جۇگىرتپەلەر
 | 
  • تاريح

    حۋاڭ پۋ اسكەري مەكتەبىنەن ءبىلىم العان شىعىس تۇركىستاندىق قازاقتار

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Sep 20, 2019  |  40 views

    Eldes Orda 20-شى عاسىر باسىندا دۇنيە جۇزىندە ءتورت ۇلكەن اسكەري وقۋ ورنى بولسا، سونىڭ ءبىرى- حۋاڭ پۋ اسكەري مەكتەبى (黄埔军校) دەپ جازادى قىتاي جازۋشىلارى. شىنىمەن دە بۇل اسكەري مەكتەپتىڭ داۋىرلىك ءرولى ەرەسەن زور بولعان. بۇگىنگى قىتاي مەملەكەتىنىڭ قالىپتاسۋىنا تىكەلەي تاريxي ىقپال جاساعان ۇزدىك وقۋ ورنى. مينگو ۇكىمەتىنىڭ پرەزيدەنتى جاڭ قايشى (蒋介石) ءوزىنىڭ ساياساتتاعى ءومىرىن وسى اسكەري وقۋ ورنىندا ورىنباسار مەڭگەرۋشى بولۋدان باستاعان. ءتىپتى، كومەنەس قىتايدىڭ پرەمەر ءمينيسترى جۋ ىڭلاي (周恩来) دا ساياساتتاعى عۇمىرىن وسى وقۋ ورنىندا ساياسي مەڭگەرۋشى بولۋدان قالىپتاستىرا باستاعان-تىن. حۋاڭ پۋ اسكەري مەكتەبى قىتايدىڭ تاياۋ زامانعى ءۇش ۇكىمەتىنە اسكەري، ساياسي تۇلعالاردى، قاعىلەز ساياساتتانۋشىلار مەن اتاقتى تىڭشىلاردى دا جەتىستىرىپ بەرگەن وقۋ ورداسى. ءبىر قىزىق ءجايىت، وسى اسكەري وقۋ ورنىنان ءبىلىم

    9
  • تاريح

    اباق كەرەيلەردىڭ قونىستانۋى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Sep 19, 2019  |  57 views

    يتەلى  تىنىبەك قالياسقارۇلى قابيداش موڭعولياداعى قازاق حالقىنىڭ اۋىز ادەبيەتى ۇلگىلەرى، جاڭا زامان قازاق ادەبيەتىن جيناۋ، زەرتتەۋدە زور عىلىمي ەڭبەك جاسادى. ول تۋعان ولكەسىنەن تابان اۋدارماي بايان-ولگي  قازاقتارىنىڭ اۋىز ادەبيەتى ۇلگەرىن جيناپ، باستىرىپ، 1972 جىلى الماتىدا كانديداتتىق، 1992 جىلى فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورلىق دارەجەسىن قورعادى (330). التاي تاۋى قازاقتارىنىڭ ادەبيەت ۇلگەلەرىن زەرتتەۋدەگى ونىڭ عىلىمي جەتىستىكتەرىنە  بەلگىلى عالىمدار ر.بەردىباەۆ، ح.سۇيىنشاليەۆ، و.نۇرماعانبەتوۆالار ارقاشان جوعارى باعالايدى. دوكتور ق. قابيداش “بايان-ولگي قازاقتارىنىڭ اۋىز ادەبيەتى“، “حالىق اقىندارى، “وسكەن ولكەنىڭ ءورشىل ادەبيەتى”، “ايتىستىڭ قىرى مەن سىرى“، “موڭعوليا قازاقتارىنىڭ ادەبيەتى“  قاتارلى بىرنەشە مونوگرافيالاردا جاريا ەتتى.سونىمەن قاتار پروف. ق.قابيداش موڭعولياداعى قازاق اۋىز ادەبيەتى، حالىق جىرلارى، ايتىس ولەڭدەرىنىڭ 5 تومدىق زەرتتەۋ توپتاماسى، “حالىق جىرلارى“، ب. اقتان شىعارمالارىنىڭ ءۇش جيناعى، ت. ب. سياقتى

    13
  • رۋحانيات

    مارال يشان قۇرمانۇلى.

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Sep 18, 2019  |  55 views

    كەرەي رۋىنىڭ تارىشى تايپاسىنا جاتاتىن اقسارى اتاسىنىڭ نۇرىمبەت اۋلەتىنە جاتادى. بۇل ەلدىڭ اتاقونىسى وسى كۇنگى رەسەيدىڭ قورعان وبلىسى، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانى، قوستاناي وبلىسىنىڭ ۇزىنكول اۋدانى. ءبىز اڭگىمە ەتكەلى وتىرعان مارال قۇرمانۇلى جونىندە رەۆوليۋتسياعا دەيىن دە، ودان كەيىن دە، ءبىزدىڭ زامانىمىزدا دا ءبىرشاما كىتاپ، گازەت-جۋرنال بەتتەرىندە ماقالالارى شىقتى. بابامىزعا بايلانىستى ماتەريالداردى ەنتسيكلوپەديا بەتتەرىنەن دە تابۋعا بولادى. مارال يشان سول قوزعالىستىڭ رۋحاني كوسەمى بولعان ادام. قازاق قوعامىنىڭ وسى تۇستا داعدارىسقا ۇشىراعان ۇلتتىق رۋحىن كوتەرۋگە ءدىننىڭ ىقپالىن پايدالانۋعا تىرىسقان مارال بابانىڭ ازاماتتىق ەرلىگىن ۇمىتۋعا بولمايدى. يشاننىڭ اكەسى قۇرمان كەنجەبايۇلى بەس ۋاقىت نامازىن قالدىرماعان، ءارى باتىر، ءارى ءدىندار ادام بولىپتى. ونىڭ ەرەكشە ءبىر قاسيەتى – ادام ەمدەيتىن ءتاۋىپ ەكەن. ابىلايدىڭ باتىرلارىنىڭ ءبىرى،

    6
  • سۋرەتتەر سويلەيدى

    “جاڭا ءومىر” گازەتى… قازاق تاريحىنا قاتىستى دەرەكتەر

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Sep 11, 2019  |  163 views

    Eldes Orda “جاڭا ءومىر” (Yiñi Hayat) دەگەن اتپەن قاشقار قالاسىندا شىعىپ تۇرعان بۇل گازەتتە شىڭجاڭداعى قازاق تاريحىنا قاتىستى دەرەكتەر كەزدەسەدى. بۇنىڭ ءبىر نۇسقاسىن سىزدەرگە ۇسىنباقشىمىن. مينگونىڭ 25-جىلى 14-قىركۇيەكتەگى ياعني 1936-جىلدىڭ 14-قىركۇيەكتەگى (184) 8-سانىندا شىڭجاڭ قازاقتارى تۋرالى مىناداي حابار باسىلعان: “ۇرىمجىدە قازاق-قىرعىز قۇرىلتاي ءماجىلىسى اشىلىپ 16 كۇندە تامام بولدى” ماقالادا وسى وقيعالار ءوربيدى. تاريحي دەرەكتەردە بۇل قۇرىلتاي 1935-جىلى تۇڭعىش ءماجىلىسىن اشقان. ماجىلىسكە التاي، تارباعاتاي، ىلە جانە بۇرىنعى ءۇرىمجى ايماعىنا قاراستى 12 اۋداننان سوسىن قاشقار ۋالاياتىنداعى قىرعىزدارمەن قوسىلىپ ۇزىن ىرعاسى 300 دەي دەلەگات قاتىسقان. قۇرلىتاي قارارى ولكەلىك ۇكىمەت گۋبەرناتورى شىڭ شىسايدىڭ ساياساتى بويىنشا قازاق-قارعىز مادەني، اعارتۋ ۇيشىماسىن جاريالايدى. ۇيشىماعا سەيىتقازى نۇرتاەۆ توراعا بولادى. سول جىلدىڭ كۇزىندە ابەۋ قۇددىش باستاتقان دەلەگاتسيا سەيىتقازى نۇرتاەۆپەن

    51
  • تاريح

    شانىشقىلى بەردىقوجا باتىر – ءبىرتۇتاس قازاق اسكەرىنىڭ باس قولباسشىسى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Sep 11, 2019  |  161 views

    شانىشقىلى بەردىقوجا باتىر – قازاق حالقىنىڭ جەرى مەن ەلىن قورعاۋشى ساردارى. شانىشقىلى بەردىقوجا باتىر – قازاق حاندىعىنىڭ كورنەكتى قايراتكەرى، ۇلتتىڭ ارداقتى تۇلعاسى، ەسىمى رەسەي جانە قىتاي ەلىنە تانىمال بولعان، ايگىلى ساردار، قولباسشى. باتىر تۋعان ەلىن جاۋدان قورعاۋ جولىندا بۇكىل عۇمىرىن سارپ ەتكەن. باتىر ۇرپاقتارى شىعىس قازاقستان جانە اقمولا وبلىسىنىڭ ەرەيمەنتاۋ اۋدانىندا جانە قىتايدا دا ءومىر سۇرەدى. XVIII عاسىردا قازاقتىڭ ءۇش ءجۇزىنىڭ باسىن بىرىكتىرىپ جوڭعار باسقىنشىلىعىنا قارسى قولباسشىلىق ەتكەن باتىرلارىمىز از بولماعان: ورتا جۇزدە – قانجىعالى بوگەنباي، قاراكەرەي قابانباي، كىشى جۇزدە – تابىن بوكەنباي، تاما ەسەت، ۇلى جۇزدە – شانىشقىلى بەردىقوجا، شاپىراشتى ناۋرىزباي جانە ت.ب. قازاقتىڭ جازىلماعان زاڭى بويىنشا باتىرلار مەن ساردارلاردى ءوز رۋىنىڭ شىققان تەگىمەن اتاۋ ءداستۇرى قالىپتاسقان. بۇل باتىرعا

    37
  • تاريح

    تولكە قاراعۇل تايشى قىزى (1592-1670)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Sep 9, 2019  |  238 views

    تولكە قاراعۇلقىزى – سۇيەگى ويراتتىڭ شوراس تايپاسىنان شىققان قالماق نويانى قاراعۇل تايشىنىڭ قىزى. كوشپەندى جوڭعار مەملەكەتىنىڭ نەگىزىن قالاعان ەردەن باتىردىڭ (باتىر حونتايشى) تۋعان قارىنداسى. ءبىر مىڭ بەس ءجۇز توقسان ەكىنشى جىلى تۋعان – ءبىر مىڭ التى ءجۇز جەتپىسىنشى جىلى جەتپىس سەگىز جاسىندا قازىرگى ومبى وبلىسى تارى قالاسىنىڭ اۋماعىندا دۇنيەدەن وتكەن. ەردەن باتىردان جەتى جاس كىشى قارىنداسى. سارى (سارعاتبەك) ەسبولۇلىنىڭ بايبىشەسى. سارى ەسبولۇلى 1578 تۋىپ 1671 جىلى توقسان ءۇش جاسىندا بايبىشەسى تولكەنىڭ اسىن بەرگەننەن كەيىن كوپ ۇزاماي باقيلىق بولعان. دۇنيەدەن وتەر الدىندا – تۇسىمە اتەكەم (اكەسى ەسبولدان مۇشەل جاس ۇلكەن اعاسى ەسەنالى) جارىقتىق ايان بەردى. اياق – قولىڭدى جينا، تىرناقتارىڭدى الدىر، الداعى سارسەنبى-بەيسەنبىنىڭ ساتىندە ۇزاق ساپارعا اتتاناسىڭ. قايتىپ ورالۋىڭ ەكىتالاي. جول

    66
  • تاريح

    26 تامىزى – ماڭگىلىك ازات قازاقستان تەرريتورياسىنىڭ ماڭگىلىككە بەكىگەن كۇنى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Aug 26, 2019  |  372 views

     تامىزدىڭ 24-ءى كۇنى، قازاق جەرىنىڭ شەكارالىق اۋماعى بەكىتىلگەنىنە – 99 جىل! قازاق اۆتونوميالى رەسپۋبليكاسى 1920 جىلى قازان ايىندا جاريالاندى. سونىڭ الدىندا، قازاق جەرىنىڭ شەت-شەگىن بەلگىلەۋ ءۇشىن احمەت بايتۇرسىنۇلى پمەن ءاليحان بوكەيحان، ءالىمحان ەرمەكوۆ (بايانداماشى) لەنينگە، بىردە ستالينگە كىرىپ ءجۇرىپ، 1920 جىلى 24 تامىز كۇنى قازاقستاننىڭ ۇلتتىق مەملەكەتتىك تەرريتورياسىن بەكىتتىردى، وعان لەنين مەن ستالين قول قويدى. ء(بىز سول بەكىتىلگەن تەرريتوريانىڭ قازىر 15 پايىزىنان ايرىلىپ قالدىق. قاراقالپاقستان، شىرشىق – وزبەكستانعا، ەلەك، التايدىڭ ارعى بەتى، جازاتىر جوتاسى رەسەيگە بەرىلدى). بۇكىل الەم مەملەكەتتەرى 1991 جىلى سول تەرريتوريانى قازاقستان مەملەكەتىنىڭ جەرى رەتىندە تانىدى. سونداي تاريحي وقيعانىڭ 90 جىل تولۋى اتاۋسىز قالدى ء(بىر جىلدان كەيىن ءجۇز جىل تولادى). قازىرگى گەوساياسات تۇرعىسىنان العاندا اسا ماڭىزدى داتا. ءۇنسىز

    67
  • مادەنيەت

    ياسين قۇمارۇلى: ەجەلگى تۇركى تايپالارىنداعى توتەمدىك اڭ – قۇستاردىڭ اڭىزدىق نەگىزدەرى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Aug 20, 2019  |  481 views

    انوتاتسيا  ماقالادا گريفون، كوكبورى (قۇسبورى) ءتاڭىر ۇعىمدارى مەن اتاۋلارى توڭىرەگىندەگى سونداي-اق ساق، عۇن، ءۇيسىن، تۇركىلەردىڭ ءبورى توتەمدىلىگى جانە اتتارىنىڭ دا بورىگە بايلانىستىلىعى زەرتتەلەدى. گريفون جانە كوكبورى گريفون (griffon) قازىرگە دەيىنگى انىقتاماعا ساي جارتىلاي ارىستان، جارتىلاي قۇماي نەمەسە باسى، قاناتى قۇس، دەنەسى ارىستان اڭىزدىق ماقۇلىق (狮鹫). بىرەۋلەر ونى جاۋىزدىقتىڭ سيمۆولىنا بالاسا ەندى بىرەۋلەر ىزگىلىكتىڭ ء(تىپتى حريستوستىڭ)نىشانى دەپ بىلەدى. «ەتيمولوگيا» اتتى  ەڭبەكتە: «حريستوس – ارىستان، ويتكەنى وندا تەڭدەسسىز پاراسات جانە قۇش-قۋات بار، حريستوس ارى قۇزعىن، ويتكەنى ول قايتا تىرىلگەن سوڭ اسپانعا كوتەرىلىپ، جۇماققا شىعادى»، – دەپ جازىلعان. گريفون كوبىنە گرەك اڭىزدارىندا جولىعادى. ونىڭ ارعى جانە كەيىنگى زامانعى مادەنيەت، ەتنوس، ت.ب. تانۋداعى ورنى ماڭىزدى. ول قيىر شىعىستىڭ ايداھارى سياقتى ءبىر داۋىر مادەنيەتىنىڭ سيمۆولى. دەسە دە، گريفون گرەك اڭىزدارىندا عانا ساقتالىپ قالماستان،  باسقا  ايماقتاردا دا  كەڭىنەن  تارالعاندىعى  بايقالادى.  اسىرەسە ونىڭ ارحەولوگيالىق دەرەگى ورتالىق ازيا وڭىرىنەن كوپ بايقالادى. بايىرعى ەلامدىقتار ونى ارحيتەكتۋرادا كەڭىنەن پايدالانعان. گەرودوتتىڭ «تاريح» اتتى ۇلى ەڭبەگىندە griffon  بىرنەشە  جەردە  جولىعادى،  بارلىعى  ساقتارعا  بايلانىستى.  گەرودوت  جانە ساقتار  جەرىندە  گريفوننىڭ  ايگىلى  بولعاندىعىن  دا  جازادى.  (IV.79)  تاريحي دەرەكتەرگە،  اڭىزدارعا  نەگىزدەلگەندە  گريفون  ۋكراينادان  ورتا  ازياعا  دەيىنگە سكيف دالاسىندا بولعان دەپ قارالادى. ساقتاردىڭ گريفون اسەم ونەرى تۋرالى: ساق مولالارىندا بار. بەرەلدە، پازىرىقتا، ەسىكتە، الاگۋدە، تىپتى عۇنداردىڭ كوشى جانە جويقىن جورىعىمەن بىرگە قيىر شىعىس جەرىنە دەيىن جەتكەندىگى بايقالادى. گەرودوتتىڭ  ايتۋىنشا،  يسسەدونداردىڭ  جوعارعى  جاعىندا  اريماسپى،  ياعني جالعىز  كوزدىلەر  تۇرادى.  ال  ولار  تۇرعان  جەردە  التىندى  قورىپ  جاتقان  گريفون بولادى  دەسە،  ول  تاعى،  يسسەدونداردىڭ  اريماسپى  جاعىنان  ىعىستىرىلىپ،  ودان سكيفتەر يسسەدوندار جاعىنان ىعىستىرىلعاندىعىن جازادى [1]. گەرودوت:  «بۇل  ارادان  شالعايداعى  جاعدايلار  تۋرالى  مالىمەتتەردى  تەك يسسەدونداردىڭ ايتقاندارىنان عانا بىلەمىز. ولار جالعىز كوزدىلەر مەن التىن قورىپ جاتقان گريفون تۋرالى اڭگىمەلەيدى. سكيفتەر بۇل اڭگىمەلەردى يسسەدونداردان ەستيدى. ودان سكيفتەر ونى گرەكتەرگە جەتكىزەدى. سونىمەن بىز ولاردى جالعىز كوزدىلەر دەپ اتادىق. سكيفتەر Arimaspi  دەيدى. «Arima» بىر دەگەندى، «spu» كوز دەگەندى بىلدىرەدى»، – دەيدى [2].

    128
  • تاريح

    تاريحىڭدى تاني ءبىل (ياعىني اباق كەرەيدىڭ 12 رۋىنىڭ نوقتاعاسى يتەلى رۋى جايىندا)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Aug 19, 2019  |  688 views

    باياحمەت جۇمابايۇلى تاريح – استە كەشەگىنى اڭساۋ ەمەس، كەرىسىنشە ەسكە الۋ. ياعىني بابالار ىزىنە ءۇڭىلۋ، بۇگىنگى بەيبىت ەلدىڭ كەشەگى تاريحىنا كوز جۇگىرتۋ. ەندەشە مىناۋ بەيبىت زامان وتكەنىمىزگە وراي جاراتىپ بەرگىن ابزالدىلىعىنا شىنايى راحىمەت ايتامىز. ءبىز ۇلتتار ارا، رۋلار ارا بەرەكەگە ءمان بەرە وتىرىپ، قازاق تاريحىنىڭ ۇساق دەتالى بولعان رۋلىق شەجىرەنى زەرتتەپ انىقتاۋ، وسى ارقىلى، ۇلت، وتان ءتىپتى دۇنيە تاريحىنا ءوز ەسەمىزدى قوسۋ دەگەن ماقساتتى الدىعا ۇستايمىز. ايىرىقشا ەسكەرتەرىمىز: «زەرتتەۋىمىزدىڭ جەتكەن جەرى وسى» دەگەندىك ەمەس، بۇلار تەك كوزقاراس. ءار داۋىردەگى جازىلىم، ايتىلىمداردان العان دالەلدەر عانا. ەندى ءبىر رۋدان وزۋ، بيىكتەۋ دەگەن ويدان اۋلاقپىز. ءاربىر رۋ ءوزىنىڭ تاريحىنا وسىلايشا ۇڭىلەر بولسا، مۇمكىن، ۇلت تاريحىنىڭ نەگىزى قالانار دەگەندى ەسكەرە كەتپەكپىز. ماتەريالدىق دەرەكتەر كەڭەستى

    300
  • تاريح

    تۇراردىڭ قىتايعا قۇپيا ساپارى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Aug 18, 2019  |  319 views

    حح عاسىر باسىندا قازاق زيالىلارىنىڭ حالقى ءۇشىن اتقارعان ەڭبەگى ۇشان-تەڭىز. ولاردىڭ ەرەن ىستەرىن ءالى تولىق زەرتتەپ-زەردەلەپ ۇلگەرمەي جاتىرمىز. سونداي تۇلعانىڭ ءبىرى – تۇرار رىسقۇلوۆ. بۇل ادامنىڭ قايراتكەرلىك قابىلەتى كەڭەس وداعى دەڭگەيىنەن اسىپ، كومينتەرن وكىلى رەتىندە الەمدىك ماسشتابتاعى ساياسي ىستەرگە ارالاسۋىنا ىقپال ەتتى. سونىڭ ءبىر پاراسى – ازيا قۇرلىعىنداعى كوشپەندى جۇرت موڭعوليانىڭ كونستيتۋتسياسىن جاساپ، ەلدىڭ ساياسي-ەكونوميكالىق دامۋىن سوتسياليستىك باعىتقا بۇرىپ بەرۋى. ءىستى تياناقتاۋ ءۇشىن قايراتكەر اتالمىش مەملەكەتكە 1924 جىلدىڭ قازان ايىندا بارىپ، 1925 جىلدىڭ شىلدەسىنە دەيىن 9 اي قىزمەت ەتتى. ت.رىسقۇلوۆتىڭ موڭعوليادا اتقارعان ەڭبەگى جايلى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ جىلاشار سانىندا «تۇراردىڭ كۇرەدەگى كۇندەرى» اتتى كولەمدى ماقالا جاريالانعان ەدى. وسى جازبادا قايراتكەردىڭ ول جاقتا اتقارعان جۇمىسى جايلى باياندالعان بولاتىن. دەيتۇرعانمەن ت.رىسقۇلوۆ وسى

    69
load more

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: