جۇگىرتپەلەر
 | 
  • كوز قاراس

    سۇراعان راxمەتۇلى. يتەلى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  May 5, 2019  |  224 views

    … بۇگىن بىرنەشە پەندەلەر كەرىلدەسىپ جاتقانىن كوردىم. شەجىرەگەرلەر سەكىلدى. اراسىندا بالەقورلارى دا بار. ءبارى بىلگىر، كەمەل ساۋەگەي! اباق بابامنىڭ “ۇرعاشى” ەكەنىن ءوز كوزىمەن كورگەندەي!؟ الدە ءبىر رۋدىڭ “يت ەمىپ” وسكەنىن بىلەدى!؟ مەن بولسام “اتان تۇيە ءمىنىپ، تاي جەتەكتەگەن… ” ەكەنمىن… باقىتبەك ءبامىش مەنەن دە سوراقى!؟ سەبەبى، ونىڭ رۋى يتەلى!!! ويلاندىم.نە دەسەم بولادى!؟ راسىندا قالاي ەدى ءوزى،ءا! … كەرەي ەلى. جوشىدان سىلەم تارتادى. ەرەكشە وداق تايپالار قۇراماسى. ءحۇ عاسىردا ماۋرەنناھر مەن حوراسانعا دەيىن قاپتال جايعان. ءحۇى عاسىر باتىستان شىعىسقا قاراي ۇدەرگەن ۇلى جۇرت. تاڭباسى - كرەس. ون ەكى اتا اباق. شاكەرىم دانا، سوڭىنان عۇلاما ماعاۋين اعام سولاي دەگەن. ىرگەلىسى – جانتەكەي. شامامەن جان سانى 800.0 ساندى وسكەن رۋ. بۇقارادان بۇقاقاراعان القابىنا دەيىنگى جايىلىم كەشكەن

    77
  • سۋرەتتەر سويلەيدى

    التاي قازاقتارىنىڭ توڭكەرىستىك ۇكىمەتى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Apr 24, 2019  |  477 views

    (وسپان باتىردىڭ تۋعانىنىڭ 120 جىلدىق مەرەي تويىنا ارنالادى) ەرزات كارىباي     قىتايداعى قازاقتار تاريحىندا جانە شىڭجاڭ تاريحىندا «ءۇش ايماق توڭكەرىسى» نە دۇرىس تاريحي باعا بەرىلىپ شىڭجاڭ جەرلىە تاريحىنان ورىن بەرىلگەن، ارينە اتالعان ءۇش ايماقتا (التاي ،تارباعاتاي، ىلە) قازاقتار باسىم بولا تۇرا، توڭكەرىستەدە جەتەكشى رول ويناعانىنا قاراماستان ونى ۇيعۇردىڭ ەنشىسىنە مەنشىكتەپ بەردى، حالقارادادا وسىلاي تانىم قالىپتاسقان. وعان نەگىز 1944 جىلى12 قۇرىلعان ۇكىمەتتە باسشىلىقتا قازاقتار بولمادى، ۇكىمەت ءتىلى ۇيعۇر ءتىلى بولدى، تاريحي سۋرەتتەرىمەن حۇجاتتارىدا دەرلىك سولاي بولدى! دەمەك ەكىنشى شىعىس تۇركىستان جەرلىك حالىق سايلاماعان زاڭسىز ۇكىمەت ەدى! ەگەر زاڭدى ۇكىمەت بولسا تۇتاس ءۇش ايماقتاعى 720 مىڭ حالىقتىڭ 53% ءىن ۇستايتىن قازاق بيلىكتە بولعان بولار ەدى! كەيىنگى اتالمىش ۇكىمەت قازاق مۇددەسىنە ساياتىندا

    231
  • تاريح

    2-جاھان سوعىسىنا قاتىسقان قىتاي قازاقتارى تۋرالى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Apr 22, 2019  |  306 views

    بىرەۋ بىلسە بىرەۋ بىلمەس، 2- جاھان سوعىسىنا قاتىسقا قىتاي قازاقتارى دا بولعان. سوعىسقا قاتىسۋىنىڭ تاريxي سەبەبى بىلاي بولدى. 1933-جىلى شىڭجاڭ ولكەلىك ۇكىمەت باسىنا شىڭ شىساي كەلدى. شىڭ بيلىككە كەلە سالىسىمەن سوۆەت-شىڭجاڭ قارىم-قاتىناسىن جاڭا دەڭگەيگە كوتەردى. سوۆەتتىڭ اۋە كۇشتەر قورعانىس ارميا بازاسى شىعىس شىڭجاڭنىڭ قۇمىل قالاسىنا ورنالاسىپ ىشكى قىتايمەن رەسمي بايلانىس ۇزىلگەندى. تاعى سوۆەتتەن ەكى جۇزگە تارتا ءار سالانىڭ ماماندارى ءۇرىمجى، التاي، قۇمىل، قۇلجا، شاۋەشەك تب قالالارعا كەلىپ قىزمەت جاسادى. 1934-35 جىلدان باستاپ ماسكەۋ، تاشكەن، الماتى، قازان قالالارىنا ارت-ارتىنان ءۇش دۇركىن وقۋشى جىبەردى. 1934-1939 جىلدار اراسىندا سوۆەتتەر وداعىندا وقىپ ءبىلىم العان شىڭجاڭدىق وقۋشىلاردىڭ سانى 300′دەن استى. مۇنىڭ دەنى قازاقتار ەدى. 1939-جىلى 2-جاھان سوعىسى تۇتانىپ شىڭجاڭ ولكەلىك ۇكىمەتى سول جىلى سوۆەتكە جىبەرمەكشى

    76
  • ساياسات

    “العاشقى جانە سوڭعى دەموكراتيالىق سايلاۋ”

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Apr 17, 2019  |  201 views

    اسىلحان ماماشۇلى الاش وردا ۇلتتىق-تەرريتوريالىق اۆتونومياسى ۇكىمەتىنىڭ مۇشەلەرى الاش قالاسىنا (زارەچنايا سلوبودكا، سەمەي) كوشىپ كەلىپ قونىستانعان 1918 جىلى. قازاقستان بيلىگى بيىل ماۋسىمدا تاعى ءبىر كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىن وتكىزگەلى جاتىر. پوستسوۆەتتىك ەلدەگى بۇعان دەيىنگى سايلاۋلاردىڭ ەشبىرىن حالىقارالىق ۇيىمدار «ەركىن» دەپ تانىعان ەمەس. وسى تۇستا ازاتتىق سوۆەتتىك كەزەڭگە دەيىنگى قازاقستاندا وتكەن العاشقى جانە سوڭعى اشىق سايلاۋدىڭ تاريحىنا ءۇڭىلىپ كوردى. 1917 جىلى جەلتوقسان ايىندا «قازاق-قىرعىز بيلىگىن قولىنا العانىن» مالىمدەگەن الاش وردا ۇكىمەتى – ۇلت كەڭەسىنىڭ توراعاسىن سايلادى. كوپشىلىك داۋىس العان ءاليحان بوكەيحان ۇكىمەت پەن كەڭەس توراعاسى بولىپ سايلاندى. ازاتتىق تىلشىسىمەن سويلەسكەن زەرتتەۋشىلەردىڭ ايتۋىنشا بۇل سايلاۋ «بۇرىنعى حاندىق داستۇرگە سۇيەنبەگەن، پاتشالىق رەسەيدىڭ ەسكى زاڭدارىنان قۇتىلعان، قازاق حالقىنا سايلاۋ قۇقىعىن بەرىپ، دەموكراتيالىق داستۇرمەن وتكىزگەن

    74
  • تاريح

    ءۇرىمجى ايماعىنىڭ ءۋاليى-قادۋان

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Apr 16, 2019  |  413 views

    بۇل سۋرەتەگى اق شىلاۋىشتى كىسىنىڭ اتى قادۋان (قاديشا) مامىربەكقىزى. سۇيەگى تورە، تارباعاتاي مايلى-جايىردا دۇنيەگە كەلگەن. التايداعى ء“تورت بي تورە” اباق جۇرتىنىڭ سوڭعى xاندارىنىڭ ءبىرى الەن تورەنىڭ زايىبى. قادۋان مامىربەكقىزى 1962-جىلى ءۇرىمجى قالاسىندا بەلگىسىز جاعدايدا كوز جۇمدى. سول جىلى (1962) ءۇرىمجى قالاسى سانجى وبلىسىنان ءبولىنىپ جەكە قالا رەتىندە اكىمشىلىك شاڭىراق كوتەرگەن ەدى. بۇنى ايتۋداعى سەبەبىم، قادۋان مامىربەكقىزى بۇرىنعى ءۇرىمجى ايماعىنىڭ ءۋاليى بولعان. ءۇرىمجى ايماعى قۇرامىنا 12 اۋدان قارايتىن ەدى. ولار: ماناس، قۇتىبي، سانجى، ميچۋان، بوكەن، جەمسارى، شونجى، موري قاتارلى سەگىز قازاق اۋداندارى جانە تۇرپان، ءپىشان، توقسىن قاتارلى ءۇش ۇيعىر اۋدانى. ورتالىعى ءۇرىمجى (ول كەزدە اۋدان دارەجەلى) سونىمەن ون ەكى اۋدان قارادى. قادۋان مامىربەكقىزى ءۇرىمجى ايماعىنىڭ ون ەكى اۋدانىن باسقاراتىن وبلىس ءۋاليى

    159
  • تاريح

    كەرەي مەن كەرەيتتەر قالاي ءبولىندى؟

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Apr 15, 2019  |  412 views

    كونە تۇركى تىلىندە «-ت» قوسىمشاسى «-لار»، «-لەر» دەگەن ماعىنادا جۇمسالعان. دەمەك،   «كەرەيت» — «كەرەيلەر» دەگەن ءسوز. وسىنىڭ ءوزى-اق كەرەيلەر مەن كەرەيتتەردىڭ تاريحي تامىرلارىنىڭ ورتاق ەكەندىگىن اڭعارتادى. 12 عاسىردىڭ اياعىندا كەرەيلەر (كەرەيتتەر) مونعولدارعا قارسى كۇرەسىپ، ولاردان جەڭىلدى. كەرەيلەردىڭ ءبىر بولىگى شىڭعىس حانعا باعىنعىسى كەلمەي، دەشتى قىپشاق دالاسىنا اۋىپ بارىپ، جوشى ۇلىسىنا كىردى دە، كەيىننەن باتىي حاننىڭ شىعىس ەۋروپاعا جاساعان جورىقتارىنا قاتىستى. وزبەك حاندىعى تۇسىندا مۇحاممەد شايبانيدىڭ ورتا ازيانى جاۋلاپ الۋىنا اتسالىستى. ولار وزدەرىنىڭ ەجەلگى اتىن (كەرەيت) ساقتاپ قالدى. كەيىن كىشى ءجۇزدىڭ قۇرامىنا «كەرەيت» دەگەن اتپەن كىردى. كەرەيتتەردىڭ (كەرەيلەردىڭ) ەندى ءبىر ۇلكەن توبى «كەرەي» دەگەن اتپەن ورتا جۇزگە قوسىلدى. وسى ايتىلعاندار، قازاقستاننىڭ باتىسىنداعى، ارال تەڭىزى بويىنداعى كەرەيتتەر شىڭعىس حاننىڭ كەرەيلەرگە جاساعان 1203

    129
  • سۋرەتتەر سويلەيدى

    “وسپان باتىر جانە ىلە تارابى”

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Apr 9, 2019  |  459 views

    ولكە تاريxى (2-ءبولىم), بولات قادىري “وسپان باتىر جانە ىلە تارابى” “ماسعۇت اپەندىنىڭ ۇكىمەت باسىنا شىعۋى جانە ىلە تاراپىنىڭ قارسىلىق ارەكەتى (قارەكەتى)” Eldes Orda دەرەككوز ولكەلىك ۇكىمەت جاعىنان شىعارىلاتىن “شىڭجاڭ” گازەتىنىڭ 48- جىلعى ءبىر سانىنان الىندى. گازەت قىتاي، ۇيعىر جانە قازاق تىلىندە جارىق كورگەن. ماقالا گازەتتىڭ ۇيعىر تىلىندەگى نۇسقاسىنان الىنىپ وتىر.  “شىڭجاڭ” گازەتىنىڭ ىرگەتاسى 1934-جىلى “تيان شان” گازەتى دەگەن اتپەن قالاندى. قازاقشا نۇسقاسى دا سول جىلى ولكەلىك ۇكىمەتتىڭ ءمينيسترى بايمولدا قارەكەۇلىنىڭ اتسالىسۋىمەن ء“تاڭىر تاۋ” دەگەن اتپەن جارىق كورگەن. ءبىر جىلدان سوڭ 1935-جىلى ولكەلىك ۇكىمەت توراعاسى شىڭ شىساي (盛世才) جاعىنان “شىڭجاڭ” گازەتى دەپ وزگەرتىلدى. گازەتتىڭ قازاق بولىمىندە (رەداكتسياسىندا) عازەز قالمانوۆ، زيات شاكەرىم، شاياقمەت، ءنازىر ومارۇلى شەرۋباەۆ، ءشامسي ماميدەر جۇمىس جاسادى. سول جىلى

    138
  • كوز قاراس

    قازاقتار شىڭجاڭ ولكەسىمەن نە قاتىسى بار؟

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Mar 28, 2019  |  556 views

    Eldes Orda بۇل 1912-جىلى قۇلجا قالاسىندا جارىق كورگەن “ىلە ۋالاياتى” اتتى گازەت. گازەتتىڭ ەملەسى، ءتىلى تاشكەندەگى “تۇركىستان ۋالاياتى” گازەتى مەن ومبىداعى “دالا ۋالاياتى” گازەتىمەن شامالاس. گازەتتىڭ شىڭجاڭ قازاق-ۇيعىرلارىنىڭ العاشقى ءباسپاسوز تاريxىندا الاتىن تاريxي ماڭىزى اسا زور-دۇر. گازەت تۋرالى ايتۋدان ىلگەرى، مىناداي تاريxي شولۋ جاساماقشىمىن. شىڭجاڭ ولكەسى (پروۆينتسسياسى) 1884-جىلى قۇرىلعانىمەن ونىڭ قۇرامىنا ءۇش ايماق قارادى. ولار: قاشقار ايماعى، اقسۋ ايماعى جانە ءۇرىمجى ايماعى. ىلە-تارباعاتاي ايماعى ياعني ىلە اسكەري گۋبەرنياسى قوسىمشا قاراعانىمەن 30 جىل بويى (1884-1914) شىڭجاڭ ولكەسىنە قارسى كۇرەس جۇرگىزىپ كەلدى. اسىرەسە 1912-جىلى تسين يمپەرياسىنىڭ قاعانى تاقتان تۇسكەن سوڭ ىلە اسكەري ۇكىمەتى مەن شىڭجاڭ ولكەلىك ۇكىمەتى اراسىندا قاندى سوعىس بۇرق ەتە ءتۇستى. ەكىجاقتى سوعىستى ۋاقىتشا ۇكىمەتتىڭ وتپەلى پرەزيدەنتى يۋان شيكاي زورعا

    163
  • زۋقا باتىر 150 جىل

    كوگەداي ورداسى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Mar 27, 2019  |  575 views

    قىتاي دەرەگىندە: «كوگەداي قازاقتىڭ گۇڭى (سۇلتانى), ابىلپەيىزدىڭ التىنشى ۇلى، ءتسيانلۇننىڭ 55 جىلى (1790 ج.) پاتشاعا سالەم بەرە كەلگەن، پاتشامىز وعان اسىل تاس تاعىلعان قوس كوزدى ءتاج كيگىزگەن» دەلىنگەن كوگەداي ورداسى (كنيازدىگى) – حVIII عاسىردىڭ سوڭىندا قازاق حاندىعى ىدىراي باستاعان مەزگىلدە پايدا بولعان، جوڭعاردان بوساعان جەرگە قايتا قونىس اۋدارعان قازاقتاردىڭ قازىرگى قىتايدىڭ التاي ايماعى مەن شىعىس قازاقستاننىڭ شىعىس اۋداندارىندا قۇرعان كنيازدىگى. سيپاتى جاعىنان ەدىل قالماقتارى كوشكەننەن كەيىن قۇرىلعان ەدىل-جايىق اراسىنداعى بوكەي ورداسىنا ۇقسايدى، ءبىرى باتىستاعى شىعىستان كەلگەن ەدىل قالماقتارىنان بوساعان تەرريتورياعا قايتا قونىس تەپكەن قازاقتار جاعىنان قۇرىلسا; ءبىرى جوڭعار مەملەكەتى جويىلىپ ولاردان بوساعان قازاق جەرىندە قۇرىلدى. بۇلاردىڭ ايىرماسى: بوكەي ورداسى پاتشالىق رەسەيگە باعىنسا، كوگەداي ورداسى ءمانجوۋ يمپەرياسىنا سىرتتاي بودان بولدى. اتامەكەنگە

    193
  • تاريح

    اتلاح شايقاسى نە ءۇشىن تابىستى بولدى؟

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Mar 27, 2019  |  515 views

    ورتا ازيا تاريحىندا تالاس شايقاسىنىڭ ماڭىزى اسا زور، سول زامانداعى اراب يمپەرياسى مەن قىتايدىڭ تاڭ پاتشالىعىنىڭ اراسىنداعى زور شايقاس ورتا ازيانىڭ كەيىنگى مىڭجىلدىق تاعدىرىن شەشتى مۇندا اراب اسكەرى عانا ەمەس، قارلىق اسكەرى دە وتە ماڭىزدى ءرول وينادى، وسىدان باستاپ ورتا ازياعا يسلام ءدىنى ورنىعا باستادى. نە ءۇشىن سول زامانداعى الىپ يمپەريا ورتا ازياعا قايتادان قالىڭ قول جىبەرە المادى؟ تومەندە وسى سۇراقتارعا جاۋاپ تابۋعا تىرىسامىز. تاريحي دەرەكتەر بويىنشا بۇل شايقاستىڭ سەبەبى بىلاي بولعان: «بيىلعى جىلى فەرعانانىڭ ءشاشپيرى جانە شاش پاتشاسى ءبىر-بىرىنە قارسى شىقتى. يحشيد قىتايلىق پاتشاسىنان كومەك سۇرادى. قىتاي پاتشاسى شاش پاتشانى قورعاپ الۋ ءۇشىن 100 000 اسكەر جىبەردى. شاش پاتشاسى قىتايلىق پاتشاعا قايتىپ ورالدى جانە ول مەن ونىڭ ادامدارى ونى

    140
load more

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: