| 
  • Köz qaras

    Gerb auıstıru mäselesi nemese «teristeu sindromı» qalay payda boldı?!

    Elimizdiñ gerbin auıstıru turalı Prezidenttiñ wsınısı (o basta wsınıs suretşi-dizayner mamandardan şıqqan siyaqtı) twtas qoğamda bolmağanmen, äleumettik jelilerde äjeptäuir qarsılıq tudırdı. Biraq, bayıptap qarasaq, bwl qarsılıqtıñ qazirgi gerbtiñ qazaq üşin erekşe qasterli nemese estetikalıq twrğıdan minsiz boluına eş qatısı joqtığın añğarasız. Soñğı uaqıttarı, auır indetpen qatar kelgen qañtar tragediyasınan bastap, halıq aytarlıqtay küyzeliske wşıradı. Qazaqstannıñ erkinen tıs, soğısqa, basqa da sebepterge baylanıstı bolıp jatqan ekonomikalıq qiındıq saldarınan halıqtıñ äl-auqatı tömendedi. Osınıñ bäri qazir qoğamda bayqalıp qalğan «teristeu sindromına» türtki boldı. «Teristeu sindromı» – dwrıstı da bwrısqa şığaratın, qanday bastamağa bolsın qarsı reakciya şaqıratın qwbılıs. Äleumettik psihologiyanı zertteuşilerdiñ payımdauınşa, osı qwbılıstı barınşa küşeytip twrğan faktor – äleumettik jeliler. YAğni, aldağı uaqıtta

    36
  • Tarih

    Aytpay ketti demeñiz… (Tibet arhivi turalı)

    Altaydan auğan el turalı tarihi jazbalarda oqtın-oqtın aytılğanı bolmasa isi qazaq jwrtına Tibet turalı tüsinik äli künge deyin beymälim. Äsirese Tibet jazba derekterinde külli türki balasınıñ tarihı turalı tıñ derekterdiñ kömuli jatqanın tipten bile bermeymiz. Tibet- tarihi derektiñ eñ köp saqtalğan aymağı sanaladı. Mädeni, ädebi, ruhani jäne tarihi türli derekterdiñ ıqılım zamannan beri jaqsı saqtaluımen sırt älemdi özine baurap kegen Tibet jwrtına 19 ğasırdan bastap Batıs ekspediciyası basa nazar audarıp keşendi zertteuler jasadı. Sonıñ negizinde Tibettegi keybir salalıq bayırğı derekter Batısqa köşirildi. Esesine Tibettanu ğılımı qalıptastı. Jağırafiyalıq ornalasuı tım wzaq bolğandıqtan Tibettanu ğılımı qazaq jwrtına qajettilik tudırmadı. Tibettanumen negizinde alpauıt küşter aynalıstı. Olar tibet jwrtın igerudi basqa qırınan bağaladı. Tibette

    58
  • Köz qaras

    Demografiyalıq saraptama

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

    80
  • Tarih

    Nwralı batırdıñ kesenesi  jöninde

    Keyingi kezde Nwralı batırdıñ kesenesi jöninde ärtürli äñgimeler şığıp jürgen körinedi. Onıñ biri Moñğoliyadan kelgen bir tuısqanımız basqa bir belgili jerlesimizdiñ Nwralı batırdıñ ziratı dep kigiz üy siyaqtı saman kirpişten qalanğan  ädemi zirattıñ janına barıp qwran oqığanına kuä bolğanın keltiripti. Ol jigittiñ  körgeni de, aytıp otırğanı da şıñdıq. Öytkeni 1982 jılğa deyin eldiñ köpşiligi, onıñ işinde  men de solay  oyladım. Äñgime tüsinikti bolu üşin men sol kezdegi oqiğadan bastap bayandayın. Men 1961 jılı Semeydiñ  mal därigerlik institutın bitirip keldim. Meni  sol kezdegi  S.M. Kirov atındağı  kolhozğa mal därigeri etip jiberdi. 1962 jılı bwl kolhoz «Gornıy» sovhozına aynaldı. Biz bala kezimizden: «Nwralı atamızdıñ ziratı S.M Kirov atındağı kolhozdıñ jerinde ornalasqan,   Babamız batır bolğan kisi, al onıñ janındağı qabırdıñ  wzındığı jeti kez, bizdiñ  babamızdan  da  asqan

    233
  • Tarih

    Alıstağı ağayınnıñ Atamekenge oralu jolın twñğış aşqan qazaqtıñ qaharman qızı

    Ol kim deysiz ğoy, turasın aytsam ol Sağat Zaqanqızı. Toqsanınşı jıldardağı alğaşqı köş Moñğoliya qazaqtartarınan bastalğan. Sol köşti alğaş bastağan adam Sağat Zaqanqızı. Bwğan eşkimniñ dauı joq. Jarğaq qwlağı jasttıqqa timey, sonau qiın-qıstau zamanında alıstağı ağayındardıñ jolın aşqan osı adamdı qazaqtıñ qaharman qızı atauımızdıñ özindik sebebi bar. “Köş basşısımen körikti”  “Körgeni jaqsı köş bastar”  deydi atam qazaq.   Osı eki auız sözdiñ astarına üñilip qarasaq, onda, ülken män mağına bar ekenine köz jetkizemiz.       Bwrınğı auıl köşiniñ özinde, köş basşıları tört tülik maldıñ örisiniñ jağdayına qaray, är mezgildegi auarayınıñ özgerisine say, köşip qonuda bir basına jetip artılar  ülken jauapkerşilik  jüktese, Moñğoliyada twratın qandastarımızdıñ bir jarım ğasır ğwmır keşken el jerinen ,

    313
  • Tarih

    KENESARI HANĞA TAĞZIM

    Jüz elu jıl! Biıl Kenesarı hannıñ şäyit bolğanına bir jüz elu jıl toldı. Kenesarı ğana emes. Naurızbay bahadwr swltan, Erjan swltan, Qwdaymende swltan. Qıpşaq Iman batır, Tama Qwrman batır, Dulat Bwğıbay batır, Dulat Jauğaş batır, Dulat Medeu bi, qılıştıñ jüzi, nayzanıñ süñgisi bolğan tağı qanşama azamat. Qazaq Ordasınıñ eñ soñğı jaraqtı jasağında qalğan üş mıñnan astam alaman. Bäri de şäyit boldı.Kenesarı hannıñ, onıñ eñ soñğı jauınger serikteriniñ qasietti qanı şaşılğan aqırğı sağatta tört ğasır boyı töre tañbalı qızıl tuı jelbiregen wlı memleket Qazaq Ordası şayqalıp barıp qwladı. Alaş balası sonau Üysin, Ğwn, Türik zamanınan tartılğan, Altın Ordağa jalğasqan, Qazaq Ordasına wlasqan, Ortalıq Aziya tösinde jiırma ğasırdan astam, ğalamat wzaq uaqıt

    660
  • Qazaq şejiresi

    Reseydiñ ataqtı zañgeri Fedor Plevakonıñ anası Alma (Ölmesek) Aldarqızı turalı

    Reseydiñ belgili zañgeri Fedor Plevako Orta jüz qazaqtarınıñ Qarabalıq qıpşaqtarı jerinde Alaş jwrtı Mwnanay ne Mağınay degen ataumen belgili qazirgi Reseydiñ Çelyabi oblısınıñ Troick qalasında düniege kelgen. Qala qazaq şekarasınan 6 şaqırım qaşıqtıqta ğana twr. Biraq, taqırıp qala turalı emes, tipti, Fedor Plevako jöninde de emes, özgeniñ twtqınına tüsip, jastayınan qiınşılıq körgen qazaq qızı Alma (Ölmesek) Aldarqızı turalı bolmaq. Alma Aldarqızı Torğay oblısı Qostanay üyeziniñ Şwbar bolısınıñ 7-şi auılında düniege kelgen dep esepteledi, äkesi Aldar bay häm batır bolğan kisi desedi. Emis-emis esinde qalğan öz ömiri turalı Alma qartayğan şağında bılay dep aytadı eken: «Biz kiiz üyde twrğan edik, Troickige jaqın mañda ömir sürdik. Äke-şeşem baquattı adamdar bolatın, kiiz üyimizdiñ

    148
  • Tarih

    BAYBATIRWLI IQIM.

          Baybatırwlı Iqım Almatı oblısı ( 1940-jılğa deyin Şwbartau Almatı oblısına qarağan) Şwbartau audanı, Qosağaş auılında 1876 -jılı qoy töldegen uaqıtta auqattı otbasında düniege keledi. Jastayınan öziniñ  pısıqtığı men äkesi Baybatırdıñ qoldauımen Şwbartau öñirine tanımal Naqısqojadan arabşa, keyinnen latınşa oqıp hat tanidı. Köptegen şığıstıñ hissa- jırların oqıp jatqa aytatın. Öziniñ parasatı men bilimdiliginiñ arqası şığar ol Semey oblısı, Şwbartau audanı, Madeniet auıldıq okrugi, Baqanas özeniniñ boyına (Aqüşkel atalğan) 1923-jılı  Toyğarin Beysenbaymen birigip, alğaşqı mektep saldıradı.  Intası bar auıl balaların Taşkentkke aparıp oqu orındarına ornalastıradı. Solardıñ biri – Ibraev  Kärimdi  Taşkentke aparıp SAGU-diñ (Sredneaziatskiy gosudarstvenıy universitet) medicina fakul'tetine tüsiredi. Auıl twrğındarına qamqorlıq körsetip, eñbekke tartıp, otırıqşılıq ömirge beyimdeuge septigin tigizedi. Egistik jerlerdi suğaru üşin

    782
  • Jañalıqtar

    Ükimet: Qazaq tilin bilmeytinderge Qazaqstan azamattığı berilmeydi

    Prem'er-ministr Älihan Smayılov Ükimet “Qazaqstan Respublikasınıñ azamattığı turalı”zañğa özgeris mäselesin qarastırıp jatır. Bwl özgeris boyınşa, memlekettik tildi, memleket tarihı men negizgi zañdarın bilmeu – Qazaqstan azamattığın beruden bas tartuğa ne azamattığın qalpına keltiruden bas tartuğa qosımşa negiz bola aladı. Bwl turalı prem'er-ministr Älihan Smayılovtıñ deputat saualına joldağan jauabına siltep, Kursiv.Media jazdı. Prem'er jauabında bwl talap qos azamattıqqa jol bermeu üşin de engizilip otırğanın aytqan. “Qazirgi zañ boyınşa Qazaqstanda zañdı negizde kemi bes jıl twraqtı ömir sürgen nemese Qazaqstan azamatımen kemi üş jıl nekede twrğan, sonday-aq Qazaqstanda twraqtı twru maqsatında kelgen jäne jaqın tuıstarınıñ biri Qazaqstan azamatı bolıp sanalatın bwrınğı odaqtas respublika azamattarına Qazaqstan azamattığı beriledi” deydi prem'er-ministr. Qazirgi qoldanıstağı zañğa say, mına

    413
  • Köz qaras

    Aleksey Skalozubov, qazaq tili kursınıñ negizin qalauşı: “Qazaqstandağı orıstar qazaq qoğamındağı bölek ru siyaqtı”.

    Petr TROCENKO Aleksey Skalozubov, “Batyl bol” qazaq tili kursınıñ negizin qalauşı. Almatı, 1 qazan 2022 jıl.  Batyl bol qazaq tilinde söylesu klubınıñ negizin qalauşı Aleksey Skalozubov Azattıqqa bergen swhbatında Qazaqstandağı orıstardıñ Ukrainadağı soğıs turalı pikir bildirui nege mañızdı ekenin, “qazaq” orıstardıñ Reseydegi orıstardan qanday ayırmaşılığı barın, mobilizaciyadan qaşqan reseylikterge qalay qaraytının aytıp berdi. “BİZDİÑ ORISTARDIÑ OYINDA NE BAR?”  Petr Trocenko: Qazaqstandağı orıstar men Reseyde tuıp-ösken orıstardıñ arasında qanday ayırmaşılıq bar? Aleksey Skalozubov: Ayırmaşılıq öte köp. Birinşi kezekte, mädeni ayırmaşılıq. Qazaqstandağı orıstar basqa wlttarğa, jat mädeniet pen dinge toleranttı qaraydı. Olar köpmädenietti wlttıq ortada ösken, bala küninen basqalarğa qwrmetpen qaraudı üyrengen. Bwğan biz ömir sürip jatqan orta äser etti: ärtürli wlttar aralasqan mädeni

    387
load more

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: