610 views

    اقسارى-كۇرسارىدان كۇرسارى كەرەي بولىپ بولىنەتىن ەكى اتانىڭ نەگىزىن قالاعان ەسەنالى مەن ەسبول ءسىبىر جۇرتىن بيلەگەن حاندارعا قىزمەت كورسەتىپ ەل باسقارۋ ىسىنە ارالاسقان جانە ون التىنشى عاسىرلاردا ءومىر سۇرگەن ادامدار. ەسەنالى مەن ەسبولدىڭ ارالارى ءبىر مۇشەل جاس ەدى دەپ ايتادى كونەكوز قاريالار. زامانىندا ءسىبىر حاندارىنىڭ اسكەرباسى جانە وردانىڭ باس كەڭەسشىسى بولعان ەسەنالىنىڭ تاربيەسىندە بولعان ەسبول دا ات جالىن تارتىپ ءمىنىپ ەرجەتكەننەن كەيىن اعاسىنىڭ جولىن قۋىپ ەل بيلەۋ ىستەرىنە ارالاستى. ءسىبىر حاندارىنىڭ بالالارىنا كوكىلتاش بولۋمەن قاتار ەلشىلىك مىندەتتەردى دە، اسكەري ءىس-قيمىلداردى ۇيلەستىرۋدى دە موينىنا جۇكتەگەن ەسەنالىنىڭ ەسبولدىڭ تاربيەسىنە ىقپالى زور بولدى. ءبىر مىڭ بەس ءجۇز جەتپىسىنشى جىلداردىڭ ورتا شەنىندە (جىلقى جىلىندا) ستروگانوۆتاردىڭ قارجىلاي كومەگىنە جانە ماسكەۋ پاتشاسىنىڭ قولداۋىنا سۇيەنگەن ورىس ۆوەۆوداسى، ءارى

    66
  • كوز قاراس

    ءسىبىر جۇرتى نەمەسە كوشىم حاندىعى قۇلاعاننان كەيىن باتىس ءسىبىر ايماعىندا وزگەرىسكە ۇشىراعان جەر-سۋلاردىڭ بايىرعى اتاۋلارى.

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Sep 21, 2019  |  680 views

    شارلاق ۋەزىندەگى ەل، جەر، سۋ اتاۋلارىنىڭ شىعۋ توركىنى قازىرگى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ ءۋاليحانوۆ جانە اقجار اۋدانىنىڭ جەرى سوۆەت ۇكىمەتى ورناعان العاشقى جيىرماسىنشى جىلدارى اقمولا گۋبەرنياسىنا قاراستى ورەحوۆ اۋدانىنىڭ نەگىزىندە قۇرىلعان شارلاق ۋەزىنىڭ قاراماعىنا قارادى. ونىڭ قۇرامىندا ون بەس بولىستىق اكىمشىلىك بولدى. وسى ون بەس بولىستىڭ ىشىندە الابوتا، قويتاس، قورعان (كەيىننەن قارا وي بولىسى اتاندى), قىزىلاعاش، كەرەي، تەكە، قاراۋىل (بۇرىنعى نيكولاەۆ بولىسى) بولىستارىنىڭ نەگىزگى بولىگى قازاقتار بولعاندىقتان كوشپەلى بولىستار اتانعان ەدى. بۇل بولىستار قازىرگى كورشىلەس ءۋاليحانوۆ جانە اقجار اۋداندارىنىڭ اۋماعى. قالعاندارى: دوبروۆولسكايا، دروبىشەۆ، كوتەلنيكوۆو، ورەحوۆو، پوكروۆ، رۋسسكايا پوليانا، ستەپانوۆ، چەرنوۋسوۆ بولىستارى ومبى وبلىسىنا بەرىلدى. بۇلانباي اۋىلىنىڭ تۋماسى زەينوللا وسپانۇلىن اۋىل بالالارى «زاكەن ءاتاي» دەپ اتايتىن ەدىك. ەل مەن جەردىڭ تاريحىن، وسىعان

    168
load more

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: