Тарих

Тарих

Алаш және ататек

kerey.kz
| Jan 12, 2020 | 133 views

Байахымет Жұмабайұлы жазушы, этнограф Ататек жайында сөз қозғар болсақ «Алаш» аты шықпай қоймайды. Ал «Алаш» туралы кеңестің соңы ата текке ұласары шындық. Бұл халқымыздың тек пен тарихты бір тұтас ұғым ретінде қарауының негізі болмақ. Ендеше кеңесті «Алаштан» басталық. Халқымыздың сөз тіркестерінде «Алаштың азаматы», «Алаш – Алаш болғанда», «Алты Алаш» деген сияқты ұғымдар кездеседі. Ол олма біздің осы «Алаш» сөзіміз туысқан ұлттар арасында да өз – өздерінің тілдік қорында әксентіне қарай: Сақалар — дъиэ, Құмыттар — уъй. Түріктер — алачуг, Қырғыздар — Алаччк. Орыстар — лачуг, Ноғайлар — Алаш. Тұнғұстар — алан…[1] т. б. Дейді. Міне бұлар «Алаштың» олардың тарихымен қатыстылығы дегендік емес. «Алаш» созының таралу аясының қаншалықты кеңдігін дәлелдеу. Зерттеушілер
51
Көз қарас

Арқадан Алтайға ауған елдің ізі (Яғни Арқадан Алтайға ауған Абақ Керейдің керуен көші жәйінда)

kerey.kz
| Dec 29, 2019 | 627 views

Байахмет Жұмабайұлы Кіндік сөз: Керей тайпасының ежелгі мекендері Арқадан Алтай бетіне іргелі елдің қақпайынан ауғаны распа?». «Абақ Керей елді Арқадан Алтайға «Ақмырзаның өліміне себепші болып көшкені» рас па? «Бұқар жырау Абылай ханның бұйрыуымен Керей көшін тоқтатуға алдынан шығып жотасын көрсеткені распа?» т. б. Сұрақтар төңірегінде тарихшы болмасамда ызденістің натижесінде өз әлімше көзғарас білдіруді жөн көрдім. Артық – кемін кешірммен қарарсыздыр. Шыны керек, осы тақырыпқа қатысты жазба деректер аз болғандықтан, дәлелсіз сөздің дәрмені шамалы болар деген оймен, тартыншақтап келген едім. Жуықтан бергі әлеуметтік желілерде бұл тақырып төңірегінде талас-тартыстар малыға бастағанын көріп қолыма қалам алып, осыдан бір қанша жыл бұрын «Қазақтың қысқаша тарихы» деген еңбегімен екі миллярд қытайға ғана емес, шет елдердегі
307
Тарих

«Отан тарихындағы тұлғалардың рөлі» атты ғылыми-теориялық конференция өтеді.

kerey.kz
| Dec 12, 2019 | 632 views

Тәуелсіздік мерекесіне орай Ақмола облысы, Көкшетау қаласы, “Достар” мәдениет сарайында, «Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Ұлы даланың жеті қыры» мақаласын жүзеге асыру аясында Отан тарихындағы тұлғалардың рөлі» атты ғылыми-теориялық конференция өтеді. Шыңғысхан және одан кейінгі қазақ хандары дәуірінің қалыптасуына ықпал еткен тұғырлы тұлға Тұғырылханның өмір жолы мен ерлік іздері моңғол, парсы, түрік, қытай, орыс, жапон жазбаларында кезігіп қана қалмай, Марко Поло, А.Андреев, Н.А.Аристов, Г.Ф.Миллер, т.б. еңбектері арқылы да әлемге әйгілі. Тарихи тұлға – Тұғырылхан есімін көтеру Ел басының «Болашаққа бағдар: Рухани Жаңғыру», «Ұлы даланың жеті қыры» мақаласы мен президентіміз Қ.Тоқаевтың «Алтын орданың 750 жылдығын мерекелеу» аясындағы үндеуіне сай қолға алынып отыр. Ұлы дала тұлғаларын көтеруде ҚР Білім және Ғылым минстрлігі Ш.Ш.Уәлиханов атындағы тарих
136
Шұбартаудан ауған “Бес қасқа”.

kerey.kz
| Nov 11, 2019 | 803 views

Сламбек Жумагали Қазақтың көрмеген қорлығы, тартпаған азабы бар ма? Бұндай тауқымет кешегі Кеңес дәурінде де тиылған жоқ. Абақ Керейдің ішіндегі Жастабан ұрпақтары Семей өңіріндегі Шұбартау ауданын өз ата қоныстары сайлайды. Тарихшылардың айтуына қарағанда Алтайдан Жобалай би азШахантай батыр Ер Жәнібекпен зөңгілес дос болған соң, осы Бақанас өзенінің бойын жайлай қоныстаныпты. Оның ішінде Жастабан ұрпақтары Бегімбет атанып, Бекназар-Қосай болып екі тармаққа бөлінеді. Осы маңды қоныстанған осы екі атаның баласы, бірінің ұпаны Шақантай, екіншісінікі Жобалай. Яғни,” Жондағы Жобалай елі”атанған. Шақантай батыр осы екі атаның Бас қолбасшысы болса, Жобалай би ақылман, әрі төбе биі болған. Жобалайдың әкксі Байсейітте тегін адам болмапты. Елдің айтысына қарағанда ол кісі де би, әрі батыр болған және елді
198
Тарих

Керей мемлекетінің билеушісі Тоғрыл ханның Шыңғыс ханды тарих сахнасына көтеруі туралы тарихи мағлұматтар

kerey.kz
| Nov 5, 2019 | 964 views

Тоғрыл зан Шыңғыс ханның әкесі Есугеймен анда болған Керей мемлекетінің ұлы билеушісі. Марқұз Бұйрық ханның бес ұлының бірі. Шамамен 1130 -1203 жылдар аралығында өмір сүрген. Хандық билік құрған жылдары 1168 – 1203 ж.ж. Тоғрыл хан билік құрған жылдары Керей мемлекеті ұлы Монғол үстіртіндегі сайын далада өзіндің саяси бағыт бағдар ұстанған және Еуразия құрлығына аты жайылған іргелі елге айналды. Орта ғвсырлардағы тарихшыларының жазба деректері бойынша сол кезде Керей мемлекетінің халық саны оған бағынышты рулар мен тайпаларды қосқанда тоғыз жүз мыңға дейін жеткен. Енді бір тарихи құжаттарда екі жүз мың жан болған деп жазылады. Олар ақылды хандарының арқасында алтын шатыр тіктіріп, алтын кеседен су ішкені жайында тамсана жазды. Сол заманда өте қуатты
303
Тарих

Бағылан би.

kerey.kz
| Oct 30, 2019 | 781 views

Алтын Орда хандығындағы мемлекет қайраткерлерінің бірі. Ол Тобыл өзені бойын мекендепті. Обаған өзенінің Тобылға құяр жерінде Бағылан то- ғайы, Бағылан талы, Бағылан қара суы, Бағылан көлі, Бағылан томары, Бағы- лан қыстауы, Бағылан шоғы, Бағылан өзегі деген жер — су аттары бор. Бағылан баһадүр қартайып, өз есімімен аталатын тоғайды мекендейтін өз аулында ауырып қайтыс болыпты. Оның сүйегі Тобыл өзенінің жарқабағына жерленген. Бағылан бидің Бопай есімді әйелінен Архат, Фархат, Сарымұрат атты ұлдары дүниеге келеді. Фархат батырдың Гүландам есімді әйелінен Та- наш, Аббас, Манас туады. Осы күнгі Қостанай облысының Меңдіқара, Ұзын- көл аудандарын, Солтүстік Қазақстан облысының және Қазақстанның басқа да жерлерін мекендейтін Ашамайлы Керейлер осы Танаштың ұрпақтары. Танаш Алтын Орда хандығының көрнекті адамдарының
166
Тарих

Сібір хандығы немесе керей Тоғырұл ханның ұрпағы Тайбұға әулеттері билік құрған мемлекеттің қилы тағдыры мен тарихи аренадан жоғалуы

kerey.kz
| Oct 24, 2019 | 987 views

Тарлан тарихтың бізге беймәлім тұстары көп, ақиқаты ашылмаған және әлі күнге дейін құпия парақтарынан өзіндік орын алған Тайбұға әулеттерінің орта ғасырларда билік құрған жұрты Сібір өлкесі немесе Сібір жұрты екендігі баршамызға аян. Керей Тоғрыл ханның Үкіден (кейбір шежіре аңыздарда Ұйқы дейді, ал қытай деректерінде Тоғрыл ханның бір ұлының есімі Ойху) туған немересі Тайбұға бұл аймақта он үшінші ғасырдың бірінші жартысында інісі Тайшықпен бірге Керей хандығынан қалған бір қауым елді соңына ертіп өз алдына жеке хандық құрып жер көлемі орасан зор аумаққа билігін жүргізді. Шыңғыс хан империясының ұлан-ғайыр Еуразия кеңістігінде билік құрған дәуірінде осы империяға тәуелді жеке өз алдына мемлекеттік құрылымы бар ел болған Тайбұға династиясы немесе Тайбұға жұртының тарих сахнасына
251
Тарих

МӨДЕ ЖӘНЕ ҰЛЫ ДАЛА

kerey.kz
| Oct 22, 2019 | 1,057 views

Жанымхан Ошан Р.Б. Сүйлейменов атындағы Шығыстану институтының Жетекші ғылыми қызметкері, т.ғ.к. МӨДЕ, Маодунь, Модун шаньюй (б. з. б. 234? – б.з.б. 174 жж.) – Ұлы ғұн империясының негізін қалаушы, және б. з. б. 209 – б. з. б. 174 жылдары империяға билік жүргізген әйгілі шаньюй. ӨМІРБАЯНЫ Отандық тарих ғылымында «Ғұн» деген атпен [1. 25-436 бб] көпшілік қауымға әйгілі болған көне этнос туралы ең көне деректі Қытай тарихшысы Сыма Цянь өзінің әйгілі шығармасы болған «Шицзи» (Тарихи жазбалар) атты еңбекте бірінші рет Сюнну (匈奴) деген екі иероглифпен жазып қалдырған. Қазіргі қытай тілінде «Xiōngnú» деп оқылатын осы екі иероглифтің көне дәуірдегі қытай тіліндегі оқылуы туралы ɕjʊŋ.nǔ *, qʰoŋ.nˤa, т.б. деп оқылады деген пікірлер
313
Тарих

Жолымбет алтын кенішінің атауы туралы

kerey.kz
| Oct 19, 2019 | 777 views

Атақты Жолымбет биден – Қали, Қалидан – Бектаза, Бектазадан – Азнабек тарайды. Азнабек Алексеев ауданына қарайтын «Искра» совхозы бөлімшесін басқарып келген. Азнабектен – Амангелді, Алтынбек, Дәулетбек, Асылбек, Азаматтар тарайды. Жолымбет жайлауын басып өтіп Ащылы-айрық өзені 92 шақырым ағып Сілеті өзеніне құяды. Күрсары керей – Жебеке – Жанғабыл – Дәулетбай – Құдайбарген – Тәңірберген – Шақабай – Сыздық. Қамаш (Қамаридден) аға Сыздықов 1915 жылы дүниеге келген. Атасы Шақабай Қына ауылында туған. Қимаш Сыздықов 77 жасында ата-бабасының зиратына дұға бағыштауға жолға шығады. Қына ауылында жасы сексенге келген Нұртаза Шәріповпен кездеседі, «Шақабай желісін» көрсетуді сұрайды. Жасы келіп қалған Нұртаза сіздермен жүру оңай болмас қоймас деп, Азнабек Бектазаұлы Қалиевтің үйін көрсетеді. Жалпы осы маңайдағы
163
kerey.kz TV

Қазақ Сібір хандығына – 800 жыл!

kerey.kz
| Oct 17, 2019 | 1,464 views

Соңғы жылдары жарық көрген ғылыми еңбектер де Қазақ хандыгының тарихы бір жақты көрсетіліп жүр. алғашқы Қазақ хандығымен соғысқан көрші елдер халқымыздың бітіспес жауы ретінде баяндалады. Солардың бірі – Сібір хандығы. Ғасырлар бойы Қазақ Хандыгының теріскей жағында жатқан қазақ тайпалары Сібір хандыгының құрамында ғұмыр кешкені белгілі. Бүгінде Ноғай ордасы мен Сібір хандыгын Ресей ғалымдары меншіктеп алып жүр. Ал қазіргі қазақ елінің құрамына кіретін керей тайпасының сол заманда өз хандығы болған. Керей хандарының ғасырдан ғасырға созылған ежелгі әулеті Оң ханмен, Сәнгүнмен бітпейді. Әрқилы тарихи жағдай, әртүрлі кейіпте одан әрі жалғасқан. Оң ханның «Жинақты тауарих» пен «Қастерлі шежіреде» арнайы аталмайтын ұлдарының бірі, кей деректерде, немересі Тайбұға (Тай-Бұқа) азды-көпті жасағымен, Тұрғақтарымен,
332