جۇگىرتپەلەر
 | 
  • تاريح

    الاش جانە اتاتەك

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Jan 12, 2020  |  197 views

    باياحىمەت جۇمابايۇلى جازۋشى، ەتنوگراف اتاتەك جايىندا ءسوز قوزعار بولساق «الاش» اتى شىقپاي قويمايدى. ال «الاش» تۋرالى كەڭەستىڭ سوڭى اتا تەككە ۇلاسارى شىندىق. بۇل حالقىمىزدىڭ تەك پەن تاريحتى ءبىر تۇتاس ۇعىم رەتىندە قاراۋىنىڭ نەگىزى بولماق. ەندەشە كەڭەستى «الاشتان» باستالىق. حالقىمىزدىڭ ءسوز تىركەستەرىندە «الاشتىڭ ازاماتى»، «الاش – الاش بولعاندا»، «التى الاش» دەگەن سياقتى ۇعىمدار كەزدەسەدى. ول ولما ءبىزدىڭ وسى «الاش» ءسوزىمىز تۋىسقان ۇلتتار اراسىندا دا ءوز – وزدەرىنىڭ تىلدىك قورىندا اكسەنتىنە قاراي: ساقالار — ديە، قۇمىتتار — ۋي. تۇرىكتەر — الاچۋگ، قىرعىزدار — الاچچك. ورىستار — لاچۋگ، نوعايلار — الاش. تۇنعۇستار — الان…[1] ت. ب. دەيدى. مىنە بۇلار «الاشتىڭ» ولاردىڭ تاريحىمەن قاتىستىلىعى دەگەندىك ەمەس. «الاش» سوزىنىڭ تارالۋ اياسىنىڭ قانشالىقتى كەڭدىگىن دالەلدەۋ. زەرتتەۋشىلەر

    65
  • كوز قاراس

    ارقادان التايعا اۋعان ەلدىڭ ءىزى (ياعني ارقادان التايعا اۋعان اباق كەرەيدىڭ كەرۋەن كوشى ءجايىندا)

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Dec 29, 2019  |  713 views

    باياحمەت جۇمابايۇلى  كىندىك ءسوز: كەرەي تايپاسىنىڭ ەجەلگى مەكەندەرى ارقادان التاي بەتىنە ىرگەلى ەلدىڭ قاقپايىنان اۋعانى راسپا؟». «اباق كەرەي ەلدى ارقادان التايعا «اقمىرزانىڭ ولىمىنە سەبەپشى بولىپ كوشكەنى» راس پا؟ «بۇقار جىراۋ ابىلاي حاننىڭ بۇيرىۋىمەن كەرەي كوشىن توقتاتۋعا الدىنان شىعىپ جوتاسىن كورسەتكەنى راسپا؟» ت. ب. سۇراقتار توڭىرەگىندە تاريحشى بولماسامدا ىزدەنىستىڭ ناتيجەسىندە ءوز الىمشە كوزعاراس ءبىلدىرۋدى ءجون كوردىم. ارتىق – كەمىن كەشىرممەن قارارسىزدىر. شىنى كەرەك، وسى تاقىرىپقا قاتىستى جازبا دەرەكتەر از بولعاندىقتان، دالەلسىز ءسوزدىڭ دارمەنى شامالى بولار دەگەن ويمەن، تارتىنشاقتاپ كەلگەن ەدىم. جۋىقتان بەرگى الەۋمەتتىك جەلىلەردە بۇل تاقىرىپ توڭىرەگىندە تالاس-تارتىستار مالىعا باستاعانىن كورىپ قولىما قالام الىپ، وسىدان ءبىر قانشا جىل بۇرىن «قازاقتىڭ قىسقاشا تاريحى» دەگەن ەڭبەگىمەن ەكى ميلليارد قىتايعا عانا ەمەس، شەت ەلدەردەگى

    321
  • تاريح

    «وتان تاريحىنداعى تۇلعالاردىڭ ءرولى» اتتى عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنتسيا وتەدى.

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Dec 12, 2019  |  695 views

    تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنە وراي اقمولا وبلىسى، كوكشەتاۋ قالاسى، “دوستار” مادەنيەت سارايىندا، «ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» ماقالاسىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا وتان تاريحىنداعى تۇلعالاردىڭ ءرولى» اتتى عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنتسيا وتەدى. شىڭعىسحان جانە ودان كەيىنگى قازاق حاندارى ءداۋىرىنىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتكەن تۇعىرلى تۇلعا تۇعىرىلحاننىڭ ءومىر جولى مەن ەرلىك ىزدەرى موڭعول، پارسى، تۇرىك، قىتاي، ورىس، جاپون جازبالارىندا كەزىگىپ قانا قالماي، ماركو پولو، ا.اندرەەۆ، ن.ا.اريستوۆ، گ.ف.ميللەر، ت.ب. ەڭبەكتەرى ارقىلى دا الەمگە ايگىلى. تاريحي تۇلعا – تۇعىرىلحان ەسىمىن كوتەرۋ ەل باسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ»، «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» ماقالاسى مەن پرەزيدەنتىمىز ق.توقاەۆتىڭ «التىن وردانىڭ 750 جىلدىعىن مەرەكەلەۋ» اياسىنداعى ۇندەۋىنە ساي قولعا الىنىپ وتىر. ۇلى دالا تۇلعالارىن كوتەرۋدە قر ءبىلىم جانە عىلىم مينسترلىگى ش.ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح

    147

  • شۇبارتاۋدان اۋعان “بەس قاسقا”. 

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Nov 11, 2019  |  853 views

    سلامبەك جۋماگالي قازاقتىڭ كورمەگەن قورلىعى، تارتپاعان ازابى بار ما؟ بۇنداي تاۋقىمەت كەشەگى كەڭەس داۋرىندە دە تيىلعان جوق. اباق كەرەيدىڭ ىشىندەگى جاستابان ۇرپاقتارى سەمەي وڭىرىندەگى شۇبارتاۋ اۋدانىن ءوز اتا قونىستارى سايلايدى. تاريحشىلاردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا التايدان جوبالاي بي ازشاحانتاي باتىر ەر جانىبەكپەن زوڭگىلەس دوس بولعان سوڭ، وسى باقاناس وزەنىنىڭ بويىن جايلاي قونىستانىپتى. ونىڭ ىشىندە جاستابان ۇرپاقتارى بەگىمبەت اتانىپ، بەكنازار-قوساي بولىپ ەكى تارماققا بولىنەدى. وسى ماڭدى قونىستانعان وسى ەكى اتانىڭ بالاسى، ءبىرىنىڭ ۇپانى شاقانتاي، ەكىنشىسىنىكى جوبالاي. ياعني،” جونداعى جوبالاي ەلى”اتانعان. شاقانتاي باتىر وسى ەكى اتانىڭ باس قولباسشىسى بولسا، جوبالاي بي اقىلمان، ءارى توبە ءبيى بولعان. جوبالايدىڭ اككسى بايسەيىتتە تەگىن ادام بولماپتى. ەلدىڭ ايتىسىنا قاراعاندا ول كىسى دە بي، ءارى باتىر بولعان جانە ەلدى

    213
  • تاريح

    كەرەي مەملەكەتىنىڭ بيلەۋشىسى توعرىل حاننىڭ شىڭعىس حاندى تاريح ساحناسىنا كوتەرۋى تۋرالى تاريحي ماعلۇماتتار

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Nov 5, 2019  |  1,013 views

    توعرىل زان شىڭعىس حاننىڭ اكەسى ەسۋگەيمەن اندا بولعان كەرەي مەملەكەتىنىڭ ۇلى بيلەۋشىسى. مارقۇز بۇيرىق حاننىڭ بەس ۇلىنىڭ ءبىرى. شامامەن 1130 -1203 جىلدار ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن. حاندىق بيلىك قۇرعان جىلدارى 1168 – 1203 ج.ج. توعرىل حان بيلىك قۇرعان جىلدارى كەرەي مەملەكەتى ۇلى مونعول ۇستىرتىندەگى سايىن دالادا ءوزىندىڭ ساياسي باعىت باعدار ۇستانعان جانە ەۋرازيا قۇرلىعىنا اتى جايىلعان ىرگەلى ەلگە اينالدى. ورتا عۆسىرلارداعى تاريحشىلارىنىڭ جازبا دەرەكتەرى بويىنشا سول كەزدە كەرەي مەملەكەتىنىڭ حالىق سانى وعان باعىنىشتى رۋلار مەن تايپالاردى قوسقاندا توعىز ءجۇز مىڭعا دەيىن جەتكەن. ەندى ءبىر تاريحي قۇجاتتاردا ەكى ءجۇز مىڭ جان بولعان دەپ جازىلادى. ولار اقىلدى حاندارىنىڭ ارقاسىندا التىن شاتىر تىكتىرىپ، التىن كەسەدەن سۋ ىشكەنى جايىندا تامسانا جازدى. سول زاماندا وتە قۋاتتى

    320
  • تاريح

    باعىلان بي.

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Oct 30, 2019  |  825 views

    التىن وردا حاندىعىنداعى مەملەكەت قايراتكەرلەرىنىڭ ءبىرى. ول توبىل وزەنى بويىن مەكەندەپتى. وباعان وزەنىنىڭ توبىلعا قۇيار جەرىندە باعىلان تو- عايى، باعىلان تالى، باعىلان قارا سۋى، باعىلان كولى، باعىلان تومارى، باعى- لان قىستاۋى، باعىلان شوعى، باعىلان وزەگى دەگەن جەر — سۋ اتتارى بور. باعىلان ءباھادۇر قارتايىپ، ءوز ەسىمىمەن اتالاتىن توعايدى مەكەندەيتىن ءوز اۋلىندا اۋىرىپ قايتىس بولىپتى. ونىڭ سۇيەگى توبىل وزەنىنىڭ جارقاباعىنا جەرلەنگەن. باعىلان ءبيدىڭ بوپاي ەسىمدى ايەلىنەن ارحات، فارحات، سارىمۇرات اتتى ۇلدارى دۇنيەگە كەلەدى. فارحات باتىردىڭ گۇلاندام ەسىمدى ايەلىنەن تا- ناش، ابباس، ماناس تۋادى. وسى كۇنگى قوستاناي وبلىسىنىڭ مەڭدىقارا، ۇزىن- كول اۋداندارىن، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ جانە قازاقستاننىڭ باسقا دا جەرلەرىن مەكەندەيتىن اشامايلى كەرەيلەر وسى تاناشتىڭ ۇرپاقتارى. تاناش التىن وردا حاندىعىنىڭ كورنەكتى ادامدارىنىڭ

    177
  • تاريح

    ءسىبىر حاندىعى نەمەسە كەرەي توعىرۇل حاننىڭ ۇرپاعى تايبۇعا اۋلەتتەرى بيلىك قۇرعان مەملەكەتتىڭ قيلى تاعدىرى مەن تاريحي ارەنادان جوعالۋى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Oct 24, 2019  |  1,072 views

    تارلان تاريحتىڭ بىزگە بەيمالىم تۇستارى كوپ، اقيقاتى اشىلماعان جانە ءالى كۇنگە دەيىن قۇپيا پاراقتارىنان وزىندىك ورىن العان تايبۇعا اۋلەتتەرىنىڭ ورتا عاسىرلاردا بيلىك قۇرعان جۇرتى ءسىبىر ولكەسى نەمەسە ءسىبىر جۇرتى ەكەندىگى بارشامىزعا ايان. كەرەي توعرىل حاننىڭ ۇكىدەن (كەيبىر شەجىرە اڭىزداردا ۇيقى دەيدى، ال قىتاي دەرەكتەرىندە توعرىل حاننىڭ ءبىر ۇلىنىڭ ەسىمى ويحۋ) تۋعان نەمەرەسى تايبۇعا بۇل ايماقتا ون ءۇشىنشى عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا ءىنىسى تايشىقپەن بىرگە كەرەي حاندىعىنان قالعان ءبىر قاۋىم ەلدى سوڭىنا ەرتىپ ءوز الدىنا جەكە حاندىق قۇرىپ جەر كولەمى وراسان زور اۋماققا بيلىگىن جۇرگىزدى. شىڭعىس حان يمپەرياسىنىڭ ۇلان-عايىر ەۋرازيا كەڭىستىگىندە بيلىك قۇرعان داۋىرىندە وسى يمپەرياعا تاۋەلدى جەكە ءوز الدىنا مەملەكەتتىك قۇرىلىمى بار ەل بولعان تايبۇعا ديناستياسى نەمەسە تايبۇعا جۇرتىنىڭ تاريح ساحناسىنا

    284
  • تاريح

    مودە جانە ۇلى دالا

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Oct 22, 2019  |  1,108 views

      جانىمحان وشان ر.ب. سۇيلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتىنىڭ جەتەكشى عىلىمي قىزمەتكەرى، ت.ع.ك. مودە، ماودۋن، مودۋن شانيۋي (ب. ز. ب. 234? – ب.ز.ب. 174 جج.) – ۇلى عۇن يمپەرياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، جانە ب. ز. ب. 209 – ب. ز. ب. 174 جىلدارى يمپەرياعا بيلىك جۇرگىزگەن ايگىلى شانيۋي. ومىربايانى وتاندىق تاريح عىلىمىندا «عۇن» دەگەن اتپەن [1. 25-436 بب] كوپشىلىك قاۋىمعا ايگىلى بولعان كونە ەتنوس تۋرالى ەڭ كونە دەرەكتى قىتاي تاريحشىسى سىما تسيان ءوزىنىڭ ايگىلى شىعارماسى بولعان «شيتسزي» (تاريحي جازبالار) اتتى ەڭبەكتە ءبىرىنشى رەت سيۋننۋ (匈奴) دەگەن ەكى يەروگليفپەن جازىپ قالدىرعان. قازىرگى قىتاي تىلىندە «Xiōngnú» دەپ وقىلاتىن وسى ەكى يەروگليفتىڭ كونە داۋىردەگى قىتاي تىلىندەگى وقىلۋى تۋرالى ɕjʊŋ.nǔ *, qʰoŋ.nˤa, ت.ب. دەپ وقىلادى دەگەن پىكىرلەر

    329
  • تاريح

    جولىمبەت التىن كەنىشىنىڭ اتاۋى تۋرالى

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Oct 19, 2019  |  816 views

    اتاقتى جولىمبەت بيدەن – قالي، قاليدان – بەكتازا، بەكتازادان – ازنابەك تارايدى. ازنابەك الەكسەەۆ اۋدانىنا قارايتىن «يسكرا» سوۆحوزى بولىمشەسىن باسقارىپ كەلگەن. ازنابەكتەن – امانگەلدى، التىنبەك، داۋلەتبەك، اسىلبەك، ازاماتتار تارايدى. جولىمبەت جايلاۋىن باسىپ ءوتىپ اششىلى-ايرىق وزەنى 92 شاقىرىم اعىپ سىلەتى وزەنىنە قۇيادى. كۇرسارى كەرەي – جەبەكە – جانعابىل – داۋلەتباي – قۇدايبارگەن – تاڭىربەرگەن – شاقاباي – سىزدىق. قاماش (قاماريددەن) اعا سىزدىقوۆ 1915 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. اتاسى شاقاباي قىنا اۋىلىندا تۋعان. قيماش سىزدىقوۆ 77 جاسىندا اتا-باباسىنىڭ زيراتىنا دۇعا باعىشتاۋعا جولعا شىعادى. قىنا اۋىلىندا جاسى سەكسەنگە كەلگەن نۇرتازا شارىپوۆپەن كەزدەسەدى، «شاقاباي جەلىسىن» كورسەتۋدى سۇرايدى. جاسى كەلىپ قالعان نۇرتازا سىزدەرمەن ءجۇرۋ وڭاي بولماس قويماس دەپ، ازنابەك بەكتازاۇلى قاليەۆتىڭ ءۇيىن كورسەتەدى. جالپى وسى ماڭايداعى

    165
  • kerey.kz TV

    قازاق ءسىبىر حاندىعىنا – 800 جىل!

    <span>kerey.kz</span>kerey.kz
     |  Oct 17, 2019  |  1,568 views

          سوڭعى جىلدارى جارىق كورگەن عىلىمي ەڭبەكتەر دە قازاق حاندىگىنىڭ تاريحى ءبىر جاقتى كورسەتىلىپ ءجۇر. العاشقى قازاق حاندىعىمەن سوعىسقان كورشى ەلدەر حالقىمىزدىڭ بىتىسپەس جاۋى رەتىندە باياندالادى. سولاردىڭ ءبىرى – ءسىبىر حاندىعى. عاسىرلار بويى قازاق حاندىگىنىڭ تەرىسكەي جاعىندا جاتقان قازاق تايپالارى ءسىبىر حاندىگىنىڭ قۇرامىندا عۇمىر كەشكەنى بەلگىلى. بۇگىندە نوعاي ورداسى مەن ءسىبىر حاندىگىن رەسەي عالىمدارى مەنشىكتەپ الىپ ءجۇر. ال قازىرگى قازاق ەلىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن كەرەي تايپاسىنىڭ سول زاماندا ءوز حاندىعى بولعان. كەرەي حاندارىنىڭ عاسىردان عاسىرعا سوزىلعان ەجەلگى اۋلەتى وڭ حانمەن، سانگۇنمەن بىتپەيدى. ارقيلى تاريحي جاعداي، ءارتۇرلى كەيىپتە ودان ءارى جالعاسقان. وڭ حاننىڭ «جيناقتى تاۋاريح» پەن «قاستەرلى شەجىرەدە» ارنايى اتالمايتىن ۇلدارىنىڭ ءبىرى، كەي دەرەكتەردە، نەمەرەسى تايبۇعا (تاي-بۇقا) ازدى-كوپتى جاساعىمەن، تۇرعاقتارىمەن،

    361
load more

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: