جۇگىرتپەلەر
 | 
  • جاڭالىقتار

    قازاقستانداعى بيلىك جۇيەسىنىڭ سالدە بولسا وزگەرۋى وڭىردەگى گەو-ساياسي جاعدايعا دا ىقپال ەتۋى مۇمكىن.

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Mar 20, 2019  |  85 views

     سوڭعى جاڭالىق قازاقستان xالقىنا عانا ەمەس الەمنىڭ ءبىراز ەلىنە دە توسىن جاعداي بولدى. قازىر ورتالىق ازيانى قالىپتاسقان وڭىرلىك گەو-ساياسي جاعدايدا جاڭا ساياسي تاڭداۋلار مەن ساياسي قارىم-قاتىناستار كۇتىپ تۇرعانى ايقىن. الەمدەگى ءبىراز الپاۋىت ەلدىڭ نازارى قازاقستاندا. مەنىڭ تۇسىنىگىمشە الپاۋىت ەلدەر ورتالىق ازياعا استىرتىن جاڭا جوسپارلاردى ويلاستىردى، سونىڭ ىشىندە ەڭ ورايلى كەزەڭ ساياسي جۇيەنىڭ ءبىر فورماتتان ەكىنشى فورماتقا اۋىسۋى، تب. دەگەندەي… الپاۋىت ەلدەر اۋىز سالماي جاتىپ پرەزيدەنتتىڭ توسىن مالىمدەمە جاساپ بيلىكتىڭ اۋىسۋىن باستاپ كەتۋى شىنىمەن ساياسي تاكتيكا سانالادى. اقش-قىتاي، قىتاي-باتىس، قىتاي-رەسەي، رەسەي-باتىس، رەسەي-اقش قاتىناستارىنا بايلانىستى تۇتاس ورتالىق ازيا جاڭا ساياسي كۇردەلى تاڭداۋعا ءدوپ كەلگەن ەدى. بۇنداي كۇردەلى وتكىنشىدە الەم نازارى ورتالىق ازياداعى ىشكى-سىرتقى ساياساتتى كوبىرەك باقىلاۋعا الاتىنى راس. سوندىقتان تۇتاس ورتالىق ازيادا

    44
  • كوز قاراس

    ءتاڭىرتاۋ مەن التاي اراسى – قازاقتىڭ اتا قونىسى 

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Mar 20, 2019  |  37 views

    بۇگىندە قىتايدىڭ سولتۇستىك-باتىسىنداعى شىنجاڭ پروۆينتسياسىنىڭ التاي، تارباعاتاي، ىلە، ءۇرىمجى، سانجى، باركول جانە بۇراتالا وڭىرلەرى باعىزى زاماننان كوشپەندىلەردىڭ، سونىڭ ىشىندە قازاقتى قۇرعان كوشپەلى تايپالاردىڭ اتا مەكەنى بولعانى بەلگىلى. 2000 جىل ىلگەرى بۇل ولكەلەردى ساقتار، نۇكۇزدەر، ۋسۇندەر ء(ۇيسىن) مەكەندەگەن. ۋسۇندەر تۋرالى سول زامانداعى قىتاي دەرەكتەرىندە : «ۋسۇندەردىڭ ءتۇتىن سانى 120 مىڭ، حالىق سانى 630 مىڭ، ساداقتى اسكەر سانى 180 مىڭنان اساتىن، باتىستاعى ەڭ ءىرى مەملەكەت»، – دەپ كورسەتەدى. ال شىندىعىندا ءۋسۇن ۇلى عۇنداردىڭ قاراستىلىعىنداعى ەل بولاتىن. ولاردى عۇن تاڭىرقۇتى نۇكۇزدەرگە قارسى اتتاندىرعان، ولار نۇكۇزدەردى جەڭىپ ىلە، ءتاڭىرتاۋدى جايلاعان. عۇن مەن حان پاتشالىعى اراسىنداعى سوعىس كەزىندە دە ۋسۇندەر عۇن جاعىندا بولدى، عۇندار ولاردىڭ حان پاتشالىعىمەن تىكەلەي قارىم-قاتىناس ورناتۋىنا جول بەرمەگەن. ءۋسۇن حانىنىڭ عۇن

    6
  • تاريح

    ورتا عاسىرلىق قيدان مەملەكەتى نەمەسە قيداندار قايدا كەتتى؟ 

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Mar 2, 2019  |  448 views

    قيداندار ورتا عاسىردا ورتالىق ازيا تاريحىندا ايتارلىقتاي ءىز قالدىرعان حالىق. تەگى جاعىنان دۇڭحۋدان تارايتىن التاي تەكتى، موڭعول تىلدەس، نەگىزىنەن اڭشىلىقتى كاسىپ ەتكەن حالىق. مەكەنى قازىرگى قىتايداعى ىشكى موڭعول پروۆينتسياسىنىڭ شىعىسى مەن ودان شىعىسقا قارايعى جەرلەر. كۇلتەگىن، بىلگە قاعان بىتىكتاسىندا «قىتان» دەپ جازىلعان. ەتيمولوگيا قيدان- قىتاي يەروگليفىندە 契丹（qidan ياعني چيدان）دەپ جازىلعان، ال ونى كونە قىتاي ءتىلىنىڭ دىبىستالۋى بويىنشا وقىساق – كي ءداي، كي ءدان دەپ وقىلادى. كونە مونعول تىلىندە «داي» جۇرناعى بەلگىلى تايپانىڭ ەر ادامدارىنا قاراتىلادى، مىسالى ماڭعىت ەرلەرىن –ماڭعىتاي، كەرەي ەرلەرىن – كەرەيتاي، ۇراڭقاي ەرلەرىن – ۇراڭعاتاي دەگەنىندەي. دەمەك «قىتاي» «كيدان ەرلەرى» سوزىنەن كەلىپ شىقتى دەپ بولجاۋعا بولادى. «التىن پاتشالىعى» تاريحىندا: «قيدان شويىن نەمەسە لوم تەمىر دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى»، –

    87
  • تاريح

    كوشپەندىلەردىڭ سوڭعى يمپەرياسى جوڭعارلار قالاي جويىلدى؟

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Jan 29, 2019  |  1,018 views

    العاشقى ويرات يمپەرياح ادامزات تاريحىنداعى كوشپەندىلەردىڭ ەڭ سوڭعى يمپەرياسىن ويراتتار قۇردى. شىڭعىس قاعاننىڭ العاشقى ورلەۋ داۋىرىندە ويراتتار بايقال كولىنىڭ سولتۇستىك باتىسىنداعى ورمان تايپالارى بولاتىن. ويرات، بۋريات، قىرى تۇمەت، بۇلاعاچين، كەرەمۋچين، اراسۋت، كۇشتەمي قاتارلى قيدان تىلدەس( بۇگىنشە ايتقاندا موڭعول تىلدەس) ورمان تايپالارى ءسىبىر ورماندارىندا اڭشىلىقپەن شۇعىلدانعان. ولار بۇل مەكەنگە 840 جىلدارى، ياعني، ۇيعۇر قاعاناتىن قۇلاتقان قارحاستار باستاعان ءسىبىر تۇركىلەرى ۇيعۇرلاردان قالعان يەن ساحاراعا قونىس اۋدارعاندا، ويراتتار ءسىبىر تۇركىلەرىنەن قالعان يەن دالالارعا قونىس اۋداردى دەپ تۇسپالداۋعا بولادى. 1209 ويرات قۇدۇقا بەك جوشىنىڭ اسكەرلەرىنە باعىنادى. دەرەكتەردە تۇمەن ءتۇتىن دەگەنىنە قاراعاندا سانى 50 مىڭ اينالاسىندا بولسا كەرەك. يۋان يمپەرياسىنداعى حالىقتار ىشىندە دە ويراتتار اتالادى. موعۇل (موڭعول) يمپەرياسى ءوز ىشىنەن بولشەكتەنە باستاعان كەزدە ويراتتار كۇشەيە

    191
  • تاريح

    تۇرسىن جارقىنباەۆ كىم ەدى؟

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Jan 28, 2019  |  2,175 views

      تۇرسىن جارقىنباەۆ كەڭەستىك ساياساتتىڭ پايىمىنشا –ۇلتشىل، اتامان اننەنكوۆتىڭ اسكەرى قۇرامىنداعى «الاش پولكىنىڭ» ساردارى، باي تۇقىمىنىڭ وكىلى. ال، كوممۋنيستىك قىتاي ۇكىمەتىنىڭ پايىمىنشا، «جاپون تىڭشىسى»، «توڭكەرىسكە قارسى ەلەمەنت». «ەرتىس ءوڭىرى» گازەتىنىڭ 2009جىلعى، 5-تامىزداعى، №31 سانىندا ر.ءنۇسىپوۆتىڭ «الاش پولكىنىڭ اقيقاتى» اتتى ماقالاسىن وقىپ وتىرىپ، اتالمىش ماقالادا ايتىلعان ت.جارقىنباەۆتاي ابزال جان تۋرالى وقىرمانمەن وي بولىسسەم دەپ ەدىم. «ء…سويتىپ، ءۇزىلىپ قالعان ارمان ءجىبى قايتا جالعاندى. كەشىگىپ كەلگەن مەنى قالا مەكتەبىنە ەش قاعيداسىز-اق قابىلداپ، ءبىلىمنىڭ ۇزاق ساپارىنا ءوز قولىمەن قوسقان – بەلگىلى اعارتۋشى، الاشتىڭ اسىل ازاماتى تۇرسىن مۇستافين ەدى».(ق.ءجۇمادىلوۆ. تاڭعاجايىپ دۇنيە. 82-بەت، الماتى، «تامىر»، 1999ج.)بۇل زامانىمىزدىڭ زاڭعار جازۋشىسى ق.ءجۇمادىلوۆتىڭ جۇرەكجاردى لەبىزى. الدە، تۇرسىن اعامىز بالا قابدەشتىڭ كەلبەتىنەن بولاشاق قازاق زيالىسىنىڭ بەينەسىن تانىعان شىعار-اۋ؟ بۇدان ءارى،

    733
  • سۋرەتتەر سويلەيدى

    حان كەنەنىڭ قارۋى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Jan 7, 2019  |  2,887 views

    Beken Kayratuly Facebook پاراقشاسىنان الىندى ەلورداعىقازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ اسكەري-تاريحي مۋزەيىنىڭ اۋىسپالى ەكسپوزيتسيالىق جادىگەرلەر كورمەسى ورنالاسقان تومەنگى زالىندا، قازاق حالقى ءۇشىن قۇندى زاتتىڭ ءبىرى – كەنەسارى قاسىمۇلىنىڭ مىلتىعى تۇر. ءحىح عاسىردىڭ ورتاسىندا ۇلى دالادا ورىستەگەن ۇلت-ازاتتىق قوزعالىستىڭ كوسەمى، اتاقتى ابىلاي حاننىڭ نەمەرەسى كەنەكەڭ وسى مىلتىقپەن جاۋ تۇسىرگەن. ايتالىق، 1838 جىلى كەنەسارى اقمولا بەكىنىسىن باسىپ الىپ، ورىس اسكەرىن قۋىپ شىققانىن تاريحتان جاقسى بىلەمىز. وسى وقيعا تۋرالى ەل-جۇرتتىڭ اۋزىنان ەستىپ، حاتقا تۇسىرگەن ءماشھۇر-ءجۇسىپ كوپەەۆ ءوزىنىڭ «قازاق شەجىرەسى» اتتى جازباسىندا: «قاراوتكەلدە اعا سۇلتان قوڭىرقۇلجا دۋان باسى بولعان. كەنەسارىعا قارسى تۇرىپ سوعىس سالعان. قاراوتكەلدى (اقمولا بەكىنىسىن ايتادى) قاماعاندا كەنەسارى كۇلدىرماماي دەگەن مىلتىعىمەن تايتوبەنىڭ باسىندا تۇرىپ، ورىستىڭ قاراۋىلشى بالسايكەسىن (پوليتسەيىن) اتىپ مۇرتتاي ۇشىرعان» دەيدى (ا.سمايىل

    648
  • كوز قاراس

    قىتايلار عۇندارعا 80 جىل باعىنعان

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Dec 10, 2018  |  3,074 views

    عۇنداردىڭ اسكەري مەمىلەكەتىنىڭ قۇرىلۋىبىزدىڭ زامانىمىزدان بۇرىنعى 215 جىلى عۇنداردىڭ كوشپەندى-اسكەري مەملەكەتى قۇرىلدى. ۇلىستىڭ قاعانى تۇمەن بولدى. تۇمەننىڭ باقتۇع( مودون) اتتى تاح مۇراگەرى بولدى، تۇمەن ونى تاح مۇراگەرلىگىنەن قاعىپ كورشىلەس نۇكۇز(月氏)دەرگە اماناتقا جىبەردى، ارتىنان ەكى ەل جاۋلاسقاندا نۇكۇز حانى مودوندى ولتىرمەك بولدى، مودون نۇكۇزدەردىڭ ءبىر جۇيىرىك اتىن قولعا تۇسىردىدە ۇستاتپاي عۇندارعا قاشىپ كەلدى. تۇمەن تاڭىرقۇت وعان تۇمەن(10000) جاساقتى باسقارتتى، مودون ىسقىرما جەبەنى جاساپ شىعىپ جاساقتارىنا: «مەن جەبەنى قالاي اتسام سەندەردە سولاي اتاسىڭدار اتپاعانداردىڭ باسى كەسىلەدى !» دەپ ءامىر ەتتى. ءبىر جولى ءوزىنىڭ سايگۇلىگىنە قاراتا وق اتتى، وزىمەن قوسىلا اتپاعانداردى سول مايداندا شاۋىپ ءولتىردى. تاعى ءبىر جولى ءتىپتى ءوز بايبىشەسىنە قاراتىپ وق اتتى، قوسىلا اتپاعانداردى تاعى دا ءولتىردى. تۇمەن تاڭىرقۇتپەن بىرگە اڭعا

    984
  • تاريح

    كوكتۇرىكتەن تاراعان قازاق رۋلارى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Dec 10, 2018  |  3,183 views

    ەرزات كارىباي كوكتۇرىك قاعاناتى ۇلى عۇن قاعاناتىنان كەيىنگى كوشپەندى-اسكەري جۇرتتاردىڭ قۇرعان يمپەرياسى. 552-742 جىلدارعا دەيىن 190 جىلداي داۋرەن ءسۇردى، بيلەۋشى تايپا اشينا تايپاسى. تەريتورياسى شىعىستا جاپون تەڭىزىنەن باتىستا قارا تەڭىزگە دەيىن; سولتۇستىكتە سىبەريا ورماندارىنان يران، قىتايعا دەيىن سوزىلعان ون ميلليون شارشى كيلومەتر اۋماقتى الىپ جاتتى. تۇركى اسىلىندە اشينا باستاعان ونداعان تايپالار وداعىنىڭ اتى بولاتىن. تەگى عۇندار مەن ساقتاردىڭ بىرىنەن، ەڭ العاشىندا نيونۋان قاعاناتىنا قاراستى تەمىرشىلەر بولاتىن، 545 جىلى بۋمىن قاعان تەرگلەكتەر(اربالىلار نەمەسە قاڭعارلار) نيونۋاندارعا اتتانعان جاساقتارىن توسقاۋىلداپ تالقانىن شىعاردىدا 50 مىڭ وتباسى تەرگلەكتەردى باعىندىرىپ الدىدا 546 جىلى نيونۋان قاعانى اناعايدى ويسىراتا جەڭدى، اناعاي ءوزىن-ءوزى ءولتىردى. وسىلايشا كوكتۇرىك قاعاناتى قۇرىلدى. قاعانات التاي تاۋىندا شاڭىراق كوتەردى دە كەيىن كوشپەندىلەردىڭ قاسيەتتى جۇرتى بولعان

    1055
  • تاريح

    تاۋەلسىزدىك كۇرەسكەرلەرىنە مىڭ العىس!

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Nov 28, 2018  |  2,014 views

    1986 جىلى جەلتوقسان ايىنىڭ ورتاسىندا الماتى قالاسىنداعى برەجنەۆ (قازىرگى رەسپۋبليكا) الاڭى بۇكىل الەمنىڭ نازارىن وزىنە اۋداردى. ول كەزدە قازىرگىدەي ينتەرنەت، الەۋمەتتىك جەلىلەر جوق بولسا دا، جەرگىلىكتى جاستاردىڭ دەموكراتيالىق باس كوتەرۋى تۋرالى اقپارات دۇنيەجۇزىنە تاراپ ۇلگەرگەن ەدى. كومپارتيانىڭ د.قوناەۆتى قىزمەتىنەن تايدىرىپ، ونىڭ ورنىنا بۇعان دەيىن قازاقستان ءۇشىن بەيمالىم بولعان گ.كولبيندى تاعايىنداۋى نارازىلىق تۋعىزىپ، قالاداعى ورتالىق الاڭعا ون مىڭداعان جاستار جينالدى. قارسى كەلگەندى قان قاقساتىپ ۇيرەنگەن كەڭەس وكىمەتى بۇل جولى دا ەشكىمدى ايامادى. بەيبىت سيپاتتا باستالعان شەرۋ اقىر سوڭىندا كۇشپەن باسىلىپ، وعان قاتىسقانداردىڭ ءبىرازى قازا تاپتى، كوبى قۋعىنعا ۇشىرادى. وسى ءبىر تاريحي ءساتتى جاستاردىڭ جادىندا ماڭگى ساقتاۋ ءۇشىن، «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگى الماتى قالاسى ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن شاھارداعى بىرقاتار مەكەمەلەردە ارنايى كەزدەسۋلەر

    168
  • ساياسات

    العاشقى تەڭگەگە نازارباەۆ بەينەسى قالاي تۇسپەي قالدى؟

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Nov 15, 2018  |  4,491 views

    اسىلحان ماماشۇلى سەرىكبولسىن ءابدىلدين.  1993 جىلى قاراشانىڭ 15-ىندە قازاقستان ءوزىنىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاسى – تەڭگەنى اينالىمعا شىعاردى. سول كەزدە ەلدىڭ جوعارعى كەڭەسىن باسقارعان سەرىكبولسىن ءابدىلدين تەڭگەنىڭ قالاي باسىلعانى جايلى، ديزاينى قالاي دايىندالعانى تۋرالى ايتىپ بەردى. تەڭگە اينالىمعا شىقپاس بۇرىن قازاقستان سوڭعى ساتكە دەيىن رەسەيدىڭ رۋبل ايماعىندا قالۋعا تىرىستى. قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ “عاسىرلار توعىسىندا” اتتى كىتابىندا ءرۋبلدى ساقتاپ قالۋعا دەگەن ۇمتىلىسىن “رۋبل ايماعىنىڭ بۇزىلۋى (ورتاق ۆاليۋتا – رەد.) تمد ەلدەرىنەن الشاقتاۋدى تەزدەتەر ەدى. ال قازاقستان بۇعان دايىن ەمەس ەدى” دەپ تۇسىندىرەدى. كىتاپتا نازارباەۆ “1992 جىلى رەسەيدە بارلىق باعا بوساتىلدى. سول كەزدە ىسكە كىرىستىك. مەن قازاقستان ۆاليۋتاسىن شىعارۋدى باستاۋ تۋرالى قۇپيا جارلىققا قول قويدىم” دەپ جازدى. الايدا ازاتتىق تىلشىسىمەن سۇقباتتاسقان جوعارعى كەڭەستىڭ

    1913
load more

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: